Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 36/2013 van 7 maart 2013 Rolnummer : 5528 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek , gesteld door de Rechtbank van(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 36/2013 van 7 maart 2013 Rolnummer : 5528 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek , gesteld door de Rechtbank van(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 36/2013 du 7 mars 2013 Numéro du rôle : 5528 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1022 du Code judiciaire , posée par le Tribunal de première inst(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. La(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 36/2013 van 7 maart 2013 Extrait de l'arrêt n° 36/2013 du 7 mars 2013
Rolnummer : 5528 Numéro du rôle : 5528
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1022 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1022 du Code
Gerechtelijk Wetboek (vóór de wijziging ervan bij de wet van 21 judiciaire (avant sa modification par la loi du 21 février 2010),
februari 2010), gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Aarlen. posée par le Tribunal de première instance d'Arlon.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey en Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey et P. Nihoul,
P. Nihoul, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R.
voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 4 december 2012 in zake de gemachtigde ambtenaar van de Par jugement du 4 décembre 2012 en cause du fonctionnaire délégué de
« Direction générale opérationnelle de l'aménagement du territoire, du la Direction générale opérationnelle de l'aménagement du territoire,
logement, du patrimoine et de l'énergie - Direction extérieure du du logement, du patrimoine et de l'énergie - Direction extérieure du
Luxembourg » (Operationeel Directoraat-generaal Ruimtelijke Ordening,
Huisvesting, Patrimonium en Energie - Buitendirectie Luxemburg) tegen
M.D. en V. V.L., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is Luxembourg, contre M.D. et V. V.L., dont l'expédition est parvenue au
ingekomen op 6 december 2012, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te greffe de la Cour le 6 décembre 2012, le Tribunal de première instance
Aarlen de volgende prejudiciële vraag gesteld : d'Arlon a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de « L'article 1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur de la
inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en loi du 21 février 2010, viole-t-il les articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten laste Constitution en ce qu'une indemnité de procédure peut être mise à
charge du Fonctionnaire délégué lorsqu'il succombe en son action en
van de gemachtigde ambtenaar kan worden gelegd wanneer hij in het réparation intentée devant le tribunal civil sur la base de l'article
ongelijk wordt gesteld bij zijn op grond van artikel 157 van het 157 du Code Wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du
Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en
Energie voor de burgerlijke rechtbank ingestelde herstelvordering ? ». Patrimoine et de l'Energie ? ».
Op 19 december 2012 hebben de rechters-verslaggevers P. Nihoul en T. Le 19 décembre 2012, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la
Merckx-Van Goey, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het Hof loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les
ervan in kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht juges-rapporteurs P. Nihoul et T. Merckx-Van Goey ont informé la Cour
voor te stellen een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen. qu'ils pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de wijziging B.1. L'article 1022 du Code judiciaire disposait, avant sa
ervan bij de wet van 21 februari 2010, bepaalde : modification par la loi du 21 février 2010 :
« De rechtsplegingsvergoeding is een forfaitaire tegemoetkoming in de « L'indemnité de procédure est une intervention forfaitaire dans les
kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij. frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain de cause.
Na het advies te hebben ingewonnen van de Orde van Vlaamse Balies en
van de Ordre des barreaux francophones et germanophone, stelt de Après avoir pris l'avis de l'Ordre des barreaux francophones et
Koning, bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de
basis-, minimum- en maximumbedragen vast van de germanophone et de l'Orde van Vlaamse Balies, le Roi établit par
rechtsplegingsvergoeding, onder meer in functie van de aard van de arrêté délibéré en Conseil des ministres, les montants de base, minima
zaak en van de belangrijkheid van het geschil. et maxima de l'indemnité de procédure, en fonction notamment de la
Op verzoek van een van de partijen, dat in voorkomend geval wordt nature de l'affaire et de l'importance du litige.
