Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 162/2011 van 20 oktober 2011 Rolnummer 5077 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 70 van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Grondwettelijk Hof samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, E. (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 162/2011 van 20 oktober 2011 Rolnummer 5077 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 70 van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Grondwettelijk Hof samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, E. (...) Extrait de l'arrêt n° 162/2011 du 20 octobre 2011 Numéro du rôle : 5077 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 70 du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour constituti composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 162/2011 van 20 oktober 2011 Extrait de l'arrêt n° 162/2011 du 20 octobre 2011
Rolnummer 5077 Numéro du rôle : 5077
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 70 van het Wetboek En cause : la question préjudicielle relative à l'article 70 du Code
der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance
Luik. de Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels en P. Nihoul, Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels et P. Nihoul, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 29 december 2010 in zake Marie Xhayet en anderen tegen Par jugement du 29 décembre 2010 en cause de Marie Xhayet et autres
de Belgische Staat en tegen Déborah Hubert en Pierre Sterckmans, contre l'Etat belge et contre Déborah Hubert et Pierre Sterckmans,
waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 5 januari dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 5 janvier 2011,
2011, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik de volgende le Tribunal de première instance de Liège a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 70 van het Wetboek der successierechten, in « L'article 70 du Code des droits de succession, lu en combinaison
samenhang gelezen met artikel 8 van hetzelfde Wetboek, de artikelen avec l'article 8 du même Code, viole-t-il les articles 10, 11 et 16 de
10, 11 en 16 van de Grondwet en artikel 1 van het Eerste Aanvullend la Constitution, et l'article 1er du Premier Protocole additionnel de
Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met name in zoverre : la Convention européenne des droits de l'Homme en ce que notamment :
- het een discriminatie teweegbrengt door de erfgenamen die opkomen - il crée une discrimination en traitant de manière identique les
met bijzondere legatarissen en de erfgenamen die opkomen met een héritiers en concours avec des légataires particuliers et les
begunstigde van een levensverzekering op identieke wijze te behandelen
terwijl, in het eerste geval, de bijzondere legataris de afgifte van héritiers en concours avec un bénéficiaire d'une assurance vie alors
zijn legaat moet aanvragen, waardoor de erfgenamen zich vooraf ervan que, dans le premier cas, le légataire particulier doit solliciter la
kunnen vergewissen dat de successierechten door de legataris zijn délivrance de son legs, ce qui permet aux héritiers de s'assurer, au
betaald, terwijl, in het tweede geval, de begunstigde van de préalable, du paiement des droits de succession par le légataire,
verzekering de uitbetaling van het verzekerde kapitaal rechtstreeks tandis que, dans le second cas, le bénéficiaire de l'assurance peut
kan verkrijgen door zich enkel tot de verzekeringsmaatschappij te directement obtenir le paiement du capital assuré en s'adressant
richten, zonder de medewerking van de erfgenamen, die dus op geen uniquement à la compagnie d'assurance, sans le concours des héritiers,
enkele wijze zich ervan kunnen vergewissen dat de successierechten qui ne peuvent donc aucunement s'assurer du paiement effectif des
daadwerkelijk zijn betaald; droits de succession;
- het een discriminatie teweegbrengt tussen de erfgenamen naargelang - il crée une discrimination entre les héritiers selon que le défunt
de overledene al dan niet een rijksinwoner is, aangezien artikel 70, est ou n'est pas habitant du Royaume, l'article 70, alinéa 2, du Code
tweede lid, van het Wetboek der successierechten de wettelijke des droits de succession n'imposant aux héritiers légaux le paiement
erfgenamen enkel verplicht de door de legataris onder bijzondere titel des droits dus par le légataire à titre particulier que si le défunt
verschuldigde rechten te betalen indien de overledene een rijksinwoner était un habitant du Royaume, alors que cette même obligation ne pèse
was, terwijl diezelfde verplichting niet op dezelfde erfgenamen rust pas sur les mêmes héritiers dès lors que le défunt n'était pas
indien de overledene geen rijksinwoner was; habitant du Royaume;
- de toepassing van artikel 70, tweede lid, van het Wetboek der - la mise en oeuvre de l'article 70, alinéa 2, du Code des droits de
successierechten in de praktijk leidt tot een onteigening en een succession aboutit en pratique à une expropriation et une ingérence
inmenging in het eigendomsrecht van de wettelijke erfgenaam, die in dans le droit de propriété de l'héritier légal, [...] qui in fine sera
fine op willekeurige wijze van zijn eigendom zal worden beroofd zonder arbitrairement privé de sa propriété sans que cette privation ne soit
dat die eigendomsberoving wordt verantwoord door een doel van algemeen belang ? ». justifiée par un but d'intérêt général ? ».
