← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 183/2013 van 19 december 2013 Rolnummer : 5741 In zake :
de vordering tot schorsing van artikel 60 van de wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels
en M. Bossuyt, en de rechte(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 183/2013 van 19 december 2013 Rolnummer : 5741 In zake : de vordering tot schorsing van artikel 60 van de wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en M. Bossuyt, en de rechte(...) | Extrait de l'arrêt n° 183/2013 du 19 décembre 2013 Numéro du rôle : 5741 En cause : la demande de suspension de l'article 60 de la loi du 30 juillet 2013 portant des dispositions diverses |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 183/2013 van 19 december 2013 | Extrait de l'arrêt n° 183/2013 du 19 décembre 2013 |
Rolnummer : 5741 | Numéro du rôle : 5741 |
In zake : de vordering tot schorsing van artikel 60 van de wet van 30 | En cause : la demande de suspension de l'article 60 de la loi du 30 |
juli 2013 houdende diverse bepalingen (opheffing van het 1° van | juillet 2013 portant des dispositions diverses (abrogation du 1° de |
artikel 44, § 1, van het Wetboek van de belasting over de toegevoegde | l'article 44, § 1er, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, |
waarde met betrekking tot de diensten van advocaten), ingesteld door | concernant les prestations des avocats), introduite par l'Ordre des |
de « Ordre des barreaux francophones et germanophone » en anderen. | barreaux francophones et germanophone et autres. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en M. Bossuyt, en de | composée des présidents J. Spreutels et M. Bossuyt, et des juges E. De |
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. | Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, |
Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. | T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, assistée du |
Giet, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de vordering en rechtspleging | I. Objet de la demande et procédure |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 31 oktober | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 31 |
2013 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 4 | octobre 2013 et parvenue au greffe le 4 novembre 2013, une demande de |
november 2013, is een vordering tot schorsing ingesteld van artikel 60 | |
van de wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen (opheffing van | suspension de l'article 60 de la loi du 30 juillet 2013 portant des |
het 1° van artikel 44, § 1, van het Wetboek van de belasting over de | dispositions diverses (abrogation du 1° de l'article 44, § 1er, du |
toegevoegde waarde met betrekking tot de diensten van advocaten), | Code de la taxe sur la valeur ajoutée, concernant les prestations des |
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 1 augustus 2013, tweede | avocats), publiée au Moniteur belge du 1er août 2013, deuxième |
editie, door de « Ordre des barreaux francophones et germanophone », | édition, a été introduite par l'Ordre des barreaux francophones et |
met zetel te 1060 Brussel, Gulden Vlieslaan 65, de vzw « Syndicat des | germanophone, dont le siège est établi à 1060 Bruxelles, avenue de la |
Toison d'Or 65, l'ASBL « Syndicat des Avocats pour la Démocratie », | |
Avocats pour la Démocratie », met zetel te 1030 Brussel, Eugène | dont le siège est établi à 1030 Bruxelles, rue Eugène Smits 28-30, |
Smitsstraat 28-30, de vzw « Bureau d'Accueil et de Défense des Jeunes | l'ASBL « Bureau d'Accueil et de Défense des Jeunes », dont le siège |
», met zetel te 1000 Brussel, Kiekenmarkt 30, de vzw « Syndicat des | est établi à 1000 Bruxelles, rue Marché aux Poulets 30, l'ASBL « |
Syndicat des Locataires de Logements sociaux », dont le siège est | |
Locataires de Logements sociaux », met zetel te 1070 Brussel, Albert | établi à 1070 Bruxelles, square Albert Ier 30, l'ASBL « Ligue des |
I-square 30, de vzw « Ligue des Droits de l'Homme », met zetel te 1000 | Droits de l'Homme », dont le siège est établi à 1000 Bruxelles, rue du |
Brussel, Kogelstraat 22, de vzw « L'association de Défense des | Boulet 22, l'ASBL « L'association de Défense des Allocataires Sociaux |
Allocataires Sociaux », met zetel te 1030 Brussel, Vooruitgangstraat | », dont le siège est établi à 1030 Bruxelles, rue du Progrès 225, |
