Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 40/2012 van 8 maart 2012 Rolnummer 5162 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 3 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de taxidiensten en de diensten voor he Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 40/2012 van 8 maart 2012 Rolnummer 5162 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 3 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de taxidiensten en de diensten voor he Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 40/2012 du 8 mars 2012 Numéro du rôle : 5162 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 3 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et aux servic La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. La(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 40/2012 van 8 maart 2012 Extrait de l'arrêt n° 40/2012 du 8 mars 2012
Rolnummer 5162 Numéro du rôle : 5162
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 3 van de ordonnantie van En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 3 de
het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995
taxidiensten en de diensten voor het verhuren van voertuigen met relative aux services de taxis et aux services de location de voitures
chauffeur, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. avec chauffeur, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels en P. Nihoul, Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels et P. Nihoul, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 25 mei 2011 in zake de bvba « Taxis Fabbrimone » en Par jugement du 25 mai 2011 en cause de la SPRL « Taxis Fabbrimone »
anderen tegen het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, in aanwezigheid et autres contre la Région de Bruxelles-Capitale, en présence de la SA
van de nv « Blue Cabs », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof « Blue Cabs », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le
is ingekomen op 22 juni 2011, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te 22 juin 2011, le Tribunal de première instance de Bruxelles a posé les
Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : questions préjudicielles suivantes :
1. « Schendt artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995 1. « Interprété en ce sens que les taxis des exploitants disposant
betreffende de taxidiensten en de diensten voor het verhuren van d'une autorisation délivrée en vertu de la réglementation flamande ou
voertuigen met chauffeur, in die zin geïnterpreteerd dat de taxi's van wallonne ne peuvent pas effectuer des courses dont le point de départ
de exploitanten die over een vergunning beschikken die is afgegeven et le point d'arrivée se situent sur le territoire de la Région de
krachtens de Vlaamse of Waalse regelgeving geen ritten mogen uitvoeren Bruxelles-Capitale lorsque leur véhicule s'y trouvent déjà, l'article
waarbij het punt van vertrek en het punt van aankomst gelegen zijn op 3 de l'ordonnance du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et
het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest wanneer hun
voertuig zich reeds daar bevindt, artikel 92bis, § 2, van de aux services de location de voitures avec chauffeur viole-t-il
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, l'article 92bis, § 2, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
dat een samenwerkingsakkoord oplegt voor de regeling van de institutionnelles, lequel impose un accord de coopération pour le
aangelegenheden die betrekking hebben op taxidiensten die zich règlement des questions relatives aux services de taxis qui s'étendent
uitstrekken over meer dan één gewest ? »; sur le territoire de plus d'une région ? »;
2. « Schendt artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995 2. « Interprété en ce sens qu'il empêche les taxis des exploitants
betreffende de taxidiensten en de diensten voor het verhuren van dûment autorisés en Région flamande ou en Région wallonne d'effectuer
voertuigen met chauffeur, in die zin geïnterpreteerd dat het de taxi's des courses dont le point de départ et le point d'arrivée se situent
van de exploitanten die behoorlijk gemachtigd zijn in het Vlaamse sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale lorsque leur
Gewest of in het Waalse Gewest, verhindert ritten uit te voeren
waarbij het punt van vertrek en het punt van aankomst gelegen zijn op véhicule s'y trouvent déjà, l'article 3 de l'ordonnance du 27 avril
het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest wanneer hun 1995 relative aux services de taxis et aux services de location de
voertuig zich reeds daar bevindt, artikel 6, § 1, VI, derde lid, van voitures avec chauffeur viole-t-il l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3,
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles qui
dat de gewesten de verplichting oplegt in economische aangelegenheden impose aux Régions d'exercer leurs compétences en matière économique
hun bevoegdheden uit te oefenen met inachtneming van de beginselen van dans le respect de la libre circulation des personnes, biens et
het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitalen en van services et capitaux et la liberté de commerce et d'industrie, ainsi
de vrijheid van handel en nijverheid, alsook met inachtneming van het que dans le respect du cadre normatif général de l'Union économique et
algemeen normatief kader van de economische unie en de monetaire de l'unité monétaire tel qu'il est établi par ou en vertu de la loi ?
eenheid, zoals vastgesteld door of krachtens de wet? ». ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995 betreffende de B.1.1. L'article 3 de l'ordonnance du 27 avril 1995 relative aux
taxidiensten en de diensten voor het verhuren van voertuigen met services de taxis et aux services de location de voitures avec
chauffeur bepaalt : chauffeur dispose :
« Niemand mag, zonder vergunning van de Regering, een taxidienst « Nul ne peut, sans autorisation du Gouvernement, exploiter un service
exploiteren door middel van één of meer voertuigen vanop de openbare de taxis au moyen d'un ou de plusieurs véhicules au départ d'une voie
weg of op elke andere niet voor het openbaar verkeer opengestelde publique ou de tout autre endroit non ouvert à la circulation
plaats die zich op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk publique, qui se situe sur le territoire de la Région de
Gewest bevindt. Bruxelles-Capitale.
De vergunning voor het exploiteren omvat de toelating voor het
stationeren op eender welke op de openbare weg gelegen standplaats die L'autorisation d'exploiter emporte celle de stationner sur n'importe
voor de taxi's voorbehouden is, aan de voorwaarden die door de quel point de stationnement réservé aux taxis et situé sur la voie
Regering vastgelegd worden ». publique, aux conditions déterminées par le Gouvernement ».
