Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 132/2012 van 30 oktober 2012 Rolnummer 5229 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 132/2012 van 30 oktober 2012 Rolnummer 5229 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 132/2012 du 30 octobre 2012 Numéro du rôle : 5229 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juill La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. La(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 132/2012 van 30 oktober 2012 Extrait de l'arrêt n° 132/2012 du 30 octobre 2012
Rolnummer 5229 Numéro du rôle : 5229
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 174, derde lid, van de En cause : la question préjudicielle concernant l'article 174, alinéa
wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et
verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals het indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu'il a été inséré par
werd ingevoegd bij artikel 47 van de wet van 19 december 2008 houdende l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant des dispositions
diverse bepalingen inzake gezondheidszorg, gesteld door het Arbeidshof diverses en matière de santé, posée par la Cour du travail de Liège.
te Luik. Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en P. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et P. Nihoul,
Nihoul, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président R.
voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 27 oktober 2011 in zake Maria Guitierrez Cancio tegen Par arrêt du 27 octobre 2011 en cause de Maria Guitierrez Cancio
het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten, waarvan de contre l'Union nationale des mutualités socialistes, dont l'expédition
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 2 november 2011, est parvenue au greffe de la Cour le 2 novembre 2011, la Cour du
heeft het Arbeidshof te Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : travail de Liège a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte « L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet
gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals ingevoegd bij de wet van 19 1994, tel qu'inséré par la loi du 19 décembre 2008 (art 47),
december 2008 (art. 47), de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il
zoverre het een verzekeringsinstelling toelaat prestaties terug te permet à un organisme assureur de récupérer des prestations en cas de
vorderen in geval van een onverschuldigde betaling die voortvloeit uit paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur
een juridische of materiële vergissing van die instelling en wanneer matérielle de cet organisme et lorsque l'assuré erronément crédité ne
de per vergissing gecrediteerde verzekerde niet wist of niet moest savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait pas ou plus droit, en
weten dat hij geen recht had of niet langer recht had op de betaalde tout ou en partie, à la prestation versée, alors que, de manière
prestatie, geheel of gedeeltelijk, terwijl, op algemene wijze, artikel
17, tweede lid, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het ' générale, l'article 17, alinéa 2, de la loi du 11 avril 1995 visant à
handvest ' van de sociaal verzekerde, dat van toepassing is op alle instaurer la charte de l'assuré social qui s'applique à l'ensemble des
socialezekerheidsinstellingen, waartoe de verzekeringsinstellingen institutions de sécurité sociale, au rang desquelles se trouvent les
behoren, zich verzet tegen elke terugvordering van bedragen die de organismes assureurs, fait obstacle à toute récupération de sommes
sociaal verzekerden onterecht hebben geïnd wanneer : indûment perçues par les assurés sociaux lorsque :
1) de vergissing die aan de oorsprong van de verbeterende beslissing 1) l'erreur à l'origine de la décision rectificative est due à
ligt, te wijten is aan de sociale zekerheidsinstelling; l'institution de sécurité sociale;
2) het na de herziening toegekende recht kleiner is dan het 2) le droit reconnu après révision est inférieur à celui initialement
aanvankelijk toegekende recht; consenti;
3) de sociaal verzekerde niet wist of niet moest weten dat hij geen 3) l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait
recht meer had op het volledige bedrag van de uitbetaalde prestaties ? ». plus droit à l'intégralité des prestations liquidées ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 174, eerste lid, 5°, van de wet betreffende de B.1.1. L'article 174, alinéa 1er, 5°, de la loi relative à l'assurance
verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, bepaalt : obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, dispose :
« De vordering tot terugvordering van de waarde der ten laste van de « L'action en récupération de la valeur des prestations indûment
uitkeringsverzekering ten onrechte verleende prestaties, verjaart twee octroyées à charge de l'assurance indemnités se prescrit par deux ans,
jaar na het einde van de maand waarin die prestaties zijn uitbetaald à compter de la fin du mois au cours duquel le paiement de ces
». prestations a été effectué ».
