Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 123/2012 van 18 oktober 2012 Rolnummer 5299 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. Het Grondwe samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerma(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 123/2012 van 18 oktober 2012 Rolnummer 5299 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. Het Grondwe samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerma(...) Extrait de l'arrêt n° 123/2012 du 18 octobre 2012 Numéro du rôle : 5299 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles.
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 123/2012 van 18 oktober 2012 Extrait de l'arrêt n° 123/2012 du 18 octobre 2012
Rolnummer 5299 Numéro du rôle : 5299
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi
1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le
Arbeidsrechtbank te Brussel. Tribunal du travail de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en P. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et P. Nihoul,
Nihoul, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président R.
voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 16 januari 2012 in zake Monica Dos Santos tegen de bvba Par jugement du 16 janvier 2012 en cause de Monica Dos Santos contre
« 1 aide à la maison », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof la SPRL « 1 aide à la maison », dont l'expédition est parvenue au
is ingekomen op 30 januari 2012, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel greffe de la Cour le 30 janvier 2012, le Tribunal du travail de
de volgende prejudiciële vraag gesteld : Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de « L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 sur les contrats de travail
arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
samenhang gelezen met clausule 4 van de raamovereenkomst van 18 maart combinaison avec la clause 4 de l'accord-cadre sur le travail à durée
1999 inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd die bij de déterminée du 18 mars 1999 rendu obligatoire par la directive
richtlijn 1999/70/EG van de Raad van 28 juni 1999 betreffende de door 1999/70/CE du Conseil du 28 juin 1999 concernant l'accord-cadre CES,
het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake UNICE et CEEP sur le travail à durée déterminée, en ce que son alinéa
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd verplicht is gemaakt, in
zoverre het eerste lid ervan de voor een bepaalde tijd aangeworven premier exclut de son champ d'application l'ouvrier engagé pour une
werkman die het voorwerp van een afdanking zou uitmaken, uitsluit van durée déterminée qui ferait l'objet d'un licenciement alors qu'il
het toepassingsgebied ervan, terwijl het het voordeel van een réserve le bénéfice d'une indemnité pour licenciement abusif au seul
vergoeding wegens willekeurige afdanking enkel voorbehoudt aan de travailleur engagé dans les liens d'un contrat de travail à durée
werknemer die bij een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd is
aangeworven ? ». indéterminée ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de B.1.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de
bestaanbaarheid van artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende l'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
de arbeidsovereenkomsten met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in travail avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
samenhang gelezen met clausule 4 van de raamovereenkomst van 18 maart combinaison avec la clause 4 de l'accord-cadre sur le travail à durée
1999 inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd die bij de déterminée du 18 mars 1999 rendu obligatoire par la directive
richtlijn 1999/70/EG van de Raad van 28 juni 1999 « betreffende de 1999/70/CE du Conseil du 28 juin 1999 « concernant l'accord-cadre CES
door het EVV [Europees Verbond van Vakverenigingen], de UNICE [Unie [Confédération Européenne des Syndicats de salariés], UNICE [Union des
van Industrie- en Werkgeversfederaties der Europese Gemeenschap] en Confédérations de l'Industrie et des Employeurs d'Europe] et CEEP
het CEEP [Europees Centrum van gemeenschapsbedrijven] gesloten [Centre Européen des Entreprises à participation publique et des
raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd » entreprises d'intérêt économique général] sur le travail à durée
verplicht is gemaakt. déterminée ».
Artikel 63 bepaalt : L'article 63 dispose :
« Onder willekeurige afdanking wordt, voor de toepassing van dit « Est considéré comme licenciement abusif pour l'application du
artikel, verstaan, het ontslag van een werkman die is aangeworven voor présent article, le licenciement d'un ouvrier engagé pour une durée
een onbepaalde tijd, om redenen die geen verband houden met de indéterminée effectué pour des motifs qui n'ont aucun lien avec
geschiktheid of het gedrag van de werkman of die niet berusten op de l'aptitude ou la conduite de l'ouvrier ou qui ne sont pas fondés sur
noodwendigheden inzake de werking van de onderneming, de instelling of les nécessités du fonctionnement de l'entreprise, de l'établissement
de dienst. ou du service.
Bij betwisting behoort het aan de werkgever het bewijs te leveren van de voor het ontslag ingeroepen redenen. Onverminderd artikel 39, § 1, zal de werkgever die een voor een onbepaalde tijd aangeworven werkman op willekeurige wijze afdankt, aan deze werkman een vergoeding moeten betalen die overeenstemt met het loon van zes maanden, behalve indien een andere vergoeding is vastgesteld door een door de Koning algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomst. De in het derde lid bedoelde vergoeding is verschuldigd onafgezien van het feit of de werkman al dan niet met inachtneming van een opzeggingstermijn werd afgedankt; zij kan niet samen genoten worden En cas de contestation, la charge de la preuve des motifs du licenciement invoqués incombe à l'employeur. Sans préjudice de l'article 39, § 1er, l'employeur qui licencie abusivement un ouvrier engagé pour une durée indéterminée est tenu de payer à cet ouvrier une indemnité correspondant à la rémunération de six mois, sauf si une autre indemnisation est prévue par une convention collective de travail rendue obligatoire par le Roi. L'indemnité visée à l'alinéa 3 est due indépendamment du fait que l'ouvrier a été licencié avec ou sans préavis; elle ne peut être
met de vergoedingen bedoeld in artikel 39, §§ 2 en 3, van deze wet, in cumulée avec les indemnités prévues à l'article 39, §§ 2 et 3, de la
de artikelen 16 tot 18 van de wet van 19 maart 1991 houdende présente loi, aux articles 16 à 18 de la loi du 19 mars 1991 portant
bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de un régime de licenciement particulier pour les délégués du personnel
ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en aux conseils d'entreprise et aux comités de sécurité, d'hygiène et
verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de d'embellissement des lieux de travail, ainsi que pour les
kandidaat-personeelsafgevaardigden, of in artikel 118, § 3, van de candidats-délégués du personnel, ou à l'article 118, § 3, de la loi de
herstelwet van 22 januari 1985 houdende sociale bepalingen ». redressement du 22 janvier 1985 portant des dispositions sociales ».