l'ASBL « L'Atelier des Droits Sociaux », dont le siège est établi à | |
225, de vzw « L'Atelier des Droits Sociaux », met zetel te 1000 | 1000 Bruxelles, rue de la Porte Rouge 4, l'ASBL « Collectif Solidarité |
Brussel, Rodepoortstraat 4, de vzw « Collectif Solidarité contre | contre l'Exclusion : Emploi et revenus pour tous », dont le siège est |
l'Exclusion : Emploi et revenus pour tous », met zetel te 1060 | établi à 1060 Bruxelles, place Loix 7, l'ASBL « Vlaams Netwerk van |
Brussel, Loixplein 7, de vzw « Vlaams Netwerk van verenigingen waar | verenigingen waar armen het woord nemen », dont le siège est établi à |
armen het woord nemen », met zetel te 1030 Brussel, Vooruitgangstraat | 1030 Bruxelles, rue du Progrès 323, et la Fédération générale du |
323, en het Algemeen Belgisch Vakverbond, met zetel te 1000 Brussel, | travail de Belgique, dont le siège est établi à 1000 Bruxelles, rue |
Hoogstraat 42. | Haute 42. |
Bij hetzelfde verzoekschrift vorderen de verzoekende partijen eveneens | Par la même requête, les parties requérantes demandent également |
de vernietiging van dezelfde norm. | l'annulation de la même norme. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de bestreden bepalingen | Quant aux dispositions attaquées |
B.1. De verzoekende partijen vorderen de schorsing van artikel 60 van | B.1. Les parties requérantes demandent la suspension de l'article 60 |
de wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen, dat bepaalt : | de la loi du 30 juillet 2013 portant des dispositions diverses, qui dispose : |
« In artikel 44, § 1, van het Wetboek van de belasting over de | « Dans l'article 44, § 1er, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, |
toegevoegde waarde, vervangen bij de wet van 28 december 1992 en | remplacé par la loi du 28 décembre 1992 et modifié par la loi du 28 |
gewijzigd bij de wet van 28 december 2011, wordt de bepaling onder 1° opgeheven ». | décembre 2011, le 1° est abrogé ». |
Vóór die wetswijziging bepaalde artikel 44, § 1, 1°, van het Wetboek | Avant cette modification législative, l'article 44, § 1er, 1°, du Code |
van de belasting over de toegevoegde waarde : | de la taxe sur la valeur ajoutée disposait : |
« Van de belasting zijn vrijgesteld de diensten door de nagenoemde | « Sont exemptées de la taxe, les prestations de services exécutées, |
personen verricht in de uitoefening van hun geregelde werkzaamheid : | dans l'exercice de leur activité habituelle, par les personnes suivantes : |
1° advocaten; ». | 1° les avocats; ». |
De vrijstelling van de btw die tot dan de advocaten betrof, is dus bij | L'exemption de la T.V.A., qui concernait jusqu'alors les avocats, a |
de bestreden bepaling opgeheven met ingang van 1 januari 2014. | donc été abrogée par la disposition attaquée avec effet au 1er janvier |
B.2. Het amendement dat tot het bestreden artikel heeft geleid, is als | 2014. B.2. L'amendement qui a donné lieu à l'article attaqué est justifié |
volgt verantwoord : | comme suit : |
« Op basis van de richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november | « Sur base de la directive 2006/112/CE du Conseil du 28 novembre 2006 |
2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de | relative au système commun de la taxe sur la valeur ajoutée, les |
toegevoegde waarde, zijn de diensten verricht door advocaten in | prestations de services effectuées par les avocats sont par principe |
principe aan de belasting over de toegevoegde waarde (btw) onderworpen | soumises à la taxe sur la valeur ajoutée (T.V.A.) selon les règles |
volgens de normale regels. | normales. |
Overeenkomstig artikel 371 van voornoemde richtlijn mogen de lidstaten | Cependant, conformément à l'article 371 de ladite directive, les Etats |
die op 1 januari 1978 vrijstelling verleenden voor de in de lijst van | membres qui, au 1er janvier 1978, exonéraient les opérations dont la |
bijlage X, deel B, van voornoemde richtlijn genoemde handelingen deze, | liste figure à l'annexe X, partie B, de cette directive, peuvent |
onder de in iedere betrokken lidstaat op die datum bestaande | continuer à les exonérer de la taxe, dans les conditions qui |
voorwaarden, evenwel blijven vrijstellen van de belasting. Deze | existaient dans chaque Etat membre concerné à cette même date. Cette |