B.1.2. Artikel 174, derde lid, van de op 14 juli 1994 gecoördineerde B.1.2. L'article 174, alinéa 3, de la loi coordonnée le 14 juillet
wet, ingevoegd bij artikel 47 van de wet van 19 december 2008 « 1994, inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 « portant
houdende diverse bepalingen inzake gezondheidszorg », luidt : des dispositions diverses en matière de santé », dispose :
« De in 5°, 6° en 7° bedoelde verjaringen worden vastgesteld op een « Les prescriptions prévues aux 5°, 6° et 7° sont fixées à un an, en
jaar ingeval van een onverschuldigde betaling die voortvloeit uit een
juridische of materiële vergissing van de verzekeringsinstelling en cas de paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur
wanneer de per vergissing gecrediteerde verzekerde niet wist of niet matérielle de l'organisme assureur et lorsque l'assuré erronément
moest weten dat hij geen recht had of niet langer recht had op de crédité ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait pas ou
betaalde prestatie, geheel of gedeeltelijk ». plus droit, en tout ou en partie, à la prestation versée ».
Die bepaling, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad op 31 december Cette disposition, publiée au Moniteur belge le 31 décembre 2008, est
2008, is op 10 januari 2009 in werking getreden. entrée en vigueur le 10 janvier 2009.
B.2. Artikel 17 van de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het ' B.2. L'article 17 de la loi du 11 avril 1995 « visant à instituer ' la
handvest ' van de sociaal verzekerde », gewijzigd bij artikel 19 van charte ' de l'assuré social », modifié par l'article 19 de la loi du
de wet van 25 juni 1997 « tot wijziging van de wet van 11 april 1995 25 juin 1997 « modifiant la loi du 11 avril 1995 visant à instituer la
tot invoering van een handvest van de sociaal verzekerde », bepaalt : charte de l'assuré social », dispose :
« Wanneer vastgesteld wordt dat de beslissing aangetast is door een « Lorsqu'il est constaté que la décision est entachée d'une erreur de
juridische of materiële vergissing, neemt de instelling van sociale droit ou matérielle, l'institution de sécurité sociale prend
zekerheid op eigen initiatief een nieuwe beslissing die uitwerking d'initiative une nouvelle décision produisant ses effets à la date à
heeft op de datum waarop de verbeterde beslissing had moeten ingaan, laquelle la décision rectifiée aurait dû prendre effet, et ce sans
onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière de
verjaring. prescription.
Onverminderd de toepassing van artikel 18, heeft de nieuwe beslissing, Sans préjudice de l'article 18, la nouvelle décision produit ses
indien de vergissing aan de instelling van sociale zekerheid te wijten effets, en cas d'erreur due à l'institution de sécurité sociale, le
is, uitwerking op de eerste dag van de maand na de kennisgeving ervan, premier jour du mois qui suit la notification, si le droit à la
als het recht op de prestatie kleiner is dan het aanvankelijk prestation est inférieur à celui reconnu initialement.
toegekende recht. Het vorige lid is niet van toepassing indien de sociaal verzekerde L'alinéa précédent n'est pas d'application si l'assuré social sait ou
weet of moest weten, in de zin van het koninklijk besluit van 31 mei devait savoir, dans le sens de l'arrêté royal du 31 mai 1933
1933 betreffende de verklaringen af te leggen in verband met concernant les déclarations à faire en matière de subventions,
subsidies, vergoedingen en toelagen, dat hij geen recht heeft of meer indemnités et allocations, qu'il n'a pas ou plus droit à l'intégralité
heeft op het gehele bedrag van een prestatie ». d'une prestation ».