(...) (...)
III. In rechte II. En droit
(...) (...)
B.1.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid, B.1.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité, avec les articles
met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet en met artikel 1 van het 10, 11 et 16 de la Constitution et avec l'article 1er du Premier
Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
van de mens, van artikel 70, in samenhang gelezen met artikel 8, van l'homme, de l'article 70, lu en combinaison avec l'article 8, du Code
het Wetboek der successierechten. des droits de succession.
B.1.2. Het Hof is niet bevoegd om wetskrachtige normen rechtstreeks te B.1.2. La Cour n'est pas compétente pour contrôler directement des
toetsen aan verdragsbepalingen. Tot de bij de artikelen 10 en 11 van normes législatives au regard de dispositions conventionnelles.
Toutefois, parmi les droits et libertés garantis par les articles 10
de Grondwet gewaarborgde rechten en vrijheden behoren evenwel de et 11 de la Constitution figurent les droits et libertés résultant de
rechten en vrijheden die voortvloeien uit verdragsbepalingen die dispositions conventionnelles liant la Belgique.
België binden.
Dat is het geval voor artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij Tel est le cas de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens ten aanzien waarvan Convention européenne des droits de l'homme vis-à-vis duquel la
de bevoegdheid van het Hof door de Ministerraad wordt betwist. In compétence de la Cour est contestée par le Conseil des ministres. En
zoverre de prejudiciële vraag verwijst naar die verdragsbepaling, in ce qu'elle se réfère à cette disposition conventionnelle, combinée
samenhang gelezen met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, is avec les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, la question
zij ontvankelijk. préjudicielle est recevable.
B.1.3. De artikelen 8 en 70 van het Wetboek der successierechten B.1.3. Les articles 8 et 70 du Code des droits de succession disposent
bepalen : :
«

Artikel 8.Worden geacht als legaat te zijn verkregen, de sommen, renten of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen, bij het overlijden van de overledene, ingevolge een contract bevattende een door de overledene of door een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding. Worden eveneens geacht als legaat te zijn verkregen, de sommen, renten of waarden, die een persoon geroepen was kosteloos te ontvangen binnen drie jaar vóór het overlijden van de overledene of die hij geroepen is kosteloos na dit overlijden te ontvangen, ingevolge een contract bevattende een door de overledene ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding. Dit artikel is mede van toepassing op de sommen of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen bij het overlijden van hem, die een levensverzekering aan order of aan toonder heeft aangegaan. Wanneer de overledene gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap van goederen, worden de sommen, renten of waarden, die aan zijn echtgenoot toevallen ingevolge een door deze echtgenoot afgesloten

«

Art. 8.Sont considérées comme recueillies à titre de legs les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est appelée à recevoir à titre gratuit au décès du défunt en vertu d'un contrat renfermant une stipulation à son profit par le défunt ou par un tiers. Sont de même considérées comme recueillies à titre de legs les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne a été appelée à recevoir à titre gratuit dans les trois ans précédant le décès du défunt ou qu'elle est appelée à recevoir à titre gratuit à une date postérieure au décès, en vertu d'une stipulation faite à son profit dans un contrat conclu par le défunt. Le présent article est également applicable aux sommes ou valeurs qu'une personne est appelée à recevoir à titre gratuit au décès de celui qui a contracté une assurance sur la vie à ordre ou au porteur. Lorsque le défunt était marié sous un régime de communauté, les sommes, rentes ou valeurs que le conjoint est appelé à recevoir en vertu d'un contrat d'assurance sur la vie ou d'un contrat constitutif

levensverzekering of contract met vestiging van rente, zomede de d'une rente, conclu par lui, ou les sommes, rentes ou valeurs qu'il
sommen, renten of waarden, die hij geroepen is kosteloos te ontvangen est appelé à recevoir à titre gratuit en vertu d'une stipulation faite
ingevolge een contract bevattende een door de overledene of door een à son profit dans un contrat conclu par le défunt ou par un tiers,