B.1.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag blijkt dat enkel B.1.2. Il ressort des termes de la question préjudicielle que seuls
het eerste en het derde lid van het voormelde artikel 63 in het geding sont en cause les alinéas 1er et 3 de l'article 63 précité, auxquels
zijn, waartoe het Hof zijn onderzoek bijgevolg beperkt. la Cour limite dès lors son examen.
B.2.1. De artikelen 1 en 2 van de richtlijn 1999/70/EG bepalen : B.2.1. Les articles 1er et 2 de la directive 1999/70/CE disposent :
« Artikel 1 « Article premier
La présente directive vise à mettre en oeuvre l'accord-cadre sur le
Deze richtlijn is gericht op de uitvoering van de op 18 maart 1999 travail à durée déterminée, figurant en annexe, conclu le 18 mars 1999
door de algemene brancheoverkoepelende organisaties (EVV, UNICE, CEEP)
gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde entre les organisations interprofessionnelles à vocation générale
tijd, die in de bijlage is opgenomen. (CES, UNICE, CEEP).
Artikel 2 Article 2
De lidstaten doen de nodige wettelijke en bestuursrechtelijke Les Etats membres mettent en vigueur les dispositions législatives,
bepalingen in werking treden om uiterlijk op 10 juli 2001 hieraan te voldoen of verzekeren zich er uiterlijk op die datum van dat de sociale partners de nodige bepalingen bij overeenkomst hebben ingevoerd; de lidstaten moeten alle nodige maatregelen treffen om de in deze richtlijn voorgeschreven resultaten te allen tijde te kunnen waarborgen. Zij stellen de Commissie daarvan onverwijld in kennis. De lidstaten kunnen in geval van bijzondere moeilijkheden of uitvoering door middel van een collectieve overeenkomst zo nodig en na raadpleging van de sociale partners maximaal een jaar extra krijgen. In dat geval stellen zij de Commissie daarvan onverwijld in kennis. réglementaires et administratives nécessaires pour se conformer à la présente directive au plus tard le 10 juillet 2001 ou s'assurent, au plus tard à cette date, que les partenaires sociaux ont mis en place les dispositions nécessaires par voie d'accord, les Etats membres devant prendre toute disposition nécessaire leur permettant d'être à tout moment en mesure de garantir les résultats imposés par la présente directive. Ils en informent immédiatement la Commission. Les Etats membres peuvent, si nécessaire, et après consultation des partenaires sociaux, pour tenir compte de difficultés particulières ou d'une mise en oeuvre par convention collective, disposer au maximum d'une année supplémentaire. Ils informent immédiatement la Commission de ces circonstances. Lorsque les Etats membres adoptent les dispositions visées au premier
Wanneer de lidstaten de in de eerste alinea bedoelde bepalingen alinéa, celles-ci contiennent une référence à la présente directive ou
aannemen, wordt in die bepalingen zelf of bij de officiële sont accompagnées d'une telle référence lors de leur publication
bekendmaking daarvan naar de onderhavige richtlijn verwezen. De regels officielle. Les modalités de cette référence sont arrêtées par les
voor deze verwijzing worden vastgesteld door de lidstaten ». Etats membres ».
B.2.2. Clausule 4 van de bij die richtlijn verplicht gemaakte B.2.2. La clause 4 de l'accord-cadre rendu obligatoire par cette
raamovereenkomst bepaalt : directive énonce :
« Non-discriminatiebeginsel (clausule 4) « Principe de non-discrimination (clause 4)
1. Met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden worden werknemers met een 1. Pour ce qui concerne les conditions d'emploi, les travailleurs à
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd louter op grond van het feit durée déterminée ne sont pas traités d'une manière moins favorable que
dat zij voor bepaalde tijd werken, niet minder gunstig behandeld dan les travailleurs à durée indéterminée comparables au seul motif qu'ils
vergelijkbare werknemers in vaste dienst, tenzij het verschil in travaillent à durée déterminée, à moins qu'un traitement différent
behandeling om objectieve redenen gerechtvaardigd is. soit justifié par des raisons objectives.
2. Wanneer zulks passend is, wordt het ' pro rata temporis '-beginsel 2. Lorsque c'est approprié, le principe du ' pro rata temporis '
toegepast. s'applique.
3. De wijze waarop deze clausule wordt toegepast, wordt door de 3. Les modalités d'application de la présente clause sont définies par
lidstaten - na raadpleging van de sociale partners - en/of de sociale les Etats membres, après consultation des partenaires sociaux, et/ou
partners bepaald met inachtneming van de Europese wetgeving en de par les partenaires sociaux, compte tenu de la législation
nationale wetgeving, collectieve arbeidsovereenkomsten en gebruiken. Communautaire et la législation, des conventions collectives et pratiques nationales.
