Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 186/2011 van 8 december 2011 Rolnummer 5075 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2.4.6, § 1, van de « Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening » en de artikelen 1017, eers(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 186/2011 van 8 december 2011 Rolnummer 5075 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2.4.6, § 1, van de « Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening » en de artikelen 1017, eers(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 186/2011 du 8 décembre 2011 Numéro du rôle : 5075 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2.4.6, § 1 er , du « Co(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 186/2011 van 8 december 2011 Extrait de l'arrêt n° 186/2011 du 8 décembre 2011
Rolnummer 5075 Numéro du rôle : 5075
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2.4.6, § 1, van En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2.4.6, §
de « Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening » (coördinatie van 15 mei 1er, du « Code flamand de l'aménagement du territoire » (coordination
2009) en de artikelen 1017, eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk du 15 mai 2009) et aux articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du Code
Wetboek, gesteld door de Vrederechter van het vierde kanton Gent. judiciaire, posées par le Juge de paix du quatrième canton de Gand.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke,
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du
Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 21 december 2010 in zake het autonoom gemeentebedrijf Par jugement du 21 décembre 2010 en cause de la régie communale
Stadsontwikkelingsbedrijf Gent tegen de nv « Immo Claes », waarvan de autonome « Stadsontwikkelingsbedrijf Gent » contre la SA « Immo Claes
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 31 december 2010, », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 31 décembre
heeft de Vrederechter van het vierde kanton Gent de volgende 2010, le Juge de paix du quatrième canton de Gand a posé les questions
prejudiciële vragen gesteld : préjudicielles suivantes :
- « Schendt artikel 2.4.6, § 1, van de Vlaamse Codex Ruimtelijke - « L'article 2.4.6, § 1er, du Code flamand de l'aménagement du
Ordening van 15 mei 2009 de regels die de onderscheiden bevoegdheden territoire du 15 mai 2009 viole-t-il les règles qui déterminent les
van de Staat, de gemeenschappen en de gewesten bepalen, inzonderheid compétences respectives de l'Etat, des communautés et des régions, en
artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 januari [lees : augustus] particulier l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 janvier [lire
1980 tot hervorming van de instellingen enerzijds, en de artikelen 10, : août] 1980 de réformes institutionnelles, d'une part, et les
11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er
Aanvullend Protocol van 20 maart 1952 bij het Verdrag tot bescherming du Protocole additionnel du 20 mars 1952 à la Convention de sauvegarde
van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, ondertekend des droits de l'homme et des libertés fondamentales, signée à Paris et
te Parijs en goedgekeurd bij de wet van 13 mei 1955 en met artikel 77 approuvée par la loi du 13 mai 1955, et avec l'article 77 du décret
van het Vlaamse begrotingsdecreet van 19 december 2003 anderzijds, budgétaire flamand du 19 décembre 2003, d'autre part, en ce qu'il
doordat het bepaalt dat bij het bepalen van de waarde van het
onteigend goed geen rekening mag worden gehouden met de dispose que lors de la détermination de la valeur du bien exproprié,
waardevermeerdering die voortvloeit uit de voorschriften van een la plus-value résultant des prescriptions d'un plan d'exécution
ruimtelijk uitvoeringsplan, voorzover de onteigening wordt gevorderd spatial ne peut être prise en compte pour autant que l'expropriation
voor de verwezenlijking van dat ruimtelijk uitvoeringsplan ? »; soit requise en vue de la réalisation de ce plan d'exécution spatial ?
- « Schenden de artikelen 1017, § 1 [lees : eerste lid], en 1022 van »; - « Les articles 1017, § [lire : alinéa] 1er, et 1022 du Code
het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in judiciaire violent-ils les articles 10, 11 et 16 de la Constitution,
samenhang gelezen met artikel 1 van het Aanvullend Protocol van 20 combinés avec l'article 1er du Protocole additionnel du 20 mars 1952 à
maart 1952 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés
en de fundamentele vrijheden, ondertekend te Parijs en goedgekeurd bij
de wet van 13 mei 1955, aldus geïnterpreteerd dat de onteigende ten fondamentales, signée à Paris et approuvée par la loi du 13 mai 1955,
aanzien van wie een voorlopige onteigeningsvergoeding wordt dans l'interprétation selon laquelle l'exproprié à l'égard duquel est
vastgesteld die lager is dan door hem/haar gevraagd als in het fixée une indemnité d'expropriation provisoire inférieure au montant
ongelijk gestelde partij moet worden aanzien die aan de onteigenaar demandé par celui-ci doit être considéré comme partie succombante qui
een forfaitaire rechtsplegingsvergoeding verschuldigd is ? ». doit verser une indemnité de procédure forfaitaire à l'expropriant ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.1. Artikel 2.4.6, § 1, eerste lid, van de bij besluit van 15 mei B.1. L'article 2.4.6, § 1er, alinéa 1er, du « Code flamand de
l'Aménagement du Territoire » coordonné par l'arrêté du 15 mai 2009 du
2009 van de Vlaamse Regering gecoördineerde « Vlaamse Codex Gouvernement flamand (ci-après : Code flamand de l'aménagement du
Ruimtelijke Ordening » (hierna : VCRO), bepaalt : territoire) dispose :
« Bij het bepalen van de waarde van het onteigende perceel wordt geen « Lors de la détermination de la valeur de la parcelle expropriée, la
rekening gehouden met de waardevermeerdering of -vermindering die plus-value ou la moins-value résultant des prescriptions d'un plan
voortvloeit uit de voorschriften van een ruimtelijk uitvoeringsplan, d'exécution spatial n'est pas prise en compte, pour autant que
voorzover de onteigening wordt gevorderd voor de verwezenlijking van l'expropriation soit requise en vue de la réalisation de ce plan
dat ruimtelijk uitvoeringsplan ». d'exécution spatial ».
B.2. Het Hof wordt gevraagd of die bepaling, enerzijds, in B.2. Il est demandé à la Cour si, d'une part, cette disposition est
overeenstemming is met de bevoegdheidverdelende regels en meer in het conforme aux règles répartitrices de compétence, et plus
bijzonder met artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus particulièrement à l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 août
1980 tot hervorming der instellingen, en anderzijds, bestaanbaar is 1980 de réformes institutionnelles, et si, d'autre part, cette
met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen disposition est compatible avec les articles 10, 11 et 16 de la
met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Constitution, combinés avec l'article 1er du Premier Protocole
Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 77 van « het additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et avec
Vlaamse begrotingsdecreet van 19 december 2003 ». l'article 77 du « décret budgétaire flamand du 19 décembre 2003 ».