derde ten behoeve van de echtgenoot gemaakt beding, geacht als legaat door de echtgenoot te zijn verkregen, tot beloop van hun algeheel bedrag, zo de sommen, renten of waarden werden verkregen als tegenwaarde voor eigen goederen van de overledene, en enkel tot beloop van de helft in al de andere gevallen. Het recht is niet verschuldigd wanneer er bewezen wordt dat de sommen, renten of waarden verkregen werden als tegenwaarde voor eigen goederen van de echtgenoot. De omstandigheid dat het beding wederkerig is, ontneemt daaraan niet de aard van bevoordeling. De verkrijger wordt ondersteld kosteloos te ontvangen, behoudens tegenbewijs. Dit artikel is niet van toepassing : 1° op de sommen, renten of waarden, verkregen ingevolge een beding dat aan het registratierecht gevestigd voor de schenkingen werd onderworpen; 2° op de renten en kapitalen gevestigd tot uitvoering van een wettelijke verplichting; 3° op de renten en kapitalen die door tussenkomst van de werkgever van de overledene werden gevestigd ten behoeve van de overlevende echtgenoot van de overledene of, bij gebreke, ten behoeve van zijn kinderen die de leeftijd van eenentwintig jaar niet hebben bereikt, tot uitvoering hetzij van een groepsverzekeringscontract onderschreven ingevolge een bindend reglement van de onderneming en beantwoordende aan de voorwaarden gesteld door de reglementering betreffende de controle van zulke contracten, hetzij van het bindend reglement van een voorzorgsfonds opgericht ten behoeve van het personeel van de onderneming; 4° op de sommen, renten of waarden, bij het overlijden van de overledene verkregen, ingevolge een contract bevattende een door een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding, wanneer er bewezen wordt dat deze derde kosteloos ten behoeve van de verkrijger heeft bedongen ». «

Artikel 70.De erfgenamen, legatarissen en begiftigden zijn tegenover de Staat aansprakelijk voor de rechten van successie of van overgang bij het overlijden en voor de interesten, ieder voor het door hem verkregene. Bovendien, zijn de erfgenamen, algemene legatarissen en begiftigden in de nalatenschap van een Rijksinwoner samen aansprakelijk, ieder in verhouding van zijn erfdeel, voor de gezamenlijke rechten en interesten verschuldigd door de legatarissen en begiftigden onder algemene titel of onder bijzondere titel. Deze regel is niet van toepassing op de rechten en interesten verschuldigd op de in artikel 37 voorziene nieuwe aangiften, wanneer het op hen niet berust deze aangiften in te leveren ».

sont considérées comme recueillies à titre de legs par le conjoint pour la totalité si les sommes, rentes ou valeurs sont la contrepartie de biens propres au défunt, et à concurrence de la moitié seulement dans les autres cas. Le droit n'est pas dû s'il est établi que les sommes, rentes ou valeurs sont la contrepartie de biens propres au conjoint survivant. La circonstance que la stipulation est réciproque n'enlève pas à celle-ci le caractère de libéralité. Le bénéficiaire de la stipulation est présumé recevoir à titre gratuit, sauf preuve contraire. Le présent article n'est pas applicable : 1° aux sommes, rentes ou valeurs recueillies en vertu d'une stipulation qui a été assujettie au droit d'enregistrement établi pour les donations; 2° aux rentes et capitaux constitués en exécution d'une obligation légale; 3° aux capitaux et rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt au profit du conjoint survivant du défunt ou, à défaut, au profit de ses enfants n'ayant pas atteint l'âge de vingt et un ans, en exécution soit d'un contrat d'assurance de groupe souscrit en vertu d'un règlement obligatoire de l'entreprise et répondant aux conditions déterminées par la réglementation relative au contrôle de ces contrats, soit du règlement obligatoire d'un fonds de prévoyance institué au profit du personnel de l'entreprise; 4° aux sommes, rentes ou valeurs recueillies au décès du défunt en vertu d'un contrat renfermant une stipulation faite par un tiers au profit du bénéficiaire, quand il est établi que ce tiers a stipulé à titre gratuit au profit du bénéficiaire ». «

Art. 70.Les héritiers, légataires et donataires sont tenus envers l'Etat des droits de succession ou de mutation par décès et des intérêts, chacun pour ce qu'il recueille. En outre, les héritiers, légataires et donataires universels dans la succession d'un habitant du Royaume sont tenus ensemble, chacun en proportion de sa part héréditaire, de la totalité des droits et intérêts dus par les légataires et donataires à titre universel ou à titre particulier. Cette règle n'est pas applicable aux droits et intérêts dus sur les déclarations nouvelles prévues à l'article 37, lorsqu'il ne leur incombe pas de déposer ces déclarations ».

