Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 12/2012 van 2 februari 2012 Rolnummer 5116 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij de wet van 19 februari 1990, gesteld door het Hof van Beroep te Luik Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 12/2012 van 2 februari 2012 Rolnummer 5116 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij de wet van 19 februari 1990, gesteld door het Hof van Beroep te Luik Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 12/2012 du 2 février 2012 Numéro du rôle : 5116 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1798 du Code civil, tel qu'il a été modifié par la loi du 19 février 1990, posée par la Cour d'appel de Liège. composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe,(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 12/2012 van 2 februari 2012 Extrait de l'arrêt n° 12/2012 du 2 février 2012
Rolnummer 5116 Numéro du rôle : 5116
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1798 du Code
Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij de wet van 19 februari 1990, civil, tel qu'il a été modifié par la loi du 19 février 1990, posée
gesteld door het Hof van Beroep te Luik. par la Cour d'appel de Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De
rechters E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey en F. Groot, A. Alen, J.-P. Snappe, T. MerckxVan Goey et F. Daoût, assistée
Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, du greffier F. Meersschaut, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 21 februari 2011 in zake de vennootschap naar Roemeens Par arrêt du 21 février 2011 en cause de la société de droit roumain «
recht « Gabro Job Center SRL SC » tegen de bvba « J.Y.C Concept » en Gabro Job Center SRL SC » contre la SPRL « J.Y.C Concept » et autres,
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
28 februari 2011, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 28 février
prejudiciële vraag gesteld : 2011, la Cour d'appel de Liège a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij « L'article 1798 du Code civil, tel que modifié par la loi du 19
de wet van 19 februari 1990, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet février 1990, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution,
indien het in die zin moet worden geïnterpreteerd dat het een s'il doit être interprété en ce qu'il n'accorde une action directe
rechtstreekse vordering enkel toekent aan de onderaannemer in de qu'au sous-traitant du premier degré à l'égard du maître de l'ouvrage
eerste graad ten aanzien van de bouwheer en aan de onderaannemer in de et qu'au sous-traitant du second degré à l'égard de l'entrepreneur
tweede graad ten aanzien van de hoofdaannemer, en niet aan de onderaannemers in de derde graad en verder ? ». principal et pas aux sous-traitants du troisième degré et au-delà ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij de B.1. L'article 1798 du Code civil, tel qu'il a été modifié par la loi
wet van 19 februari 1990, bepaalt : du 19 février 1990, dispose :
« Metselaars, timmerlieden, arbeiders, vaklui en onderaannemers « Les maçons, charpentiers, ouvriers, artisans et sous-traitants qui
gebezigd bij het oprichten van een gebouw of voor andere werken die ont été employés à la construction d'un bâtiment ou d'autres ouvrages
bij aanneming zijn uitgevoerd, hebben tegen de bouwheer een faits à l'entreprise ont une action directe contre le maître de
rechtstreekse vordering ten belope van hetgeen deze aan de aannemer l'ouvrage jusqu'à concurrence de ce dont celui-ci se trouve débiteur
verschuldigd is op het ogenblik dat hun rechtsvordering wordt envers l'entrepreneur au moment où leur action est intentée.
ingesteld. De onderaannemer wordt als aannemer en de aannemer als bouwheer Le sous-traitant est considéré comme entrepreneur et l'entrepreneur
beschouwd ten opzichte van de eigen onderaannemers van de comme maître de l'ouvrage à l'égard des propres sous-traitants du
eerstgenoemde ». premier ».
B.2. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec les
bestaanbaarheid van dat artikel met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet « indien het in die zin moet worden geïnterpreteerd dat het een rechtstreekse vordering enkel toekent aan de onderaannemer in de eerste graad ten aanzien van de bouwheer en aan de onderaannemer in de tweede graad ten aanzien van de hoofdaannemer, en niet aan de onderaannemers in de derde graad en verder ». B.3.1. De Ministerraad is van mening dat de prejudiciële vraag onontvankelijk moet worden verklaard omdat daarin een kwestie met betrekking tot de interpretatie van een wet aan het Grondwettelijk Hof zou worden voorgelegd. B.3.2. Het Hof merkt op dat de door de verwijzende rechter gestelde articles 10 et 11 de la Constitution de cet article « s'il doit être interprété en ce qu'il n'accorde une action directe qu'au sous-traitant du premier degré à l'égard du maître de l'ouvrage et qu'au sous-traitant du second degré à l'égard de l'entrepreneur principal et pas aux sous-traitants du troisième degré et au-delà ». B.3.1. Le Conseil des ministres estime que la question préjudicielle doit être déclarée irrecevable parce qu'elle soumettrait à la Cour constitutionnelle une question relative à l'interprétation d'une loi. B.3.2. La Cour relève que la question posée par le juge a quo ne porte
vraag geen betrekking heeft op de interpretatie van artikel 1798 van pas sur l'interprétation de l'article 1798 du Code civil, mais sur sa
het Burgerlijk Wetboek, maar op de grondwettigheid ervan in de door constitutionnalité dans l'interprétation précisée par ce juge. Une
die rechter gepreciseerde interpretatie. Een dergelijke vraag behoort
tot de bevoegdheid van het Grondwettelijk Hof, zoals zij uit artikel telle question relève de la compétence de la Cour constitutionnelle,
142, tweede lid, 2°, van de Grondwet voortvloeit. telle qu'elle résulte de l'article 142, alinéa 2, 2°, de la
Constitution.
