Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 154/2012 van 20 december 2012 Rolnummer : 5273 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14ter van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State. Het Gr samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen,(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 154/2012 van 20 december 2012 Rolnummer : 5273 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14ter van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State. Het Gr samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen,(...) Extrait de l'arrêt n° 154/2012 du 20 décembre 2012 Numéro du rôle : 5273 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14ter des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posée par le Conseil d'Etat. La Cour c composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 154/2012 van 20 december 2012 Extrait de l'arrêt n° 154/2012 du 20 décembre 2012
Rolnummer : 5273 Numéro du rôle : 5273
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14ter van de En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14ter des
wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posée par
door de Raad van State. le Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke,
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du
Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, greffier F. Meersschaut, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 216.740 van 8 december 2011 in zake Guy Vansimpsen Par arrêt n° 216.740 du 8 décembre 2011 en cause de Guy Vansimpsen
tegen de stad Zoutleeuw, tussenkomende partij : Sandra Blockx, waarvan contre la ville de Léau, partie intervenante : Sandra Blockx, dont
de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 23 december 2011, l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 23 décembre 2011, le
heeft de Raad van State de volgende prejudiciële vraag gesteld : Conseil d'Etat a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 14ter van de gecoördineerde wetten op de Raad van « L'article 14ter des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat
State de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat het niet ook in viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il ne
de mogelijkheid voorziet om geheel of gedeeltelijk de gevolgen van een prévoit pas également la possibilité de maintenir intégralement ou
vernietigde rechtsconcretiserende beslissing te handhaven en doordat partiellement les effets d'une décision créatrice de droit annulée et
het aldus in een verschillende behandeling voorziet van, eensdeels, en ce qu'il réserve ainsi un traitement différent, d'une part, à ceux
degenen wier situatie door een vernietigde verordeningsbepaling wordt dont la situation est réglée par une disposition d'un acte
geregeld en, anderdeels, degenen wier situatie wordt bepaald door een réglementaire annulée et, d'autre part, à ceux dont la situation est
vernietigde individuele beslissing ? ». déterminée par une décision individuelle annulée ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De Raad van State vraagt of artikel 14ter van de wetten op de B.1. Le Conseil d'Etat demande si l'article 14ter des lois sur le
Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, bestaanbaar is met Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, est compatible avec
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, nu het een verschil in behandeling teweegbrengt tussen personen die kunnen worden geconfronteerd met de vernietiging van een verordeningsbepaling en personen die kunnen worden geconfronteerd met de vernietiging van een individuele beslissing. De in het geding zijnde bepaling voorziet immers erin dat de Raad van State in geval van vernietiging van een verordeningsbepaling de gevolgen van de vernietigde bepaling kan handhaven, terwijl niet in een dergelijke mogelijkheid is voorzien in geval van vernietiging van een individuele beslissing. B.2.1. Artikel 14ter van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd les articles 10 et 11 de la Constitution, dès lors qu'il entraîne une différence de traitement entre les personnes qui peuvent être confrontées à l'annulation d'une disposition réglementaire et les personnes qui peuvent être confrontées à l'annulation d'une décision individuelle. En effet, la disposition en cause prévoit que le Conseil d'Etat peut, en cas d'annulation d'une disposition réglementaire, maintenir les effets de la disposition annulée, alors qu'une telle possibilité n'est pas prévue en cas d'annulation d'une décision individuelle. B.2.1. L'article 14ter des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le
op 12 januari 1973, bepaalt : 12 janvier 1973, dispose :
« Zo de afdeling bestuursrechtspraak dit nodig oordeelt, wijst zij, « Si la section du contentieux administratif l'estime nécessaire, elle
bij wege van algemene beschikking, die gevolgen van de vernietigde indique, par voie de disposition générale, ceux des effets des
verordeningsbepalingen aan welke als gehandhaafd moeten worden dispositions d'actes réglementaires annulées qui doivent être
beschouwd of voorlopig gehandhaafd worden voor de termijn die zij considérés comme définitifs ou maintenus provisoirement pour le délai
vaststelt ». qu'elle détermine ».
B.2.2. De in het geding zijnde bepaling is ingevoegd bij artikel 10 B.2.2. La disposition en cause a été insérée par l'article 10 de la
van de wet van 4 augustus 1996 tot wijziging van de wetten op de Raad loi du 4 août 1996 modifiant les lois sur le Conseil d'Etat,
van State, gecoördineerd op 12 januari 1973. coordonnées le 12 janvier 1973.