Uit de algemene teneur van de zaak die hangende is voor de verwijzende De la teneur générale de l'affaire soumise au juge a quo, il peut être
rechter, kan worden afgeleid dat met dat laatste decreet wordt bedoeld déduit que le décret cité en dernier lieu est le décret du 19 décembre
het decreet van 19 december 2003 houdende bepalingen tot begeleiding 2003 contenant diverses mesures d'accompagnement du budget 2004.
van de begroting 2004. B.3. De Vlaamse Regering voert aan dat de prejudiciële vraag B.3. Le Gouvernement flamand soutient que la question préjudicielle
onontvankelijk is, in zoverre ze betrekking heeft op de est irrecevable en tant qu'elle porte sur la compatibilité de la
bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de artikelen
10 en 11 van de Grondwet, omdat niet erin wordt bepaald welke disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution,
categorieën van personen met elkaar dienen te worden vergeleken. parce qu'il n'est pas précisé quelles catégories de personnes doivent
être comparées.
B.4. Wanneer het Hof wordt gevraagd of een wetskrachtige bepaling B.4. Lorsqu'il est demandé à la Cour si une disposition ayant force de
bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang loi est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution,
gelezen met een grondwettelijke of verdragsrechtelijke bepaling waarin combinés avec une disposition constitutionnelle ou conventionnelle
een grondrecht wordt gewaarborgd, moet de categorie van personen van garantissant un droit fondamental, la catégorie de personnes dont ce
wie dat grondrecht zou zijn geschonden, worden vergeleken met de droit fondamental serait violé doit être comparée à la catégorie de
categorie van personen voor wie dat grondrecht is gewaarborgd. personnes auxquelles ce droit fondamental est garanti.
Te dezen wordt het Hof gevraagd of de in het geding zijnde bepaling Il est demandé en l'espèce à la Cour si la disposition en cause est
bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés
gelezen met de grondrechten gewaarborgd in artikel 16 van de Grondwet avec les droits fondamentaux garantis par l'article 16 de la
en in artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Constitution et par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à
Verdrag voor de rechten van de mens. De categorie van personen van wie la Convention européenne des droits de l'homme. La catégorie des
die grondrechten zouden zijn geschonden, dient bijgevolg te worden personnes dont ces droits fondamentaux seraient violés doit par
vergeleken met de categorie van personen voor wie die grondrechten conséquent être comparée à la catégorie des personnes auxquelles ces
zijn gewaarborgd. droits fondamentaux sont garantis.
De exceptie wordt verworpen. L'exception est rejetée.
B.5. De Vlaamse Regering voert eveneens aan dat de prejudiciële vraag B.5. Le Gouvernement flamand soutient également que la question
onontvankelijk is, in zoverre erin wordt gevraagd de in het geding préjudicielle est irrecevable en tant qu'il est demandé de contrôler
zijnde bepaling te toetsen aan artikel 77 van het decreet van 19 la disposition en cause au regard de l'article 77 du décret du 19
december 2003 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting décembre 2003 contenant diverses mesures d'accompagnement du budget
2004. 2004.
B.6. Noch uit de formulering van de prejudiciële vraag, noch uit de B.6. Ni la formulation de la question préjudicielle ni la motivation
motivering van de verwijzingsbeslissing kan worden afgeleid in welke de la décision de renvoi ne permettent de déduire en quel sens
zin het voormelde artikel 77 van het decreet van 19 december 2003 l'article 77 précité du décret du 19 décembre 2003 devrait être inclus
betrokken zou dienen te worden in het onderzoek van de gestelde dans l'examen de la question préjudicielle posée.
prejudiciële vraag.
In zoverre erin melding wordt gemaakt van dat artikel 77, is de En ce qu'elle fait mention de cet article 77, la question
prejudiciële vraag niet ontvankelijk. préjudicielle n'est pas recevable.
B.7. Het onderzoek van de overeenstemming van een wetskrachtige B.7. L'examen de la conformité d'une disposition ayant force de loi
bepaling met de bevoegdheidverdelende regels moet in beginsel het aux règles répartitrices de compétence doit en principe précéder
onderzoek van de bestaanbaarheid met de bepalingen van titel II van de l'examen de sa compatibilité avec les dispositions du titre II de la
Grondwet voorafgaan. Constitution.
B.8.1. Artikel 6, § 1, I, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 B.8.1. L'article 6, § 1er, I, de la loi spéciale du 8 août 1980 de
tot hervorming der instellingen bepaalt : réformes institutionnelles dispose :
« De aangelegenheden bedoeld in artikel 107quater [thans artikel 39] « Les matières visées à l'article 107quater [aujourd'hui 39] de la
van de Grondwet zijn : Constitution sont :
I. Wat de ruimtelijke ordening betreft : I. En ce qui concerne l'aménagement du territoire :
1° De stedebouw en de ruimtelijke ordening; 1° L'urbanisme et l'aménagement du territoire;
2° De rooiplannen van de gemeentewegen; 2° Les plans d'alignement de la voirie communale;
3° De verkrijging, aanleg en uitrusting van gronden voor industrie, 3° L'acquisition, l'aménagement, l'équipement de terrains à l'usage de
ambachtswezen en diensten of van andere onthaalinfrastructuren voor l'industrie, de l'artisanat et des services, ou d'autres
investeerders, met inbegrip van de investeringen voor de uitrusting infrastructures d'accueil aux investisseurs, y compris les
van industriezones bij de havens en de beschikbaarstelling daarvan investissements pour l'équipement des zones industrielles avoisinant
voor de gebruikers; les ports et leur mise à la disposition des utilisateurs;
4° De stadsvernieuwing; 4° La rénovation urbaine;
5° De vernieuwing van afgedankte bedrijfsruimte; 5° La rénovation des sites d'activité économique désaffectés;
6° Het grondbeleid; 6° La politique foncière;
7° De monumenten en de landschappen ». 7° Les monuments et les sites ».
B.8.2. Artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 B.8.2. L'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 dispose
bepaalt : :
« Onverminderd § 2, kunnen de Regeringen overgaan tot onteigeningen « Sans préjudice du § 2, les Gouvernements peuvent poursuivre des
ten algemenen nutte in de gevallen en volgens de modaliteiten bepaald expropriations pour cause d'utilité publique dans les cas et selon les
bij decreet, met inachtneming van de bij de wet vastgestelde modalités fixés par décret, dans le respect des procédures judiciaires
gerechtelijke procedures en van het principe van de billijke en fixées par la loi et du principe de la juste et préalable indemnité
voorafgaande schadeloosstelling bepaald bij artikel 11 [thans artikel visé à l'article 11 [aujourd'hui 16] de la Constitution ».
16] van de Grondwet ». B.9. Bij de uitoefening van hun bevoegdheden op het vlak van de B.9. Dans l'exercice de leurs compétences en matière d'aménagement du
ruimtelijke ordening kunnen de gewesten perken stellen aan het territoire, les régions peuvent apporter des limitations au droit de
eigendomsrecht. propriété.