afwijking blijft van toepassing tot de invoering van de definitieve | dérogation reste applicable jusqu'à l'introduction du régime |
regeling. | définitif. |
België heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. De diensten | La Belgique a fait usage de cette possibilité. Ainsi, les prestations |
verricht door advocaten in de uitoefening van hun geregelde | de services effectuées dans l'exercice de leur activité habituelle par |
werkzaamheid zijn aldus van de belasting vrijgesteld overeenkomstig | les avocats sont exemptées de la taxe conformément à l'article 44, § 1er, |
artikel 44, § 1, 1°, van het Btw-Wetboek. | 1°, du Code de la T.V.A. |
België is op heden evenwel de enige lidstaat die de diensten verricht | La Belgique est à ce jour le seul Etat membre qui exonère encore de |
door advocaten nog vrijstelt van btw. Daarnaast leidt de | T.V.A. les prestations de services effectuées par les avocats. De |
btw-vrijstelling in de praktijk tot concurrentievervalsing. Daarom | plus, l'exonération de T.V.A. conduit dans la pratique à des |
heft artikel 46 artikel 44, § 1, 1°, van het Btw-Wetboek op » (Parl. | distorsions de concurrence. Dans ce cadre, l'article 46 abroge |
l'article 44, § 1er, 1°, du Code de la T.V.A. » (Doc. parl., Chambre, | |
St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2891/004, pp. 21 en 22). | 2012-2013, DOC 53-2891/004, pp. 21 et 22). |
In de commissie voor de Sociale Zaken van de Kamer van volksvertegenwoordigers heeft de minister gesteld dat « net als alle btw-plichtigen, de advocaten de btw op de producten en diensten die ze verwerven, zullen kunnen aftrekken. Het lijkt voor de hand te liggen dat de afgetrokken btw niet aan de cliënt zou worden doorgerekend. In het algemeen kan men ongeacht de betrokken belasting echter niet altijd identificeren wie er de last van draagt, zoals blijkt uit de omvangrijke vakliteratuur daarover. Op de suggestie [...] om particulieren vrij te stellen kan niet worden ingegaan, omdat een dergelijke vrijstelling de maatregel vanuit budgettair oogpunt nutteloos zou maken. Het klopt voorts dat de overheid - ongeacht welke - voor de aankoop van goederen en diensten btw-plichtig is. Voor de Staat ligt het voor de hand dat die verrichting budgettair neutraal is. Tot slot neemt de minister nota van de opmerkingen betreffende de | En commission des Affaires sociales de la Chambre des représentants, le ministre a indiqué : « [...] comme tout assujetti à la T.V.A., les avocats pourront déduire la T.V.A. des produits et services auxquels ils auraient recours. Il semble évident que la T.V.A. déduite ne devrait pas être répercutée sur les clients. De manière générale, toutefois, quel que soit l'impôt concerné, on ne peut pas toujours identifier celui qui en supporte la charge comme le démontre l'importante littérature produite à ce sujet. Quant à la suggestion [...] qui tend à exonérer les particuliers, elle ne peut être suivie car une telle exonération rendrait la mesure inutile sous l'angle budgétaire. Il est exact par ailleurs que les autorités publiques, quelles qu'elles soient sont redevables de la T.V.A. sur les produits et services. Pour l'Etat, il va de soi que cette opération est une opération neutre. Enfin, le ministre prend acte des observations formulées en ce qui |
hervorming van de rechtsbijstand. | concerne la réforme de l'aide juridique. |
In dit geval werd het echter moeilijk de uitzondering voor de | En l'occurrence, toutefois, il devenait difficile de maintenir |
advocaten te handhaven, terwijl zij voor de notarissen of de | l'exception faite en faveur des avocats alors que cette exception a |
gerechtsdeurwaarders is opgeheven » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC | été levée pour les notaires ou les huissiers de justice » (Doc. parl., |
53-2891/007, pp. 52-53). | Chambre, 2012-2013, DOC 53-2891/007, p. 53). |
Tijdens de bespreking in de Senaat werd gepreciseerd : | Lors de la discussion au Sénat, il a été précisé : |
« De regering heeft getracht om tijdens de recentste | « Le gouvernement s'est efforcé, lors du dernier contrôle budgétaire, |
begrotingscontrole een level playing field te bereiken bij de | d'assortir les mesures à prendre de conditions équitables, en |
getroffen maatregelen en dit inzonderheid voor de fiscale maatregelen, | particulier dans le domaine fiscal, en veillant à combler çà et là |