gedaan na ondervraging door de rechter, kan deze bij een met A la demande d'une des parties, éventuellement formulée sur
bijzondere redenen omklede beslissing ofwel de vergoeding verminderen, interpellation par le juge, celui-ci peut, par décision spécialement
ofwel die verhogen, zonder de door de Koning bepaalde maximum- en motivée, soit réduire l'indemnité soit l'augmenter, sans pour autant
minimumbedragen te overschrijden. Bij zijn beoordeling houdt de dépasser les montants maxima et minima prévus par le Roi. Dans son
rechter rekening met : appréciation, le juge tient compte :
- de financiële draagkracht van de verliezende partij, om het bedrag - de la capacité financière de la partie succombante, pour diminuer le
van de vergoeding te verminderen; montant de l'indemnité;
- de complexiteit van de zaak; - de la complexité de l'affaire;
- de contractueel bepaalde vergoedingen voor de in het gelijk gestelde - des indemnités contractuelles convenues pour la partie qui obtient
partij; gain de cause;
- het kennelijk onredelijk karakter van de situatie. - du caractère manifestement déraisonnable de la situation.
Indien de in het ongelijk gestelde partij van de tweedelijns Si la partie succombante bénéficie de l'aide juridique de deuxième
juridische bijstand geniet, wordt de rechtsplegingsvergoeding vastgelegd op het door de Koning vastgestelde minimum, tenzij in geval van een kennelijk onredelijke situatie. De rechter motiveert in het bijzonder zijn beslissing op dat punt. Wanneer meerdere partijen de rechtsplegingsvergoeding ten laste van dezelfde in het ongelijk gestelde partij genieten, bedraagt het bedrag ervan maximum het dubbel van de maximale rechtsplegingsvergoeding waarop de begunstigde die gerechtigd is om de hoogste vergoeding te eisen aanspraak kan maken. Ze wordt door de rechter tussen de partijen verdeeld. Geen partij kan boven het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding worden aangesproken tot betaling van een vergoeding voor de ligne, l'indemnité de procédure est fixée au minimum établi par le Roi, sauf en cas de situation manifestement déraisonnable. Le juge motive spécialement sa décision sur ce point. Lorsque plusieurs parties bénéficient de l'indemnité de procédure à charge d'une même partie succombante, son montant est au maximum le double de l'indemnité de procédure maximale à laquelle peut prétendre le bénéficiaire qui est fondé à réclamer l'indemnité la plus élevée. Elle est répartie entre les parties par le juge. Aucune partie ne peut être tenue au paiement d'une indemnité pour l'intervention de l'avocat d'une autre partie au-delà du montant de
tussenkomst van de advocaat van een andere partij ». l'indemnité de procédure ».
B.2. De verwijzende rechter stelt aan het Hof een vraag over de B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de cette
bestaanbaarheid van die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'une
Grondwet in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de indemnité de procédure peut être mise à charge du fonctionnaire
gemachtigde ambtenaar kan worden gelegd wanneer hij in het ongelijk délégué lorsqu'il succombe en son action en réparation intentée devant
wordt gesteld bij zijn op grond van artikel 157 van het Waalse Wetboek le tribunal civil, sur la base de l'article 157 du Code wallon de
van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en Energie voor de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine et de
burgerlijke rechtbank ingestelde herstelvordering. l'Energie.
In de verwijzingsbeslissing refereert de verwijzende rechter aan het Dans la décision de renvoi, le juge a quo se réfère à l'arrêt de la
arrest van het Grondwettelijk Hof nr. 43/2012 van 8 maart 2012, waarin Cour constitutionnelle n° 43/2012 du 8 mars 2012 par lequel la Cour
het Hof antwoordt op een prejudiciële vraag die betrekking heeft op répond à une question préjudicielle portant sur la même disposition,
dezelfde bepaling, vergeleken met de situatie die voortvloeit uit comparée à la situation qui découle de l'article 162bis du Code
artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering. d'instruction criminelle.