Zij kunnen ook overgaan tot onteigeningen of publiekrechtelijke Elles peuvent également procéder à des expropriations ou habiliter des
rechtspersonen machtigen zulks te doen : in dat geval dienen zij personnes de droit public à le faire : dans ce cas, elles doivent
evenwel, krachtens artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 toutefois, en vertu de l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8
augustus 1980, de bij de federale wet vastgestelde gerechtelijke août 1980, respecter les procédures judiciaires arrêtées par la loi
procedures in acht te nemen, alsmede het grondwettelijke beginsel van fédérale, ainsi que le principe constitutionnel de la juste et
de billijke en voorafgaande schadeloosstelling. préalable indemnité.
Door van de gewesten te eisen dat zij het beginsel van de billijke en En exigeant des régions qu'elles respectent le principe de la juste et
voorafgaande schadeloosstelling in acht nemen, heeft de bijzondere préalable indemnité, le législateur spécial n'a pas entendu leur
wetgever niet de bedoeling gehad hun de bevoegdheid te ontnemen om de enlever la compétence de déterminer le mode de calcul d'une telle
berekeningswijze van een dergelijke schadeloosstelling vast te
stellen. Om billijk te zijn, moet de schadeloosstelling in beginsel indemnité. Pour être juste, l'indemnité doit en principe assurer une
een integraal herstel van het geleden nadeel waarborgen. réparation intégrale du préjudice subi.
B.10.1. De onteigening biedt de overheid de mogelijkheid om voor B.10.1. L'expropriation offre aux pouvoirs publics la possibilité
doeleinden van algemeen nut de beschikking te krijgen over in het d'obtenir, pour des motifs d'utilité publique, la disposition de
bijzonder onroerende goederen die niet middels de gewone wijzen van biens, en particulier immobiliers, qui ne peuvent être acquis par les
eigendomsoverdracht kunnen worden verworven. Artikel 16 van de voies normales du transfert de propriété. L'article 16 de la
Grondwet bepaalt dat niemand van zijn eigendom kan worden ontzet dan Constitution dispose que nul ne peut être privé de sa propriété que
ten algemenen nutte, in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald pour cause d'utilité publique, dans les cas et de la manière établis
en tegen billijke en voorafgaande schadeloosstelling. par la loi, et moyennant une juste et préalable indemnité.
B.10.2. Aan het begrip « algemeen nut » is in diverse wetskrachtige B.10.2. La notion d'« utilité publique » fait l'objet, dans diverses
bepalingen een ruime betekenis verleend. dispositions ayant force de loi, d'une interprétation large.
Zo machtigt artikel 2.4.3 van de VCRO de overheid om de onteigening Ainsi, l'article 2.4.3 du Code flamand de l'aménagement du territoire
aan te wenden als middel ter verwezenlijking van de ruimtelijke autorise les pouvoirs publics à recourir à l'expropriation pour la
uitvoeringsplannen : réalisation des plans d'exécution spatiaux :
« § 1. Elke verwerving van onroerende goederen, vereist voor de « § 1er. Toute acquisition de biens immeubles, requise pour la
verwezenlijking van de ruimtelijke uitvoeringsplannen, kan door onteigening ten algemenen nutte tot stand worden gebracht. § 2. Ongeacht de bepalingen die andere overheden bevoegd verklaren tot onteigenen, kunnen de volgende instanties als onteigenende instanties optreden ter verwezenlijking van ruimtelijke uitvoeringsplannen : het gewest, de provincies, de gemeenten, de verenigingen van gemeenten, de openbare instellingen en ook de organen die door de Vlaamse Regering gemachtigd zijn om te onteigenen ten algemenen nutte. Wanneer de voorgenomen onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat bestemd is om verkaveld te worden met het oog op het oprichten van gebouwen voor huisvestings- of handelsdoeleinden, kan of kunnen de eigenaar of eigenaars die meer dan réalisation des plans d'exécution spatiaux, peut être réalisée par la voie de l'expropriation pour cause d'utilité publique. § 2. Sans préjudice des dispositions qui confèrent la compétence d'expropriation à d'autres autorités, les instances suivantes peuvent agir comme pouvoir expropriant en vue de la réalisation de plans d'exécution spatiaux : la région, les provinces, les communes, les associations de communes, les institutions publiques, ainsi que les organes habilités par le Gouvernement flamand à exproprier pour cause d'utilité publique. Lorsque l'expropriation envisagée a pour objet l'aménagement d'une partie du territoire destinée au lotissement en vue de la construction
de helft van de oppervlakte van de in dat gebied begrepen gronden d'immeubles à usage d'habitation ou à des fins commerciales, le
bezitten, vragen om, binnen de termijnen en onder de voorwaarden die de overheid heeft bepaald en voorzover ze er blijk van geven de nodige middelen te bezitten, belast te worden met de uitvoering van de voor die ordening vereiste werken en ook met de herverkavelings- en ruilverkavelingsverrichtingen. De aanvraag, vermeld in het tweede lid, moet, op straffe van verval, worden ingediend binnen drie maanden na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het besluit tot goedkeuring van het onteigeningsplan. Wanneer de onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat krachtens een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan daartoe aangeduid is, kan de eigenaar of kunnen de eigenaars onder de voorwaarden bepaald in het tweede en derde lid, vragen om met de uitvoering van de ordeningswerken te worden belast. In gevallen als bepaald in het tweede en het vierde lid zal de onteigenende overheid, op verzoek van de personen die met de ordening van de strook zijn belast, de daartoe vereiste onroerende goederen onteigenen, wanneer de onderhandse verkrijging daarvan onmogelijk is gebleken ». propriétaire ou les propriétaires possédant en superficie plus de la moitié des terrains compris dans ce territoire, sont en droit de demander à être chargés, dans les délais et conditions fixés par le pouvoir expropriant et pour autant qu'ils puissent démontrer qu'ils disposent des ressources nécessaires, de l'exécution des travaux que postule cet aménagement, ainsi que des opérations de relotissement et de remembrement. La demande doit, à peine de forclusion, être introduite dans les trois mois suivant la date de publication au Moniteur belge de la décision portant approbation du plan d'expropriation. Lorsque l'expropriation a pour but d'organiser l'aménagement d'une partie du territoire désignée à cet effet par un plan d'exécution spatial communal, le propriétaire ou les propriétaires peuvent, dans les conditions fixées au deuxième et au troisième alinéa, demander à être chargés de l'exécution des travaux d'aménagement. Dans les cas prévus au deuxième et au quatrième alinéa, le pouvoir expropriant expropriera, à la demande des personnes chargées de l'aménagement de la zone, les immeubles nécessaires à cette fin, lorsque leur acquisition à l'amiable se sera révélée impossible ».