waarbij er hier en daar lacunes waren ontstaan : de staatssecretaris | certaines lacunes : le secrétaire d'Etat pense à cet égard aux |
denkt hierbij aan de beleggingsvennootschappen, waar nu de lat wordt | sociétés d'investissement, qui seront désormais traitées sur un pied |
gelijk gelegd tussen Europese en niet-Europese | d'égalité, qu'elles soient européennes ou non européennes. La mesure |
beleggingsvennootschappen. Ook de invoering van de BTW-plicht voor | prévoyant l'assujettissement des avocats à la T.V.A. participe aussi |
advocaten is een dergelijke maatregel : vandaag de dag is er reeds | de la même logique : la quasi-totalité des biens et services sont déjà |
voor quasi alle goederen en diensten BTW verschuldigd, de advocaten | soumis à la T.V.A. et il n'y avait donc aucune raison que les avocats |
konden dan ook niet de uitzondering op de regel blijven. De | échappent à la règle. Le secrétaire d'Etat reconnaît que certaines |
staatssecretaris erkent dat sommige maatregelen niet volledig door | mesures ne sont pas du goût de tout le monde, mais il n'empêche |
iedereen als positief worden geëvalueerd, maar ze waren nodig » (Parl. | qu'elles sont nécessaires » (Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° |
St., Senaat, 2012-2013, nr. 5-2218/2, p. 8). | 5-2218/2, p. 8). |
Ten aanzien van de bekwaamheid en het belang van de verzoekende | Quant à la capacité et à l'intérêt des parties requérantes |
partijen B.3.1. Aangezien de vordering tot schorsing ondergeschikt is aan het | B.3.1. La demande de suspension étant subordonnée au recours en |
beroep tot vernietiging, dient de ontvankelijkheid van dat laatste, en | annulation, la recevabilité de celui-ci, et en particulier l'existence |
met name wat het bestaan van het vereiste belang betreft, reeds bij | |
het onderzoek van de vordering tot schorsing te worden betrokken. | de l'intérêt requis, doit être abordée dès l'examen de la demande de suspension. |
B.3.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | B.3.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la |
Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of | Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale |
rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken | qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne |
van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de | justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation |
personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en | pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme |
ongunstig zou kunnen worden geraakt. | attaquée. |
B.3.3. De « Ordre des barreaux francophones et germanophone » heeft | B.3.3. L'Ordre des barreaux francophones et germanophone a notamment |
met name als taak te waken over de gemeenschappelijke beroepsbelangen | pour tâche de veiller aux intérêts professionnels communs de ses |
van haar leden (artikel 495, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek) | membres (article 495, alinéa 1er, du Code judiciaire) et peut prendre |
en kan initiatieven en maatregelen nemen die nuttig zijn voor de | les initiatives et mesures utiles pour la défense des intérêts de |
behartiging van de belangen van de advocaat en van de rechtzoekende | l'avocat et du justiciable (article 495, alinéa 2, du Code |
(artikel 495, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek machtigt de voormelde Orde ertoe een beroep tot vernietiging in te stellen of te ondersteunen van bepalingen die de belangen van de advocaat en de rechtzoekende op een nadelige wijze kunnen raken. Die verzoekende partij beschikt dus over het vereiste belang bij het thans voorliggende beroep. De tweede tot en met de negende verzoekende partij hebben eveneens belang bij het beroep. Gezien hun maatschappelijk doel en de wijze waarop zij hun activiteiten ontplooien, is dat belang het gevolg van hun hoedanigheid van rechtzoekende die niet ertoe is gemachtigd de btw af te trekken, van het feit dat zij de advocatenkosten van andere rechtzoekenden ten laste nemen, van het feit dat zij de behartiging van grondrechten als statutaire doelstelling hebben en van het feit dat zij de behartiging van de toegang van allen tot het gerecht als specifiek doel hebben. B.3.4.1. De vakorganisaties die geen