4. Vaststelling van de anciënniteit met betrekking tot bepaalde 4. Les critères de périodes d'ancienneté relatifs à des conditions
arbeidsvoorwaarden geschiedt voor werknemers met arbeidsovereenkomsten particulières d'emploi sont les mêmes pour les travailleurs à durée
voor bepaalde tijd aan de hand van dezelfde criteria als voor déterminée que pour les travailleurs à durée indéterminée, sauf
werknemers in vaste dienst, behalve wanneer verschillende periodes van lorsque des critères de périodes d'ancienneté différents sont
anciënniteit op basis van objectieve gronden gerechtvaardigd zijn ». justifiées par des raisons objectives ».
B.2.3. De richtlijn 1999/70/EG werd uitgevoerd bij de wet van 5 juni B.2.3. La directive 1999/70/CE a été mise en oeuvre par la loi du 5
2002 betreffende het non-discriminatiebeginsel ten voordele van juin 2002 « sur le principe de non-discrimination en faveur des
werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Artikel 4 van die wet bepaalt : « Met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden worden werknemers met een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd louter op grond van het feit dat zij voor bepaalde tijd werken, niet minder gunstig behandeld dan vergelijkbare werknemers in vaste dienst, tenzij het verschil in behandeling om objectieve redenen gerechtvaardigd is. Wanneer zulks passend is, kunnen hun rechten worden vastgesteld in verhouding tot hun arbeidsduur. De vaststelling van de anciënniteit met betrekking tot bepaalde arbeidsvoorwaarden geschiedt voor werknemers met een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd aan de hand van dezelfde criteria als voor werknemers in vaste dienst, behalve wanneer verschillende periodes van anciënniteit op basis van objectieve gronden gerechtvaardigd zijn ». travailleurs avec un contrat de travail à durée déterminée ». L'article 4 de cette loi dispose : « Pour ce qui concerne les conditions d'emploi, les travailleurs avec un contrat de travail à durée déterminée ne sont pas traités d'une manière moins favorable que les travailleurs à durée indéterminée comparables, au seul motif qu'ils travaillent à durée déterminée, à moins qu'un traitement différent soit justifié par des raisons objectives. Lorsque c'est approprié, leurs droits peuvent être déterminés en proportion de la durée du travail. La détermination de l'ancienneté, pour ce qui concerne les conditions particulières d'emploi, a lieu pour les travailleurs avec un contrat de travail à durée déterminée sur la base des mêmes critères que pour les travailleurs à durée indéterminée, sauf lorsque des périodes d'ancienneté différentes sont justifiées par des raisons objectives ».
B.3. Het verschil in behandeling waarvan de grondwettigheid aan het B.3. La différence de traitement dont la constitutionnalité est
Hof wordt voorgelegd, bestaat erin dat artikel 63 van de in het geding soumise à la Cour consiste en ce que l'article 63 de la loi en cause
zijnde wet de werknemers verschillend behandelt naargelang zij bij een traite différemment les travailleurs suivant qu'ils sont engagés dans
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd of bij een overeenkomst voor les liens d'un contrat de travail à durée déterminée ou dans ceux d'un
onbepaalde tijd zijn aangeworven, waarbij enkel de laatstgenoemden de contrat à durée indéterminée, seuls les seconds pouvant bénéficier de
in die bepaling bedoelde vergoeding wegens willekeurige afdanking l'indemnité pour licenciement abusif prévue par cette disposition.
kunnen genieten. B.4.1. In clausule 3 van de voormelde raamovereenkomst wordt de « B.4.1. La clause 3 de l'accord-cadre précité définit le « travailleur
werknemer met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd » à durée déterminée » comme la « personne ayant un contrat ou une
gedefinieerd als « iemand met een rechtstreeks tussen een werkgever en relation de travail à durée déterminée conclu directement entre
een werknemer aangegane arbeidsovereenkomst of arbeidsverhouding voor l'employeur et le travailleur où la fin du contrat ou de la relation
bepaalde tijd waarvan het einde wordt bepaald door objectieve de travail est déterminée par des conditions objectives telles que
voorwaarden zoals het bereiken van een bepaald tijdstip, het voltooien l'atteinte d'une date précise, l'achèvement d'une tâche déterminée ou
van een bepaalde taak of het intreden van een bepaalde gebeurtenis ». la survenance d'un événement déterminé ».
De « vergelijkbare werknemer in vaste dienst » wiens behandeling als Le « travailleur à durée indéterminée comparable » dont le traitement
referentie dient om na te gaan of de « werknemer met een sert de référence pour vérifier si le « travailleur à durée déterminée
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd » al dan niet wordt » est ou non discriminé, est pour sa part défini comme la personne «
gediscrimineerd, wordt op zijn beurt gedefinieerd als iemand « met een
arbeidsovereenkomst of arbeidsverhouding voor onbepaalde tijd, in ayant un contrat ou une relation de travail à durée indéterminée dans
dezelfde vestiging, die hetzelfde of soortgelijk werk verricht of le même établissement, et ayant un travail/emploi identique ou
dezelfde of een soortgelijke functie uitoefent, waarbij rekening wordt similaire, en tenant compte des qualifications/compétences ». Cette
gehouden met kwalificaties/bekwaamheden ». Diezelfde clausule 3 bepaalt dat, indien in dezelfde vestiging geen vergelijkbare werknemer in vaste dienst werkzaam is, de vergelijking wordt gemaakt op basis van de geldende collectieve overeenkomst of, bij ontstentenis van een geldende collectieve overeenkomst, overeenkomstig de wetgeving, de nationale collectieve overeenkomsten of gebruiken. B.4.2. Die raamovereenkomst heeft volgens clausule 1 ervan tot doel « de kwaliteit van arbeid voor bepaalde tijd te verbeteren door de toepassing van het non-discriminatiebeginsel te waarborgen [, en] [...] een kader vast te stellen om misbruik als gevolg van het gebruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd te voorkomen ». même clause 3 prévoit que lorsqu'il n'existe aucun travailleur à durée indéterminée comparable dans le même établissement, la comparaison s'effectue par référence à la convention collective applicable ou, en l'absence de convention collective applicable, conformément à la législation, aux conventions collectives ou aux pratiques nationales. B.4.2. Cet accord-cadre a pour objet, selon sa clause 1, « d'améliorer la qualité du travail à durée déterminée en assurant le respect du principe de non-discrimination [et] d'établir un cadre pour prévenir les abus résultant de l'utilisation de contrats ou de relations de travail à durée déterminée successifs ».
