← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 143/2013 van 30 oktober 2013 Rolnummer : 5713 In zake :
de vordering tot schorsing van artikel 108, § 2, eerste lid, van de basiswet van 12 januari 2005
betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld
uit de voorzitters M. Bossuyt en J. Spreutels, en de rechte(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 143/2013 van 30 oktober 2013 Rolnummer : 5713 In zake : de vordering tot schorsing van artikel 108, § 2, eerste lid, van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en J. Spreutels, en de rechte(...) | Extrait de l'arrêt n° 143/2013 du 30 octobre 2013 Numéro du rôle : 5713 En cause : la demande de suspension de l'article 108, § 2, alinéa 1 er , de la loi de(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 143/2013 van 30 oktober 2013 | Extrait de l'arrêt n° 143/2013 du 30 octobre 2013 |
Rolnummer : 5713 | Numéro du rôle : 5713 |
In zake : de vordering tot schorsing van artikel 108, § 2, eerste lid, | En cause : la demande de suspension de l'article 108, § 2, alinéa 1er, |
van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en | de la loi de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administration |
pénitentiaire ainsi que le statut juridique des détenus, tel qu'il a | |
de rechtspositie van de gedetineerden, zoals vervangen bij artikel 5 | été remplacé par l'article 5 de la loi du 1er juillet 2013, introduite |
van de wet van 1 juli 2013, ingesteld door L.L. | par L.L. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en J. Spreutels, en de | composée des présidents M. Bossuyt et J. Spreutels, et des juges E. De |
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke, | Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke, P. Nihoul, F. |
P. Nihoul, F. Daoût en T. Giet, bijgestaan door de griffier F. | Daoût et T. Giet, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le |
Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, | président M. Bossuyt, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de vordering en rechtspleging | I. Objet de la demande et procédure |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 12 september | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 12 |
2013 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 13 | septembre 2013 et parvenue au greffe le 13 septembre 2013, L.L. a |
september 2013, heeft L.L. een vordering tot schorsing ingesteld van | introduit une demande de suspension de l'article 108, § 2, alinéa 1er, |
artikel 108, § 2, eerste lid, van de basiswet van 12 januari 2005 | de la loi de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administration |
betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de | pénitentiaire ainsi que le statut juridique des détenus, tel qu'il a |
gedetineerden, zoals vervangen bij artikel 5 van de wet van 1 juli | été remplacé par l'article 5 de la loi du 1er juillet 2013 modifiant |
2013 tot wijziging van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het | la loi de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administration |
gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden | pénitentiaire ainsi que le statut juridique des détenus (publiée au |
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 september 2013, tweede | Moniteur belge du 6 septembre 2013, deuxième édition). |
editie). Bij hetzelfde verzoekschrift vordert de verzoekende partij eveneens de | Par la même requête, la partie requérante demande également |
vernietiging van de artikelen 104/1 en 108, § 2, eerste lid, van | l'annulation des articles 104/1 et 108, § 2, alinéa 1er, de la loi de |
voormelde basiswet van 12 januari 2005, zoals ingevoegd | principes du 12 janvier 2005 précitée, respectivement inséré et |
respectievelijk vervangen bij de artikelen 4 en 5 van de voormelde wet | remplacé par les articles 4 et 5 de la loi du 1er juillet 2013 |
van 1 juli 2013. | précitée. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
B.1. De verzoeker vordert de schorsing van artikel 108, § 2, eerste | B.1. Le requérant demande la suspension de l'article 108, § 2, alinéa |
lid, van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het | 1er, de la loi de principes du 12 janvier 2005 concernant |
gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, dat bepaalt | l'administration pénitentiaire ainsi que le statut juridique des |
: « Alle gedetineerden worden gefouilleerd op het lichaam : | détenus, qui dispose : « Tous détenus sont fouillés au corps : |
- bij het betreden van de gevangenis; | - à leur entrée dans la prison; |
- voorafgaand aan de plaatsing in een beveiligde cel of de opsluiting | - préalablement au placement dans une cellule sécurisée ou à |
in een strafcel; | l'enfermement dans une cellule de punition; |