B.1.2. Uit de motivering van het verwijzingsvonnis vloeit voort dat B.1.2. Il résulte de la motivation du jugement a quo que l'alinéa 2 de
het tweede lid van die bepaling niet in het geding is. cette disposition n'est pas en cause.
B.2.1. De Waalse Regering betwist de bevoegdheid van het Hof door te B.2.1. Le Gouvernement wallon conteste la compétence de la Cour en
doen gelden dat het niet bevoegd is om bepalingen van reglementaire faisant valoir qu'elle n'est pas compétente pour contrôler des
aard te toetsen. Het in de prejudiciële vragen vermelde verbod zou dispositions de nature réglementaire. Or, l'interdiction évoquée par
immers niet voortvloeien uit de in het geding zijnde bepaling, maar les questions préjudicielles découlerait, non pas de la disposition en
uit reglementaire bepalingen die door de Waalse Regering en door de cause, mais de dispositions réglementaires adoptées par le
Vlaamse Regering zijn aangenomen en die aan de taxichauffeurs die Gouvernement wallon et par le Gouvernement flamand qui imposent aux
vallen onder een taxi-exploitant die ertoe is gemachtigd op het chauffeurs de taxis relevant d'un exploitant de taxi autorisé à
grondgebied van het Waalse Gewest of op dat van het Vlaamse Gewest een exploiter un service de taxis sur le territoire de la Région wallonne
taxidienst te exploiteren, de verplichting opleggen om « leeg » terug ou sur celui de la Région flamande de retourner « à vide » sur le
te keren naar het grondgebied van dat Gewest na een rit op het territoire de celle-ci après avoir effectué une course sur le
grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te hebben territoire de la Région de Bruxelles-Capitale.
uitgevoerd. In haar memorie van antwoord betwist zij bovendien de ontvankelijkheid Dans son mémoire en réponse, il conteste en outre la recevabilité des
van de prejudiciële vragen door te doen gelden dat daarin aan de in questions préjudicielles en faisant valoir qu'elles donnent de la
het geding zijnde bepaling een interpretatie wordt gegeven die is disposition en cause une interprétation qui est fondée sur la
gebaseerd op de redactie die zij had in het ontwerp van decreet, en rédaction qu'elle avait dans le projet de décret et qui est
die kennelijk onjuist is, daar het ontwerp later werd gewijzigd. manifestement inexacte, le projet ayant ensuite été modifié.
B.2.2. De door de Waalse Regering opgeworpen bezwaren hebben beide B.2.2. Les objections soulevées par le Gouvernement wallon portent,
betrekking op de interpretatie, door de verwijzende rechter, van de l'une et l'autre, sur l'interprétation par le juge a quo de la
wetsbepaling die hij aan de toetsing van het Hof voorlegt. disposition législative qu'il soumet au contrôle de la Cour.
Het staat niet aan de partijen om een dergelijke interpretatie te Il n'appartient pas aux parties de contester une telle interprétation
betwisten en het Hof is in de regel ertoe gehouden ze in aanmerking te et, en règle, la Cour est tenue de la prendre en considération.
nemen. De excepties zijn niet gegrond. Les exceptions ne sont pas fondées.
B.2.3. In haar memorie van antwoord betwist de Brusselse B.2.3. Dans son mémoire en réponse, le Gouvernement de la Région de
Hoofdstedelijke Regering de ontvankelijkheid van de memorie van de Bruxelles-Capitale conteste la recevabilité du mémoire des demandeurs
eisende partijen voor de verwijzende rechter in zoverre zij is devant le juge a quo en ce qu'il est introduit par deux d'entre eux
ingediend door twee van hen, van wie het optreden door de verwijzende dont l'intervention aurait été rejetée par le juge a quo.
rechter zou zijn verworpen.
B.2.4. Artikel 87, § 1, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op B.2.4. L'article 87, § 1er, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
het Grondwettelijk Hof bepaalt : la Cour constitutionnelle dispose :
« Wanneer het Grondwettelijk Hof, bij wijze van prejudiciële « Lorsque la Cour constitutionnelle statue, à titre préjudiciel, sur
beslissing, uitspraak doet op vragen als bedoeld in artikel 26, kan les questions visées à l'article 26, toute personne justifiant d'un
ieder die van een belang doet blijken in de zaak voor de rechter die intérêt dans la cause devant la juridiction qui ordonne le renvoi,
de verwijzing gelast, een memorie aan het Hof richten binnen dertig peut adresser un mémoire à la Cour dans les trente jours de la
dagen na de bekendmaking voorgeschreven in artikel 74. Hij wordt publication prescrite par l'article 74. Elle est, de ce fait, réputée
daardoor geacht partij in het geding te zijn ». partie au litige ».
De omstandigheid dat het optreden van de betrokkenen voor de La circonstance que l'intervention des intéressés devant le juge a quo
verwijzende rechter niet zou zijn toegelaten, is niet van dien aard n'aurait pas été admise n'est pas de nature à leur interdire
dat het hun verbiedt een memorie bij het Hof in te dienen, aangezien d'introduire un mémoire devant la Cour, cette faculté n'étant
die mogelijkheid enkel afhankelijk wordt gesteld van de voorwaarde met subordonnée qu'à la condition de leur intérêt. En l'espèce, leur
betrekking tot hun belang. Te dezen kan hun belang worden afgeleid uit
het feit dat de situatie waarin zij zich bevinden, analoog is aan die intérêt peut être déduit de ce que la situation dans laquelle ils se
van de eisende partijen voor de verwijzende rechter. trouvent est analogue à celle des demandeurs devant le juge a quo.