De veertiende overweging van de richtlijn 1999/70/EG waarbij de raamovereenkomst wordt uitgevoerd, vermeldt : « Overwegende dat de partijen bij deze overeenkomst beoogden een raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd te sluiten waarin de algemene beginselen en minimumvoorschriften inzake arbeidsovereenkomsten en arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd worden geformuleerd; dat zij hun wil te kennen hebben gegeven de kwaliteit van arbeid voor bepaalde tijd te verbeteren door de toepassing van het non-discriminatiebeginsel te garanderen, en een kader vast te stellen om misbruik als gevolg van het gebruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd te voorkomen ». B.4.3. Het Hof van Justitie van de Europese Unie oordeelt dat, « Le considérant 14 de la directive 1999/70/CE qui met en oeuvre l'accord-cadre indique pour sa part : « Les parties signataires ont souhaité conclure un accord-cadre sur le travail à durée déterminée énonçant les principes généraux et prescriptions minimales relatifs aux contrats et aux relations de travail à durée déterminée; elles ont manifesté leur volonté d'améliorer la qualité du travail à durée déterminée en garantissant l'application du principe de non-discrimination et d'établir un cadre pour prévenir les abus découlant de l'utilisation de relations de travail ou de contrats à durée déterminée successifs ». B.4.3. La Cour de justice de l'Union européenne décide quant à elle
gezien het belang van de beginselen van gelijke behandeling en que, « eu égard à l'importance des principes d'égalité de traitement
non-discriminatie, die tot de algemene beginselen van het et de non-discrimination, qui font partie des principes généraux du
gemeenschapsrecht behoren, [...] aan de bepalingen van richtlijn droit communautaire, les dispositions prévues par la directive 1999/70
1999/70 en de raamovereenkomst die tot doel hebben aan werknemers met et l'accord-cadre aux fins de garantir aux travailleurs à durée
een overeenkomst voor bepaalde tijd dezelfde voordelen te garanderen déterminée le bénéfice des mêmes avantages que ceux réservés aux
als die van vergelijkbare werknemers met een overeenkomst voor travailleurs à durée indéterminée comparables, sauf si un traitement
onbepaalde tijd, behoudens wanneer een verschil in behandeling différencié se justifie par des raisons objectives, doivent se voir
gerechtvaardigd wordt door objectieve redenen, algemene gelding [moet] reconnaître une portée générale, dès lors qu'elles constituent des
worden toegekend, aangezien zij moeten worden beschouwd als bijzonder règles du droit social communautaire revêtant une importance
belangrijke voorschriften van communautair sociaal recht, die voor particulière dont doit bénéficier chaque travailleur en tant que
alle werknemers gelden als minimumbeschermingsvoorschriften » (HvJ, 13 prescriptions protectrices minimales » (CJCE, 13 septembre 2007,
september 2007, C-307/05, Yolanda Del Cerro Alonso, punt 27). C-307/05, Yolanda Del Cerro Alonso, point 27).
B.5.1. Het in B.3 beschreven verschil in behandeling kan volgens B.5.1. La différence de traitement décrite en B.3 ne peut, selon la
clausule 4 van de raamovereenkomst enkel worden aanvaard indien het « clause 4 de l'accord-cadre, être admise que si elle est justifiée «
om objectieve redenen » gerechtvaardigd is. Diezelfde voorwaarde wordt par des raisons objectives ». Cette même condition figure à l'article
vermeld in artikel 4 van de voormelde wet van 5 juni 2002. 4 de la loi du 5 juin 2002 précitée.
Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft geoordeeld dat « het La Cour de justice de l'Union européenne a décidé que ne constituait
feit dat [...] [het verschil in behandeling] is vastgelegd in een pas une telle raison « le fait que [la différence de traitement] est
algemene, abstracte nationale regeling, zoals een wet of een prévue par une norme nationale générale et abstraite, telle une loi ou
collectieve arbeidsovereenkomst », geen dergelijke reden uitmaakte
(HvJ, 13 september 2007, reeds aangehaald, punt 57). Het heeft daaraan une convention collective » (CJCE, 13 septembre 2007, précité, point
toegevoegd : 57). Elle a ajouté :
« 58. Dit begrip verlangt integendeel dat de in geding zijnde « 58. Au contraire, ladite notion requiert que l'inégalité de
ongelijke behandeling wordt gerechtvaardigd door de aanwezigheid van
precieze en concrete gegevens, die kenmerkend zijn voor de betreffende traitement en cause soit justifiée par l'existence d'éléments précis
arbeidsvoorwaarde, in de bijzondere context waarin deze voorwaarde is et concrets, caractérisant la condition d'emploi dont il s'agit, dans
gesteld en op grond van objectieve en transparante criteria, zodat kan le contexte particulier dans lequel elle s'insère et sur le fondement
worden nagegaan of deze ongelijkheid beantwoordt aan een werkelijke de critères objectifs et transparents, afin de vérifier si cette
behoefte, geschikt is om de nagestreefde doelstelling te bereiken, en inégalité répond à un besoin véritable, est apte à atteindre
daartoe noodzakelijk is » (ibid., punt 58). l'objectif poursuivi et est nécessaire à cet effet » (ibid., point
B.5.2. De rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie is 58). B.5.2. La jurisprudence de la Cour de justice de l'Union européenne a
door de wetgever bovendien in aanmerking genomen toen hij de voormelde par ailleurs été prise en compte par le législateur lorsqu'il a adopté
wet van 5 juni 2002 heeft aangenomen teneinde de in de richtlijn la loi du 5 juin 2002 précitée pour introduire dans le droit belge les
1999/70/EG vervatte regels in het Belgische recht in te voeren. In de règles contenues dans la directive 1999/70/CE. L'exposé des motifs
memorie van toelichting wordt immers vermeld : indique en effet :
« Net zoals bij de deeltijdarbeid is volgens de raamovereenkomst ook « Tout comme pour le temps partiel, une différence de traitement est
hier een verschil in behandeling toegelaten voor zover deze gebaseerd ici aussi autorisée par la directive pour autant qu'elle soit basée
is op objectieve redenen. sur des raisons objectives.
Net zoals bij de deeltijdarbeid geeft de raamovereenkomst geen Tout comme pour le temps partiel, l'accord-cadre ne donne aucune
definitie van het begrip objectieve redenen, zodat men zich ook hier définition de la notion de raisons objectives, de sorte qu'on peut ici
kan beroepen op de wezenlijke bestanddelen van dit begrip, zoals die aussi se référer aux constituants essentiels de cette notion, tels
werden uiteengezet in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de ceux qui ont été développés dans la jurisprudence de la Cour de
Europese Gemeenschappen met betrekking tot de richtlijn 76/207 van 9 Justice des Communautés européennes par rapport à la directive 76/207
februari 1976 betreffende de tenuitvoerlegging van het beginsel van du 9 février 1976 relative à la mise en oeuvre du principe de
gelijke behandeling van mannen en vrouwen. l'égalité de traitement entre hommes et femmes.
Het is dan ook niet overbodig om ook in dit ontwerp melding te maken Il n'est donc pas inutile d'aussi faire référence dans le cadre de ce
van uitspraken van het Hof van Justitie, die mutatis mutandis ook projet aux décisions de la Cour de Justice qui, mutatis mutandis,
inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd wellicht kunnen worden pourraient également se voir appliquées en ce qui concerne le travail
toegepast. à durée déterminée.
Zo heeft het Hof van Justitie erop gewezen dat de controle op het Ainsi, la Cour de Justice a indiqué que la vérification de l'existence
bestaan van objectieve rechtvaardigingsgronden moet gebeuren aan de de justifications objectives devait se faire en tenant compte du
hand van het principe van de evenredigheid. Volgens het Hof is een principe de proportionnalité. Pour elle, une différence de traitement
verschil in behandeling objectief gerechtvaardigd in zoverre blijkt est objectivement justifiée s'il apparaît que la règle qui la prévoit
dat de regeling die zij invoert beantwoordt aan een wettige répond à un objectif légitime de sa politique sociale, que cet
doelstelling van sociaal beleid, dat die doelstelling niets van doen objectif est étranger à toute discrimination fondée sur le sexe, que
heeft met discriminatie op grond van geslacht en dat de daartoe les moyens mis en oeuvre sont aptes et nécessaires à la réalisation de
gekozen middelen geschikt en noodzakelijk zijn ter verwezenlijking van cet objectif (n'existe-t-il pas d'autres moyens n'opérant pas de
dat doel (bestaan er geen andere, minder discriminerende maatregelen différenciation pour réaliser le même objectif ?). Dans ce sens :
om hetzelfde doel te bereiken ?). In die zin : H.v.J. 13 mei 1986 C.J.C.E., 13 mai 1986 (Bilka), C-170/84, Recueil C.J.C.E., 1986, I,
(Bilka), C-170/84, Jur. H.v.J. 1986, I, 1607; H.v.J. 13 juli 1989 1607; C.J.C.E., 13 juillet 1989 (Rinner-Kühn), C-171/88, Recueil
(Rinner-Kühn), C-171/88, Jur. H.v.J. 1989, I, 2743; H.v.J. 13 december C.J.C.E., 1989, I, 2743; C.J.C.E., 13 décembre 1989 (Ruzius-Wilbrink),
1989 (Ruzius-Wilbrink), C-102/88, Jur. H.v.J. 1989, I, 4311; H.v.J. 27 C-102/88, Recueil C.J.C.E., 1989, I, 4311; C.J.C.E., 27 juin 1990
juni 1990 (Kowalska), C-33/89, Jur. H.v.J. 1990, I, 2591; H.v.J. 7 (Kowalska), C-33/89, Recueil C.J.C.E., 1990, I, 2591; C.J.C.E., 7
februari 1991 (Nimz), C-184/89, Jur. H.v.J. 1991, I, 297; H.v.J. 4 février 1991 (Nimz), C-184/89, Recueil C.J.C.E., 1991, I, 297;
juni 1992 (Bötel), C-360/90, Jur. H.v.J. 1992, I, 3589; H.v.J. 15 C.J.C.E., 4 juin 1992 (Bötel), C-360/90, Recueil C.J.C.E., 1992, I,
3589; C.J.C.E., 15 décembre 1994 (Helmig), C-399/92, Recueil C.J.C.E.,
december 1994 (Helmig), C-399/92, Jur. H.v.J. 1994, I, 5727; H.v.J. 14 1994, I, 5727; C.J.C.E., 14 décembre 1995 (Nolte), C- 317/93, Recueil
december 1995 (Nolte), C-317/93, Jur. H.v.J. 1995, I, 4625; H.v.J. 2 C.J.C.E., 1995, I, 4625; C.J.C.E., 2 octobre 1997 (Gerster), C-1/95,
oktober 1997 (Gerster), C-1/95, Jur. H.v.J. 1997, I, 5253; H.v.J. 17 Recueil C.J.C.E., 1997, I, 5253; C.J.C.E., 17 juin 1998 (Hill &
juni 1998 (Hill & Stapleton), C-243/95, Jur. H.v.J. 1998, I, 3739; Stapleton), C- 243/95, Recueil C.J.C.E., 1998, I, 3739; C.J.C.E., 9
H.v.J. 9 februari 1999 (Seymour-Smith & Perez), C-167/97, Jur. H.v.J. février 1999 (Seymour-Smith & Perez), C-167/97, Recueil C.J.C.E.,
1999, I, 623; H.v.J. 9 september 1999 (Krüger), C-281/97, Jur. H.v.J. 1999, I, 623; C.J.C.E., 9 septembre 1999 (Krüger), C-281/97, Recueil
1999, I, 5127. C.J.C.E.,1999, I, 5127.