- overeenkomstig de in de gevangenis geldende richtlijnen, na het | - conformément aux directives en vigueur dans la prison, après la |
bezoek van de in artikel 59 vermelde personen, dat niet heeft | visite avec des personnes mentionnées à l'article 59 lorsqu'elle n'a |
plaatsgevonden in een lokaal voorzien van een transparante wand die de | pas eu lieu dans un local pourvu d'une paroi transparente qui sépare |
bezoekers van de gedetineerde scheidt ». | les visiteurs des détenus ». |
Die bepaling werd ingevoegd bij artikel 5 van de wet van 1 juli 2013 « | Cette disposition a été insérée par l'article 5 de la loi du 1er |
tot wijziging van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het | juillet 2013 « modifiant la loi de principes du 12 janvier 2005 |
gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden ». De | concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le statut |
fouillering op het lichaam laat toe de gedetineerde te verplichten om | juridique des détenus ». La fouille au corps permet d'obliger le |
zich uit te kleden tot op het lichaam en de openingen en de holten van | détenu à se déshabiller afin d'inspecter de l'extérieur le corps et |
het lichaam uitwendig te schouwen (artikel 108, § 2, derde lid, van de | les ouvertures et cavités du corps (article 108, § 2, alinéa 3, de la |
basiswet zoals ingevoegd bij artikel 5 van de wet van 1 juli 2013). | loi de principes, inséré par l'article 5 de la loi du 1er juillet 2013). |
Krachtens het ongewijzigde artikel 108, § 1, van de basiswet mag de | En vertu de l'article 108, § 1er, inchangé, de la loi de principes, « |
gedetineerde, wanneer dit in het belang van de handhaving van de orde | lorsque cela est nécessaire dans l'intérêt du maintien de l'ordre ou |
of de veiligheid noodzakelijk is, aan zijn kledij worden onderzocht | de la sécurité, le détenu peut subir une fouille de ses vêtements par |
door daartoe door de directeur gemandateerde leden van het | les membres du personnel de surveillance mandatés à cet effet par le |
bewakingspersoneel, overeenkomstig de door hem gegeven richtlijnen. | directeur, conformément aux directives données par celui-ci. Cette |
Dat onderzoek heeft tot doel na te gaan of de gedetineerde in het | fouille a pour objectif de vérifier si le détenu est en possession de |
bezit is van voorwerpen of substanties die verboden of gevaarlijk | substances ou d'objets interdits ou dangereux ». |
kunnen zijn. Vóór de wijziging van artikel 108, § 2, eerste lid, van de basiswet | Avant la modification de l'article 108, § 2, alinéa 1er, de la loi de |
was een fouillering op het lichaam enkel toegestaan indien er | principes, la fouille au corps était uniquement autorisée si des |
individuele aanwijzingen waren dat het onderzoek aan de kledij niet | indices individuels laissaient supposer que la fouille des vêtements |
volstond om het voormelde doel te bereiken en na een afzonderlijke | du détenu ne suffisait pas à atteindre l'objectif précité et |
beslissing van de directeur. Een soortgelijke bepaling is nu opgenomen | nécessitait une décision particulière du directeur. Une disposition |
in het tweede lid van artikel 108, § 2, meer bepaald voor de situaties | analogue figure à présent dans l'alinéa 2 de l'article 108, § 2, plus |
die niet in het nieuwe eerste lid zijn vervat : | précisément pour les situations qui ne sont pas incluses dans le nouvel alinéa 1er : |
« De gedetineerde wordt gefouilleerd op het lichaam wanneer de | « Le détenu est fouillé au corps quand le directeur estime qu'il y a |
directeur van oordeel is dat er individuele aanwijzingen zijn dat het | des indices individualisés que la fouille des vêtements ne suffit pas |
onderzoek aan de kledij niet volstaat om het in § 1, tweede lid, | |
omschreven doel te bereiken. De directeur bezorgt zijn beslissing | à atteindre le but décrit au § 1er, alinéa 2. Le directeur remet sa |
schriftelijk aan de gedetineerde uiterlijk vierentwintig uur nadat de | décision par écrit au détenu au plus tard vingt-quatre heures après |
fouillering heeft plaatsgevonden ». | que la fouille a eu lieu ». |
Het tweede en het derde lid van artikel 108, § 2, worden niet bestreden. De kritiek van de verzoeker is enkel gericht tegen de invoering van het stelselmatig fouilleren, in situaties vermeld in het eerste lid, zonder dat die fouillering op individuele aanwijzingen moet zijn gebaseerd en zonder dat daartoe een afzonderlijke beslissing dient te worden genomen. De overige voorwaarden waaraan de fouillering moet voldoen, blijven bestaan. De fouillering op het lichaam mag enkel plaatsvinden in een gesloten ruimte bij afwezigheid van andere gedetineerden en moet uitgevoerd worden door minimum twee daartoe door de directeur gemandateerde personeelsleden van hetzelfde geslacht als de | Les alinéas 2 et 3 de l'article 108, § 2, ne sont pas attaqués. La critique du requérant est uniquement dirigée contre l'instauration de la fouille systématique, dans les situations mentionnées à l'alinéa 1er, sans que cette fouille doive être fondée sur des indices individualisés et sans qu'une décision particulière doive être prise à cet effet. Les autres conditions auxquelles la fouille doit satisfaire sont maintenues. « La fouille à corps ne peut avoir lieu que dans un espace fermé, en l'absence d'autres détenus, et doit être effectuée par au moins deux membres du personnel du même sexe que le détenu, mandatés à |