Een amendement dat de invoeging van een dergelijke bepaling beoogde, Un amendement tendant à insérer une telle disposition a été justifié
werd als volgt verantwoord : comme suit :
« Deze nieuwe bepaling wil aan de Raad van State dezelfde bevoegdheid « Cette disposition tend à reconnaître au Conseil d'Etat le même
verlenen als die waarover het Arbitragehof [thans het Grondwettelijk pouvoir que celui de la Cour d'arbitrage [aujourd'hui la Cour
Hof] krachtens artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 constitutionnelle] (article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6
januari 1989, alsook het Europees Hof van Justitie beschikken. Zo kan janvier 1989) et de la Cour européenne de Justice. Elle consiste à
de terugwerking van een vernietigingsarrest eventueel in de tijd pouvoir limiter éventuellement dans le temps la rétroactivité d'un
worden beperkt. arrêt d'annulation.
Het beginsel van de terugwerking kan in de praktijk belangrijke Le principe de la rétroactivité peut avoir des effets importants dans
gevolgen tot stand brengen omdat het bestaande rechtstoestanden kan les faits dans la mesure où il peut mettre à mal des situations
aantasten. juridiques acquises.
De ervaring wijst bovendien uit dat rechtscolleges die met een En outre, l'expérience démontre que les juridictions investies d'un
dergelijke macht zijn bekleed, deze met mate hebben gebruikt » (Parl. tel pouvoir l'ont utilisé avec modération » (Doc. parl., Sénat,
St., Senaat, 1995-1996, nr. 1-321/2, p. 7). 1995-1996, n° 1-321/2, p. 7).
Oorspronkelijk was in dat amendementsvoorstel niet bepaald dat de Initialement, cette proposition d'amendement ne prévoyait pas de
handhaving van de gevolgen enkel betrekking kon hebben op vernietigde limiter le maintien des effets à des dispositions annulées à caractère
verordeningsbepalingen. Nadat tijdens de besprekingen in de bevoegde réglementaire. Après que le ministre eut déploré, lors des débats au
commissie door de minister was betreurd dat het voorstel « geen sein de la commission compétente, que la proposition « ne tienne pas
rekening houdt met het onderscheid tussen individuele handelingen en compte de la distinction entre actes individuels et règlements »,
verordeningen » aanvaardde de indiener het « amendement te verbeteren l'auteur accepta « de corriger son amendement en insérant, entre les
door de woorden ' de vernietigde bepalingen ' te vervangen door de mots ' dispositions ' et ' annuler ', les mots ' d'actes
woorden ' de vernietigde verordeningsbepalingen ' ». Daarop werd het réglementaires ' ». L'amendement fut ensuite adopté à l'unanimité par
amendement door de commissieleden eenparig aangenomen (Parl. St., les membres de la commission (Doc. parl., Sénat, 1995-1996, n°
Senaat, 1995-1996, nr. 1-321/6, p. 7). 1-321/6, p. 7).
B.2.3. Tijdens de verdere parlementaire voorbereiding in de Kamer van B.2.3. Lors des travaux préparatoires ultérieurs, au sein de la
Chambre des représentants, deux propositions de loi tendant également
à permettre le maintien des effets par le Conseil d'Etat furent
volksvertegenwoordigers werden, samen met het wetsontwerp tot discutées en même temps que le projet de loi modifiant les lois sur le
wijziging van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973.
januari 1973, twee wetsvoorstellen besproken die er eveneens toe
strekten de handhaving van de gevolgen door de Raad van State mogelijk
te maken. Het eerste beoogde enkel de « reglementen » (Parl. St., Kamer, La première ne visait que les « dispositions réglementaires » (Doc.
1995-1996, nr. 281/1). Het tweede beoogde de regeling van de « parl., Chambre, 1995-1996, n° 281/1). La seconde visait le règlement
gevolgen van de nietigverklaarde rechtshandeling » (Parl. St., Kamer, des « effets de l'acte juridique annulé » (Doc. parl., Chambre,
1995-1996, nr. 341/1). 1995-1996, n° 341/1).