Artikel 18 van de wet van 11 april 1995, vervangen bij artikel 20 van L'article 18 de la loi du 11 avril 1995, remplacé par l'article 20 de
de wet van 25 juni 1997, bepaalt : la loi du 25 juin 1997, dispose :
« Onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake « Sans préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière
verjaring, kan de instelling van sociale zekerheid haar beslissing de prescription, l'institution de sécurité sociale peut rapporter sa
intrekken en een nieuwe beslissing nemen binnen de termijn voor het décision et en prendre une nouvelle dans le délai d'introduction d'un
instellen van een voorziening bij het bevoegde rechtscollege of, recours devant la juridiction compétente ou, si un recours a été
indien de voorziening reeds is ingesteld, tot aan de sluiting van de debatten, wanneer : introduit, jusqu'à la clôture des débats lorsque :
1° op de datum waarop de prestatie is ingegaan, het recht door een 1° à la date de prise en cours de la prestation, le droit a été
wettelijke of reglementaire bepaling is gewijzigd; modifié par une disposition légale ou réglementaire;
2° een nieuw feit of nieuw bewijsmateriaal dat een terugslag heeft op 2° un fait nouveau ou des éléments de preuve nouveaux ayant une
de rechten van de verzoeker, tijdens het geding wordt ingeroepen; incidence sur les droits du demandeur sont invoqués en cours
3° vastgesteld wordt dat de administratieve beslissing aangetast is d'instance; 3° il est constaté que la décision administrative est entachée
door een onregelmatigheid of een materiële vergissing ». d'irrégularité ou d'erreur matérielle ».
B.3. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid, met B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 174, derde lid, van et 11 de la Constitution de l'article 174, alinéa 3, de la loi
de op 14 juli 1994 gecoördineerde wet, in zoverre die bepaling een coordonnée le 14 juillet 1994 en ce que cette disposition établit une
verschil in behandeling onder sociaal verzekerden invoert. différence de traitement entre assurés sociaux.
Met toepassing van artikel 174, derde lid, van de op 14 juli 1994 En application de l'article 174, alinéa 3, de la loi coordonnée le 14
gecoördineerde wet, en in afwijking van de termijn van twee jaar juillet 1994, et par dérogation au délai de deux ans prévu à l'alinéa
waarin is voorzien in het eerste lid, 5°, van dat artikel, kan van de 1er, 5°, de cet article, l'assuré social qui a perçu indûment des
sociaal verzekerde die ten onrechte prestaties in de
uitkeringsverzekering heeft ontvangen wegens een vergissing vanwege de prestations de l'assurance indemnités en raison d'une erreur imputable
verzekeringsinstelling, de terugbetaling van het onverschuldigde à l'organisme assureur peut se voir réclamer le remboursement de
bedrag gedurende een jaar worden geëist. Op grond van artikel 17 van l'indu durant un an. En revanche, en vertu de l'article 17 de la loi
de wet van 11 april 1995 moet diegene die ten onrechte betaalde du 11 avril 1995, celui qui a perçu des allocations indues en
uitkeringen heeft geïnd als gevolg van een vergissing van de
instelling die de uitkeringen heeft uitbetaald, daarentegen niets conséquence d'une erreur de l'institution qui a versé les allocations
terugbetalen, na de termijn voor het instellen van een beroep tegen de ne doit rien rembourser, au-delà du délai d'introduction d'un recours
beslissing die de verzekeringsinstelling bij vergissing heeft genomen, contre la décision prise par erreur par l'organisme assureur, sauf
behalve wanneer die sociaal verzekerde wist of moest weten dat hij lorsque cet assuré social savait ou devait savoir qu'il n'avait pas ou
geen of niet langer recht had op het gehele bedrag van de prestatie. n'avait plus droit à l'intégralité de la prestation.