gedetineerde (artikel 108, § 2, vierde lid, van de basiswet). Het | cet effet par le directeur » (article 108, § 2, alinéa 4, de la loi de |
onderzoek aan de kledij en de fouillering op het lichaam mogen geen | principes). « La fouille des vêtements et la fouille à corps ne |
tergend karakter hebben en dienen met eerbiediging van de waardigheid | peuvent avoir un caractère vexatoire et doivent se dérouler dans le |
van de gedetineerde te geschieden (artikel 108, § 3, van de basiswet). | respect de la dignité du détenu » (article 108, § 3, de la loi de principes). |
B.2. De verzoeker werd op 12 augustus 2008, na drie maanden en tien | B.2. Après trois mois et dix jours de détention préventive, le |
dagen in voorarrest te hebben doorgebracht, door de Correctionele | requérant a été condamné le 12 août 2008 par le Tribunal correctionnel |
Rechtbank te Leuven veroordeeld tot een gevangenisstraf van twaalf | de Louvain à un emprisonnement de douze mois, avec sursis probatoire |
maanden, met probatie-uitstel voor het gedeelte van die straf dat de | pour la partie de la peine qui excédait la durée de la détention |
duur van de voorlopige hechtenis overschreed. Op 27 april 2010 heeft | préventive. Le 27 avril 2010, ce même Tribunal a révoqué le sursis |
dezelfde Rechtbank het probatie-uitstel herroepen wegens niet-naleving | probatoire pour non-respect des conditions probatoires. |
van de probatievoorwaarden. Aangezien de verzoeker minstens een derde van zijn straf dient te | Etant donné que le requérant doit subir au moins un tiers de sa peine |
ondergaan (artikel 25, § 1, van de wet van 17 mei 2006 betreffende de | (article 25, § 1er, de la loi du 17 mai 2006 relative au statut |
externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en | juridique externe des personnes condamnées à une peine privative de |
de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de | liberté et aux droits reconnus à la victime dans le cadre des |
strafuitvoeringsmodaliteiten), kan hij op ieder ogenblik worden | modalités d'exécution de la peine), il peut être convoqué à tout |
opgeroepen om de nog resterende tijd uit te zitten. Hij kan derhalve | moment pour purger le reste de sa peine. Il peut ainsi être affecté |
door de bestreden bepaling rechtstreeks en ongunstig worden geraakt, | directement et défavorablement par la disposition attaquée, de sorte |
zodat hij in het huidige stadium van de rechtspleging doet blijken van | qu'il justifie, à ce stade de la procédure, de l'intérêt requis pour |
het vereiste belang om de bestreden bepaling aan te vechten. | attaquer la disposition en cause. |
B.3. Naar luid van artikel 20, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari | B.3. Aux termes de l'article 20, 1°, de la loi spéciale du 6 janvier |
1989 op het Grondwettelijk Hof dient aan twee grondvoorwaarden te zijn | 1989 sur la Cour constitutionnelle, deux conditions de fond doivent |
voldaan opdat tot schorsing kan worden besloten : | être remplies pour que la suspension puisse être décidée : |
- de middelen die worden aangevoerd moeten ernstig zijn; | - des moyens sérieux doivent être invoqués; |
- de onmiddellijke uitvoering van de bestreden maatregel moet een | - l'exécution immédiate de la règle attaquée doit risquer de causer un |
moeilijk te herstellen ernstig nadeel kunnen berokkenen. | préjudice grave difficilement réparable. |
Ten aanzien van het middel | Quant au moyen |
B.4. Het middel dat tegen de bestreden bepaling is gericht, is | B.4. Le moyen dirigé contre la disposition attaquée est pris, |
afgeleid uit, onder meer, de schending van de artikelen 10, 11 en 22 | notamment, de la violation des articles 10, 11 et 22 de la |
van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 3 en 8 van het | Constitution, combinés avec les articles 3 et 8 de la Convention |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Volgens de verzoeker | européenne des droits de l'homme. Selon le requérant, la disposition |
schendt de bestreden bepaling de voormelde artikelen doordat zij | attaquée viole les articles précités en ce qu'elle prévoit que, dans |
bepaalt dat er, in de beoogde gevallen, altijd een fouillering op het | les cas visés, une fouille au corps doit toujours avoir lieu, même |
lichaam moet plaatsvinden, ook wanneer de noodzaak daarvan niet is | lorsque la nécessité n'en est pas démontrée. |