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.3.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding B.3.1. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition en cause
zijnde bepaling artikel 92bis, § 2, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen schendt indien zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij aan de taxi-exploitanten die over een vergunning beschikken die krachtens de regelgeving van het Vlaamse of het Waalse Gewest is afgegeven, niet de mogelijkheid biedt om ritten uit te voeren waarvan het vertrekpunt en het aankomstpunt op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zijn gelegen wanneer het voertuig zich reeds daar bevindt, terwijl nochtans geen enkel voorafgaand samenwerkingsakkoord tussen de gewesten werd gesloten. B.3.2. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering voert aan dat de prejudiciële vraag, rekening houdend met het voorwerp van het aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil, moet worden geherformuleerd om aan te geven dat het niet erom gaat ritten uit te voeren op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, maar wel om er de facto een taxidienst te exploiteren zonder daartoe te zijn gemachtigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering. viole l'article 92bis, § 2, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles si elle est interprétée comme ne permettant pas aux exploitants de taxis disposant d'une autorisation délivrée en vertu des réglementations régionales flamande ou wallonne d'effectuer des courses dont le point de départ et le point d'arrivée se situent sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale lorsque le véhicule s'y trouve déjà, alors pourtant qu'aucun accord de coopération préalable n'a été conclu entre les régions. B.3.2. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale soutient que la question préjudicielle doit, compte tenu de l'objet du litige soumis au juge a quo, être reformulée pour indiquer qu'il s'agit non pas d'effectuer des courses sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale mais d'y exploiter, en fait, un service de taxis sans y être autorisé par le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale.
B.3.3. Het staat niet aan de partijen om de prejudiciële vragen te B.3.3. Il n'appartient pas aux parties de reformuler les questions
herformuleren die de rechter aan het Hof stelt. Bovendien blijkt, préjudicielles que le juge adresse à la Cour. Par ailleurs, il
enerzijds, uit de bewoordingen van de vraag dat de verwijzende apparaît, d'une part, du libellé de la question qu'en se référant à
rechter, door te verwijzen naar artikel 92bis, § 2, de « taxidiensten l'article 92bis, § 2, le juge a quo vise les « services de taxis »
» beoogt waarnaar die bepaling verwijst en, anderzijds, uit de auxquels cette disposition se réfère et, d'autre part, de la
motivering van het verwijzingsvonnis dat het geschil betrekking heeft motivation du jugement a quo que le litige porte sur l'absence
op de ontstentenis van een door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering d'autorisation d'exploitation délivrée par le Gouvernement de la
afgegeven exploitatievergunning. Région de Bruxelles-Capitale.
B.4. De bijzondere wet van 8 augustus 1988 heeft in de bijzondere wet B.4. La loi spéciale du 8 août 1988 a introduit dans la loi spéciale
van 8 augustus 1980 een artikel 92bis ingevoegd, waarvan paragraaf 2 du 8 août 1980 un article 92bis dont le paragraphe 2 dispose que les
bepaalt dat de gewesten « in ieder geval samenwerkingsakkoorden régions « concluent en tout cas des accords de coopération pour le
[sluiten] voor de regeling van de aangelegenheden die betrekking
hebben : [...] c) op de diensten voor gemeenschappelijk stads- en règlement des questions relatives : [...] c) aux services de transport
streekvervoer en taxidiensten die zich uitstrekken over meer dan één en commun urbains et vicinaux et services de taxis qui s'étendent sur
Gewest ». le territoire de plus d'une Région ».
B.5. Aangezien de ontstentenis van samenwerking in een aangelegenheid B.5. Dès lors que l'absence de coopération dans une matière pour
waarvoor de bijzondere wetgever in een verplichte samenwerking laquelle le législateur spécial prévoit une coopération obligatoire
voorziet, niet verenigbaar is met het evenredigheidsbeginsel dat eigen n'est pas compatible avec le principe de proportionnalité propre à
is aan elke bevoegdheidsuitoefening, vermag het Hof de naleving na te tout exercice de compétence, la Cour peut vérifier le respect de
gaan van de in artikel 92bis van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 l'obligation de conclure des accords de coopération, contenue à
neergelegde verplichting om samenwerkingsakkoorden te sluiten. l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août 1980.
B.6.1. De door artikel 92bis, § 2, c), verplichte samenwerking werd in B.6.1. La coopération rendue obligatoire par l'article 92bis, § 2, c),
de parlementaire voorbereiding van de bijzondere wet van 8 augustus a été justifiée comme suit dans les travaux préparatoires de la loi
1988 verantwoord als volgt : spéciale du 8 août 1988 :
« Het ontwerp schept het wettelijk kader dat de nationale overheid, de « Le projet fixe le cadre légal permettant une coopération entre les
Gemeenschappen en de Gewesten toelaat samen te werken, met inbegrip autorités nationales, les Communautés et les Régions, y compris le
van het eventueel samen behouden, het oprichten en het beheren van maintien éventuel, la création et la gestion conjointe de services et
diensten en instellingen. d'institutions.