Mutatis mutandis zouden dezelfde principes hier kunnen worden Mutatis mutandis, ces mêmes principes pourraient s'appliquer ici »
toegepast » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1653/001, pp. 4 en (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1653/001, pp. 4 et 5).
5). B.6.1. De reden waarom het voordeel van de vergoeding wegens B.6.1. La raison pour laquelle le bénéfice de l'indemnité pour
willekeurige afdanking bij artikel 63 van de in het geding zijnde wet licenciement abusif a été limité par l'article 63 de la loi en cause
werd beperkt tot de arbeiders die bij een overeenkomst voor onbepaalde aux ouvriers engagés dans les liens d'un contrat à durée indéterminée
tijd zijn aangeworven, werd in de memorie van toelichting als volgt voorgesteld : a été présentée comme suit dans l'exposé des motifs :
« Aangezien de vastheid van betrekking heel wat beperkter is in tijd, « En raison de la stabilité de l'emploi moins étendue dans le temps,
leek het niet nodig het willekeurig vervroegd ontslag van een le licenciement abusif anticipé d'un ouvrier engagé pour une durée
arbeider, die voor een bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven déterminée ou pour un travail nettement défini n'a pas paru devoir
werk is aangeworven, strenger te bestraffen dan met de betaling van de être sanctionné plus lourdement que par le paiement des indemnités
in artikel 40 voorgeschreven forfaitaire vergoedingen » (Parl. St., forfaitaires prévues par l'article 40 » (Doc. parl., Chambre,
Kamer, 1977-1978, nr. 293/4, p. 21). 1977-1978, n° 293/4, p. 21).
B.6.2. Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 ligt in het verlengde van B.6.2. L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 se situe dans le
artikel 24ter van de wet van 10 maart 1900, in die wet ingevoegd bij prolongement de l'article 24ter de la loi du 10 mars 1900, inséré dans
artikel 16 van de wet van 21 november 1969; die wet werd opgeheven bij cette loi par l'article 16 de la loi du 21 novembre 1969; cette loi a
de wet van 3 juli 1978 (artikel 137), met name wat betreft het été abrogée par la loi du 3 juillet 1978 (article 137), notamment en
voormelde artikel 24ter ervan, dat vervangen werd door de in het ce qui concerne son article 24ter précité, auquel se substitue la
geding zijnde bepaling. disposition en cause.
Het aannemen van dat artikel 24ter heeft het voorwerp uitgemaakt van L'adoption de cet article 24ter a fait l'objet de longs débats (Doc.
lange besprekingen (Parl. St., Kamer, 1968-1969, nr. 270/7, pp. 37 tot parl., Chambre, 1968-1969, n° 270/7, pp. 37 à 50), qui indiquent qu'il
50), waarin wordt vermeld dat het voortvloeit uit een amendement « est issu d'un amendement « [portant] sur la stabilité d'emploi »
[dat] betrekking [heeft] op de stabiliteit van de betrekking » (ibid.,
p. 37) en dat ertoe strekt de werknemers te beschermen bij wier (ibid., p. 37) et tendant à protéger les travailleurs dont le
ontslag de opzeggingstermijnen in acht zouden worden genomen maar wier licenciement respecterait les délais de préavis mais serait arbitraire
ontslag willekeurig zou zijn omdat het door ongeoorloofde motieven is parce qu'inspiré par des motifs illicites (ibid.) en inscrivant dans
ingegeven (ibid.), door in de wet « het beginsel in te schrijven van la loi « le principe de l'indemnisation des dommages causés par l'abus
de vergoeding van de schade die is veroorzaakt door het rechtsmisbruik
dat de werkgever heeft gemaakt » (ibid., p. 41). de droit commis par l'employeur » (ibid., p. 41).
De toepassing van artikel 24ter op de overeenkomsten voor bepaalde L'application de l'article 24ter aux contrats à durée déterminée a été
tijd werd onderzocht : examinée :
« 5. Quid voor de willekeurige verbreking van een overeenkomst voor « 5. Qu'en est-il de la rupture abusive d'un contrat à durée
een bepaalde duur ? déterminée ?