B.4.1. Met de invoering van het Handvest van de sociaal verzekerde B.4.1. En instituant la charte de l'assuré social, le législateur
wilde de wetgever een betere juridische bescherming voor de sociaal
verzekerde. Daarom diende het Handvest aan de volgende verwachtingen recherchait une meilleure protection juridique de celui-ci. Pour ce
te voldoen : « rechtszekerheid, toegankelijkheid, doorzichtigheid, faire, la charte devait répondre aux exigences suivantes : « la
snelheid en nauwkeurigheid, en ten slotte vereenvoudiging van de sécurité juridique, l'accessibilité, la transparence, la rapidité et
administratieve verplichtingen » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992, la minutie et enfin la simplification des charges administratives »
nr. 353/1, pp. 1-2). Een amendement van de Regering (Parl. St., Kamer, (Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/1, pp. 1-2). Un
amendement du Gouvernement (Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n°
B.Z. 1991-1992, nr. 353/2, p. 10) om artikel 21 (thans artikel 17) te 353/2, p. 10) tendant à supprimer l'article 21 (actuel article 17) n'a
schrappen, werd niet gevolgd omdat de Commissie voor de Sociale Zaken pas été retenu, parce que la Commission des Affaires sociales a
van oordeel was dat « deze bepaling [...] in sterke mate de considéré que « cette disposition, qui accroît considérablement la
rechtszekerheid van de sociaal verzekerde [verhoogt] en [...] behouden sécurité juridique de l'assuré social, doit être maintenue » (Doc.
[moet] blijven » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992, nr. 353/5, p. 19). parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/5, p. 19).
B.4.2. Evenwel werd tijdens de besprekingen die voorafgingen aan de B.4.2. Lors des discussions précédant l'adoption de la loi du 25 juin
aanneming van de wet van 25 juni 1997 vastgesteld dat artikel 17, 1997, il a toutefois été constaté que l'article 17, alinéa 2, de la
tweede lid, van de wet van 11 april 1995 belangrijke budgettaire loi du 11 avril 1995 avait d'importantes implications budgétaires :
implicaties had : « Vooral in het kader van de werkloosheidsverzekering en de « C'est surtout dans le cadre de l'assurance chômage et de l'assurance
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen zouden deze soins de santé et indemnités que ces nouvelles dispositions pourraient
nieuwe bepalingen aanleiding geven tot een verlies van miljarden frank donner lieu à une perte de milliards de francs de prestations payées
teveel betaalde prestaties die niet meer kunnen worden teruggevorderd de trop, qui ne peuvent plus être récupérés » (Doc. parl., Chambre,
» (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 907/1, p. 16). 1996-1997, n° 907/1, p. 16).
B.4.3. Niettemin werd het beginsel van artikel 17 van de wet van 11 B.4.3. Le principe de l'article 17 de la loi du 11 avril 1995 a
april 1995 in verschillende socialezekerheidssectoren ingevoerd. Dat néanmoins été introduit dans plusieurs secteurs de la sécurité
is het geval voor de arbeidsongevallenwetgeving (artikel 60bis van de sociale. Ainsi en va-t-il de la législation relative aux accidents du
wet van 10 april 1971) en voor de werkloosheidsreglementering (artikel travail (article 60bis de la loi du 10 avril 1971) et de la
149, § 1, van het koninklijk besluit van 25 november 1991). réglementation du chômage (article 149, § 1er, de l'arrêté royal du 25
novembre 1991).
B.5.1. Bij het bepalen van zijn beleid in sociaaleconomische B.5.1. Pour la détermination de sa politique dans les matières
aangelegenheden beschikt de wetgever over een ruime socio-économiques, le législateur dispose d'un pouvoir d'appréciation
beoordelingsbevoegdheid. étendu.
Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dient een Selon la Cour européenne des droits de l'homme, un contrôle plus
striktere evenredigheidstoetsing te worden toegepast wanneer de in het strict de proportionnalité doit être appliqué lorsque la disposition
geding zijnde bepaling ertoe strekt, in het nadeel van een individu, en cause vise à réparer, au détriment d'un individu, une erreur
een vergissing te verbeteren die door de overheidsinstanties zelf is commise par les autorités elles-mêmes, sans qu'aucune faute ne puisse
begaan, zonder dat de persoon wiens rechten door die bepaling worden être reprochée à la personne dont les droits sont affectés par cette
geraakt, enige fout kan worden verweten (EHRM, 15 september 2009, disposition (CEDH, 15 septembre 2009, Moskal c. Pologne, § 73). En
Moskal t. Polen, § 73). Bovendien heeft hetzelfde Hof geoordeeld dat : outre, la même Cour a jugé :
« [...] overheden niet ervan zouden mogen worden weerhouden « [...] les autorités publiques ne devraient pas être empêchées de
vergissingen bij het toekennen van uitkeringen recht te zetten, zelfs rectifier des erreurs dans l'octroi des prestations, même les erreurs
indien die vergissingen voortvloeien uit hun eigen nalatigheid. Er résultant de leur propre négligence. En juger autrement serait
anders over oordelen, zou indruisen tegen de leer van de contraire à la théorie de l'enrichissement sans cause, serait
ongerechtvaardigde verrijking, zou oneerlijk zijn ten aanzien van inéquitable à l'égard d'autres personnes qui contribuent au fonds de
andere personen die bijdragen tot het socialezekerheidsfonds en zou de la sécurité sociale, et équivaudrait à avaliser une allocation
goedkeuring inhouden van een onbehoorlijke toekenning van schaarse inappropriée de fonds publics limités. Cependant, la Cour a observé
publieke middelen. Niettemin heeft het Hof erop gewezen dat het que le principe général précité ne peut prévaloir dans une situation
voormelde algemeen beginsel niet mag gelden in een situatie waarin de dans laquelle la personne concernée est susceptible de supporter une
betrokkene mogelijk een buitensporige last moet dragen als gevolg van charge excessive résultant de la mesure qui la prive d'un avantage »
de maatregel die hem een voordeel ontneemt » (EHRM, 14 februari 2012, (CEDH, 14 février 2012, B. c. Royaume-Uni, § 60).
B. t. Verenigd Koninkrijk, § 60).
B.5.2. De in het geding zijnde bepaling is in werking getreden op 10 B.5.2. La disposition en cause est entrée en vigueur le 10 janvier
januari 2009, dus na artikel 17 van de wet van 11 april 1995. Zolang 2009, soit après l'article 17 de la loi du 11 avril 1995. Tant que
die laatste bepaling ongewijzigd blijft, roept een latere cette dernière disposition demeure inchangée, une modification
wetswijziging die een op een socialezekerheidssector toepasselijke législative postérieure qui institue une réglementation applicable à
reglementering invoert, die voor de sociaal verzekerde minder gunstig un secteur de la sécurité sociale moins favorable à l'assuré social
is dan die welke in het algemeen is opgenomen in die bepaling, onder que celle qui figure de manière générale dans cette disposition crée
de sociaal verzekerden een verschil in behandeling in het leven dat une différence de traitement entre les assurés sociaux qui ne peut
enkel met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet bestaanbaar kan worden être jugée compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution
geacht indien hiervoor een relevante specifieke verantwoording bestaat. que s'il existe pour ce faire une justification spécifique pertinente.
B.6. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot artikel 47 B.6. Les travaux préparatoires relatifs à l'article 47 de la loi du 19
van de voormelde wet van 19 december 2008 wordt de keuze van de décembre 2008 précitée justifient le choix du législateur de la
wetgever als volgt verantwoord : manière suivante :
« De invoeging van deze bepaling wil een in de tijd beperkte « L'insertion de cette disposition vise à permettre une récupération
terugvordering toelaten van aan de sociaal verzekerde te goeder trouw limitée dans le temps des prestations versées indûment à l'assuré
onverschuldigd betaalde prestaties, in geval van een juridische of een
materiële vergissing van de verzekeringsinstelling bij de betaling van social qui n'est pas de mauvaise foi, en cas d'une erreur de droit ou
die prestaties. Aan de beslissing tot rechtzetting van de initiële d'une erreur matérielle commise par l'organisme assureur lors de la
vergissing wordt een terugwerkende kracht van een jaar toegekend. mise en paiement desdites prestations. Un effet rétroactif d'un an est
Deze aanpassing maakt een einde aan de huidige juridische onzekerheid conféré à la décision rectifiant l'erreur initiale.
met betrekking tot de beslissing tot terugvordering van Cette adaptation met un terme à l'actuelle insécurité juridique
onverschuldigde prestaties in geval van vergissing van een openbare of relative à la décision de récupération de prestations indument payées
private instelling van sociale zekerheid, ten gevolge van het arrest en cas d'erreur d'une institution de sécurité sociale à caractère
nr. 196/2005 van het Arbitragehof van 21 december 2005. public ou privé, suite à l'arrêt de la Cour d'arbitrage n° 196/2005 du 21 décembre 2005.