Het begrip « algemeen nut » wordt ter zake ruimer geïnterpreteerd dan La notion d'« utilité publique » est ici interprétée plus largement
bij een onteigening die tot een ander doel strekt : de onteigening tot que dans le cas d'une expropriation ayant un autre but :
verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan wordt uit kracht l'expropriation en vue de la réalisation d'un plan d'exécution spatial
van het decreet zelf geacht van openbaar nut te zijn. est réputée d'utilité publique en vertu du décret même.
Die eigen aard wordt vervolgens benadrukt door het feit dat de Le caractère particulier de telles expropriations est encore souligné
onteigenende overheid, zoals blijkt uit het voormelde artikel 2.4.3, § par le fait que le pouvoir expropriant, comme il ressort de l'article
2, van de VCRO, in bepaalde gevallen, op verzoek van de personen die 2.4.3, § 2, précité, du Code flamand de l'aménagement du territoire,
met de ordening van een strook belast zijn, de daartoe vereiste peut, dans certains cas, à la demande des personnes chargées de
onroerende goederen kan onteigenen wanneer de onderhandse verkrijging l'aménagement d'une zone, exproprier les immeubles nécessaires à cette
fin lorsque leur acquisition à l'amiable se sera révélée impossible.
daarvan onmogelijk is gebleken. De termijnen om tot onteigening ter Les délais dans lesquels il peut être procédé à l'expropriation en vue
verwezenlijking van ruimtelijke uitvoeringsplannen over te gaan, zijn de la réalisation des plans d'exécution spatiaux sont en outre limités
bovendien in de tijd beperkt door de artikelen 2.4.4 en 2.4.8 van de par les articles 2.4.4 et 2.4.8 du Code flamand de l'aménagement du
VCRO. territoire.
B.11. De in het geding zijnde bepaling brengt met zich mee dat de B.11. La disposition en cause a pour conséquence que les propriétaires
eigenaars van een perceel dat wordt onteigend ter verwezenlijking van d'une parcelle expropriée en vue de la réalisation d'un plan
een ruimtelijk uitvoeringsplan een onteigeningsvergoeding verkrijgen d'exécution spatial obtiennent une indemnité d'expropriation fondée
op grond van de waarde van het goed vóór de vaststelling of de sur la valeur du bien avant la fixation ou la modification de sa
wijziging van de bestemming door dat plan. destination par ce plan.
B.12. De in het geding zijnde bepaling gaat terug op artikel 31 van de B.12. La disposition en cause trouve son origine dans l'article 31 de
wet van 29 maart 1962 « houdende organisatie van de ruimtelijke la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et de
ordening en van de stedebouw ». l'urbanisme.
Tijdens de parlementaire voorbereiding van die bepaling werd Au cours des travaux préparatoires de cette disposition, il a été
beklemtoond dat het beginsel « volgens hetwelk de schadeloosstelling souligné que le principe « suivant lequel l'indemnité doit être
moet worden berekend overeenkomstig de gesteldheid van het goed en van
de omgeving op het ogenblik dat het onteigeningsbesluit werd genomen,
evenals overeenkomstig de waarde er van rekening houdend met de markt calculée suivant l'état du bien et de ses alentours au moment de
van de onroerende goederen op het ogenblik van de minnelijke schikking l'arrêté d'expropriation, et suivant sa valeur compte tenu du marché
of van het vonnis, is gesteund op de billijkheid. Zo mag geen rekening immobilier au moment de l'accord amiable ou du jugement, est basée sur
worden gehouden met de prijsschommelingen die het gevolg zouden zijn l'équité. C'est ainsi qu'il ne peut être tenu compte des fluctuations
van een bepaalde zoning [lees : zonering], van de uitvoering der op de prix qui seraient la conséquence d'un zoning [lire : zonage]
het plan van aanleg voorziene werken, of van de er uit voortvloeiende déterminé, de l'exécution des travaux prévus au plan d'aménagement ou
verbodsbepalingen. Alleen de waardeveranderingen die te wijten zijn des dispositions prohibitives en résultant. Peuvent seules être prises
aan feiten die met het plan van aanleg hoegenaamd niets te maken en considération les fluctuations de valeur dues à des éléments
hebben, zoals een devaluatie van de munt of een verhoging van de étrangers au plan d'aménagement, comme par exemple une dévaluation
waarde der onroerende goederen in het algemeen, mogen in aanmerking monétaire ou une augmentation de valeur des immeubles en général »
worden genomen » (Parl. St., Senaat, 1958-1959, nr. 124, pp. 62-63, en (Doc. parl., Sénat, 1958-1959, n° 124, pp. 62-63, et Doc. parl.,
Parl. St., Senaat, 1959-1960, nr. 275, p. 42). Bijgevolg zal « Sénat, 1959-1960, n° 275, p. 42). Par conséquent, « la valeur dont il
rekening [...] worden gehouden met de waarde op de dag van de sera tenu compte sera celle au jour de l'expropriation comme s'il n'y
onteigening alsof er geen plan van aanleg was » (Parl. St., Senaat, avait pas de plan d'aménagement » (Doc. parl., Sénat, 1959-1960,
1959-1960, ibid.). Of het betrokken goed door het plan een ibid.). Que le bien concerné subisse une plus-value ou une moins-value
waardevermeerdering dan wel een waardevermindering zou kunnen
ondergaan, is daarbij niet relevant. n'est pas pertinent à cet égard.
B.13. Het in de in het geding zijnde bepaling vervatte criterium op B.13. Le critère inscrit dans la disposition en cause pour le calcul
grond waarvan de onteigeningsvergoeding wordt vastgesteld, is de l'indemnité d'expropriation tient compte du lien direct existant
ingegeven door het rechtstreekse verband tussen het doel van de entre l'objectif de l'expropriation - la réalisation d'un plan
onteigening - de verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan - d'exécution spatial - et la cause de la modification de la valeur du
en de oorzaak van de wijziging van de waarde van het te onteigenen bien à exproprier. En effet, puisque c'est la réalisation du plan
goed. Aangezien het door de realisatie van het ruimtelijk d'exécution spatial, par l'expropriation, qui influence réellement la
uitvoeringsplan middels de onteigening is dat de waarde van het valeur du bien immobilier, il est justifié de ne pas tenir compte,
onroerend goed ook daadwerkelijk wordt beïnvloed, is het billijk dat
bij de vaststelling van de onteigeningsvergoeding geen rekening wordt pour le calcul de l'indemnité d'expropriation, de la plus-value ou de
gehouden met de waardevermeerdering of -vermindering die uit de la moins-value résultant de la réalisation de cet objectif.
verwezenlijking van die doelstelling voortvloeit.