aangetoond. B.5. De bestreden bepaling wordt in de memorie van toelichting als | B.5. La disposition attaquée a été justifiée comme suit dans l'exposé |
volgt verantwoord : | des motifs : |
« De fouillering is een belangrijke veiligheidsfactor in de gevangenis. Ook in dit domein toont de praktijk aan dat een wijziging van de in werking zijnde wettelijke bepalingen noodzakelijk is. Op de dag van vandaag kan de directeur enkel tot een fouillering op het lichaam overgaan wanneer hij over individuele aanwijzingen beschikt dat het onderzoek aan de kledij niet volstaat om de orde en de veiligheid te handhaven. De Raad van State heeft tuchtsancties vernietigd omdat de fouilleringen op het lichaam werden uitgevoerd zonder dat de beslissing tot de uitvoering ervan voorafgegaan werd door een schriftelijke informatie aan de gedetineerde. Een dergelijke vereiste leidt tot inefficiëntie van de fouilleringen op het lichaam en brengt dus de veiligheid in gevaar. Daarnaast is het met het oog op de handhaving van de veiligheid | « La fouille est un facteur de sécurité important en prison. Dans ce domaine également, la pratique démontre [...] qu'une modification de dispositions de la loi en vigueur est nécessaire. Actuellement, le directeur [ne] peut faire procéder à une fouille à corps que s'il dispose d'indications individuelles que la fouille complète des vêtements ne suffit pas à garantir l'ordre et la sécurité. Le Conseil d'Etat a annulé des sanctions disciplinaires au motif que des fouilles à corps avaient été effectuées sans que la décision d'y procéder ait été précédée d'une information écrite au détenu. [Une] telle exigence mène à l'inefficacité de la fouille à corps et met donc en péril la sécurité. Par ailleurs, il apparaît nécessaire, en vue d'assurer la sécurité, de |
noodzakelijk dat aan de directeur de mogelijkheid gegeven wordt om de | donner au directeur la possibilité d'ordonner des fouilles à corps |
fouillering op het lichaam te bevelen wanneer de gedetineerde met | lorsque le détenu a été en contact avec des personnes qui ne peuvent |
personen die niet met personeelsleden gelijkgesteld kunnen worden in | |
contact is geweest, zonder een specifiek en individueel risico voor de | pas être assimilées à du personnel pénitentiaire sans avoir à |
orde en veiligheid te moeten aantonen » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, | démontrer un risque spécifique et individuel pour l'ordre et la |
DOC 53-2744/001, pp. 4-5). | sécurité » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/001, pp. 4-5). |
B.6. De afdeling wetgeving van de Raad van State heeft over het | B.6. La section de législation du Conseil d'Etat a rendu l'avis |
ontwerp van bepaling als volgt geadviseerd : | suivant concernant cette disposition en projet : |
« Het verschil met de bestaande regeling is bijgevolg dat de | « A la différence de ce que prévoient les règles actuelles, dans les |
fouillering in de drie eerstgenoemde gevallen een automatisme is, en | trois situations précitées, la fouille est donc automatique et ne |
derhalve niet meer is gebaseerd op een individuele beslissing van de | nécessite dès lors plus une décision individuelle du directeur de la |
gevangenisdirecteur, genomen op grond van concrete en geïndividualiseerde indicaties, maar plaatsvindt op grond van een algemeen geldende regel. Aldus wordt afgeweken van de fundamentele optie die de wetgever bij het aannemen van de Basiswet heeft genomen om de fouillering omwille van haar ingrijpende karakter enkel in individuele gevallen toe te laten. Zoals de Raad van State, afdeling Bestuursrechtspraak, heeft geoordeeld, heeft de wetgever de ontkleding tot op het naakte lichaam als een ernstige aantasting van de persoonlijke waardigheid beschouwd en werd ze daarom onderworpen aan de voorafgaande toelating van de gevangenisdirecteur. De memorie van toelichting bij het ontwerp bevat nauwelijks een indicatie omtrent de verantwoording om van deze optie af te wijken; er wordt enkel op vage wijze verwezen naar de praktijk en de inefficiëntie van het bestaande regime, waarbij gewag wordt gemaakt van het bestaan van 'meerdere problemen'. Vraag is of het ontworpen artikel 108, § 2, eerste tot derde lid, de | prison, prise sur la base d'indices concrets et personnalisés, mais a lieu sur la base d'une règle d'application générale. On s'écarte ainsi de l'option fondamentale retenue par le législateur lors de l'adoption de la loi de principes de n'autoriser la fouille, en raison de son caractère radical, que dans des cas individuels. Ainsi que l'a jugé le Conseil d'Etat, section du contentieux administratif, le législateur a considéré le déshabillage à nu comme une atteinte grave à la dignité personnelle et c'est la raison pour laquelle il a été soumis à l'autorisation préalable du directeur de la prison. L'exposé des motifs du projet est évasif en ce qui concerne le motif ayant conduit à déroger à cette option; il se limite à faire vaguement référence à la pratique et à l'inefficacité du régime actuel, en mentionnant l'existence de 'nombreux problèmes'. Reste à savoir si l'article 108, § 2, alinéas 1er à 3, en projet, peut |