B.2.1. Artikel 70, tweede lid, in samenhang gelezen met artikel 8, van B.2.1. L'article 70, alinéa 2, lu en combinaison avec l'article 8, du
het Wetboek der successierechten behandelt de erfgenamen, algemene Code des droits de succession, traite de manière identique les
legatarissen en begiftigden in de nalatenschap van een rijksinwoner héritiers, légataires et donataires universels dans la succession d'un
die, ieder in verhouding tot hun erfdeel, de door de legatarissen of begiftigden verschuldigde successierechten dienen te betalen, op identieke wijze zonder een onderscheid te maken naargelang zij opkomen met bijzondere legatarissen aan wie het legaat moet worden afgegeven en waarbij het bijgevolg mogelijk is zich ervan te vergewissen dat zij de successierechten zullen betalen, of met begunstigden van het kapitaal van een door de overledene aangegane levensverzekering, aan wie het kapitaal wordt uitbetaald zonder het optreden van de erfgenamen, algemene legatarissen en begiftigden die dus niet in staat zijn zich van dezelfde waarborg te vergewissen. Het Hof moet nagaan of die situatie afbreuk doet aan het beginsel van gelijkheid en habitant du Royaume appelés à acquitter, chacun en proportion de leur part héréditaire, les droits de succession dus par les légataires ou donataires sans distinguer suivant qu'ils sont en concours avec des légataires particuliers auxquels le legs doit être délivré et dont il est par conséquent possible de s'assurer qu'ils acquitteront les droits de succession, ou avec des bénéficiaires du capital d'une assurance-vie souscrite par le défunt, auxquels le capital est versé sans l'intervention des héritiers, légataires et donataires universels qui ne sont donc pas en mesure de s'assurer de la même garantie. La Cour doit vérifier si cette situation porte atteinte au principe
niet-discriminatie (eerste en tweede aspect van de prejudiciële vraag) d'égalité et de non-discrimination (premier et deuxième aspects de la
en aan het eigendomsrecht van de erfgenamen, algemene legatarissen en question préjudicielle) et au droit de propriété des héritiers,
begiftigden (derde aspect van de prejudiciële vraag). légataires et donataires universels (troisième aspect de la question
B.2.2. De Ministerraad voert aan dat het in het geding zijnde verschil préjudicielle). B.2.2. Le Conseil des ministres soutient que la différence de
in behandeling in het eerste aspect van de prejudiciële vraag niet tot traitement en cause dans le premier aspect de la question
het fiscaal recht maar tot het burgerlijk recht behoort, zodat het préjudicielle ne relève pas du droit fiscal mais du droit civil, de
niet relevant zou zijn de grondwettigheid van de in de prejudiciële sorte qu'il ne serait pas pertinent de mettre en cause la
vraag bedoelde bepalingen in het geding te brengen. constitutionnalité des dispositions visées par la question
Een dergelijk argument kan niet worden aanvaard aangezien de préjudicielle. Un tel argument ne peut être admis dès lors que le contrôle de
grondwettigheidstoets die het Hof vermag uit te voeren, losstaat van constitutionnalité que la Cour est habilitée à exercer est indépendant
de mogelijke juridische kwalificaties van de bepalingen die het Hof des qualifications juridiques dont peuvent faire l'objet les
kan toetsen, van de regels die die bepalingen invoeren of van de dispositions qu'elle contrôle, les règles que celles-ci instaurent ou
begrippen waarnaar die bepalingen verwijzen. Bovendien strekken de les notions auxquelles ces dispositions se réfèrent. Par ailleurs, les
bepalingen ertoe vast te stellen in welke mate belastingplichtigen - dispositions ont pour objet de déterminer la mesure dans laquelle des
te dezen erfgenamen en legatarissen - kunnen zijn gehouden tot het contribuables - en l'espèce des héritiers et légataires - peuvent être
betalen van een successiebelasting. tenus au paiement d'un impôt successoral.