Gelet op de aard van de aangelegenheden dringt een samenwerking zich Vu la nature des matières, une collaboration s'impose en tout cas dans
in ieder geval op inzake grensoverschrijdende wegen, waterwegen, le domaine des voies transfrontalières, des voies d'eau, des forêts,
bossen, stads- en streekvervoer en gemeenschappelijke normen » (Parl. des transports urbains et vicinaux et des normes communes » (Doc.
St., Kamer, B.Z. 1988, nr. 516/1, p. 30). parl., Chambre, S.E. 1988, n° 516/1, p. 30).
B.6.2. De afdeling wetgeving van de Raad van State oordeelde in haar B.6.2. La section de législation du Conseil d'Etat a considéré, dans
advies over het voorontwerp van ordonnantie « tot wijziging en son avis sur l'avant-projet d'ordonnance « modifiant et complétant la
aanvulling van de wet van 27 december 1974 betreffende de taxidiensten loi du 27 décembre 1974 relative aux services de taxis », que :
» : « In zoverre de ontworpen ordonnantie zich ertoe bepaalt het bezoldigd « en tant que l'ordonnance en projet se borne à organiser le transport
vervoer van personen per taxi te regelen, vertrekkende van een rémunéré de personnes par taxis, au départ d'un point de stationnement
bepaalde standplaats op de openbare weg of van eender welke andere sur la voie publique ou de tout autre endroit non ouvert à la
plaats die niet voor het openbaar verkeer is opengesteld, welke circulation publique, qui se situent sur le territoire de la Région de
plaatsen gelegen zijn op het grondgebied van het Brusselse Bruxelles-Capitale, le texte ne règle manifestement pas des ' services
Hoofdstedelijk Gewest, regelt de tekst duidelijk niet de ' de taxis qui s'étendent au territoire de plus d'une Région ' » (avis
taxidiensten die zich uitstrekken over meer dan één Gewest ' » (advies
L.21.739/9 van 23 december 1992). L.21.739/9 du 23 décembre 1992).
De afdeling wetgeving van de Raad van State heeft immers gepreciseerd La section de législation du Conseil d'Etat a, en effet, précisé que
dat artikel 92bis, § 2, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen enkel een samenwerkingsakkoord eist voor de regeling van de aangelegenheden die betrekking hebben op de taxidiensten, en niet de ritten, die zich uitstrekken over het grondgebied van meer dan één gewest. Die bepaling verzet zich ertegen dat een gewestelijke overheid eenzijdig bepalingen vaststelt met als specifiek doel of met als specifiek gevolg dat aangelegenheden worden geregeld die betrekking hebben op de uitoefening op het grondgebied van een gewest van activiteiten van taxidiensten die worden geëxploiteerd vanuit plaatsen die buiten het grondgebied van dat gewest zijn gelegen (Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad, l'article 92bis, § 2, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles exige seulement un accord de coopération pour le règlement des questions relatives, non pas aux courses, mais aux services de taxis qui s'étendent sur le territoire de plus d'une région. Cette disposition s'oppose ainsi à ce qu'une autorité régionale prenne unilatéralement des dispositions ayant spécifiquement pour objet ou pour effet de régler des questions relatives à l'exercice, sur le territoire d'une région, des activités de services de taxis exploités au départ d'endroits qui ne sont pas situés sur le territoire de cette région (Doc. parl., Conseil de la Région de
1994-1995, nr. A-368/1, p. 44). Bruxelles-Capitale, 1994-1995, n° 368/1, p. 44).
B.7.1. Uit de tekst van artikel 3 van de in het geding zijnde B.7.1. Il ressort du texte de l'article 3 de l'ordonnance en cause
ordonnantie blijkt dat een vergunning is vereist voor de exploitatie qu'une autorisation est requise pour l'exploitation de services de
van taxidiensten waarvan het vertrekpunt voor de gebruiker op het taxis dont le point de départ pour l'usager est situé sur le
grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is gelegen. territoire de la Région de Bruxelles-Capitale.
Die bepaling staat evenwel niet eraan in de weg dat de voertuigen die Cette disposition n'empêche cependant pas que les véhicules relevant
behoren tot de taxidiensten die over een exploitatievergunning des services de taxis disposant d'une autorisation d'exploitation
beschikken die op grond van de Vlaamse regelgeving of op grond van de délivrée sur la base de la réglementation flamande ou de la
Waalse regelgeving is afgegeven, hun ritten kunnen voortzetten op het réglementation wallonne puissent poursuivre leurs courses sur le
grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest of het kunnen territoire de la Région de Bruxelles-Capitale ou y pénétrer lorsqu'ils
betreden wanneer zij daartoe worden genoodzaakt, zonder dat daartoe y sont appelés, sans qu'une autorisation de cette Région soit requise
een vergunning van dat Gewest is vereist (Parl. St., Brusselse à cette fin (Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale,
Hoofdstedelijke Raad, 1994-1995, nr. A-368/1, pp. 5 en 6). Het staat 1994-1995, n° A-368/1, pp. 5 et 6). C'est au juge qu'il appartient de
aan de rechter na te gaan of de exploitanten zodoende binnen de aldus vérifier si, ce faisant, les exploitants restent dans les limites
opgegeven grenzen blijven dan wel of zij, door daarvan af te wijken om ainsi imparties ou si, en s'en écartant pour exploiter un service de
een taxidienst op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke taxi sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale, ils
Gewest te exploiteren, de bepalingen van de in het geding zijnde enfreignent les dispositions de l'ordonnance en cause.