toets aan de grondrechten kan doorstaan » (ibid., pp. 18-19). | se concilier avec les droits fondamentaux » (ibid., pp. 18-19). |
Na een onderzoek van de rechtspraak van het Europees Hof voor de | Après avoir examiné la jurisprudence de la Cour européenne des droits |
Rechten van de Mens, inzonderheid inzake artikel 3 van het Europees | de l'homme, en particulier en ce qui concerne l'article 3 de la |
Verdrag voor de rechten van de mens, besloot de Raad van State : | Convention européenne des droits de l'homme, le Conseil d'Etat a |
« Al kan worden aanvaard dat de wetgever op algemene wijze een aantal | conclu : « Dès lors, bien qu'on puisse admettre que le législateur détermine |
gevallen bepaalt waarin een verhoogd risico voor de veiligheid of de | d'une manière générale un certain nombre de situations dans lesquelles |
orde in de gevangenis geacht kan worden te bestaan en waarin in | on peut considérer qu'il existe un risque accru pour la sécurité ou |
beginsel een fouillering op het lichaam kan plaatsvinden, moet | l'ordre dans la prison et dans lesquelles une fouille corporelle peut |
derhalve daarbij wel, zeker wanneer het gaat om vrij ruime | en principe être effectuée, dans ce contexte, en particulier lorsqu'il |
categorieën, ruimte zijn voor een beoordeling in concreto die ertoe | s'agit de catégories relativement larges, il faut cependant laisser |
leidt dat wordt afgezien van de fouillering op het lichaam wanneer er | une marge d'appréciation concrète permettant de renoncer à la fouille |
manifest geen gevaar voor de handhaving van de orde of de veiligheid | corporelle lorsqu'il n'y a manifestement pas de danger pour le |
bestaat. Aldus kunnen toepassingen worden vermeden die een | maintien de l'ordre ou de la sécurité. Il est ainsi possible d'éviter |
onmenselijke of vernederende behandeling in de zin van artikel 3 van | des cas de traitement inhumain ou dégradant au sens de l'article 3 de |
het EVRM inhouden. Het ontworpen artikel 108, § 2, eerste lid, dient | la C.E.D.H. L'article 108, § 2, alinéa 1er, doit être complété en ce |
daartoe te worden aangevuld » (ibid., pp. 20-21). | sens » (ibid., pp. 20-21). |
B.7. De wetgever heeft het advies van de Raad van State niet gevolgd : | B.7. Le législateur n'a pas suivi l'avis du Conseil d'Etat : |
« In een aantal situaties is een systematische fouillering op het | « Dans une série de situations, la fouille à corps de manière |
lichaam noodzakelijk gebleken om de veiligheid van het personeel én | systématique est apparue comme nécessaire pour pouvoir assurer la |
van de gedetineerden te kunnen waarborgen. Zo dient elke gedetineerde | sécurité des personnels et des détenus. Ainsi, chaque détenu venant de |
komende vanuit de buitenwereld onderworpen te worden aan een | l'extérieur doit-il faire l'objet d'une fouille à corps à son retour |
fouillering op het lichaam bij het betreden van de gevangenis. | en prison. Des objets interdits, comme par exemple de la drogue, |
Verboden voorwerpen, zoals bijvoorbeeld drugs, worden immers steeds na | entrent en effet régulièrement en fraude en prison à la suite d'un |
contacten met de buitenwereld de gevangenis binnengesmokkeld. Deze | contact avec l'extérieur. Ces objets sont dissimulés sur le corps et |
voorwerpen worden verborgen op het lichaam en kunnen niet gedetecteerd | n'apparaissent pas lors du passage au portique ou à l'examen des |
worden via het metaalportiek of bij het onderzoek aan de kledij. De | vêtements. La fouille à corps est donc la seule mesure de contrôle qui |
fouillering op het lichaam is dan de enige controlemaatregel die op dit ogenblik dergelijke veiligheidsproblemen kan oplossen. Ook gedetineerden die de gevangenis regelmatig verlaten en die op zich geen gevaar voor de veiligheid betekenen, dienen systematisch gefouilleerd te worden bij de terugkeer naar de gevangenis. De praktijk leert immers dat zij zwaar onder druk gezet kunnen worden door medegedetineerden om allerhande verboden voorwerpen de gevangenis binnen te smokkelen. Het is dan ook in het belang van de persoonlijke veiligheid van deze gedetineerden zelf dat zij systematisch onderworpen worden aan de fouillering op het lichaam. Om deze reden wordt het advies van de Raad van State op dit punt niet gevolgd » | puisse actuellement répondre à ces problèmes de sécurité. Les détenus qui quittent la prison de manière régulière et qui, en soi, ne paraissent pas présenter de risque pour la sécurité, doivent également être fouillés à corps lors de leur retour à la prison. La pratique démontre en effet qu'ils sont mis sous pression de manière importante par d'autres détenus pour faire entrer frauduleusement des objets interdits. Il en va dès lors également de la sécurité personnelle de ces détenus eux-mêmes d'être fouillés à corps. Pour ces |