Voor het overige dient niet anders te worden beslist wanneer de door Pour le surplus, il n'y a pas lieu d'en décider autrement lorsque
het plan vastgestelde formele bestemming aansluit bij een reeds l'affectation formelle fixée par le plan rejoint une affectation de
bestaande feitelijke bestemming. In dat geval zou immers de waarde van fait préexistante à celui-ci. Dans ce cas en effet, la valeur de la
het onteigende perceel niet worden aangetast door de verwezenlijking parcelle expropriée ne devrait pas être affectée par la réalisation du
van het plan, zodat de in het geding zijnde bepaling niet zou moeten plan, de sorte que la disposition en cause ne devrait pas être
worden toegepast. appliquée.
B.14. De in het geding zijnde bepaling schendt het beginsel van de B.14. La disposition en cause ne viole pas le principe de la juste
billijke schadeloosstelling niet en is bijgevolg in overeenstemming met de bevoegdheidverdelende regels. indemnité et est par conséquent conforme aux règles répartitrices de compétence.
B.15. Uit het voorgaande volgt dat de in het geding zijnde bepaling B.15. Il découle de ce qui précède que la disposition en cause est
eveneens bestaanbaar is met artikel 16 van de Grondwet, en, gelet op également compatible avec l'article 16 de la Constitution et, compte
de in B.4 gepreciseerde draagwijdte van de prejudiciële vraag, met de tenu de la portée de la question préjudicielle précisée en B.4, avec
artikelen 10 en 11 ervan. les articles 10 et 11 de celle-ci.
Het lezen van die grondwetsartikelen in samenhang met artikel 1 van La lecture combinée de ces articles de la Constitution et de l'article
het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des
rechten van de mens leidt niet tot een andere conclusie. droits de l'homme ne conduit pas à une autre conclusion.
B.16. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.16. La première question préjudicielle appelle une réponse négative.
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag Quant à la seconde question préjudicielle
B.17. Artikel 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals B.17. L'article 1017, alinéa 1er, du Code judiciaire, tel qu'il a été
vervangen bij de wet van 24 juni 1970 tot wijziging van de wet van 10 remplacé par la loi du 24 juin 1970 modifiant la loi du 10 octobre
oktober 1967 houdende het Gerechtelijk Wetboek en van sommige 1967 contenant le Code judiciaire et certaines dispositions relatives
bepalingen betreffende de bevoegdheid van de hoven en rechtbanken en à la compétence des cours et tribunaux et à la procédure civile,
de burgerlijke rechtspleging, bepaalt : dispose :
« Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder eindvonnis, « Tout jugement définitif prononce, même d'office, la condamnation aux
zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de kosten, dépens contre la partie qui a succombé, à moins que des lois
onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het eventueel particulières n'en disposent autrement et sans préjudice de l'accord
bekrachtigt ». des parties que, le cas échéant, le jugement décrète ».
Artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij de wet L'article 1022 du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par la loi
van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des
kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat en gewijzigd bij de
wet van 22 december 2008 met hetzelfde opschrift, bepaalt : frais d'avocat et modifié par la loi du 22 décembre 2008 portant le
même intitulé, dispose :
« De rechtsplegingsvergoeding is een forfaitaire tegemoetkoming in de « L'indemnité de procédure est une intervention forfaitaire dans les
kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij. frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain de cause.
Na het advies te hebben ingewonnen van de Orde van Vlaamse Balies en
van de Ordre des barreaux francophones et germanophone, stelt de Après avoir pris l'avis de l'Ordre des barreaux francophones et
Koning, bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de
basis-, minimum- en maximumbedragen vast van de germanophone et de l'Orde van Vlaamse Balies, le Roi établit par
rechtsplegingsvergoeding, onder meer in functie van de aard van de arrêté délibéré en Conseil des ministres, les montants de base, minima
zaak en van de belangrijkheid van het geschil. et maxima de l'indemnité de procédure, en fonction notamment de la
Op verzoek van een van de partijen, dat in voorkomend geval wordt nature de l'affaire et de l'importance du litige.
gedaan na ondervraging door de rechter, kan deze bij een met A la demande d'une des parties, éventuellement formulée sur
bijzondere redenen omklede beslissing ofwel de vergoeding verminderen, interpellation par le juge, celui-ci peut, par décision spécialement
ofwel die verhogen, zonder de door de Koning bepaalde maximum- en motivée, soit réduire l'indemnité soit l'augmenter, sans pour autant
minimumbedragen te overschrijden. Bij zijn beoordeling houdt de dépasser les montants maxima et minima prévus par le Roi. Dans son
rechter rekening met : appréciation, le juge tient compte :
- de financiële draagkracht van de verliezende partij, om het bedrag - de la capacité financière de la partie succombante, pour diminuer le
van de vergoeding te verminderen; montant de l'indemnité;
- de complexiteit van de zaak; - de la complexité de l'affaire;
- de contractueel bepaalde vergoedingen voor de in het gelijk gestelde - des indemnités contractuelles convenues pour la partie qui obtient
partij; gain de cause;
- het kennelijk onredelijk karakter van de situatie. - du caractère manifestement déraisonnable de la situation.
Indien de in het ongelijk gestelde partij van de tweedelijns Si la partie succombante bénéficie de l'aide juridique de deuxième
juridische bijstand geniet, wordt de rechtsplegingsvergoeding vastgelegd op het door de Koning vastgestelde minimum, tenzij in geval van een kennelijk onredelijke situatie. De rechter motiveert in het bijzonder zijn beslissing op dat punt. Wanneer meerdere partijen de rechtsplegingsvergoeding ten laste van dezelfde in het ongelijk gestelde partij genieten, bedraagt het bedrag ervan maximum het dubbel van de maximale rechtsplegingsvergoeding waarop de begunstigde die gerechtigd is om de hoogste vergoeding te eisen aanspraak kan maken. Ze wordt door de rechter tussen de partijen verdeeld. Geen partij kan boven het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding worden aangesproken tot betaling van een vergoeding voor de ligne, l'indemnité de procédure est fixée au minimum établi par le Roi, sauf en cas de situation manifestement déraisonnable. Le juge motive spécialement sa décision sur ce point. Lorsque plusieurs parties bénéficient de l'indemnité de procédure à charge d'une même partie succombante, son montant est au maximum le double de l'indemnité de procédure maximale à laquelle peut prétendre le bénéficiaire qui est fondé à réclamer l'indemnité la plus élevée. Elle est répartie entre les parties par le juge. Aucune partie ne peut être tenue au paiement d'une indemnité pour l'intervention de l'avocat d'une autre partie au-delà du montant de
tussenkomst van de advocaat van een andere partij ». l'indemnité de procédure ».