B.3. Het successierecht is een belasting die ontstaat bij het B.3. Le droit de succession est un impôt qui naît au décès d'un
overlijden van een rijksinwoner en die wordt gevestigd op de waarde, habitant du Royaume et qui est établi sur la valeur, déduction faite
na aftrek van de schulden, van al wat uit de nalatenschap van die des dettes, de tout ce qui est recueilli dans la succession de cet
rijksinwoner wordt verkregen (artikelen 1 en 15 van het Wetboek der habitant du Royaume (articles 1er et 15 du Code des droits de
successierechten). succession).
De successierechten worden geheven op alle goederen die door vererving Les droits de succession sont levés sur l'universalité des biens
zijn overgegaan, ongeacht of zij ingevolge wettelijke devolutie, transmis par héritage, sans distinguer si ceux-ci sont transmis
uiterste wilsbeschikking of contractuele erfstelling worden ensuite de dévolution légale, de disposition testamentaire ou
overgemaakt (artikel 2 van het Wetboek der successierechten). d'institution contractuelle (article 2 du Code des droits de succession).
B.4. Artikel 8 van het Wetboek der successierechten roept een fictie B.4. L'article 8 du Code des droits de succession établit une fiction
in het leven volgens welke de sommen, renten of waarden die een selon laquelle les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est
persoon geroepen is kosteloos te ontvangen, bij het overlijden van de appelée à recevoir à titre gratuit au décès du défunt en vertu d'un
overledene, ingevolge een contract dat een door de overledene of door contrat renfermant une stipulation à son profit par le défunt ou par
een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding bevat, worden un tiers sont considérées comme recueillies à titre de legs, et font
geacht als legaat te zijn verkregen, en derhalve deel uitmaken van het dès lors partie de l'actif de la succession. En conséquence, des
actief van de nalatenschap. Op die sommen zijn bijgevolg droits de succession sont dus sur ces sommes.
successierechten verschuldigd.
B.5. Artikel 70, eerste lid, van het Wetboek der successierechten B.5. L'article 70, alinéa 1er, du Code des droits de succession
bepaalt de omvang van de verplichting tot de schuld aan détermine la mesure de l'obligation à la dette de droits de succession
successierechten van de erfgenamen, legatarissen en begiftigden. De des héritiers, légataires et donataires. La mesure de leur
omvang van hun bijdrage tot de schuld wordt vastgesteld in artikel 75 contribution à la dette est déterminée par l'article 75 du même Code,
van hetzelfde Wetboek, dat bepaalt : qui dispose :
« In zoverre er geen andersluidende beschikkingen bestaan, worden de « Les droits de succession et de mutation par décès, s'il n'y a des
rechten van successie en van overgang bij overlijden gedragen door de dispositions à ce contraires, sont supportés par les héritiers,
erfgenamen, legatarissen en begiftigden, ieder voor datgeen wat door hem verkregen wordt ». légataires et donataires, chacun pour ce qu'il recueille ».