(ibid., pp. 6-7). | motifs, l'avis du Conseil d'Etat ne sera pas suivi » (ibid., pp. 6-7). |
In het vervolg van de parlementaire voorbereiding werd voorts | Dans la suite des travaux préparatoires, il a en outre été précisé |
gepreciseerd dat er geen fouillering zal plaatsvinden « wanneer er | qu'il n'y aura pas de fouille « lorsque le détenu n'a pas eu de |
geen contact is geweest met personen die extern zijn aan de | contact avec des personnes extérieures à l'établissement |
penitentiaire inrichtingen. Ter illustratie worden de volgende | |
gevallen aangehaald : in het geval van een overbrenging naar een | pénitentiaire. A titre d'illustration, les cas suivants sont cités : |
andere gevangenis, of van en naar de rechtbank en in het geval van de | en cas de transfèrement vers une autre prison ou de transferts vers le |
raadpleging van het strafdossier » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC | tribunal ou en cas de consultation du dossier pénal » (Doc. parl., |
53-2744/004, p. 23). | Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/004, p. 23). |
B.8. Artikel 3 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.8. L'article 3 de la Convention européenne des droits de l'homme |
bepaalt : | dispose : |
« Niemand mag worden onderworpen aan folteringen noch aan onmenselijke | « Nul ne peut être soumis à la torture ni à des peines ou traitements |
of vernederende behandelingen of straffen ». | inhumains ou dégradants ». |
Wat het onderzoek op het lichaam van gedetineerden betreft, heeft het | En ce qui concerne les fouilles corporelles des détenus, la Cour |
Europees Hof voor de Rechten van de Mens de draagwijdte van de | européenne des droits de l'homme a précisé comme suit la portée de la |
voormelde bepaling als volgt gepreciseerd : | disposition précitée : |
« 116. Het Hof heeft evenwel reeds geoordeeld dat een dergelijke | « 116. Or, la Cour a déjà jugé qu'un tel traitement n'est pas en soi |
behandeling op zich niet onwettig is : fouillering op het lichaam, | illégitime : des fouilles corporelles, même intégrales, peuvent |
zelfs integrale fouillering, kan soms noodzakelijk blijken om de | parfois se révéler nécessaires pour assurer la sécurité dans une |
veiligheid in een gevangenis - met inbegrip van die van de | |
gedetineerde zelf - te verzekeren, de orde te handhaven of | prison - y compris celle du détenu lui-même -, défendre l'ordre ou |
strafrechtelijke inbreuken te voorkomen (zie, voormeld, de arresten | prévenir les infractions pénales (voir, précités, les arrêts |
Valasinas, § 117, Van der Ven, § 60, en Lorsé, § 72). Bovendien kan | Valasainas, § 117, Van der Ven, § 60, et Lorsé, § 72). De plus, on ne |
men niet zeggen dat uit principe een dergelijke fouillering een graad | saurait dire que par principe, une telle fouille implique un degré de |
van lijden of vernedering impliceert die verder gaat dan het onvermijdelijke (Frérot voormeld, § 40). | souffrance ou d'humiliation dépassant l'inévitable (Frérot précité, § 40). |
117. Blijft het feit dat fouillering op het lichaam niet alleen | 117. Il n'en reste pas moins que les fouilles corporelles doivent, en |
'noodzakelijk' moet zijn om een van die nagestreefde doelstellingen te | sus d'être 'nécessaire' pour parvenir à l'un de ces buts poursuivis |
bereiken (Ramirez Sanchez, voormeld, § 119), maar ook moeten worden uitgevoerd volgens 'adequate modaliteiten' (zie bijvoorbeeld, Valasinas, voormeld). Zoals hiervoor in herinnering wordt gebracht dient, teneinde te oordelen of de graad van ernst boven welke een slechte behandeling onder de toepassing van deze bepaling valt, is overschreden, rekening te worden gehouden met alle gegevens van elke zaak. Het Hof heeft aldus geconcludeerd dat die graad wordt overschreden in het geval van integrale fouilleringen op het lichaam die allemaal waren verlopen volgens normale modaliteiten, om reden dat een fouillering van die aard elke week, op systematische wijze, routinegewijs en zonder precieze verantwoording die te maken had met | (Ramirez Sanchez précité, § 119), être menées selon des ' modalités adéquates ' (voir par exemple, Valasinas, précité). Comme cela est rappelé ci-dessus, pour juger si le seuil de gravité au-delà duquel un mauvais traitement tombe sous le coup de cette disposition a été dépassé, il faut prendre en compte l'ensemble des données de chaque espèce. La Cour a ainsi conclu au dépassement de ce seuil dans le cas de fouilles corporelles intégrales qui s'étaient chacune déroulées selon des modalités normales, au motif qu'une fouille de cette nature avait lieu chaque semaine, de manière systématique, routinière et sans |