B.3. Artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering, vóór de B.3. L'article 162bis du Code d'instruction criminelle, avant sa
wijziging ervan bij de wet van 21 februari 2010, bepaalde : modification par la loi du 21 février 2010, disposait :
« Ieder veroordelend vonnis, uitgesproken tegen de beklaagde en tegen « Tout jugement de condamnation rendu contre le prévenu et les
de personen die voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijk zijn, personnes civilement responsables de l'infraction les condamnera
veroordeelt hen tot het betalen aan de burgerlijke partij van de envers la partie civile à l'indemnité de procédure visée à l'article
rechtsplegingsvergoeding bedoeld in artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek. 1022 du Code judiciaire.
De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard en die in het La partie civile qui aura lancé une citation directe et qui succombera
ongelijk wordt gesteld, zal veroordeeld worden tot het aan de
beklaagde betalen van de vergoeding bedoeld in artikel 1022 van het sera condamnée envers le prévenu à l'indemnité visée à l'article 1022
Gerechtelijk Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ». du Code judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ».
Uit die bepaling vloeit voort dat geen enkele rechtsplegingsvergoeding Il découle de cette disposition qu'aucune indemnité de procédure ne
van de Belgische Staat kan worden geëist wanneer het openbaar peut être exigée de la part de l'Etat belge lorsque le ministère
ministerie een strafvordering instelt die eindigt met een
buitenvervolgingstelling of een vrijspraak. Uit die bepaling vloeit public intente une action publique se soldant par un non-lieu ou un
tevens voort dat geen enkele rechtsplegingsvergoeding van het Vlaamse acquittement. Il en découle également qu'aucune indemnité de procédure
Gewest kan worden geëist wanneer in het kader van de voormelde ne peut être exigée de la part de la Région flamande lorsque, dans le
strafprocedure een herstelvordering werd ingediend door de cadre de la procédure pénale précitée, une action en réparation a été
stedenbouwkundig inspecteur. intentée par l'inspecteur urbaniste.
B.4. In zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 met betrekking B.4. Par son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008 concernant les
tot de beroepen tot vernietiging van de wet van 21 april 2007 recours en annulation de la loi du 21 avril 2007 relative à la
betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden répétibilité des honoraires et des frais liés à l'assistance d'un
aan de bijstand van een advocaat heeft het Hof geoordeeld dat de avocat, la Cour a jugé que les différences fondamentales entre le
ministère public et la partie civile peuvent justifier la
fundamentele verschillen tussen het openbaar ministerie en de non-application, à charge de l'Etat, du système d'indemnisation
burgerlijke partij kunnen verantwoorden dat de in de wet van 21 april forfaitaire prévu par la loi du 21 avril 2007. En traitant
2007 bedoelde forfaitaire vergoedingsregeling niet wordt toegepast ten
laste van de Staat. Door het openbaar ministerie en de burgerlijke différemment le ministère public et la partie civile, le législateur
partij verschillend te behandelen, heeft de wetgever het beginsel van n'a donc pas méconnu le principe d'égalité et de non-discrimination.
gelijkheid en niet-discriminatie bijgevolg niet geschonden.
B.5. In zijn arrest nr. 83/2011 van 18 mei 2011 heeft het Hof op een B.5. Par son arrêt n° 83/2011 du 18 mai 2011, la Cour a répondu, dans
prejudiciële vraag geantwoord dat artikel 1022 van het Gerechtelijk le cadre d'une question préjudicielle, que l'article 1022 du Code
Wetboek, vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de judiciaire, avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 février 2010,
artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in zoverre een violait les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'une
rechtsplegingsvergoeding ten laste van de Belgische Staat kan worden indemnité de procédure pouvait être mise à charge de l'Etat belge
gelegd wanneer het arbeidsauditoraat in het ongelijk wordt gesteld bij lorsque l'auditorat du travail succombait dans son action intentée sur
zijn rechtsvordering ingesteld op grond van artikel 138bis, § 2, van pied de l'article 138bis, § 2, du Code judiciaire.