B.6. Terwijl artikel 75 voortvloeit uit de bekommernis om de last van B.6. Alors que l'article 75 procède du souci de répartir la charge des
de successierechten te verdelen naar gelang van het aan de droits de succession en fonction de l'avantage dévolu aux
begunstigden toegevallen voordeel, vormt artikel 70, tweede lid, naast bénéficiaires, l'article 70, alinéa 2, constitue, à côté notamment des
met name zakelijke zekerheden die in de artikelen 84 tot 93 van het sûretés réelles dont les modalités sont prévues par les articles 84 à
Wetboek der successierechten worden geregeld, een waarborg die ertoe 93 du Code des droits de succession, une garantie qui vise à assurer
strekt de invordering van die rechten voor de Staat te verzekeren en l'Etat du recouvrement de ces droits et qui trouve son origine dans
die zijn oorsprong vindt in artikel 2 van de wet van 27 december 1817 l'article 2 de la loi du 27 décembre 1817 pour la perception des
voor de inning van de successierechten, die ertoe strekte de belangen van de Schatkist te verzekeren. Uit die bepalingen vloeit voort dat, hoewel de schuld van de successierechten is opgevat als een individuele schuld van elke erfgenaam, legataris of begiftigde volgens het aandeel dat elkeen in de nalatenschap verkrijgt, de vastgestelde waarborgen voor de invordering van de successierechten, rekening houdend met het feit dat de erfgenamen en algemene legatarissen gerechtigd zijn om de gehele nalatenschap te verkrijgen, betrekking hebben op de erfgoederen in het algemeen, zonder een onderscheid te maken naar gelang van de erfopvolger in wiens patrimonium die goederen worden of moeten worden overgedragen. De grondslag van de waarborg voor de invordering van de successierechten staat dus los van de erfopvolging, vermits hij wordt bepaald door de rechten van de overledene op de goederen die hij bij zijn overlijden nalaat en niet door de rechten van de erfgenamen, legatarissen of begiftigden op de overgedragen goederen. droits de succession, laquelle visait à assurer les intérêts du Trésor. Il résulte de ces dispositions que, si la dette de droits de succession est conçue comme une dette individuelle de chaque héritier, légataire ou donataire, en fonction de la part que chacun recueille dans la succession, les garanties prévues pour le recouvrement des droits de succession portent, compte tenu de ce que les héritiers et légataires universels ont vocation à recueillir toute la succession, sur les biens successoraux dans leur globalité, sans distinguer dans le patrimoine de quel successeur ces biens sont transférés ou appelés à l'être. L'assiette de la garantie pour le recouvrement des droits de succession est donc indépendante de la dévolution successorale, puisqu'elle est déterminée par les droits du défunt sur les biens qu'il laisse à son décès et non par les droits des héritiers, légataires ou donataires sur les biens transmis.
B.7. De in het geding zijnde bepalingen kunnen bovendien worden B.7. Les dispositions en cause peuvent en outre se justifier par la
verantwoord door de vrees voor onachtzaamheid of fraude die ertoe crainte de négligences ou de fraudes aboutissant à faire échapper à
leidt dat het voorwerp van de bijzondere legaten aan de belasting l'impôt l'objet des legs particuliers; elles ne portent pas, par
wordt onttrokken; op zich doen zij niet op onevenredige wijze afbreuk elles-mêmes, une atteinte disproportionnée aux droits des intéressés,
aan de rechten van de betrokkenen, aangezien de erfgenamen, algemene les héritiers, donataires et légataires universels ayant la faculté,
legatarissen en begiftigden de mogelijkheid hebben, wanneer het lorsque le legs particulier doit être délivré, de s'assurer que le
bijzondere legaat moet worden afgegeven, zich ervan te vergewissen dat
de begunstigde de daarop betrekking hebbende successierechten zal bénéficiaire acquittera les droits de succession y afférents et
