Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 125/2011 van 7 juli 2011 Rolnummer 5008 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 52, § 1, 59, 70 en 82 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit rechter J.-P. Snappe, waarnemend voorzitter, voorzitter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 125/2011 van 7 juli 2011 Rolnummer 5008 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 52, § 1, 59, 70 en 82 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit rechter J.-P. Snappe, waarnemend voorzitter, voorzitter(...) Extrait de l'arrêt n° 125/2011 du 7 juillet 2011 Numéro du rôle : 5008 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 52, § 1 er , 59, 70 et 82 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posé La Cour constitutionnelle, composée du juge J.-P. Snappe, faisant fonction de président, du prés(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 125/2011 van 7 juli 2011 Extrait de l'arrêt n° 125/2011 du 7 juillet 2011
Rolnummer 5008 Numéro du rôle : 5008
In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 52, § 1, 59, 70 en En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 52, §
82 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, 1er, 59, 70 et 82 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. travail, posées par le Tribunal du travail de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit rechter J.-P. Snappe, waarnemend voorzitter, composée du juge J.-P. Snappe, faisant fonction de président, du
voorzitter M. Bossuyt, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. président M. Bossuyt, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P.
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F.
Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder Daoût, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le juge
voorzitterschap van rechter J.-P. Snappe, J.-P. Snappe,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 22 april 2010 in zake Georges Deryckere tegen de nv « Par jugement du 22 avril 2010 en cause de Georges Deryckere contre la
Bellerose », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen SA « Bellerose », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
op 16 juli 2010, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende le 16 juillet 2010, le Tribunal du travail de Bruxelles a posé les
prejudiciële vragen gesteld : questions préjudicielles suivantes :
1. « Schenden de artikelen 59 en 82 van de wet van 3 juli 1978 1. « Les articles 59 et 82 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux
betreffende de arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 en 11 van de contrats de travail violent-ils les articles 10 et 11 de la
Grondwet, in zoverre zij voorzien in een verschillende termijn voor de Constitution, en ce qu'ils fixent un délai différent pour le préavis
opzegging gegeven aan een arbeider of aan een bediende met beiden donné à un ouvrier et à un employé ayant l'un et l'autre la même
dezelfde anciënniteit ? »; ancienneté ? »;
2. « Schenden de artikelen 52, § 1, en 70 van de wet van 3 juli 1978 2. « Les articles 52, § 1er, et 70 de la loi du 3 juillet 1978
betreffende de arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 en 11 van de relative aux contrats de travail violent-ils les articles 10 et 11 de
Grondwet, in zoverre, in tegenstelling tot de bediende met een la Constitution, en ce que, contrairement à l'employé sous contrat à
overeenkomst van onbepaalde duur wiens proefperiode is beëindigd, voor durée indéterminée et dont la période d'essai a pris fin, l'ouvrier se
de arbeider die zich in dezelfde contractuele situatie bevindt, in trouvant dans la même situation contractuelle se voit compter un jour
geval van arbeidsongeschiktheid wegens een andere ziekte dan een de carence, en cas d'incapacité de travail résultant d'une maladie
beroepsziekte, of wegens een ander ongeval dan een arbeidsongeval of autre qu'une maladie professionnelle, ou d'un accident autre qu'un
een ongeval op de weg naar of van het werk, één carenzdag wordt geteld accident du travail ou qu'un accident survenu sur le chemin du
wanneer de arbeidsongeschiktheid geen veertien dagen duurt ? ». travail, lorsque la durée de l'incapacité n'atteint pas quatorze jours ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op de B.1.1. La première question préjudicielle porte sur la compatibilité
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de avec les articles 10 et 11 de la Constitution des articles 59 et 82 de
artikelen 59 en 82 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, en ce
arbeidsovereenkomsten, in zoverre zij voorzien in verschillende qu'ils fixent des délais de préavis différents pour les ouvriers et
opzeggingstermijnen voor arbeiders en bedienden met dezelfde les employés ayant la même ancienneté. La seconde question
anciënniteit. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op de
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de préjudicielle porte sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de
artikelen 52, § 1, en 70 van dezelfde wet, in zoverre voor de la Constitution des articles 52, § 1er, et 70 de la même loi en ce que
arbeider, die zich in dezelfde contractuele situatie als de bediende l'ouvrier se trouvant dans la même situation contractuelle que
bevindt, in tegenstelling tot die laatstgenoemde, in geval van l'employé se voit compter, contrairement à ce dernier, un jour de
arbeidsongeschiktheid wegens een andere ziekte dan een beroepsziekte carence en cas d'incapacité de travail résultant d'une maladie autre
of een ander ongeval dan een arbeidsongeval of een ongeval naar of van que professionnelle ou d'un accident autre qu'un accident du travail
het werk, een carenzdag wordt geteld wanneer de arbeidsongeschiktheid ou survenu sur le chemin du travail, lorsque la durée d'incapacité
geen veertien dagen duurt. n'atteint pas quatorze jours.