Het amendement gewaagt daar niet van en het schijnt dat ook niet te L'amendement n'en parle pas, mais ne semble pas la viser si l'on s'en
willen doen, als men afgaat op de verantwoording van het amendement réfère à la justification de l'amendement Nyffels, (Doc. n° 407/5),
Nyffels (stuk nr. 407/5), dat ten grondslag ligt aan de door de qui est à l'origine du texte élaboré par la sous-commission, à
subcommissie opgestelde tekst, op de plaats van het artikel dat nummer l'emplacement de l'article, qui reçoit le numéro 23bis, à la référence
23bis krijgt, op de verwijzing naar de duur van de opzeggingstermijn à la durée du délai de préavis pour fixer le montant minimum de
om het minimumbedrag van de vergoeding vast te stellen en ten slotte l'indemnité et enfin au second alinéa, qui parle expressément de la
op het tweede lid dat uitdrukkelijk over de betekening van een
opzegging spreekt. signification d'un préavis.
Ten einde elke misvatting te voorkomen, zou in de tekst bepaald moeten Afin d'éviter tout risque d'interprétation erronée, il conviendrait
worden dat het gaat om de willekeurige afdanking ' van een voor cependant de préciser dans le texte qu'il s'agit du licenciement
onbepaalde duur in dienst genomen arbeider ' » (ibid., p. 43; in abusif ' d'un ouvrier engagé pour une durée indéterminée ' » (ibid.,
dezelfde zin, pp. 47 en 48). p. 43; dans le même sens, pp. 47 et 48).
In de verantwoording van het amendement waarnaar wordt verwezen, wordt La justification de l'amendement auquel il est fait référence indique
vermeld : pour sa part :
« Het voorgestelde amendement legt de werkgever de verplichting op bij « L'amendement proposé impose à l'employeur l'obligation, lors de la
de betekening van de vooropzeg de juiste reden op te geven, die hij signification du préavis, de préciser le motif invoqué par lui pour
voor de verbreking van de arbeidsovereenkomst inroept. Wordt geen justifier la rupture du contrat de travail. A défaut de mentionner un
reden vermeld, dan is de vooropzeg ongeldig en heeft de doorgezonden tel motif, le préavis est non valable et le travailleur licencié a
arbeider recht op de gewone wettelijke vergoeding wegens kontraktbreuk droit à l'indemnité légale usuelle du chef de la rupture de contrat
zonder vooropzeg. Wordt evenwel een reden opgegeven, waarvan het sans préavis. Toutefois, s'il a été fait mention d'un motif dont il
bewijs kan worden geleverd, dat ze niet met de werkelijkheid est possible de démontrer l'inexistence et s'il apparaît des
overeenstemt, en blijkt uit de feitelijke omstandigheden, desgevallend circonstances de fait, à établir s'il échet par toute voie de droit,
te bewijzen met alle middelen van recht, dat de verbreking van de que la rupture du contrat de travail équivaut à un abus de droit de la
arbeidsovereenkomst neerkomt op een misbruik van recht vanwege de
werkgever, dan zou de benadeelde arbeider, buiten de vergoeding hem part de l'employeur, le travailleur lésé pourrait, outre l'indemnité
desgevallend verschuldigd bij toepassing van artikel 22, bovendien qui lui est éventuellement due en application de l'article 22,
aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding gelijk aan het dubbele
bedrag van de vergoeding, die hem zou verschuldigd zijn moest het gaan prétendre une indemnité égale au double du montant de l'indemnité qui
om een kontraktbreuk zonder vooropzeg » (Parl. St., Kamer, 1966-1967, lui serait due s'il s'agissait d'une rupture de contrat sans préavis »
nr. 407/5, p. 2). (Doc. parl., Chambre, 1966-1967, n° 407/5, p. 2).
B.7. De wetgever vermocht te oordelen dat de arbeider die het voorwerp van een willekeurige afdanking uitmaakt, een specifiek nadeel leed wanneer hij bij een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd was aangeworven : die overeenkomst bood hem immers de mogelijkheid om zijn situatie te beoordelen op grond van elementen waarbij, in de regel, een langere periode in aanmerking werd genomen dan die welke de bij een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd aangeworven werknemer in aanmerking kon nemen. Bovendien beschikt de bij een overeenkomst voor onbepaalde tijd aangeworven arbeider niet over het voordeel dat, voor diegene die bij een overeenkomst voor bepaalde tijd is aangeworven en die in dat opzicht niet met inachtneming van een opzeggingstermijn kan B.7. Le législateur a pu considérer que l'ouvrier faisant l'objet d'un licenciement abusif subissait un dommage spécifique lorsqu'il avait été engagé dans les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée : ce contrat lui permettait, en effet, d'apprécier sa situation sur la base d'éléments prenant en compte, en règle, une période plus longue que celle que le travailleur engagé dans les liens d'un contrat de travail à durée déterminée pouvait prendre en considération. De plus, l'ouvrier engagé dans les liens d'un contrat à durée indéterminée ne dispose pas du bénéfice que constitue, pour celui qui est engagé dans les liens d'un contrat à durée déterminée et qui, à ce titre, ne peut
worden ontslagen, de toepassing van artikel 40 van de wet van 1978 être licencié moyennant un préavis, l'application de l'article 40 de
uitmaakt, krachtens hetwelk de werknemer, in geval van een
onregelmatige verbreking van de overeenkomst door de werkgever vóór de la loi de 1978 en vertu duquel, en cas de rupture irrégulière du
einddatum, recht heeft op een vergoeding die in de regel gelijk is aan contrat par l'employeur avant l'échéance, le travailleur a droit à une