rechtspersoonlijkheid hebben, hebben in beginsel niet de vereiste bekwaamheid om een beroep tot vernietiging in te stellen voor het Hof. Anders is het wanneer zij optreden in aangelegenheden waarvoor zij wettelijk als afzonderlijke juridische entiteiten zijn erkend en wanneer, terwijl zij wettelijk als dusdanig zijn betrokken bij de werking van overheidsdiensten, de voorwaarden zelf voor hun betrokkenheid bij die werking in het geding zijn. Als representatieve werknemersorganisatie in de zin van de artikelen | judiciaire). L'article 495 du Code judiciaire habilite l'Ordre précité à introduire ou à soutenir un recours en annulation de dispositions qui sont susceptibles de porter atteinte aux intérêts de l'avocat et du justiciable. Cette partie requérante dispose donc de l'intérêt requis au présent recours. Les deuxième à neuvième parties requérantes ont également intérêt au recours. Vu leur objet social et la manière dont elles développent leurs activités, cet intérêt résulte de leur qualité de justiciable non habilité à déduire la T.V.A., du fait qu'elles assurent la prise en charge des frais d'avocat d'autres justiciables, du fait qu'elles ont pour objectif statutaire la défense de droits fondamentaux et du fait qu'elles ont pour objet spécifique la défense de l'accès de tous à la justice. B.3.4.1. Les organisations syndicales qui n'ont pas la personnalité juridique n'ont pas, en principe, la capacité requise pour introduire un recours en annulation devant la Cour. Il en va toutefois autrement lorsqu'elles agissent dans les matières pour lesquelles elles sont légalement reconnues comme formant des entités juridiques distinctes et que, alors qu'elles sont légalement associées en tant que telles au fonctionnement des services publics, les conditions mêmes de leur association à ce fonctionnement sont en cause. En tant qu'organisation représentative des travailleurs au sens des |
1, punt 4, en 3 van de wet van 5 december 1968 betreffende de | articles 1er, point 4, et 3 de la loi du 5 décembre 1968 sur les |
collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, mag de tiende verzoekende partij, het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV), in rechte optreden ter verdediging van de rechten welke haar leden putten in de door haar gesloten overeenkomsten (artikel 4 van de wet van 5 december 1968). Door het hun mogelijk te maken in rechte op te treden, betrekt de wetgever de representatieve werknemersorganisaties bij de openbare dienst van het gerecht. B.3.4.2. Die verzoekende partij doet blijken van een belang bij het beroep, aangezien de bestreden wet een rechtstreekse weerslag heeft op haar voormelde activiteit wanneer zij daartoe een beroep doet op een advocaat. B.3.5. Uit het beperkte onderzoek van de ontvankelijkheid van het beroep tot vernietiging waartoe het Hof in het kader van de vordering tot schorsing is kunnen overgaan, blijkt dat het beroep tot vernietiging en dus de vordering tot schorsing ontvankelijk moeten worden geacht. | conventions collectives de travail et les commissions paritaires, la dixième partie requérante, la « Fédération générale du travail de Belgique » (FGTB) peut ester en justice pour la défense des droits que ses membres puisent dans les conventions conclues par elle (article 4 de la loi du 5 décembre 1968). En leur permettant d'ester en justice, le législateur associe les organisations représentatives des travailleurs au fonctionnement du service public de la justice. B.3.4.2. Cette partie requérante justifie d'un intérêt au recours dès lors que la loi attaquée a un impact direct sur son activité précitée quand elle recourt pour celle-ci aux services d'un avocat. B.3.5. L'examen limité de la recevabilité du recours en annulation auquel la Cour a pu procéder dans le cadre de la demande de suspension fait apparaître que le recours en annulation et donc la demande de suspension doivent être considérés comme recevables. |
Ten aanzien van de voorwaarden van de schorsing | Quant aux conditions de la suspension |
B.4. Naar luid van artikel 20, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari | B.4. Aux termes de l'article 20, 1°, de la loi spéciale du 6 janvier |
1989 op het Grondwettelijk Hof dient aan twee grondvoorwaarden te zijn | 1989 sur la Cour constitutionnelle, deux conditions de fond doivent |