betalen en aangezien zij tegen hem over het in artikel 75 van het Wetboek bedoelde rechtsmiddel beschikken. Op zich doen de in het geding zijnde bepalingen dus geen afbreuk aan het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, noch aan het eigendomsrecht dat is gewaarborgd bij de bepalingen waarnaar de prejudiciële vraag verwijst. B.8.1. Wanneer het kapitaal van een levensverzekering, dat met een legaat is gelijkgesteld, aan de begunstigde wordt afgegeven zonder het optreden van de tot de schuld gehouden erfgenamen, hebben zij - die de nalatenschap kunnen hebben aanvaard zonder op de hoogte te zijn van het bestaan van de levensverzekering maar die, aangezien ze niet bij testament is ingesteld, geen gebruik kunnen maken van de in artikel disposant contre celui-ci du recours prévu à l'article 75 du Code. Par elles-mêmes, les dispositions en cause ne portent donc atteinte ni au principe d'égalité et de non-discrimination, ni au droit de propriété garanti par les dispositions auxquelles la question préjudicielle se réfère. B.8.1. Toutefois, lorsque le capital d'une assurance-vie, assimilé à un legs, est délivré au bénéficiaire sans l'intervention des héritiers tenus à la dette, ceux-ci - qui peuvent avoir accepté la succession sans avoir connaissance de l'existence de l'assurance-vie mais qui, celle-ci n'étant pas instituée par testament, ne peuvent exercer la
783 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde mogelijkheid om de faculté de renoncer à la succession prévue par l'article 783 du Code
nalatenschap te verwerpen wanneer een legaat dat onbekend is voor civil lorsqu'un legs ignoré d'héritiers qui ont accepté la succession
erfgenamen die de nalatenschap hebben aanvaard, een hogere waarde a une valeur supérieure à celle de la moitié de cette succession -
heeft dan die van de helft van die nalatenschap - echter niet de n'ont pas la possibilité de s'assurer que le bénéficiaire acquittera
mogelijkheid om zich ervan te vergewissen dat de begunstigde de les droits de succession, alors pourtant que le lien familial pouvant
successierechten zal betalen, terwijl de familiale band die hen vaak les unir au défunt d'une manière souvent plus étroite que le lien
nauwer met de overledene kan verbinden dan de band die de overledene unissant celui-ci au légataire leur permet de bénéficier de l'avantage
met de legataris verbindt, hun nochtans de mogelijkheid biedt om het de droits de succession relativement moins élevés.
voordeel van relatief minder hoge successierechten te genieten. Dans cette hypothèse, les dispositions en cause sont discriminatoires
In dat geval zijn de in het geding zijnde bepalingen discriminerend in en ce qu'elles traitent de manière identique les deux catégories
zoverre zij de twee in B.2 beschreven categorieën van erfgenamen op d'héritiers décrites en B.2 et peuvent, en ce qui concerne la seconde
identieke wijze behandelen en kunnen zij, met betrekking tot de laatstgenoemde categorie, op onevenredige wijze afbreuk doen aan het eigendomsrecht. B.8.2. Dat aspect van de prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.9.1. De in het geding zijnde bepalingen brengen ook een verschil in behandeling teweeg tussen erfgenamen naargelang de overledene al dan niet een rijksinwoner was, in zoverre zij, in het laatste geval, niet ertoe zijn gehouden de door de legataris onder bijzondere titel verschuldigde rechten te betalen (tweede aspect van de prejudiciële vraag). B.9.2. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, vormen de in het geding zijnde erfgenamen vergelijkbare categorieën want, ook al is het juist dat het successierecht en het recht van overgang verschillende goederen betreffen en dat de respectieve schuldenaars ervan niet dezelfde verplichtingen inzake aangifte en betaling van de rechten hebben, zulks neemt niet weg dat het, met betrekking tot de in de prejudiciële vraag bedoelde categorieën van personen, erom gaat te bepalen in welke mate erfgenamen ertoe kunnen zijn gehouden successierechten te betalen. de celles-ci, porter une atteinte disproportionnée au droit de propriété. B.8.2. La question préjudicielle appelle, en cet aspect, une réponse positive. B.9.1. Les dispositions en cause créent aussi une différence de traitement entre héritiers suivant que le défunt était ou non habitant du Royaume en ce que, dans le second cas, ils ne sont pas tenus au paiement des droits dus par le légataire à titre particulier (deuxième aspect de la question préjudicielle). B.9.2. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, les héritiers en cause constituent des catégories comparables car, même s'il est vrai que le droit de succession et le droit de mutation portent sur des biens différents et que leurs débiteurs respectifs n'ont pas les mêmes obligations en matière de déclaration et de paiement des droits, il n'en demeure pas moins qu'il s'agit, en ce qui concerne les catégories de personnes visées par la question préjudicielle, de déterminer la mesure dans laquelle des héritiers
B.9.3. Rekening houdend met de vaststelling van een schending van de peuvent être tenus au paiement de droits de succession.