het gedrag van de verzoeker plaatsvond (Van der Ven, voormeld, § § 58 | justification précise tenant au comportement du requérant (Van der Ven |
en volgende, en Lorsé, voormeld, § 70) » (EHRM, 15 juni 2010, | précité, § § 58 et suivants et Lorsé précité, 70) » (CEDH, 15 juin |
Ciupercescu t. Roemenië). | 2010, Ciupercescu c. Roumanie). |
In een arrest van 12 juni 2007 heeft hetzelfde Hof de toepassing van | Dans un arrêt du 12 juin 2007, la même Cour a jugé que l'application |
een Franse wet die gelijkenissen vertoont met de thans bestreden | d'une loi française présentant des similitudes avec la disposition |
bepaling, rekening houdend met de omstandigheden van de zaak, strijdig | présentement attaquée était contraire, compte tenu des circonstances |
bevonden met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | de l'affaire, à l'article 3 de la Convention européenne des droits de |
mens (EHRM, 12 juni 2007, Frérot t. Frankrijk). | l'homme (CEDH, 12 juin 2007, Frérot c. France). |
B.9. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat een fouillering op het lichaam | B.9. Il résulte de ce qui précède qu'une fouille au corps peut, dans |
in bepaalde omstandigheden noodzakelijk kan zijn teneinde de orde en | certaines circonstances, s'avérer nécessaire afin de maintenir l'ordre |
de veiligheid in de gevangenis te handhaven en het plegen van | et la sécurité en prison et de prévenir les infractions, à savoir |
misdrijven te voorkomen, met name wanneer het gedrag van de | |
gedetineerde daartoe aanleiding geeft (zie EHRM, 29 mei 2012, Julin t. | lorsque le comportement du détenu l'impose (voy. CEDH, 29 mai 2012, |
Estland, § 189; 10 oktober 2013, Voloshyn t. Oekraïne, § 53). Door evenwel in een stelselmatige fouillering op het lichaam te voorzien, telkens als een gedetineerde de gevangenis betreedt, telkens als een gedetineerde in een beveiligde cel wordt geplaatst of in een strafcel wordt opgesloten en telkens als een gedetineerde bezoek heeft ontvangen, gaat de bestreden bepaling verder dan strikt noodzakelijk is om de nagestreefde doelstelling te bereiken. Er kan immers niet worden aangenomen dat elk van die situaties, voor elke gedetineerde, een verhoogd risico voor de veiligheid of de orde in de gevangenis doet ontstaan. Aan die vaststelling wordt geen afbreuk gedaan door de voorwaarde, in | Julin c. Estonie, § 189; 10 octobre 2013, Voloshyn c. Ukraine, § 53). En prévoyant toutefois une fouille au corps systématique, chaque fois qu'un détenu entre en prison, chaque fois qu'un détenu est placé dans une cellule sécurisée ou enfermé dans une cellule de punition et chaque fois qu'un détenu a reçu de la visite, la disposition attaquée va au-delà de ce qui est strictement nécessaire pour réaliser le but poursuivi. En effet, il ne peut être considéré que chacune de ces situations, dans le chef de chaque détenu, donne lieu à un risque accru pour la sécurité ou l'ordre dans la prison. |
de situatie dat de gedetineerde bezoek heeft ontvangen, dat de | La condition selon laquelle, lorsque le détenu a reçu de la visite, la |
fouillering op het lichaam plaatsvindt « overeenkomstig de in de | fouille au corps doit avoir lieu « conformément aux directives en |
gevangenis geldende richtlijnen » (artikel 108, § 2, eerste lid, derde | vigueur dans la prison » (article 108, § 2, alinéa 1er, troisième |
streepje). Dergelijke richtlijnen kunnen immers niet primeren op de | tiret) n'enlève rien à ce constat. En effet, de telles directives ne |
duidelijke tekst van de wet, die in een fouillering op het lichaam | peuvent pas l'emporter sur le texte clair de la loi, qui prévoit une |
voorziet na elk bezoek dat niet heeft plaatsgevonden in een lokaal | fouille au corps après chaque visite qui n'a pas eu lieu dans un local |
voorzien van een transparante wand die de bezoekers van de gedetineerde scheidt. | pourvu d'une paroi transparente qui sépare les visiteurs des détenus. |
De bestreden bepaling lijkt derhalve, door in een stelselmatige | Par conséquent, en prévoyant une fouille au corps systématique sans |
fouillering te voorzien, zonder precieze verantwoording die te maken | justification précise tenant au comportement du détenu, la disposition |
heeft met het gedrag van de gedetineerde, op discriminerende wijze | attaquée semble porter une atteinte discriminatoire à l'interdiction |
afbreuk te doen aan het verbod om op een vernederende wijze te worden | de traitement dégradant. Il en va d'autant plus ainsi que l'article |
behandeld. Dit is des te meer het geval aangezien artikel 108, § 2, | 108, § 2, alinéas 2 et 3, de la loi de principes permet au directeur |
tweede en derde lid, van de basiswet de directeur van de | de la prison de faire procéder à la fouille au corps sur la base |