B.3.3. De prejudiciële vraag is ontvankelijk. B.3.3. La question préjudicielle est recevable.
B.4. Zowel uit de titel als uit de parlementaire voorbereiding van de B.4. Il résulte tant du titre que des travaux préparatoires de la loi
wet van 19 februari 1990 « tot aanvulling van artikel 20 van de du 19 février 1990 « complétant l'article 20 de la loi hypothécaire et
hypotheekwet en tot wijziging van artikel 1798 van het Burgerlijk modifiant l'article 1798 du Code civil en vue de protéger les
Wetboek met het oog op de bescherming van de onderaannemers » blijkt
dat met de rechtstreekse vordering waarin artikel 1798 van het sous-traitants » que l'action directe prévue par l'article 1798 du
Burgerlijk Wetboek voorziet, de bescherming van de onderaannemer wordt Code civil a pour objectif de protéger le sous-traitant parce que le
nagestreefd omdat de wetgever heeft geoordeeld dat hij, als partij die législateur a considéré qu'il méritait une protection particulière en
vanuit economisch en financieel oogpunt als de zwakste en als het tant que partie considérée comme la plus faible d'un point de vue
eerste slachtoffer van een faillissement van de aannemer wordt économique et financier et comme la première victime d'une faillite de
beschouwd, een bijzondere bescherming verdiende : l'entrepreneur : « Le sous-traitant se trouve en effet dans une position économique qui
« T.o.v. de hoofdaannemer bevindt de onderaannemer zich in een le rend extrêmement dépendant de l'entrepreneur général, une position
economisch ondergeschikte positie en deze relatie kan vergeleken qui est d'ailleurs comparable à celle qui fait l'objet de dispositions
worden met het arbeidsrecht waarin ook dwingende bepalingen werden impératives visant à protéger la partie la plus faible dans le cadre
opgenomen ten gunste van de economisch zwakkeren » (Parl. St., Kamer, de la législation du travail » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n°
1981-1982, nr. 294/3, p. 6). 294/3, p. 6).
Een dergelijke doelstelling strekte, overeenkomstig de Un tel objectif visait, conformément à la déclaration gouvernementale,
regeringsverklaring, ertoe een klimaat van vertrouwen in de bouwsector à restaurer un climat de confiance dans le secteur de la construction
te herstellen met het oog op de relance van de sector (ibid., p. 2). et à créer des conditions pour la relance de ce secteur (ibid., p. 2).
Dezelfde wet voert tevens ten gunste van de onderaannemer een La même loi instaure également au bénéfice du sous-traitant un
bijzonder voorrecht op roerend goed in : privilège spécial sur meuble :
« Aldus beschikt de onderaannemer over twee rechtsmiddelen die elkaar « Les sous-traitants disposent ainsi de deux possibilités, l'une
niet uitsluiten » (ibid., p. 8). n'excluant pas l'autre » (ibid., p. 8).
De wetgever heeft de positie van de onderaannemer willen versterken Le législateur a voulu renforcer la position du sous-traitant en
door voor hem in het voordeel van een rechtstreekse vordering te prévoyant en sa faveur le bénéfice d'une action directe :
voorzien : « Oorspronkelijk werd in 1982 alleen het toekennen van een bijzonder « La proposition initiale de 1982 se contentait d'accorder un privilège spécial, bien qu'on puisse toujours se demander si cette
voorrecht voorgesteld, hoewel er steeds discussie zal blijven of zulks solution est encore souhaitable puisqu'il est de plus en plus dérogé
nog wenselijk is, vermits het principe van de gelijkheid der au principe de l'égalité des créanciers.
schuldeisers steeds verder afbrokkelt. Il est ressorti du débat mené en Commission de la Chambre que la
Uit het debat in de Kamercommissie bleek dat de onderaannemers zo position du sous-traitant pouvait également être renforcée moyennant
nodig met een kleine wijziging in artikel 1798 van het Burgerlijk une légère modification de l'article 1798 du Code civil.