normen waarvan het Hof de inachtneming dient te verzekeren, zoals zij B.9.3. Compte tenu du constat de violation des normes dont la Cour est
in B.8 wordt geformuleerd, dient het Hof het in het geding zijnde chargée d'assurer le respect tel qu'il est formulé en B.8, la Cour n'a
verschil in behandeling niet meer te onderzoeken in het geval waarin plus à examiner la différence de traitement en cause dans l'hypothèse
de erfgenamen niet de mogelijkheid hebben gehad zich te vergewissen dans laquelle les héritiers n'ont pas eu la possibilité de s'assurer
van de betaling, door de legataris, van de successierechten die hij du paiement, par le légataire, des droits de succession dont il est
verschuldigd is. redevable.
B.10. De omstandigheid dat op de erfgenamen van een overledene die een B.10. La circonstance que les obligations pesant sur les héritiers
rijksinwoner was, zwaardere verplichtingen rusten dan die welke rusten d'un défunt qui était un habitant du Royaume sont plus lourdes que
op de rechthebbenden van een overledene die geen rijksinwoner was, celles pesant sur les ayants droit d'un défunt qui ne l'était pas se
wordt verantwoord door de omstandigheid dat die laatste justifie par la circonstance que ceux-ci sont, en vertu de l'article
rechthebbenden, krachtens artikel 38, 2°, van het Wetboek der successierechten, ertoe zijn gehouden een aangifte van nalatenschap in te dienen met betrekking tot de in België gelegen onroerende goederen die hun toevallen en bij die gelegenheid een recht van overgang bij overlijden te betalen. B.11.1. Aangezien de aangifte van nalatenschap het aldus mogelijk maakt de rechten van de Schatkist te vrijwaren, bevinden beide in de prejudiciële vraag bedoelde categorieën van erfgenamen zich in essentieel verschillende situaties die verantwoorden dat enkel de erfgenamen van een rijksinwoner zijn gehouden tot de verplichting die hun bij de in het geding zijnde bepalingen wordt opgelegd. 38, 2°, du Code des droits de succession, tenus de déposer une déclaration de succession portant sur les biens immeubles situés en Belgique qui leur échoient et d'acquitter à cette occasion un droit de mutation par décès. B.11.1. Dès lors que la déclaration de succession permet ainsi de garantir les droits du Trésor, les deux catégories d'héritiers visées par la question préjudicielle se trouvent dans des situations essentiellement différentes justifiant que seuls les héritiers d'un habitant du Royaume soient tenus à l'obligation que leur imposent les dispositions en cause.
B.11.2. Dat aspect van de prejudiciële vraag dient ontkennend te B.11.2. La question préjudicielle appelle, en cet aspect, une réponse
worden beantwoord. négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 70, in samenhang gelezen met artikel 8, van het Wetboek der L'article 70, lu en combinaison avec l'article 8, du Code des droits
successierechten schendt de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in de succession viole les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, en
zoverre het bepaalt dat de erfgenamen, algemene legatarissen en
begiftigden in de nalatenschap van een rijksinwoner samen ce qu'il prévoit que les héritiers, légataires et donataires
aansprakelijk zijn, ieder in verhouding tot zijn erfdeel, voor de universels dans la succession d'un habitant du Royaume sont tenus
gezamenlijke rechten en interesten verschuldigd door de legatarissen ensemble, chacun en proportion de sa part héréditaire, de la totalité
en begiftigden onder algemene titel of onder bijzondere titel, zelfs des droits et intérêts dus par les légataires et donataires à titre
wanneer de eerstgenoemden niet de mogelijkheid hebben gehad zich ervan universel ou à titre particulier, même lorsque les premiers n'ont pas
te vergewissen dat de laatstgenoemden de rechten en interesten zullen eu la possibilité de s'assurer que les seconds acquitteront les droits
betalen die zij verschuldigd zijn. et intérêts dont ils sont redevables.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 20 oktober 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 20 octobre 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^