strafinrichting toelaat over te laten gaan tot fouillering op het | d'indices individualisés que la fouille des vêtements ne suffit pas |
lichaam op grond van individuele aanwijzingen dat het onderzoek van de | pour vérifier si le détenu est en possession de substances ou d'objets |
kledij niet volstaat om na te gaan of de gedetineerde in het bezit is | interdits ou dangereux. |
van voorwerpen of substanties die verboden of gevaarlijk kunnen zijn. | |
B.10. Binnen het beperkte kader van het onderzoek waartoe het Hof bij | B.10. Dans le cadre limité de l'examen auquel la Cour a pu procéder |
de behandeling van de vordering tot schorsing is kunnen overgaan, moet | lors du traitement de la demande de suspension, le moyen pris de la |
het middel dat is afgeleid uit een schending van de artikelen 10 en 11 | violation des articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec |
van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 3 van het Europees | l'article 3 de la Convention européenne des droits de l'homme, doit |
Verdrag voor de rechten van de mens, als ernstig worden beschouwd in | être considéré comme sérieux au sens de l'article 20, 1°, de la loi |
de zin van artikel 20, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof. Ten aanzien van het risico op een moeilijk te herstellen ernstig nadeel B.11. De schorsing van een wetsbepaling door het Hof moet het mogelijk maken te vermijden dat, voor de verzoekende partij, een ernstig nadeel voortvloeit uit de onmiddellijke toepassing van de bestreden normen, nadeel dat niet of moeilijk zou kunnen worden hersteld in geval van een vernietiging van die normen. B.12. De onderwerping aan een fouillering op het lichaam vormt een ernstige aantasting van de lichamelijke integriteit. De aard van de | spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle. Quant au risque de préjudice grave difficilement réparable B.11. La suspension par la Cour d'une disposition législative doit permettre d'éviter que l'application immédiate des normes attaquées risque de causer à la partie requérante un préjudice grave, qui ne pourrait être réparé ou qui pourrait difficilement l'être en cas d'annulation de ces normes. B.12. Les fouilles corporelles portent une atteinte sérieuse à l'intégrité physique. La nature de la mesure a en outre pour effet que |
maatregel heeft bovendien tot gevolg dat die aantasting niet kan | cette atteinte ne peut être réparée. Ainsi qu'il a été constaté en |
worden hersteld. Zoals in B.2 is vastgesteld, kan de verzoeker op | B.2, le requérant peut à tout moment être convoqué pour purger le |
ieder ogenblik worden opgeroepen om de nog resterende tijd van zijn | reste de sa peine privative de liberté. Les circulaires et les |
vrijheidsstraf uit te zitten. De omzendbrieven en de praktijken waarop | pratiques auxquelles le Conseil des ministres se réfère ne sont pas de |
de Ministerraad zich beroept, zijn niet van die aard dat zij de | nature à pouvoir moduler la portée de la disposition attaquée, |
draagwijdte van de bestreden bepaling, die de fouillering van de | |
gedetineerden « bij het betreden van de gevangenis » voorschrijft, | laquelle impose la fouille des détenus « à leur entrée dans la prison |
vermogen te moduleren. De onmiddellijke uitvoering van de bestreden | ». L'exécution immédiate de la disposition attaquée est dès lors |
bepaling kan de verzoeker derhalve een moeilijk te herstellen ernstig | susceptible de causer au requérant un préjudice grave difficilement |
nadeel berokkenen. | réparable. |
B.13. Aan de voorwaarden voor de schorsing is voldaan. | B.13. Il est satisfait aux conditions de la suspension. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
schorst artikel 108, § 2, eerste lid, van de basiswet van 12 januari | suspend l'article 108, § 2, alinéa 1er, de la loi de principes du 12 |
2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de | janvier 2005 concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le |
gedetineerden, zoals vervangen bij artikel 5 van de wet van 1 juli | statut juridique des détenus, tel qu'il a été remplacé par l'article 5 |
2013 tot wijziging van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het | de la loi du 1er juillet 2013 modifiant la loi de principes du 12 |
gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden. | janvier 2005 concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le |
statut juridique des détenus. | |
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, | Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en |
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 |
het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 30 oktober 2013. | janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 30 octobre 2013. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
M. Bossuyt | M. Bossuyt |