B.18. De verwijzende rechter vraagt of die bepalingen, in de B.18. Le juge a quo demande si ces dispositions, dans l'interprétation
interpretatie dat de onteigende die een voorlopige selon laquelle l'exproprié qui obtient une indemnité provisoire
onteigeningsvergoeding - in de zin van artikel 14 van de wet van 26 d'expropriation - au sens de l'article 14 de la loi du 26 juillet 1962
juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende
omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte (hierna : wet relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation
van 26 juli 1962) - krijgt die lager is dan door hem gevraagd, als de pour cause d'utilité publique (ci-après : loi du 26 juillet 1962) -
in het ongelijk gestelde partij moet worden beschouwd, die bijgevolg inférieure au montant qu'il a demandé doit être considéré comme la
aan de onteigenende overheid een rechtsplegingsvergoeding verschuldigd partie succombante et est par conséquent redevable d'une indemnité de
procédure à l'autorité expropriante, sont compatibles avec les
is, bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er
samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. de l'homme.
B.19.1. De nv « Immo Claes » verzoekt het Hof de in het geding zijnde B.19.1. La SA « Immo Claes » demande à la Cour de contrôler les
bepalingen niet alleen te toetsen aan de voormelde grondwetsartikelen, dispositions en cause non seulement au regard des articles de la
maar ook aan « de regels die de onderscheiden bevoegdheid van de Constitution précités, mais aussi au regard « des règles qui
déterminent les compétences respectives de l'Etat, des communautés et
Staat, de gemeenschappen en de gewesten bepalen, inzonderheid artikel des régions, en particulier l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du
79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der 8 août 1980 de réformes institutionnelles ».
instellingen ». B.19.2. De partijen voor het Hof vermogen niet de inhoud van de B.19.2. Les parties devant la Cour ne peuvent pas modifier ou faire
prejudiciële vragen te wijzigen of te doen wijzigen. modifier le contenu des questions préjudicielles.
Het verzoek wordt verworpen. La demande est rejetée.
B.20. In tegenstelling tot wat de Ministerraad beweert, kan uit de B.20. Contrairement à ce que prétend le Conseil des ministres, la
omstandigheid dat in de prejudiciële vraag niet wordt bepaald welke circonstance que la question préjudicielle ne précise pas quelles
categorieën van personen met elkaar dienen te worden vergeleken, niet catégories de personnes doivent être comparées ne permet pas de
worden afgeleid dat die vraag onontvankelijk is. Het Hof wordt immers conclure à l'irrecevabilité de cette question. En effet, il est
gevraagd of de in het geding zijnde bepalingen bestaanbaar zijn met de demandé à la Cour si les dispositions en cause sont compatibles avec
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec les droits
grondrechten gewaarborgd in artikel 16 van de Grondwet en in artikel 1 fondamentaux garantis par l'article 16 de la Constitution et par
van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
rechten van de mens, zodat de categorie van personen van wie die européenne des droits de l'homme, de sorte que la catégorie de
grondrechten zouden zijn geschonden, dient te worden vergeleken met de personnes dont ces droits fondamentaux seraient violés doit être
categorie van personen voor wie die grondrechten zijn gewaarborgd. comparée à la catégorie des personnes auxquelles ces droits
B.21. Volgens de in het geding zijnde bepalingen is de fondamentaux sont garantis.
rechtsplegingsvergoeding een forfaitaire tegemoetkoming in de kosten B.21. Selon les dispositions en cause, l'indemnité de procédure est
en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij, die une intervention forfaitaire dans les frais et honoraires de l'avocat
ten laste komt van de in het ongelijk gestelde partij. In de de la partie ayant obtenu gain de cause, mise à charge de la partie
interpretatie van de verwijzende rechter dient de onteigende als de in succombante. Dans l'interprétation du juge a quo, l'exproprié doit
het ongelijk gestelde partij te worden beschouwd wanneer de être considéré comme la partie succombante lorsque le juge de paix
vrederechter een voorlopige onteigeningsvergoeding vaststelt die lager fixe une indemnité d'expropriation provisoire inférieure au montant
is dan door hem gevraagd. qu'il a demandé.
B.22. De Ministerraad is van oordeel dat de verwijzende rechter de in B.22. Le Conseil des ministres estime que le juge a quo fait une
het geding zijnde bepalingen foutief interpreteert, omdat de interprétation erronée des dispositions en cause, parce que, dans la
onteigende in de fase van de voorlopige onteigeningsvergoeding niet phase de l'indemnité provisoire d'expropriation, l'exproprié ne
zou kunnen worden beschouwd als de in het ongelijk gestelde partij. pourrait pas être considéré comme la partie succombante.
B.23. Het staat in de regel aan de verwijzende rechter om de B.23. Il appartient en règle au juge a quo d'interpréter les
bepalingen die hij toepast te interpreteren, onder voorbehoud van een dispositions qu'il applique, sous réserve d'une lecture manifestement
kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepalingen, wat erronée des dispositions en cause, ce qui n'est pas le cas en
te dezen niet het geval is. l'espèce.
B.24.1. De wet van 26 juli 1962 regelt de rechtspleging voor B.24.1. La loi du 26 juillet 1962 règle la procédure d'extrême urgence
onteigeningen bij hoogdringende omstandigheden. Wat de en matière d'expropriation. En ce qui concerne l'indemnité
onteigeningsvergoeding betreft, verloopt die rechtspleging in d'expropriation, cette procédure se déroule en plusieurs phases.
verschillende fasen. In een eerste fase bepaalt de vrederechter, bij wijze van ruwe Dans une première phase, le juge de paix fixe, par voie d'évaluation
schatting, het bedrag van de provisionele vergoedingen die de sommaire, le montant des indemnités provisionnelles que l'expropriant
onteigenaar globaal dient te storten aan ieder van de verweerders en verse, à titre global, à chacune des parties défenderesses et reçues
van de als tussenkomend erkende partijen (artikel 8). In een tweede intervenantes (article 8). Dans une deuxième phase, le juge de paix
fase bepaalt de vrederechter, na de aanwezige partijen en de door hem détermine à titre provisoire le montant des indemnités dues du chef de
aangestelde deskundige te hebben gehoord, voorlopig het bedrag van de l'expropriation, après avoir entendu les parties présentes et l'expert
vergoeding die voor de onteigening verschuldigd is (artikel 14). De qu'il a désigné (article 14). Les indemnités provisoires allouées par
voorlopige vergoedingen die de rechter toekent, worden onherroepelijk, le juge deviennent définitives, à moins qu'une des parties n'en
tenzij een van de partijen de herziening ervan aanvraagt bij de demande la révision devant le tribunal de première instance (article
rechtbank van eerste aanleg (artikel 16). De vordering tot herziening 16). L'action en révision est instruite par le tribunal « conformément
wordt door de rechtbank behandeld « overeenkomstig de regels van het
Wetboek van burgerlijke rechtsvordering » (artikel 16, tweede lid), aux règles du Code de procédure civile » (article 16, alinéa 2), ce
wat inhoudt dat tegen het vonnis van de rechtbank de beroepen - hoger qui implique que les recours prévus par le Code judiciaire - l'appel
beroep en cassatieberoep - kunnen worden ingesteld waarin het et le pourvoi en cassation - peuvent être formés contre le jugement du
Gerechtelijk Wetboek voorziet. De procedure in herziening dient te tribunal. La procédure en révision doit être considérée comme une
worden beschouwd als een op zichzelf staande procedure (Cass., 3 procédure autonome (Cass., 3 février 2000, Pas., 2000, n° 88).
februari 2000, Arr. Cass., 2000, nr. 88).