ordonnantie overtreden. B.7.2. Il convient par ailleurs de considérer que le critère utilisé
B.7.2. Overigens dient te worden aangenomen dat het door de auteurs par les auteurs de l'ordonnance, à savoir le point de départ du
van de ordonnantie gehanteerde criterium, namelijk het vertrekpunt van service de taxi, constitue un critère de rattachement pertinent,
de taxidienst, een relevant aanknopingspunt is, dat het mogelijk maakt permettant de localiser la matière réglée par cette ordonnance dans la
de in die ordonnantie geregelde aangelegenheid binnen de territoriale sphère de compétence territoriale de la Région de Bruxelles-Capitale.
bevoegdheidssfeer van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te
lokaliseren.
B.7.3. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden B.7.3. La première question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag Quant à la seconde question préjudicielle
B.8.1. De verwijzende rechter vraagt of de in het geding zijnde B.8.1. Le juge a quo demande si la disposition en cause viole les
bepaling de beginselen van het vrije verkeer van personen, goederen en principes de la libre circulation des personnes, biens et services et
diensten en kapitalen, de vrijheid van handel en nijverheid en het capitaux, la liberté du commerce et de l'industrie et le principe de
beginsel van de economische en monetaire unie schendt. Hij verwijst l'union économique et monétaire. Il se réfère ainsi à l'article 6, § 1er,
aldus naar artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8 VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
augustus 1980 tot hervorming der instellingen, dat krachtens artikel 4 institutionnelles, qui est applicable à la Région de
van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Bruxelles-Capitale en vertu de l'article 4 de la loi spéciale du 12
Brusselse instellingen van toepassing is op het Brusselse janvier 1989 relative aux institutions bruxelloises.
Hoofdstedelijke Gewest. B.8.2. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering verzoekt om de B.8.2. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale demande la
prejudiciële vraag te herformuleren om de in B.3.2 aangegeven redenen. reformulation de la question préjudicielle pour les raisons indiquées
Om de in B.3.3 aangegeven redenen dient dat verzoek niet te worden ingewilligd. B.8.3. De Waalse Regering is van mening dat het Hof niet bevoegd is om kennis te nemen van de uit de schending van Europeesrechtelijke regels afgeleide grieven die door de eisende partijen voor de verwijzende rechter worden aangevoerd tegen andere bepalingen van de in het geding zijnde ordonnantie dan die welke in de prejudiciële vraag wordt beoogd. Het is juist dat noch de partijen, noch het Hof de prejudiciële vraag kunnen uitbreiden tot bepalingen die daarin niet worden beoogd. Zowel de door de partijen aangevoerde grieven als de motivering van het en B.3.2. Il n'y a pas lieu de faire droit à cette demande, pour les motifs indiqués en B.3.3. B.8.3. Le Gouvernement wallon estime que la Cour n'est pas compétente pour connaître des griefs tirés de la violation de règles du droit européen adressés par les demandeurs devant le juge a quo à d'autres dispositions de l'ordonnance en cause que celle visée par la question préjudicielle. Il est vrai que ni les parties, ni la Cour ne peuvent étendre la question préjudicielle à des dispositions qui ne sont pas visées par celle-ci. Cependant, tant les griefs avancés par les parties que la
arrest kunnen evenwel ertoe leiden dat teneinde de in de prejudiciële motivation de l'arrêt peuvent conduire à prendre en compte d'autres
vraag beoogde bepalingen te onderzoeken rekening wordt gehouden met dispositions que celles visées par la question préjudicielle pour
andere bepalingen. procéder à l'examen de ces dernières.
B.8.4. Om de in B.7.1 en B.7.2 aangegeven redenen, doet de in het B.8.4. Pour les motifs indiqués en B.7.1 et B.7.2, la disposition en
geding zijnde bepaling geen afbreuk aan de in B.8.1 vermelde regels. cause ne porte pas atteinte aux règles énoncées en B.8.1. Il en est
Dat geldt des te meer daar de taxidiensten, in tegenstelling tot de d'autant plus ainsi que contrairement aux services de location de
diensten voor het verhuren van voertuigen met chauffeur, diensten van voitures avec chauffeur, les services de taxis sont des services
openbaar nut zijn die moeten worden omkaderd door maatregelen met d'utilité publique qu'il convient d'intégrer dans des mesures portant
betrekking tot de regulering en de coördinatie van het vervoer. sur la régulation et la coordination des transports.
B.9.1. In hun memorie wensen de eisende partijen voor de verwijzende B.9.1. Dans leur mémoire, les demandeurs devant le juge a quo
rechter dat het Hof, indien het oordeelt de prejudiciële vraag souhaitent que, si elle répond négativement à la question
ontkennend te moeten beantwoorden, een prejudiciële vraag stelt aan préjudicielle, la Cour interroge à titre préjudiciel la Cour de
het Hof van Justitie van de Europese Unie over de interpretatie van de justice de l'Union européenne sur l'interprétation des articles 49 et
artikelen 49 en 56 van het Verdrag betreffende de werking van de 56 du Traité sur le fonctionnement de l'Union européenne (TFUE).