voldaan opdat tot schorsing kan worden besloten : | être remplies pour que la suspension puisse être décidée : |
- de middelen die worden aangevoerd moeten ernstig zijn; | - des moyens sérieux doivent être invoqués; |
- de onmiddellijke uitvoering van de bestreden maatregel moet een moeilijk te herstellen ernstig nadeel kunnen berokkenen. Daar de twee voorwaarden cumulatief zijn, leidt de vaststelling dat één van die voorwaarden niet is vervuld tot de verwerping van de vordering tot schorsing. Wat het risico van een moeilijk te herstellen ernstig nadeel betreft B.5.1. De schorsing van een wetsbepaling door het Hof moet het mogelijk maken te vermijden dat, voor de verzoekende partij, een ernstig nadeel dreigt voort te vloeien uit de onmiddellijke toepassing van de bestreden normen, nadeel dat niet of moeilijk zou kunnen worden hersteld in geval van een vernietiging van die normen. | - l'exécution immédiate de la règle attaquée doit risquer de causer un préjudice grave difficilement réparable. Les deux conditions étant cumulatives, la constatation que l'une de ces deux conditions n'est pas remplie entraîne le rejet de la demande de suspension. En ce qui concerne le risque de préjudice grave difficilement réparable B.5.1. La suspension par la Cour d'une disposition législative doit permettre d'éviter que l'application immédiate des normes attaquées risque de causer à la partie requérante un préjudice grave qui ne pourrait être réparé ou qui pourrait difficilement l'être en cas d'annulation de ces normes. |
B.5.2. Uit artikel 22 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 blijkt | B.5.2. Il ressort de l'article 22 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 |
dat, om te voldoen aan de tweede voorwaarde van artikel 20, 1°, van | que, pour satisfaire à la seconde condition de l'article 20, 1°, de |
die wet, de persoon die een vordering tot schorsing instelt, in zijn | cette loi, la personne qui forme une demande de suspension doit |
verzoekschrift concrete en precieze feiten moet uiteenzetten waaruit | exposer, dans sa requête, des faits concrets et précis qui prouvent à |
voldoende blijkt dat de onmiddellijke toepassing van de bepalingen | suffisance que l'application immédiate des dispositions dont elle |
waarvan hij de vernietiging vordert, hem een moeilijk te herstellen | demande l'annulation risque de lui causer un préjudice grave |
ernstig nadeel kan berokkenen. | difficilement réparable. |
Die persoon moet met name het bestaan van het risico van een nadeel, | Cette personne doit notamment faire la démonstration de l'existence du |
de ernst ervan en het verband tussen dat risico en de toepassing van | risque de préjudice, de sa gravité et de son lien avec l'application |
de bestreden bepalingen aantonen. | des dispositions attaquées. |
B.6.1. Om het bestaan van een risico van een moeilijk te herstellen | B.6.1. Pour démontrer l'existence d'un risque de préjudice grave |
ernstig nadeel aan te tonen, voeren de verzoekende partijen allereerst | difficilement réparable, les parties requérantes font tout d'abord |
aan dat de uitspraak van een schorsingsarrest vóór 1 januari 2014 het | valoir que le prononcé d'un arrêt de suspension avant le 1er janvier |
mogelijk zou maken te beletten dat de bestreden bepaling ook maar enig | 2014 permettrait d'empêcher que la disposition attaquée porte le |
gevolg heeft in afwachting van een vernietigingsarrest, en dat die | moindre effet dans l'attente d'un arrêt en annulation et que ce report |
verdaging van de inwerkingtreding in geval van verwerping van het | de l'entrée en vigueur en cas de rejet du recours en annulation serait |
beroep tot vernietiging voor alle partijen duidelijk minder nadelig | nettement moins préjudiciable à toutes les parties qu'une absence de |
zou zijn dan een ontstentenis van schorsing, met het risico, indien | suspension, avec le risque, si la Cour doit ensuite annuler la loi, |
het Hof de wet vervolgens dient te vernietigen, dat het sommige | |
gevolgen ervan handhaaft « rekening houdend met de praktische en | qu'elle en maintienne certains effets « pour tenir compte des |
administratieve moeilijkheden die verbonden zijn aan de terugwerkende | difficultés pratiques et administratives qu'entraînerait l'effet |
kracht van de vernietiging ». | rétroactif de l'annulation ». |