B.24.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de fase betreffende B.24.2. La question préjudicielle a trait à la phase de l'indemnité
de voorlopige onteigeningsvergoeding. provisoire d'expropriation.
Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die fase. La Cour limite son examen à cette phase.
B.25.1. Zoals in herinnering is gebracht in B.10.1, biedt de B.25.1. Comme il a été rappelé en B.10.1, l'expropriation offre aux
onteigening de overheid de mogelijkheid om voor doeleinden van pouvoirs publics la possibilité d'obtenir, pour des motifs d'utilité
algemeen nut de beschikking te krijgen over in het bijzonder
onroerende goederen die niet middels de gewone wijzen van publique, la disposition de biens, en particulier immobiliers, qui ne
eigendomsoverdracht kunnen worden verworven. Ter waarborging van de peuvent être acquis par les voies normales du transfert de propriété.
rechten van de eigenaar bepaalt artikel 16 van de Grondwet evenwel dat Pour garantir les droits du propriétaire, l'article 16 de la
niemand van zijn eigendom kan worden ontzet dan ten algemenen nutte, Constitution précise toutefois que nul ne peut être privé de sa
in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en propriété que pour cause d'utilité publique, dans les cas et de la
voorafgaande schadeloosstelling. manière établis par la loi, et moyennant une juste et préalable
B.25.2. Zoals in herinnering is gebracht in B.9, moet de indemnité. B.25.2. Ainsi qu'il a été rappelé en B.9, l'indemnité, pour être
schadeloosstelling, om billijk te zijn, in beginsel een integraal juste, doit en principe assurer une réparation intégrale du préjudice
herstel van het geleden nadeel waarborgen. subi.
B.25.3. De in de wet van 26 juli 1962 geregelde procedure beoogt in B.25.3. La procédure réglée dans la loi du 26 juillet 1962 vise
hoofdzaak de eigenaars te beschermen tegen onrechtmatig optreden van principalement à protéger les propriétaires contre l'action illicite
de overheid, en dit in het kader van het grondrecht gewaarborgd bij des pouvoirs publics, et ce dans le cadre du droit fondamental garanti
artikel 16 van de Grondwet. Meer in het bijzonder beoogt die procedure par l'article 16 de la Constitution. Cette procédure vise plus
de onteigende het recht op een billijke schadeloosstelling te particulièrement à garantir à l'exproprié le droit à une juste
waarborgen. indemnité.
B.25.4. Door de beslissing van de overheid om over te gaan tot de B.25.4. Par la décision de l'autorité publique de procéder à
onteigening van een goed, wordt de eigenaar van dat goed noodgedwongen l'expropriation d'un bien, le propriétaire de ce bien devient, par la
partij in een gerechtelijke procedure, die in essentie ertoe strekt force des choses, partie dans une procédure judiciaire qui tend en
het in artikel 16 van de Grondwet bedoelde grondrecht te waarborgen. substance à garantir le droit fondamental visé à l'article 16 de la
Door die beslissing wordt de eigenaar, tegen zijn wil, geplaatst in Constitution. Par cette décision, le propriétaire est placé, contre
een situatie waarin hij dient te waken over de naleving van zijn son gré, dans une situation où il doit veiller au respect de ses
grondrechten. Vanwege het juridische en het technische karakter van droits fondamentaux. En raison du caractère juridique et technique de
het onderwerp van de onteigeningsprocedure, is het daarbij niet l'objet de la procédure d'expropriation, il n'est pas déraisonnable
onredelijk dat hij van oordeel is dat hij zijn rechten slechts ten qu'il estime ne pouvoir faire valoir pleinement ses droits qu'en se
volle kan laten gelden wanneer hij zich laat bijstaan door een faisant assister par un avocat. Les frais et honoraires de cet avocat
advocaat. De kosten en de erelonen van die advocaat dienen aldus te doivent dès lors être considérés comme une conséquence de la décision
worden beschouwd als een gevolg van de beslissing van de overheid om de l'autorité publique de procéder à l'expropriation et, pour que le
over te gaan tot een onteigening, en dienen, opdat het geleden nadeel
integraal kan worden hersteld, overeenkomstig artikel 16 van de préjudice soit intégralement réparé conformément à l'article 16 de la
Grondwet, door de onteigenende overheid te worden vergoed. Constitution, ils doivent être remboursés par l'autorité expropriante.
B.26. In de interpretatie van de verwijzende rechter brengen de in het B.26. Dans l'interprétation du juge a quo, les dispositions en cause
geding zijnde bepalingen met zich mee dat de onteigende ten aanzien ont pour effet que l'exproprié à l'égard duquel une indemnité
van wie een voorlopige onteigeningsvergoeding wordt vastgesteld die provisoire d'expropriation inférieure au montant qu'il a demandé est
lager is dan door hem gevraagd, een rechtsplegingvergoeding dient te fixée doit payer une indemnité de procédure à l'autorité expropriante,
betalen aan de onteigenende overheid, als tegemoetkoming in de kosten à titre d'intervention dans les frais et honoraires de l'avocat de
en erelonen van de advocaat van die laatste. cette dernière.
In die interpretatie zijn de in het geding zijnde bepalingen niet Dans cette interprétation, les dispositions en cause ne sont pas
bestaanbaar met artikel 16 van de Grondwet, en, gelet op de compatibles avec l'article 16 de la Constitution et ne le sont pas non
draagwijdte van de prejudiciële vraag zoals vastgesteld in B.20,
evenmin met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. plus avec les articles 10 et 11 de la Constitution, compte tenu de la
B.27. Zoals de Ministerraad aanvoert, kunnen de in het geding zijnde portée de la question préjudicielle, établie en B.20.
bepalingen echter ook op een andere manier worden geïnterpreteerd. B.27. Comme le fait valoir le Conseil des ministres, les dispositions
en cause peuvent toutefois aussi être interprétées différemment.