het Gerechtelijk Wetboek. Het Hof was van oordeel dat het beginsel van gelijkheid en La Cour a jugé que le principe d'égalité et de non-discrimination
niet-discriminatie vereist dat die rechtsvorderingen, die in naam van exige que ces actions, qui sont intentées par un organe public au nom
het algemeen belang en in alle onafhankelijkheid door een publiek de l'intérêt général et en toute indépendance, soient traitées de la
orgaan zijn ingesteld, op dezelfde wijze worden behandeld als de même manière que les actions pénales.
strafvorderingen.
B.6. Bij de wet van 21 februari 2010 « tot wijziging van de artikelen B.6. La loi du 21 février 2010 « modifiant les articles 1022 du Code
1022 van het Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het Wetboek van judiciaire et 162bis du Code d'instruction criminelle et abrogeant
strafvordering en tot opheffing van artikel 6 van de wet van 2 l'article 6 de la loi du 2 août 2002 concernant la lutte contre le
augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand retard de paiement dans les transactions commerciales » a inséré dans
bij handelstransacties » werd in artikel 1022 van het Gerechtelijk
Wetboek een achtste lid ingevoegd, dat bepaalt : l'article 1022 du Code judiciaire un alinéa 8 qui dispose :
« Geen enkele vergoeding is verschuldigd ten laste van de Staat : « Aucune indemnité n'est due à charge de l'Etat :
1° wanneer het openbaar ministerie bij wege van rechtsvordering in 1° lorsque le ministère public intervient par voie d'action dans les
burgerlijke procedures tussenkomt overeenkomstig artikel 138bis, § 1; procédures civiles conformément à l'article 138bis, § 1er;
2° wanneer het arbeidsauditoraat een rechtsvordering instelt voor de 2° lorsque l'auditorat du travail intente une action devant les
arbeidsgerechten overeenkomstig artikel 138bis, § 2 ». juridictions du travail conformément à l'article 138bis, § 2 ».
Krachtens artikel 6 van de wet van 21 februari 2010, zal die nieuwe En vertu de l'article 6 de la loi du 21 février 2010, cette nouvelle
bepaling in werking treden op een datum die de Koning zal bepalen. disposition entrera en vigueur à une date que le Roi fixera.
Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a
een aantal tekortkomingen van de voormelde wet van 21 april 2007, die voulu corriger une série d'imperfections de la loi du 21 avril 2007
aanleiding geven tot een aantal onbillijke situaties, heeft willen précitée qui sont sources d'injustices (Doc. parl., Chambre,
rechtzetten (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2313/004, p. 4), en 2009-2010, DOC 52-2313/004, p. 4) et qu'il a voulu tenir compte de
dat hij rekening heeft willen houden met het voormelde arrest nr.
182/2008. Hij heeft onder meer in twee nieuwe vrijstellingen voorzien l'arrêt n° 182/2008 précité. Il a notamment prévu deux exonérations
« om het openbaar ministerie, [dat] het algemeen belang verdedigt, toe nouvelles « afin de permettre au ministère public, qui défend
te staan zijn rechtsvordering uit te oefenen in volle
onafhankelijkheid, zonder rekening te houden met het financieel risico l'intérêt général, d'exercer son action en toute indépendance sans
verbonden aan het proces » (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC tenir compte du risque financier lié au procès » (Doc. parl., Chambre,
52-2313/001, p. 6). 2009-2010, DOC 52-2313/001, p. 6).
B.7. De thans in het geding zijnde herstelvordering wordt door de B.7. L'action en réparation qui est en cause dans la présente affaire
gemachtigde ambtenaar uitsluitend ingesteld in het algemeen belang, est intentée par le fonctionnaire délégué dans l'intérêt général, en
met het oog op het vrijwaren van de goede ruimtelijke ordening. vue de garantir le bon aménagement du territoire.