Wetboek ook een sterkere positie konden winnen.
Het resultaat was een wetsontwerp waar beide voorgestelde Il en résulta un projet de loi combinant les deux améliorations
verbeteringen ten voordele van de onderaannemers werden aanvaard » proposées au profit des sous-traitants » (Doc. parl., Sénat,
(Parl. St., Senaat, 1989-1990, nr. 855/2, p. 2). 1989-1990, n° 855/2, p. 2).
B.5. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de B.5. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité, avec les
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van articles 10 et 11 de la Constitution, de l'article 1798 du Code civil
artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek in zoverre het het voordeel
van de rechtstreekse vordering enkel toekent aan de onderaannemer in en ce qu'il n'accorde le bénéfice de l'action directe qu'au
de eerste graad ten aanzien van de bouwheer en aan de onderaannemer in sous-traitant du premier degré à l'égard du maître de l'ouvrage et
de tweede graad ten aanzien van de hoofdaannemer, en niet aan de qu'au sous-traitant du second degré à l'égard de l'entrepreneur
onderaannemers in de derde graad en verder. principal et pas aux sous-traitants du troisième degré et au-delà.
B.6. Wanneer de wetgever in een mechanisme van rechtstreekse vordering B.6. Lorsqu'il prévoit un mécanisme d'action directe, le législateur
voorziet, verleent hij aan een derde persoon bij een overeenkomst een confère à une personne qui est tierce à un contrat, un droit propre et
eigen en persoonlijk recht dat die persoon uit die overeenkomst put en personnel qu'elle puise dans ce contrat et qu'elle exerce à l'encontre
uitoefent ten aanzien van de schuldenaar van zijn eigen schuldenaar. du débiteur de son propre débiteur.
B.7. Zoals in de motieven van de verwijzingsbeslissing wordt B.7. Comme il est relevé dans les motifs de la décision de renvoi, se
opgemerkt, interpreteert de verwijzende rechter, steunend op de fondant sur la doctrine majoritaire, le juge a quo interprète
meerderheid van de rechtsleer, artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek l'article 1798 du Code civil comme limitant le bénéfice de l'action
in die zin dat het het voordeel van de rechtstreekse vordering beperkt directe aux sous-traitants du premier et deuxième degré. Cette
tot de onderaannemers in de eerste en de tweede graad. Die
interpretatie van de verwijzende rechter is gebaseerd op de tekst van interprétation du juge a quo se fonde sur le texte de l'alinéa 2 et
het tweede lid en op het feit dat artikel 1798 van het Burgerlijk sur le fait que l'article 1798 du Code civil ne peut être interprété
Wetboek niet ruim kan worden geïnterpreteerd, aangezien een de manière extensive dès lors qu'une action directe est une
rechtstreekse vordering een van het gemeen recht afwijkend instituut institution dérogatoire au droit commun.
is. In die interpretatie doet artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek Dans cette interprétation, l'article 1798 du Code civil crée dès lors
bijgevolg een verschil in behandeling tussen onderaannemers ontstaan
naar gelang van hun plaats in de keten van onderaanneming. Enkel de une différence de traitement entre sous-traitants selon leur place
onderaannemers in de eerste en de tweede graad genieten een dans la chaîne de sous-traitance. Seuls les sous-traitants du premier
rechtstreekse vordering, de eerstgenoemde ten aanzien van de bouwheer, et deuxième degré bénéficient d'une action directe, le premier à
de laatstgenoemde ten aanzien van de hoofdaannemer. l'égard du maître de l'ouvrage, le second à l'égard de l'entrepreneur
B.8. Uit de in B.4 aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt dat principal. B.8. Il apparaît des travaux préparatoires cités en B.4 que le
de wetgever een bescherming die hij reeds had toegekend aan de
metselaars, timmerlieden en arbeiders, heeft willen uitbreiden tot de législateur a entendu étendre aux artisans et aux sous-traitants une
vaklui en onderaannemers, aangezien elk van die categorieën van protection qu'il avait déjà accordée aux maçons, charpentiers et
personen zich in een bijzondere economische positie bevindt om reden ouvriers parce que chacune de ces catégories de personnes se trouve
van hun afhankelijkheid ten aanzien van de hoofdaannemer. In de dans une position économique particulière, en raison de leur
parlementaire voorbereiding wijst niets erop dat de wetgever het dépendance à l'égard de l'entrepreneur général. Rien n'indique dans
voordeel van die bescherming heeft willen beperken tot de les travaux préparatoires que le législateur a entendu limiter le
onderaannemers in de eerste en de tweede graad. Integendeel, de bénéfice de cette protection aux sous-traitants du premier et deuxième
wetgever heeft de onderaannemers willen beschermen wegens hun positie degré. Bien au contraire, le législateur a entendu protéger les
van afhankelijkheid en hun economische en financiële kwetsbaarheid. sous-traitants en raison de leur position de dépendance et de leur
Het druist in tegen dat doel om het voordeel van de rechtstreekse vulnérabilité économique et financière. Il est contraire à cet
vordering aan de onderaannemers verder dan in de tweede graad te objectif de priver les sous-traitants au-delà du deuxième degré du
ontzeggen. Het verschil tussen de onderaannemers kan niet redelijk bénéfice de l'action directe. La différence entre les sous-traitants
worden verantwoord. ne peut se justifier raisonnablement.