In het verslag van de bevoegde commissie is met betrekking tot die Dans le rapport de la commission compétente, il a été déclaré en ce
wetsvoorstellen gesteld : qui concerne ces propositions de loi :
« In een eerste reactie stelt de vice-eerste minister en minister van « Le vice-premier ministre et ministre de l'Intérieur fait observer
Binnenlandse Zaken vast dat artikel 10 van het wetsontwerp, in de que l'article 10 du projet de loi, qui a été inséré au Sénat par voie
Senaat ingevoegd bij amendement, in ruime mate tegemoet komt aan de d'amendement, répond dans une large mesure aux préoccupations des
door de auteurs van beide wetsvoorstellen geuite bekommernissen. De tekst gaat evenwel niet zover als wat [...] is voorgesteld, aangezien de Raad van State enkel met betrekking tot nietigverklaarde verordeningsbepalingen zal kunnen aanwijzen welke gevolgen als gehandhaafd moeten worden beschouwd of voorlopig gehandhaafd voor de termijn die zij vaststelt. Hoewel dit misschien ook een goede oplossing kan zijn wanneer het nietigverklaarde individuele administratieve beslissingen betreft, acht de minister het probleem in dat geval minder acuut. Immers, ook in deze gevallen zijn de gevolgen van een vernietigingsarrest weliswaar juridisch retroactief, doch in de praktijk zijn ze het voor de betrokken persoon vaak niet. Men denke maar aan bijvoorbeeld een gemeenteontvanger, wiens benoeming werd vernietigd, zonder dat zulks invloed heeft op de door hem in het verleden ontvangen wedden. Het lijkt de minister dan ook raadzaam de Raad van State eerst vertrouwd te maken met deze nieuwe mogelijkheid voor vernietigde verordeningsbepalingen, en - na een evaluatie - het systeem in een later stadium eventueel uit te breiden tot vernietigde individuele auteurs des deux propositions de loi. Le texte de cet article ne va cependant pas aussi loin que celui de la proposition de [...], puisque le Conseil d'Etat ne pourra indiquer ceux des effets qui doivent être considérés comme définitifs ou maintenus provisoirement pour le délai qu'il détermine qu'en cas d'annulation de dispositions d'actes réglementaires. Bien que cela puisse être également une bonne solution en cas d'annulation de décisions administratives à caractère individuel, le ministre estime que le problème se pose dans ce cas avec moins d'acuité. S'il est vrai, en effet, que les arrêts d'annulation du Conseil d'Etat rétroagissent également en l'occurrence sur le plan juridique, ce n'est en général pas le cas des effets pour la personne concernée. Que l'on songe, par exemple, à un receveur communal dont la nomination a été annulée, sans que cette annulation ait une incidence sur les traitements qu'il a perçus par le passé. Le ministre estime qu'il serait dès lors opportun de familiariser d'abord le Conseil d'Etat avec cette nouvelle faculté en cas d'annulation de dispositions réglementaires, et d'étendre éventuellement par la suite, après évaluation, le système à
administratieve beslissingen » (Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. l'annulation de décisions administratives à caractère individuel »
644/4, pp. 3-4). (Doc. parl., Chambre, 1995-1996, n° 644/4, pp. 3-4).
B.2.4. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de hypothese waarin geen B.2.4. La Cour limite son examen à l'hypothèse dans laquelle aucun
enkel element van het geschil onder het toepassingsgebied van het élément du litige ne ressortit au champ d'application du droit de
recht van de Europese Unie valt. l'Union européenne.
B.3. De in het geding zijnde bepaling laat het aan de Raad van State B.3. La disposition en cause permet au Conseil d'Etat de maintenir les
over de gevolgen van vernietigde reglementaire bepalingen te handhaven effets des dispositions réglementaires annulées « si la section du
« zo de afdeling bestuursrechtspraak dit nodig oordeelt ». contentieux administratif l'estime nécessaire ».
Il ressort de la jurisprudence que le Conseil d'Etat a, jusqu'à
Uit de rechtspraak blijkt dat de Raad van State de bij de wet van 4 présent, rarement fait usage du pouvoir conféré par la loi du 4 août
augustus 1996 verleende bevoegdheid tot nu toe zelden heeft aangewend 1996 et que la possibilité de maintenir les effets doit être utilisée
en dat de mogelijkheid tot handhaving van de gevolgen met wijsheid en avec sagesse et circonspection, lorsqu'il est établi que l'annulation
omzichtigheid moet worden gehanteerd wanneer vaststaat dat de pure et simple de la décision attaquée aurait des conséquences très
vernietiging zonder meer van het bestreden besluit zeer zware gevolgen
zou hebben op het stuk van de rechtszekerheid (RvSt, 21 november 2001, graves du point de vue de la sécurité juridique (CE, 21 novembre 2001,
nr. 100.963, Belgische Staat; RvSt, 30 oktober 2006, nr. 164.258, n° 100.963, Etat belge; CE, 30 octobre 2006, n° 164.258, Somja et al.;
Somja et al.; RvSt, 8 november 2006, nr. 164.522, Belgische CE, 8 novembre 2006, n° 164.522, Union professionnelle belge des
beroepsvereniging der geneesheren specialisten in nucleaire geneeskunde et al.). médecins spécialistes en médecine nucléaire et al.).