Europese Unie (VWEU).
B.9.2. Artikel 267 van het VWEU bepaalt : B.9.2. L'article 267 du TFUE dispose :
« Het Hof van Justitie van de Europese Unie is bevoegd, bij wijze van « La Cour de justice de l'Union européenne est compétente pour
prejudiciële beslissing, een uitspraak te doen statuer, à titre préjudiciel :
a) over de uitlegging van de Verdragen, a) sur l'interprétation des traités,
b) over de geldigheid en de uitlegging van de handelingen van de instellingen, de organen of de instanties van de Unie. Indien een vraag te dien aanzien wordt opgeworpen voor een rechterlijke instantie van een der lidstaten, kan deze instantie, indien zij een beslissing op dit punt noodzakelijk acht voor het wijzen van haar vonnis, het Hof van Justitie verzoeken over deze vraag een uitspraak te doen. Indien een vraag te dien aanzien wordt opgeworpen in een zaak aanhangig bij een nationale rechterlijke instantie waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn voor hoger beroep, is deze instantie gehouden zich tot het Hof te wenden. Indien een dergelijke vraag wordt opgeworpen in een bij een nationale rechterlijke instantie aanhangige zaak betreffende een gedetineerde b) sur la validité et l'interprétation des actes pris par les institutions, organes ou organismes de l'Union. Lorsqu'une telle question est soulevée devant une juridiction d'un des Etats membres, cette juridiction peut, si elle estime qu'une décision sur ce point est nécessaire pour rendre son jugement, demander à la Cour de statuer sur cette question. Lorsqu'une telle question est soulevée dans une affaire pendante devant une juridiction nationale dont les décisions ne sont pas susceptibles d'un recours juridictionnel de droit interne, cette juridiction est tenue de saisir la Cour. Si une telle question est soulevée dans une affaire pendante devant une juridiction nationale concernant une personne détenue, la Cour
persoon, doet het Hof zo spoedig mogelijk uitspraak ». statue dans les plus brefs délais ».
B.9.3. De in de derde alinea van die bepaling opgenomen verplichting B.9.3. L'obligation inscrite au troisième alinéa de cette disposition
is, in de gevallen waarin enkel de uitlegging van een norm van de
Europese Unie in het geding is, niet van toepassing, indien die ne s'applique pas, dans les cas où n'est en cause que l'interprétation
nationale rechterlijke instantie « heeft vastgesteld dat de opgeworpen d'une norme de l'Union européenne, si cette juridiction nationale «
vraag niet relevant is of dat de betrokken gemeenschapsbepaling reeds [a] constaté que la question soulevée n'est pas pertinente ou que la
disposition communautaire en cause a déjà fait l'objet d'une
door het Hof is uitgelegd of dat de juiste toepassing van het interprétation de la part de la Cour ou que l'application correcte du
gemeenschapsrecht zo evident is, dat redelijkerwijze geen ruimte voor droit communautaire s'impose avec une telle évidence qu'elle ne laisse
twijfel kan bestaan » (HvJ, 6 oktober 1982, C-283/81, CILFIT, punt place à aucun doute raisonnable » (CJCE, 6 octobre 1982, C-283/81,
21). CILFIT, point 21).
B.10.1. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese B.10.1. Il résulte de la jurisprudence de la Cour de justice de
l'Union européenne que des restrictions à la libre prestation des
Unie volgt dat beperkingen van het bij artikel 56 van het VWEU services garantie par l'article 56 du TFUE, qui découlent de mesures
gewaarborgde vrij verrichten van diensten, die voortvloeien uit
maatregelen die zonder onderscheid van toepassing zijn op nationale en indistinctement applicables aux nationaux et aux ressortissants de
EU-onderdanen, kunnen worden aanvaard indien ze worden verantwoord l'Union européenne, peuvent être acceptées si elles sont justifiées
door dwingende redenen van algemeen belang, indien ze geschikt zijn om par des raisons impérieuses d'intérêt général, si elles sont propres à
het ermee beoogde doel te bereiken en ze niet verder gaan dan wat garantir la réalisation de l'objectif qu'elles visent et si elles ne
noodzakelijk is om het te bereiken. Bovendien is vereist dat de vont pas au-delà de ce qui est nécessaire pour l'atteindre. Il est
beperkingen die op dergelijke gronden en op het noodzakelijke requis, en outre, que les restrictions fondées sur de tels motifs et
voorkomen van maatschappelijke problemen zijn gebaseerd, geschikt zijn sur la nécessité de prévenir les troubles à l'ordre social soient
om die doelstellingen te verwezenlijken (HvJ, 21 oktober 1999, propres à garantir la réalisation desdits objectifs (CJCE, 21 octobre
C-67/98, Zenatti; 24 maart 1992, C-275/92, Schindler; 21 september 1999, C-67/98, Zenatti; 24 mars 1992, C-275/92, Schindler; 21
1999, C-124/97, Läärä; 11 september 2003, C-6/01, Anomar). septembre 1999, C-124/97, Läärä; 11 septembre 2003, C-6/01, Anomar).