In die zin geïnterpreteerd dat het de rechtstreekse vordering enkel Interprété comme n'accordant l'action directe qu'au sous-traitant du
toekent aan de onderaannemer in de eerste graad ten aanzien van de
bouwheer en aan de onderaannemer in de tweede graad ten aanzien van de premier degré à l'égard du maître de l'ouvrage et qu'au sous-traitant
hoofdaannemer, en niet aan de onderaannemers in de derde graad en du second degré à l'égard de l'entrepreneur principal et pas aux
verder, is artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek niet bestaanbaar sous-traitants du troisième degré et au-delà, l'article 1798 du Code
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. civil n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la
Constitution.
B.9. Het Hof merkt evenwel op dat artikel 1798 van het Burgerlijk B.9. La Cour relève, cependant, que l'article 1798 du Code civil peut
Wetboek ook in die zin kan worden geïnterpreteerd dat het de
rechtstreekse vordering toekent aan alle onderaannemers ten aanzien également être interprété comme accordant l'action directe à tous les
van de schuldenaar van hun schuldenaar, los van hun graad in de keten sous-traitants auprès du débiteur de leur débiteur, indépendamment de
van onderaanneming. In de parlementaire voorbereiding wijst niets leur degré dans la chaîne de la sous-traitance. Rien n'indique, en
immers erop dat de wetgever de bescherming die hij aan de
onderaannemers toekent wegens hun economische afhankelijkheid, heeft effet, dans les travaux préparatoires que le législateur a entendu
willen beperken. Bovendien heeft het tweede lid van dat artikel de limiter la protection qu'il accorde aux sous-traitants en raison de
begrippen « onderaannemer », « aannemer » en « bouwheer » in het leur dépendance économique. Par ailleurs, l'alinéa 2 de cet article a
mechanisme van de rechtstreekse vordering willen toelichten. Het kan entendu clarifier les notions de sous-traitant, d'entrepreneur et de
in die zin worden geïnterpreteerd dat het de regeling uitsluit waarin maître de l'ouvrage dans le mécanisme de l'action directe. Il peut
alle onderaannemers een rechtstreekse vordering ten aanzien van de être interprété comme excluant le système dans lequel tous les
bouwheer zouden genieten, en dat het aangeeft dat elke onderaannemer sous-traitants bénéficieraient d'une action directe auprès du maître
over een rechtstreekse vordering beschikt ten aanzien van de de l'ouvrage et comme indiquant que chaque sous-traitant dispose d'une
schuldenaar van zijn schuldenaar. In die interpretatie doet artikel action directe auprès du débiteur de son débiteur. Dans cette
1798 van het Burgerlijk Wetboek geen verschil in behandeling tussen de interprétation, l'article 1798 du Code civil ne crée pas de différence
onderaannemers ontstaan en is het niet onbestaanbaar met de artikelen de traitement entre les sous-traitants et n'est pas incompatible avec
10 en 11 van de Grondwet. les articles 10 et 11 de la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- In die zin geïnterpreteerd dat het de rechtstreekse vordering enkel - Interprété comme n'accordant l'action directe qu'au sous-traitant du
toekent aan de onderaannemer in de eerste graad ten aanzien van de
bouwheer en aan de onderaannemer in de tweede graad ten aanzien van de premier degré à l'égard du maître de l'ouvrage et qu'au sous-traitant
hoofdaannemer, en niet aan de onderaannemers in de derde graad en du second degré à l'égard de l'entrepreneur principal et pas aux
verder, schendt artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen sous-traitants du troisième degré et au-delà, l'article 1798 du Code
10 en 11 van de Grondwet. civil viole les articles 10 et 11 de la Constitution.
- In die zin geïnterpreteerd dat het de rechtstreekse vordering - Interprété comme accordant l'action directe à tous les
toekent aan alle onderaannemers ten aanzien van de schuldenaar van hun
schuldenaar, schendt artikel 1798 van het Burgerlijk Wetboek de sous-traitants à l'égard du débiteur de leur débiteur, l'article 1798
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 2 februari 2012. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 2 février 2012.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut. F. Meersschaut.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^