het loon dat hij nog had kunnen krijgen indien de overeenkomst pas op indemnité égale, en règle, à la rémunération qu'il aurait encore pu
de einddatum was beëindigd; in voorkomend geval zal hij die vergoeding percevoir si le contrat n'avait pris fin qu'à l'échéance; il pourra,
kunnen cumuleren met het loon van een nieuwe arbeidsovereenkomst, le cas échéant, cumuler cette indemnité avec la rémunération d'un
hetgeen niet mogelijk is voor een bij een overeenkomst voor onbepaalde nouveau contrat de travail, ce que ne pourrait faire un ouvrier engagé
tijd aangeworven arbeider, die ofwel zijn opzeggingstermijn zal moeten dans les liens d'un contrat à durée indéterminée qui, soit sera tenu
presteren, ofwel een compenserende opzeggingsvergoeding zal ontvangen de prester son préavis, soit percevra une indemnité compensatoire de
krachtens de artikelen 32, 3°, 37 en 39, § 1, van de wet van 3 juli préavis en vertu des articles 32, 3°, 37 et 39, § 1er, de la loi du 3
1978. Door de vergoeding wegens willekeurige afdanking bij een juillet 1978. Le législateur, en concevant l'indemnité pour
overeenkomst voor onbepaalde tijd te concipiëren als de tegenhanger licenciement abusif dans un contrat à durée indéterminée comme le
van de verbrekingsvergoeding bij een overeenkomst voor bepaalde tijd, pendant de l'indemnité de rupture dans un contrat à durée déterminée,
waarbij beide ertoe strekken de fout van de werkgever te bestraffen, l'une et l'autre ayant pour objet de sanctionner la faute de
heeft de wetgever bijgevolg geen maatregel genomen die niet redelijk l'employeur, n'a dès lors pas pris une mesure qui ne serait pas
zou kunnen worden verantwoord door het voordeel van de in de in het susceptible d'une justification raisonnable en limitant à l'ouvrier
geding zijnde bepaling bedoelde vergoeding wegens willekeurige engagé dans les liens d'un contrat à durée indéterminée le bénéfice de
afdanking te beperken tot de bij een overeenkomst voor onbepaalde tijd l'indemnité pour licenciement abusif prévue par la disposition en
aangeworven arbeider. Het is weliswaar juist dat artikel 46 van de wet cause. Sans doute est-il exact que l'article 46 de la loi du 10 mai
van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie 2007 tendant à lutter contre certaines formes de discrimination a
artikel 6 van de voormelde wet van 5 juni 2002 heeft gewijzigd, maar modifié l'article 6 de la loi du 5 juin 2002 précitée mais cette
deze bepaling beoogt enkel, ten aanzien van de bij een disposition ne vise, à l'égard des travailleurs engagés dans les liens
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd aangeworven werknemers, de d'un contrat de travail à durée déterminée, que les discriminations
discriminaties die zijn verboden bij de wet van 30 juli 1981 tot qui sont prohibées par la loi du 30 juillet 1981 tendant à réprimer
bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden, certains actes inspirés par le racisme ou la xénophobie, par la loi du
bij de voormelde wet van 10 mei 2007 en bij de wet van 10 mei 2007 ter 10 mai 2007 précitée et par la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter
bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen; zij zijn dus contre la discrimination entre les femmes et les hommes; elles sont
vreemd aan het verschil in behandeling dat ter toetsing aan het Hof is donc étrangères à la différence de traitement qui est soumise au
voorgelegd. contrôle de la Cour.
B.8. Rekening houdend met die elementen, doet de in het geding zijnde B.8. Compte tenu de ces éléments, la disposition en cause ne porte pas
bepaling niet op onevenredige wijze afbreuk aan de rechten van de une atteinte disproportionnée aux droits des ouvriers engagés dans les
arbeiders die bij een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd zijn liens d'un contrat de travail à durée déterminée et irrégulièrement
aangeworven en op onregelmatige wijze zijn ontslagen, die, naast de in licenciés, qui, outre l'indemnité de préavis visée à l'article 40 de
artikel 40 van de voormelde wet van 3 juli 1978 bedoelde la loi du 3 juillet 1978 précitée, peuvent obtenir une indemnisation
opzeggingsvergoeding, een vergoeding kunnen verkrijgen op grond van de sur la base des principes généraux du droit civil relatifs à l'abus de
algemene beginselen van het burgerlijk recht betreffende
rechtsmisbruik. droit.
B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
arbeidsovereenkomsten schendt niet de artikelen 10 en 11 van de travail ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution lus en
Grondwet, in samenhang gelezen met clausule 4 van de raamovereenkomst combinaison avec la clause 4 de l'accord-cadre sur le travail à durée
van 18 maart 1999 inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd die déterminée du 18 mars 1999 rendu obligatoire par la directive
bij de richtlijn 1999/70/EG van de Raad van 28 juni 1999 betreffende 1999/70/CE du Conseil du 28 juin 1999 concernant l'accord-cadre CES,
de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake UNICE et CEEP sur le travail à durée déterminée.
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd verplicht is gemaakt.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 18 oktober 2012. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 18 octobre 2012.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse R. Henneuse
^
Etaamb.be maakt gebruik van cookies
Etaamb.be gebruikt cookies om uw taalvoorkeur te onthouden en om beter te begrijpen hoe etaamb.be gebruikt wordt.
DoorgaanMeer details
x