Weliswaar zijn de leden van het openbaar ministerie magistraten van de Si les membres du ministère public sont des magistrats de l'ordre
rechterlijke orde, terwijl de gemachtigde ambtenaren ambtenaren zijn judiciaire, les fonctionnaires délégués sont en revanche des
die tot de uitvoerende macht behoren. Uit de parlementaire fonctionnaires qui relèvent du pouvoir exécutif. Les travaux
voorbereiding van artikel 151 van de Grondwet, dat de préparatoires de l'article 151 de la Constitution, qui garantit
onafhankelijkheid van het openbaar ministerie in de individuele l'indépendance du ministère public dans l'exercice des recherches et
opsporing en vervolging waarborgt, blijkt evenwel dat : poursuites individuelles, indiquent cependant :
« het openbaar ministerie onafhankelijk is wanneer het de « [...] le ministère public est indépendant lorsqu'il intente l'action
strafvordering instelt en dus bij het vervolgen van misdrijven, weze pénale et, partant, lorsqu'il poursuit des délits, même si le
het dat het openbaar ministerie hier [...] geen rechterlijk ambt ministère public n'exerce en l'occurrence [...] pas une fonction de
uitoefent maar veeleer een ambt van de uitvoerende macht en aldus juge mais plutôt une fonction de pouvoir exécutif et qu'il relève
onderworpen is aan het gezag en het toezicht van de minister van ainsi de l'autorité et du contrôle du ministre de la Justice. C'est la
raison pour laquelle le paragraphe premier réfère à la possibilité
Justitie. Vandaar dat paragraaf één verwijst naar de mogelijkheid van pour le ministre de la Justice d'ordonner les poursuites pénales
de minister van Justitie om de strafvervolging te bevelen (artikel 274 (article 274 Code d'instruction criminelle : le droit d'injonction
en volgende : het positief injunctierecht), evenals naar de positif), ainsi qu'à la compétence du ministre de la Justice d'arrêter
bevoegdheid van de minister van Justitie om de richtlijnen van het les directives de la politique criminelle, en ce compris en matière de
strafrechtelijk beleid, inclusief die van het opsporings- en
vervolgingsbeleid, vast te stellen » (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. politique de recherche et de poursuite » (Doc. Parl., Chambre,
1675/1, p. 4). Het verschillende statuut van de gemachtigde ambtenaren en van de leden van het openbaar ministerie kan derhalve niet volstaan om het in het geding zijnde verschil in behandeling te verantwoorden. Zoals de leden van het openbaar ministerie dienen de gemachtigde ambtenaren hun vordering in volle onafhankelijkheid te kunnen uitoefenen, zonder rekening te houden met het financieel risico verbonden aan het proces. B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof 1997-1998, n° 1675/1, p. 4). Le statut différent des fonctionnaires délégués et des membres du ministère public ne peut dès lors suffire pour justifier la différence de traitement en cause. Tout comme les membres du ministère public, les fonctionnaires délégués doivent pouvoir exercer leur action en toute indépendance, sans tenir compte du risque financier lié au procès. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de inwerkingtreding L'article 1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur de la loi
van de wet van 21 februari 2010, schendt de artikelen 10 en 11 van de du 21 février 2010, viole les articles 10 et 11 de la Constitution en
Grondwet in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de ce qu'une indemnité de procédure peut être mise à charge du
gemachtigde ambtenaar kan worden gelegd wanneer hij in het ongelijk fonctionnaire délégué lorsqu'il succombe en son action en réparation
wordt gesteld bij zijn op grond van artikel 157 van het Waalse Wetboek intentée devant le tribunal civil sur la base de l'article 157 du Code
van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en Energie voor de wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine
burgerlijke rechtbank ingestelde herstelvordering. et de l'Energie.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 7 maart 2013. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 7 mars 2013.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse R. Henneuse
^