Deze bepaling wordt eveneens gerechtvaardigd door de complexiteit van Cette disposition est également justifiée en raison de la complexité
de dossiers in de sector verzekering voor geneeskundige verzorging en des dossiers dans le secteur assurance soins de santé et indemnités, à
uitkeringen, met name het aantal en de aard van de feitelijke en savoir le nombre et la nature des éléments de fait et de droit à
juridische elementen die in aanmerking moeten worden genomen om prendre en considération pour accorder les prestations et en
prestaties toe te kennen en het juiste bedrag ervan te bepalen, de verplichting om de prestaties binnen een relatief korte termijn te betalen en tenslotte de budgettaire en financiële kost die de afwezigheid van terugvordering bij de sociaal verzekerde vertegenwoordigt, een kost die volledig ten laste zou moeten worden genomen door de verzekeringsinstellingen (weinig realistische hypothese als deze kost volledig ten laste zou moeten worden genomen door deze laatsten) of door de regeling (en uiteindelijk door het globaal beheer). Deze bepaling is tenslotte gelijkaardig als deze die werd ingevoegd in hun specifieke wetgeving door de sector van de jaarlijkse vakantie, sinds 1 januari 2006, en door de sector van de gezinsbijslag, sinds 1 déterminer le montant exact, l'obligation de mettre les prestations en paiement dans un délai relativement court et enfin, le coût budgétaire et financier que représente l'absence de récupération auprès de l'assuré social, coût qui devrait être pris en charge par les organismes assureurs (hypothèse peu réaliste si ce coût devait être intégralement pris en charge par ces derniers) ou par le régime (et en fin de compte par la gestion globale). Enfin, cette disposition est similaire à celle qui a été insérée dans leur législation spécifique, par le secteur des vacances annuelles, depuis le 1er janvier 2006 et par le secteur des allocations
oktober 2006 » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1491/001, DOC familiales depuis le 1er octobre 2006 » (Doc. parl., Chambre,
52-1492/001, pp. 32-33). B.7.1. Het ingewikkelde karakter van het administratieve beheer waarvoor de verzekeringsinstellingen instaan, zou niet kunnen verantwoorden dat de begunstigde van ten onrechte uitgekeerde prestaties, die die heeft ontvangen als gevolg van een vergissing van de uitkerende verzekeringsinstelling, terwijl hij zich daarvan geen rekenschap kon geven, gedurende één jaar ertoe is gehouden de bedragen terug te betalen die hij ten onrechte heeft ontvangen, terwijl de begunstigden van andere sociale uitkeringen die in dezelfde omstandigheden ten onrechte werden ontvangen, niet ertoe zijn gehouden die terug te betalen. In de beoogde hypothese heeft de begunstigde immers geen enkele vergissing begaan, zodat de verzekeringsinstelling correct geïnformeerd zou moeten zijn over zijn juridische en materiële situatie. De beheersmoeilijkheden als gevolg van de complexe behandeling van de gevallen van arbeidsongeschiktheid, kunnen in die situatie dus niet de oorzaak van de onverschuldigde betaling vormen. Zij kunnen dus niet verantwoorden dat de gevolgen van een vergissing 2008-2009, DOC 52-1491/001, DOC 52-1492/001, pp. 32-33). B.7.1. La complexité de la gestion administrative qui incombe aux organismes assureurs ne saurait justifier que le bénéficiaire de prestations indues, qui les a perçues en conséquence d'une erreur commise par l'organisme assureur débiteur alors qu'il ne pouvait s'en rendre compte, soit tenu au remboursement des sommes qu'il a perçues indûment durant un an, alors que les bénéficiaires d'autres allocations sociales perçues indûment dans les mêmes circonstances ne sont pas tenus de les rembourser. En effet, dans l'hypothèse envisagée, le bénéficiaire n'a commis aucune erreur, de sorte que l'organisme assureur devrait être correctement informé de sa situation juridique et matérielle. Les difficultés de gestion provoquées par la complexité du traitement des cas d'incapacité de travail ne peuvent donc pas être, dans cette situation, la cause du paiement indu. Elles ne peuvent dès lors justifier que les conséquences de l'erreur commise par le débiteur des
van de schuldenaar van de uitkeringen bij de toekenning ervan, ten allocations dans l'octroi de celles-ci soient mises à charge de
laste van de sociaal verzekerde worden gelegd. l'assuré social.