B.4. De Raad van State komt met die rechtspraak tegemoet aan de B.4. Par cette jurisprudence, le Conseil d'Etat satisfait à
bedoeling van de wetgever, die heeft getracht een evenwicht te vinden l'intention du législateur, qui a tenté de trouver un équilibre entre
tussen het beginsel van de wettigheid van de reglementaire le principe de la légalité des actes réglementaires, consacré par
handelingen, verankerd in artikel 159 van de Grondwet, en het beginsel l'article 159 de la Constitution, et le principe de la sécurité
van de rechtszekerheid. Zoals het Hof heeft aangegeven in zijn arrest juridique. Ainsi que la Cour l'a indiqué dans son arrêt n° 18/2012 du
nr. 18/2012 van 9 februari 2012, heeft de wetgever immers aan een 9 février 2012, le législateur a en effet confié à une juridiction le
rechtscollege de zorg toevertrouwd om te bepalen of uitzonderlijke
redenen verantwoorden dat de gevolgen van een onwettige reglementaire soin de déterminer si des motifs exceptionnels justifient le maintien
handeling worden gehandhaafd. des effets d'un acte réglementaire illégal.
B.5. Het staat aan de wetgever om, met inachtneming van de artikelen B.5. Il appartient au législateur d'instaurer, dans le respect des
10 en 11 van de Grondwet, een billijk evenwicht tot stand te brengen articles 10 et 11 de la Constitution, un juste équilibre entre
tussen het belang dat elke situatie die strijdig is met het recht, l'importance de remédier à chaque situation contraire au droit et le
wordt verholpen en de bekommernis dat bestaande toestanden en gewekte souci de ne plus mettre en péril, après un certain temps, des
verwachtingen na verloop van tijd niet meer in het gedrang worden situations existantes et des attentes suscitées.
gebracht. B.6. Weliswaar kan de nood om - in uitzonderlijke gevallen - te voorkomen dat de terugwerkende kracht van een vernietiging « bestaande rechtstoestanden » in het gedrang zou brengen (Parl. St., Senaat, 1995-1996, nr. 1-321/2, p. 7), zich zowel laten gevoelen ten aanzien van individuele beslissingen als ten aanzien van verordeningsbepalingen. Niettemin heeft de wetgever, bij het tot stand brengen van het in B.5 vermelde billijke evenwicht, ermee rekening kunnen houden dat de kans op onevenredige gevolgen van een vernietiging groter is wanneer het een verordeningsbepaling betreft die per definitie een onbepaald aantal personen als rechtsadressaat heeft. B.7. Zonder zich uit te spreken over de grondwettigheid van een andere optie, zoals die welke de wetgever heeft overwogen tijdens de in B.2.3 aangehaalde parlementaire voorbereiding, stelt het Hof vast dat het B.6. La nécessité d'éviter - dans des cas exceptionnels - que l'effet rétroactif d'une annulation mette à mal des « situations juridiques acquises » (Doc. parl., Sénat, 1995-1996, n° 1-321/2, p. 7) peut, certes, se faire sentir tant à l'égard de décisions individuelles qu'à l'égard de dispositions réglementaires. Néanmoins, en réalisant le juste équilibre mentionné en B.5, le législateur a pu tenir compte du fait que le risque d'effets disproportionnés d'une annulation est supérieur lorsqu'il s'agit d'une disposition réglementaire qui, par définition, a pour destinataires un nombre indéterminé de personnes. B.7. Sans se prononcer sur la constitutionnalité d'une autre option, telle que celle que le législateur a envisagée au cours des travaux préparatoires cités en B.2.3, la Cour constate qu'il n'est pas sans
niet zonder redelijke verantwoording is de mogelijkheid van een justification raisonnable de limiter aux dispositions réglementaires
handhaving van de gevolgen te beperken tot verordeningsbepalingen. la possibilité d'un maintien des effets.
Bij een nietigverklaring van benoemingen van overheidspersoneel - En outre, en cas d'annulation de nominations du personnel du secteur
zoals te dezen - is de rechtspraak bovendien in die zin gevestigd dat public - comme en l'espèce - la jurisprudence est fixée en ce sens que
de meeste handelingen van de betrokken ambtenaar niet meer ter la plupart des actes du fonctionnaire concerné ne peuvent plus être
discussie kunnen worden gesteld en dat ook de reeds verkregen wedde remis en cause et que l'annulation n'affecte pas non plus le
van de ambtenaar niet wordt geraakt door de nietigverklaring. traitement déjà perçu par le fonctionnaire.
B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 14ter van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 L'article 14ter des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12
januari 1973, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. janvier 1973, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 20 december 2012. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 20 décembre 2012.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt M. Bossuyt
^