B.6.2. De mogelijkheid voor het Hof om, zo het dit nodig oordeelt, bij | B.6.2. La possibilité pour la Cour, si elle l'estime nécessaire, |
wege van algemene beschikking, die gevolgen van de vernietigde | d'indiquer, par voie de disposition générale, ceux des effets des |
bepalingen aan te wijzen welke als gehandhaafd moeten worden beschouwd | dispositions annulées qui doivent être considérés comme définitifs ou |
of voorlopig worden gehandhaafd voor de termijn die het vaststelt, | maintenus provisoirement pour le délai qu'elle détermine, conformément |
overeenkomstig artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 | à l'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989, ne |
januari 1989, vormt op zich geen voldoende element om het bestaan aan | constitue pas en soi un élément suffisant pour démontrer l'existence |
te tonen van een risico van een moeilijk te herstellen ernstig nadeel. | d'un risque de préjudice grave difficilement réparable. |
B.7.1. De verzoekende partijen voeren vervolgens aan dat de bestreden | B.7.1. Les parties requérantes font ensuite valoir que la disposition |
bepaling een duidelijke belemmering van het grondrecht op de bijstand | attaquée consacre une entrave évidente au droit fondamental à |
door een advocaat en bijgevolg op een eerlijk proces vormt, in het | l'assistance d'un avocat et, partant, à un procès équitable, |
bijzonder voor personen die over gemiddelde inkomsten beschikken en | particulièrement à l'égard des personnes qui disposent de revenus |
die reeds moeilijkheden ondervinden om de kosten van het beroep op de | moyens et qui éprouvent déjà des difficultés à assumer le coût du |
diensten van een advocaat op zich te nemen. | recours aux services d'un avocat. |
B.7.2. Om het ernstig en moeilijk te herstellen karakter van een | B.7.2. Lorsqu'il s'agit d'apprécier la gravité et le caractère |
nadeel te beoordelen, mag een rechtspersoon die beginselen verdedigt | difficilement réparable d'un préjudice, une personne morale qui défend |
of een collectief belang beschermt, niet worden verward met de | des principes ou protège un intérêt collectif ne peut être confondue |
natuurlijke personen die in hun persoonlijke situatie worden geraakt | avec les personnes physiques affectées dans leur situation |
en op wie die beginselen en dat belang betrekking hebben. In zoverre | personnelle, auxquelles ces principes ou cet intérêt sont relatifs. En |
het de schending beoogt van een grondrecht waarvan de verdediging het | tant qu'il vise l'atteinte à un droit fondamental dont la défense |
maatschappelijk doel van de verzoekende partijen vormt, is het | forme l'objet social des parties requérantes, le préjudice invoqué est |
aangevoerde nadeel een louter moreel nadeel dat voortvloeit uit de | un préjudice purement moral résultant de l'adoption de dispositions |
aanneming van wetsbepalingen die in strijd zijn met de beginselen | législatives contraires aux principes que ces parties ont pour objet |
waarvan de verdediging hun maatschappelijk doel vormt. Dat nadeel is | de défendre. Ce préjudice n'est pas difficilement réparable, puisqu'il |
niet moeilijk te herstellen, vermits het bij vernietiging van de | disparaîtrait en cas d'annulation des dispositions attaquées. |
bestreden bepalingen zou verdwijnen. | B.8.1. Les troisième, cinquième, neuvième et dixième parties |
B.8.1. De derde, de vijfde, de negende en de tiende verzoekende partij | requérantes font aussi valoir que la mesure attaquée ampute de 21 p.c. |
voeren ook aan dat de bestreden maatregel hun vermogen om zelf een | leur capacité de recourir elles-mêmes aux services d'avocats dans la |
beroep te doen op de diensten van advocaten bij de verwezenlijking van | réalisation de leur objet social ou dans la défense de ceux qui font |
hun maatschappelijk doel of bij de verdediging van diegenen die een | appel à elles ou de leurs affiliés. |
beroep doen op hen of op hun leden, met 21 pct. vermindert. | |
B.8.2. Het in dat opzicht aangevoerde risico van een nadeel is een | B.8.2. Le risque de préjudice allégué à cet égard est un risque |
risico van financiële aard. | d'ordre financier. |
Het loutere risico van een financieel verlies vormt in beginsel geen | Le simple risque de subir une perte financière ne constitue pas, en |