Overigens, vermits een terugbetaling van onterecht uitgekeerde Par ailleurs, le remboursement de sommes indûment payées étant la
bedragen de regel is, dienen de in de in het geding zijnde bepaling règle, les termes « ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle
gebruikte bewoordingen « niet wist of niet kon weten dat hij geen of n'avait pas ou plus droit », utilisés dans la disposition en cause,
niet langer recht had » strikt te worden geïnterpreteerd. doivent faire l'objet d'une interprétation rigoureuse.
B.7.2. Bovendien, in tegenstelling tot het vakantiegeld, dat het B.7.2. En outre, à la différence du pécule de vacances, qui a fait
voorwerp uitmaakte van het arrest nr. 39/2008 van 4 maart 2008 waarbij l'objet de l'arrêt n° 39/2008 du 4 mars 2008 par lequel la Cour a jugé
het Hof oordeelde dat het niet strijdig was met de artikelen 10 en 11 qu'il n'était pas contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution
van de Grondwet de terugvordering toe te staan van een onterechte uitbetaling als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling, zijn de uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid een vervangingsinkomen dat elke maand wordt uitbetaald, zodat zij in de meeste gevallen het grootste deel vormen van het maandelijkse budget van de sociaal verzekerde die ertoe gerechtigd is. Gedurende een volledig jaar een terugvordering toestaan van bedragen die als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling werden uitbetaald, zou dan ook onevenredige gevolgen hebben voor het merendeel van de sociaal verzekerden die zich in die situatie bevinden en die geen enkele fout of nalatigheid kan worden verweten. de permettre la récupération d'un paiement indu causé par une erreur de l'institution débitrice, les indemnités d'incapacité de travail sont un revenu de remplacement qui est payé chaque mois, de sorte qu'elles constituent dans la majorité des cas l'essentiel du budget mensuel de l'assuré social qui en est créancier. Permettre durant une année entière la récupération de sommes payées ensuite d'une erreur de l'institution débitrice aurait dès lors des conséquences disproportionnées pour la plupart des assurés sociaux se trouvant dans cette situation et à qui il ne peut être reproché aucune faute ou négligence.
B.7.3. Ten slotte kan de omstandigheid dat in de sector van de B.7.3. Enfin, la circonstance que, dans le secteur de l'assurance
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen de meeste soins de santé et indemnités, la majorité des décisions sont prises
beslissingen worden genomen door private instellingen die meewerken aan de sociale zekerheid, namelijk de ziekenfondsen, evenmin de ongelijke behandeling verantwoorden. Het feit dat de genomen beslissingen naderhand dienen te worden gecontroleerd door het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (Riziv) en dat die controle materieel onmogelijk kan geschieden binnen de termijn van drie maanden, dit wil zeggen de periode waarbinnen beroep kan worden ingesteld bij de arbeidsrechtbank en waarbinnen de instelling haar beslissing kan herzien, kan dat verschil in behandeling evenmin verantwoorden. Immers, de organisatie van de privé- en overheidsinstellingen die een rol spelen in die specifieke sector van par des organismes privés collaborant à la sécurité sociale, à savoir les mutualités, ne peut pas non plus justifier un traitement inégal. Le fait que les décisions prises doivent ensuite être contrôlées par l'Institut national d'assurance maladie-invalidité (INAMI) et que ce contrôle ne peut matériellement s'opérer dans le délai de trois mois, c'est-à-dire la période durant laquelle un recours peut être introduit devant le tribunal du travail et durant laquelle l'institution peut revoir sa décision, ne peut pas non plus justifier cette différence de traitement. En effet, l'organisation des institutions privées et publiques intervenant dans ce secteur particulier de la sécurité
de sociale zekerheid, alsook de complexiteit en de daaruit sociale ainsi que la complexité et les lenteurs du traitement des
voortvloeiende traagheid bij de behandeling van dossiers kunnen geen dossiers qui en découlent ne peuvent constituer une justification
redelijke verantwoording vormen voor het feit dat de sociaal raisonnable pour le fait de mettre à charge des assurés sociaux les
verzekerden de financiële gevolgen van een door een instelling begane conséquences financières d'une erreur commise par une institution.