B.10.2. De bepalingen van het VWEU kunnen die vereisten evenwel B.10.2. Les dispositions du TFUE sont cependant de nature à tempérer
temperen, aangezien artikel 58 de vervoerdiensten onttrekt aan de ces exigences dès lors que l'article 58 soustrait les services de
bepalingen die het vrij verrichten van diensten waarborgen en transport aux dispositions garantissant la libre prestation des
aangezien de artikelen 92 en 93 van het genoemde Verdrag bepalen : services et que les articles 92 et 93 dudit Traité prévoient :
« Artikel 92. « Article 92.
Totdat de in artikel 91, lid 1, bedoelde bepalingen zijn vastgesteld Jusqu'à l'établissement des dispositions visées à l'article 91,
paragraphe 1, et sauf adoption à l'unanimité par le Conseil d'une
mesure accordant une dérogation, aucun des Etats membres ne peut
en behoudens vaststelling door de Raad, met eenparigheid van stemmen rendre moins favorables, dans leur effet direct ou indirect à l'égard
van een maatregel die in een afwijking voorziet, mag geen enkele des transporteurs des autres Etats membres par rapport aux
lidstaat de onderscheidende bepalingen, die terzake gelden op 1 transporteurs nationaux, les dispositions diverses régissant la
januari 1958 of, voor de toetredende staten, op de datum van hun matière au 1er janvier 1958 ou, pour les Etats adhérents, à la date de
toetreding, zodanig veranderen dat zij daardoor in hun rechtstreekse
of zijdelingse uitwerking minder gunstig worden voor de
vervoerondernemers der overige lidstaten dan voor de nationale
vervoerondernemers. leur adhésion.
Artikel 93. Article 93.
Met de Verdragen zijn verenigbaar de steunmaatregelen die beantwoorden Sont compatibles avec les traités les aides qui répondent aux besoins
aan de behoeften van de coördinatie van het vervoer of die de la coordination des transports ou qui correspondent au
overeenkomen met de vergoeding van bepaalde met het begrip ' openbare remboursement de certaines servitudes inhérentes à la notion de
dienst ' verbonden, verplichte dienstverrichtingen ». service public ».
B.10.3. Met betrekking tot de vrijheid van vestiging verzet artikel 49 B.10.3. En ce qui concerne la liberté d'établissement, l'article 49 du
van het VWEU zich tegen elke discriminerende belemmering, op grond van TFUE s'oppose à toute entrave discriminatoire en raison de la
de nationaliteit of de zetel van de onderneming, van de vrije nationalité ou du siège de l'entreprise au libre exercice de cette
uitoefening van die vrijheid op het grondgebied van een andere liberté sur le territoire d'un autre Etat membre, sauf pour ce dernier
lidstaat, tenzij die laatste aantoont dat die belemmering op relevante à démontrer que cette entrave poursuit de manière pertinente et
en evenredige wijze een aan de openbare orde, de openbare veiligheid proportionnée un objectif lié à l'ordre public, la sécurité publique
of de volksgezondheid verbonden doel nastreeft (artikel 52 van het ou la santé publique (article 52 du TFUE).
VWEU). Datzelfde artikel verbiedt eveneens elke wetgeving die zonder Ce même article prohibe également toute législation indistinctement
onderscheid van toepassing is en die de uitoefening van de vrijheid applicable dans la mesure où elle est susceptible de gêner ou de
van vestiging kan hinderen of minder aantrekkelijk maken, behalve rendre moins attrayant l'exercice de la liberté d'établissement, sauf
wanneer die maatregel op relevante en evenredige wijze een gewettigd si cette mesure poursuit, de manière pertinente et proportionnée, un
doel nastreeft dat met het Verdrag verenigbaar is en verantwoord is objectif légitime compatible avec le Traité et se justifie par des
door dwingende redenen van algemeen belang (HvJ, 31 maart 1993, raisons impérieuses d'intérêt général (CJCE, 31 mars 1993, C-19/92,
C-19/92, Kraus, punt 32; HvJ, 30 november 1995, C-55/94, Gebhard, punt Kraus, point 32; CJCE, 30 novembre 1995, C-55/94, Gebhard, point 37;
37; HvJ, 6 november 2003, voormeld, punt 65). CJCE, 6 novembre 2003, précité, point 65).
Om verenigbaar te zijn met artikel 49 van het VWEU moeten de op Pour être jugées compatibles avec l'article 49 du TFUE, les mesures
dergelijke redenen gegronde beperkende maatregelen ook geschikt zijn restrictives fondées sur de tels motifs doivent encore être propres à
om de ermee beoogde doelen te bereiken en niet verder gaan dan wat garantir la réalisation des objectifs visés et ne pas aller au-delà de
daartoe noodzakelijk is (HvJ, 21 oktober 1999, voormeld, punt 31; HvJ, ce qui est nécessaire pour les atteindre (CJCE, 21 octobre 1999,
8 juli 2010, C-447/08 en C-448/08, samengevoegde zaken Otto Sjöberg en précité, point 31; CJUE, 8 juillet 2010, C-447/08 et C-448/08,
Anders Gerdin, punt 36). affaires jointes Otto Sjöberg et Anders Gerdin, point 36).
Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie Il apparaît par ailleurs de la jurisprudence de la Cour de justice de
blijkt daarenboven dat die vrijheid niet enkel op grond van de l'Union européenne que cette liberté ne peut être invoquée sur la
nationaliteit van een rechtzoekende kan worden aangevoerd, wanneer die seule base de la nationalité d'un justiciable, lorsque celui-ci réside
sedert voldoende tijd in het gastland verblijft (HvJ, 16 december dans l'Etat d'accueil depuis un temps suffisant (CJCE, 16 décembre
2004, C-293/03, Gregorio My). Te dezen wijst niets erop dat zulks niet 2004, C-293-03, Gregorio My). Rien n'indique, en l'espèce, que tel ne
het geval zou zijn. serait pas le cas.
B.11.1. Rekening houdend met die verschillende vereisten, vermocht de B.11.1. Compte tenu de ces différentes exigences, le législateur
ordonnantiegever te oordelen dat maatregelen die ertoe strekken het ordonnanciel a pu considérer que des mesures visant à faire face à
hoofd te bieden aan de toenemende stijging van het autoverkeer, een « l'augmentation croissante du trafic automobile, à organiser un « moyen
bijkomende vervoermogelijkheid [te regelen] die een bijzondere plaats de transport complémentaire disposant d'une place particulière entre
innam tussen het openbaar vervoer en de eigen auto, en door het le transport en commun et l'utilisation de la voiture individuelle
openbaar nut van de verleende dienst werd [...] opgenomen in het kader mais intégré dans le cadre des transports organiques ou réglementés
van het door de Staat georganiseerd of gereglementeerd personenvervoer par l'Etat en raison de l'utilité publique du service rendu », à
», te zorgen voor « het comfort en de beschikbaarheid van de assurer « le confort et la disponibilité des véhicules, le
voertuigen, het professionalisme van de chauffeurs [en] het waakzame professionnalisme des chauffeurs [et] la surveillance des
oog over de exploitanten » en een oplossing te bieden voor het exploitations » et à apporter une solution au problème du
probleem van het stationeren (Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke
Raad, 1994-1995, nr. A-368/1, pp. 1 en 2), bestaanbaar konden zijn met stationnement (Doc. parl., C.R.B.C., 1994-1995, n° A-368/1, pp. 1 et
doelstellingen van regulering en coördinatie van het vervoer zoals 2) pouvaient être compatibles avec des objectifs de régulation et de
vermeld in B.10.1 en B.10.3, en konden worden verantwoord door coordination des transports tels que ceux mentionnés en B.10.1 et
dwingende redenen van algemeen belang. Door te bepalen dat de Regering B.10.3 et être justifiées par des raisons impérieuses d'intérêt
het maximumaantal voertuigen zal vaststellen waarvoor
exploitatievergunningen kunnen worden afgegeven naar gelang van de général. En prévoyant que le Gouvernement fixera le nombre maximal de
behoeften (voorwerp van de kritiek van de eisende partijen voor de véhicules pour lesquels des autorisations d'exploiter peuvent être
verwijzende rechter, zoals blijkt uit de bewoordingen van de in B.9.1 délivrées en fonction des besoins (objet de la critique des demandeurs
vermelde prejudiciële vraag), heeft de ordonnantiegever geen devant le juge a quo tel qu'il apparaît du libellé de la question
buitensporige maatregel genomen, rekening houdend met het feit dat het préjudicielle évoquée en B.9.1), le législateur ordonnanciel n'a pas
een machtiging betreft en met het feit dat het bijgevolg de pris une mesure excessive compte tenu de ce qu'il s'agit d'une
overeenstemming van de uitvoeringsmaatregel met de door de eisende habilitation et de ce que, par conséquent, c'est la conformité de la
partijen voor de verwijzende rechter aangevoerde bepalingen is die mesure d'exécution aux dispositions invoquées par les demandeurs
door de bevoegde rechter moet worden getoetst. devant le juge a quo qui doit être contrôlée par le juge compétent.
B.11.2. Uit het voorafgaande vloeit voort dat de in het geding zijnde B.11.2. Il résulte de ce qui précède que la mesure en cause est
maatregel redelijk verantwoord is ten aanzien van de in B.10.1 en raisonnablement justifiée au regard des exigences mentionnées en
B.10.2 vermelde vereisten en dat geen afbreuk wordt gedaan aan de B.10.1 et B.10.2 et qu'aucune atteinte n'est portée aux droits que les
rechten die de betrokkenen afleiden uit de artikelen 49 en 56 van het intéressés tirent des articles 49 et 56 du TFUE. Dès lors, la Cour de
VWEU. Bijgevolg dient aan het Hof van Justitie van de Europese Unie justice de l'Union européenne ne doit pas être interrogée.
geen prejudiciële vraag te worden gesteld.
B.12. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.12. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 3, eerste lid, van de ordonnantie van het Brusselse L'article 3, alinéa 1er, de l'ordonnance de la Région de
Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de taxidiensten Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et
en de diensten voor het verhuren van voertuigen met chauffeur schendt aux services de location de voitures avec chauffeur ne viole ni
noch artikel 92bis, § 2, c), noch artikel 6, § 1, VI, derde lid, van l'article 92bis, § 2, c), ni l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, qui sont
die krachtens de artikelen 4 en 42 van de bijzondere wet van 12 applicables à la Région de Bruxelles-Capitale en vertu des articles 4
januari 1989 met betrekking tot de Brusselse instellingen van et 42 de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux institutions
toepassing zijn op het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. bruxelloises.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 8 maart 2012. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 8 mars 2012.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^