B.28.1. Vermits de in de wet van 26 juli 1962 geregelde procedure in B.28.1. Puisque la procédure réglée dans la loi du 26 juillet 1962
het bijzonder beoogt de onteigende het recht op een billijke vise en particulier à garantir à l'exproprié le droit à une juste
schadeloosstelling te waarborgen, kunnen de in het geding zijnde indemnité, les dispositions en cause, appliquées à cette procédure,
bepalingen, toegepast op die procedure, in die zin worden
geïnterpreteerd dat de onteigenende overheid dient te worden beschouwd peuvent être interprétées en ce sens que l'autorité expropriante doit
als de in het ongelijk gestelde partij. De vonnissen tot vaststelling être considérée comme la partie succombante. En effet, les jugements
van de provisionele en voorlopige onteigeningsvergoedingen beogen fixant les indemnités provisionnelles et provisoires visent en
immers in essentie de onteigenende overheid te dwingen tot het betalen substance à contraindre l'autorité expropriante au paiement de la
van de in artikel 16 van de Grondwet bedoelde billijke juste indemnité visée à l'article 16 de la Constitution. Ceci ressort
schadeloosstelling. Dit blijkt onder meer uit de artikelen 9, eerste entre autres des articles 9, alinéa 1er, et 15, alinéa 1er, de la loi
lid, en 15, eerste lid, van de wet van 26 juli 1962, naar luid waarvan du 26 juillet 1962, selon lesquels l'autorité expropriante doit
de onteigenende overheid, krachtens de vonnissen betreffende de déposer le montant de l'indemnité provisionnelle et provisoire à la
provisionele en voorlopige onteigeningsvergoeding, en zonder dat die Caisse des dépôts et consignations, en vertu des jugements relatifs à
dienen te worden betekend, het bedrag van de provisionele en
voorlopige onteigeningsvergoeding dient te storten in de Deposito- en l'indemnité provisionnelle et provisoire, et sans que ceux-ci doivent
Consignatiekas. être signifiés.
B.28.2. Hoewel die interpretatie ertoe kan leiden dat de kosten en de B.28.2. Bien que cette interprétation puisse aboutir à ce que les
erelonen van de advocaat van de onteigende niet volledig worden frais et les honoraires de l'avocat de l'exproprié ne soient pas
vergoed - de rechtsplegingsvergoeding is immers een forfaitaire intégralement remboursés - l'indemnité de procédure est en effet une
tegemoetkoming in die kosten en erelonen -, dient te worden
vastgesteld, zoals het Hof reeds heeft gedaan in zijn arrest nr. intervention forfaitaire dans ces frais et honoraires - il doit être
182/2008 van 18 december 2008, dat de wetgever, door ervoor te kiezen constaté, comme la Cour l'a déjà fait dans son arrêt n° 182/2008 du 18
de verhaalbaarheid van de kosten en de erelonen van de advocaat te
regelen met de techniek van de forfaitaire bedragen, teneinde de décembre 2008, qu'en choisissant de réglementer la répétibilité des
wetgeving in overeenstemming te brengen met de vereisten van het frais et honoraires d'avocat par la technique du forfait en vue de
eerlijk proces en van het gelijkheidsbeginsel, geen maatregel heeft rendre la législation conforme aux exigences du procès équitable et du
genomen die zonder verantwoording is. Door overigens erin te voorzien principe d'égalité, le législateur n'a pas pris une mesure dépourvue
dat de forfaitaire bedragen na raadpleging van de orden van de balies de justification. En prévoyant, par ailleurs, que les montants
worden vastgesteld, heeft de wetgever ervoor gezorgd dat die bedragen forfaitaires sont fixés après consultation des ordres des barreaux, le
zouden worden vastgesteld in verhouding tot de door de meeste législateur a veillé à ce que ces montants soient fixés en rapport
advocaten gehanteerde erelonen, zodat de toekenning van een avec les honoraires pratiqués par la plupart des avocats, de sorte
forfaitaire rechtsplegingsvergoeding op zich niet kan worden geacht te qu'on ne saurait considérer que l'octroi de l'indemnité forfaitaire de
leiden tot een onbillijke onteigeningsvergoeding. procédure a en soi pour effet de rendre l'indemnité d'expropriation
B.29. In de in B.28.1 vermelde interpretatie zijn de in het geding injuste. B.29. Dans l'interprétation figurant en B.28.1, les dispositions en
zijnde bepalingen bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en 16 van de cause sont compatibles avec les articles 10, 11 et 16 de la
Grondwet. Het lezen van die grondwetsartikelen in samenhang met Constitution. La lecture combinée de ces articles de la Constitution
artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag et de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
voor de rechten van de mens leidt niet tot een andere conclusie. européenne des droits de l'homme ne conduit pas à une autre conclusion.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 2.4.6, § 1, eerste lid, van de bij besluit van de Vlaamse - L'article 2.4.6, § 1er, alinéa 1er, du « Code flamand de
Regering van 15 mei 2009 gecoördineerde « Vlaamse Codex Ruimtelijke l'aménagement du territoire », coordonné par l'arrêté du Gouvernement
Ordening » schendt noch artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 flamand du 15 mai 2009, ne viole ni l'article 79, § 1er, de la loi
augustus 1980 tot hervorming der instellingen, noch de artikelen 10, spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles ni les articles
11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du
1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
rechten van de mens. l'homme.
- In de interpretatie dat de onteigende ten aanzien van wie een - Interprétés en ce sens que, lorsque l'indemnité provisoire
voorlopige onteigeningsvergoeding, in de zin van artikel 14 van de wet d'expropriation, au sens de l'article 14 de la loi du 26 juillet 1962
van 26 juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation
omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte, wordt pour cause d'utilité publique, est fixée à un montant inférieur à
vastgesteld die lager is dan door hem gevraagd, als de in het ongelijk celui que l'exproprié a demandé, l'exproprié doit être considéré comme
gestelde partij dient te worden beschouwd, schenden de artikelen 1017, la partie qui a succombé, les articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du
eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10, 11 Code judiciaire violent les articles 10, 11 et 16 de la Constitution.
en 16 van de Grondwet.
- In de interpretatie dat de onteigende ten aanzien van wie een - Interprétés en ce sens que, lorsque l'indemnité provisoire
voorlopige onteigeningsvergoeding, in de zin van het voormelde artikel d'expropriation, au sens de l'article 14 précité, est fixée à un
14, wordt vastgesteld die lager is dan door hem gevraagd, als de in montant inférieur à celui que l'exproprié a demandé, l'exproprié doit
het gelijk gestelde partij dient te worden beschouwd, schenden de être considéré comme la partie ayant obtenu gain de cause, les
artikelen 1017, eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek niet articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du Code judiciaire ne violent pas
de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés ou non avec
gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
Europees Verdrag voor de rechten van de mens. européenne des droits de l'homme.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 8 december 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 8 décembre 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^