vergissing moeten dragen.
B.7.4. Zoals de Ministerraad erop wijst, leidt het verbod om van de B.7.4. Comme le relève le Conseil des ministres, l'interdiction de
sociaal verzekerde de prestaties die hij ten onrechte heeft ontvangen récupérer auprès de l'assuré social les prestations qu'il a indûment
terug te vorderen, weliswaar ertoe, in de huidige stand van de
wetgeving, dat het Riziv de financiële gevolgen draagt van een perçues aboutit certes, en l'état actuel de la législation, à faire
vergissing die aan de verzekeringsinstellingen is toe te schrijven peser sur l'INAMI les conséquences financières d'une erreur qui est
(zie in dat verband, Cass., 22 december 2008, Arr. Cass., 2008, nr. imputable aux organismes assureurs (voy. à ce propos Cass., 22
749). décembre 2008, Pas., 2008, n° 749).
Het staat niettemin aan de wetgever en aan de Koning om, in voorkomend Il appartient toutefois au législateur et au Roi de modifier, le cas
geval, de relevante regelgeving te wijzigen opdat de financiële échéant, la réglementation pertinente afin de faire peser, totalement
gevolgen van zulk een vergissing geheel of gedeeltelijk zouden worden ou partiellement, les conséquences financières d'une telle erreur sur
gedragen door de verzekeringsinstellingen, die verantwoordelijk zijn les organismes assureurs, responsables du versement indu des
voor de onterechte uitbetaling van prestaties aan de sociaal prestations à l'assuré social, ou de modifier dans un sens accru les
verzekerde, of de regels inzake de controle op de règles de contrôle des organismes assureurs.
verzekeringsinstellingen te verstrengen.
B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen,
gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals het werd ingevoegd bij artikel 47 soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu'il
van de wet van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake a été inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant
gezondheidszorg, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in des dispositions diverses en matière de santé, viole les articles 10
zoverre het de verzekeringsinstellingen toestaat gedurende een jaar de et 11 de la Constitution en ce qu'il permet aux organismes assureurs
invaliditeitsuitkeringen terug te vorderen die, door een aan hen toe de récupérer durant un an les prestations de l'assurance indemnités
te schrijven vergissing, ten onrechte aan hun aangeslotenen zijn indûment payées à leurs affiliés par suite d'une erreur imputable aux
uitbetaald, op voorwaarde dat de sociaal verzekerde niet wist of niet organismes et pour autant que l'assuré social ne savait pas ou ne
moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de uitgekeerde devait pas savoir qu'il n'avait pas ou plus droit à la prestation
prestatie. versée.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 30 oktober 2012, la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 30 octobre 2012,
door rechter J.-P. Moerman, waarnemend voorzitter ter vervanging van par le juge J.-P. Moerman, faisant fonction de président en
voorzitter R. Henneuse, wettig verhinderd. remplacement du président R. Henneuse, légitimement empêché.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De wnd. voorzitter, Le président f.f.,
J.-P. Moerman J.-P. Moerman
^