moeilijk te herstellen ernstig nadeel (zie arresten nr. 60/92, B.3.2; | principe, un risque de préjudice grave difficilement réparable (voy. |
nr. 28/96, B.6; nr. 169/2006, B.16.1; nr. 204/2009, B.4; nr. 96/2010, | les arrêts n° 60/92, B.3.2; n° 28/96, B.6; n° 169/2006, B.16.1; n° |
B.29; nr. 44/2012, B.6.3). | 204/2009, B.4; n° 96/2010, B.29; n° 44/2012, B.6.3). |
Bovendien tonen de verzoekende partijen niet aan dat, in het geval van | En outre, les parties requérantes ne démontrent pas qu'en cas |
een vernietiging van de bestreden bepaling, de alsdan ten onrechte | d'annulation de la disposition attaquée, la T.V.A. indûment perçue ne |
geïnde btw slechts zeer moeilijk zou kunnen worden teruggestort. | pourrait être remboursée que très difficilement. |
B.9.1. De verzoekende partijen voeren ten slotte het feit aan dat de | B.9.1. Les parties requérantes invoquent enfin le fait que l'entrée en |
inwerkingtreding van de bestreden bepaling de tijdelijke | vigueur de la disposition attaquée lèverait la clause d'exonération |
vrijstellingsclausule zou opheffen die is vervat in artikel 371 van de | temporaire contenue dans l'article 371 de la directive 2006/112/CE, |
richtlijn 2006/112/EG, dat België de mogelijkheid biedt de diensten | qui permet à la Belgique de continuer à exonérer de la T.V.A. les |
van advocaten van de btw te blijven vrijstellen onder de op datum van | prestations d'avocats, dans les conditions qui existaient à la date du |
1 januari 1978 bestaande voorwaarden. | 1er janvier 1978. |
B.9.2. Het in dat opzicht aangevoerde nadeel kan niet in aanmerking | B.9.2. Le préjudice invoqué à cet égard ne peut être retenu. |
worden genomen. Krachtens artikel 9, § 1, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 | En vertu de l'article 9, § 1er, de la loi spéciale du 6 janvier 1989, |
hebben de door het Hof gewezen vernietigingsarresten een absoluut | les arrêts d'annulation rendus par la Cour ont l'autorité absolue de |
gezag van gewijsde vanaf hun bekendmaking in het Belgisch Staatsblad. | chose jugée à partir de leur publication au Moniteur belge. |
De vernietiging heeft bovendien retroactieve werking erga omnes, | L'annulation a par ailleurs un effet rétroactif erga omnes, ce qui |
hetgeen impliceert dat de vernietigde norm, of het vernietigde | implique que la norme annulée, ou la partie annulée de la norme, doit |
gedeelte van de norm, moet worden geacht nooit te hebben bestaan. | être considérée comme n'ayant jamais existé. |
Daaruit volgt dat indien het Hof de bestreden bepaling vernietigt, de | Il en résulte que, si la Cour annule la disposition attaquée, la |
mogelijkheid tot afwijking vervat in artikel 371 van de richtlijn | possibilité de dérogation contenue dans l'article 371 de la directive |
2006/112/EG wordt hersteld. | 2006/112/CE est rétablie. |
B.9.3. Overigens beschikt het Hof, tijdens het onderzoek van het | B.9.3. Par ailleurs, lors de l'examen du recours en annulation, la |
beroep tot vernietiging, alsnog over de mogelijkheid om alle | Cour dispose encore de la possibilité de prendre toutes les mesures |
voorlopige maatregelen te nemen die zouden zijn vereist voor de | provisoires nécessaires à la sauvegarde des droits conférés à la |
vrijwaring van de rechten die aan de eerste verzoekende partij zijn | première partie requérante par le droit de l'Union européenne (CJCE, |
verleend door het recht van de Europese Unie (HvJ, 19 juni 1990, | 19 juin 1990, C-213/89, Factortame; grande chambre, 13 mars 2007, |
C-213/89, Factortame; grote kamer, 13 maart 2007, C-432/05, Unibet). | C-432/05, Unibet). |
B.10. Aangezien niet is voldaan aan één van de voorwaarden die zijn | B.10. Etant donné que l'une des conditions requises par l'article 20, |
vereist bij artikel 20, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 | 1°, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle |
op het Grondwettelijk Hof, kan de vordering tot schorsing niet worden ingewilligd. | n'est pas remplie, la demande de suspension ne peut être accueillie. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
verwerpt de vordering tot schorsing. | rejette la demande de suspension. |
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 19 december 2013. | la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 19 décembre 2013. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
J. Spreutels | J. Spreutels |