B.1.2. Artikel 59 van de voormelde wet van 3 juli 1978 bepaalt : B.1.2. L'article 59 de la loi du 3 juillet 1978 précitée dispose :
« De bij artikel 37 bepaalde opzeggingstermijn gaat in de maandag volgend op de week waarin de opzeggingstermijn betekend werd. De opzeggingstermijn is vastgesteld op achtentwintig dagen wanneer de opzegging van de werkgever uitgaat en op veertien dagen wanneer de opzegging van de werkman uitgaat. Deze termijnen worden verdubbeld wat de werklieden betreft die gedurende ten minste twintig jaar ononderbroken bij dezelfde onderneming in dienst zijn gebleven. Zij moeten berekend worden met inachtneming van de verworven anciënniteit op het ogenblik dat de opzeggingstermijn ingaat. Wanneer de opzegging uitgaat van een werkgever die niet onder het « Le délai de préavis visé à l'article 37 prend cours le lundi suivant la semaine pendant laquelle le préavis a été notifié. Le délai de préavis est fixé à vingt-huit jours lorsque le congé est donné par l'employeur, et à quatorze jours lorsqu'il est donné par l'ouvrier. Ces délais sont doublés lorsqu'il s'agit d'ouvriers demeurés sans interruption au service de la même entreprise pendant au moins vingt ans. Ils doivent être calculés en fonction de l'ancienneté acquise au moment où le délai de préavis prend cours. Lorsque le congé est donné par un employeur qui ne relève pas du champ
toepassingsgebied valt van de wet van 5 december 1968 betreffende de d'application de la loi du 5 décembre 1968 sur les conventions
collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, wordt, in collectives de travail et les commissions paritaires, par dérogation
afwijking van het tweede en het derde lid, de opzeggingstermijn vastgesteld op : aux alinéas 2 et 3, le délai de préavis est fixé à :
1° vijfendertig dagen wat de werklieden betreft die tussen zes maanden 1° trente-cinq jours pour les ouvriers qui comptent de six mois à
en minder dan vijf jaar anciënniteit in de onderneming tellen; moins de cinq ans d'ancienneté dans l'entreprise;
2° tweeënveertig dagen wat de werklieden betreft die tussen vijf en 2° quarante-deux jours pour les ouvriers qui comptent de cinq ans à
minder dan tien jaar anciënniteit in de onderneming tellen; moins de dix ans d'ancienneté dans l'entreprise;
3° zesenvijftig dagen wat de werklieden betreft die tussen tien en 3° cinquante-six jours pour les ouvriers qui comptent de dix ans à
minder dan vijftien jaar anciënniteit in de onderneming tellen; moins de quinze ans d'ancienneté dans l'entreprise;
4° vierentachtig dagen wat de werklieden betreft die tussen vijftien 4° quatre-vingt-quatre jours pour les ouvriers qui comptent de quinze
en minder dan twintig jaar anciënniteit in de onderneming tellen; ans à moins de vingt ans d'ancienneté dans l'entreprise;
5° honderd en twaalf dagen wat de werklieden betreft die twintig of 5° cent douze jours pour les ouvriers qui comptent vingt ans
meer jaar anciënniteit in de onderneming tellen ». d'ancienneté et plus dans l'entreprise ».
Artikel 82 van dezelfde wet bepaalt : L'article 82 de la même loi dispose :
« § 1. De bij artikel 37 bepaalde opzeggingstermijn begint te lopen op « § 1er. Le délai de préavis fixé à l'article 37 prend cours le
de eerste dag van de maand volgend op die waarin kennis van de premier jour du mois qui suit celui au cours duquel le préavis a été
opzegging is gegeven. notifié.
§ 2. Wanneer het jaarlijks loon niet hoger is dan 16.100 EUR, bedraagt § 2. Lorsque la rémunération annuelle ne dépasse pas 16.100 EUR, le
de opzeggingstermijn welke door de werkgever moet worden in acht délai de préavis à observer par l'employeur est d'au moins trois mois
genomen, ten minste drie maanden voor de bedienden die minder dan vijf pour les employés engagés depuis moins de cinq ans.
jaar in dienst zijn.
Deze termijn wordt vermeerderd met drie maanden bij de aanvang van Ce délai est augmenté de trois mois dès le commencement de chaque
elke nieuwe periode van vijf jaar dienst bij dezelfde werkgever.
Indien de opzegging wordt gegeven door de bediende, worden de in het nouvelle période de cinq ans de service chez le même employeur.
eerste en tweede lid bedoelde termijnen van opzegging tot de helft Si le congé est donné par l'employé, les délais de préavis prévus aux
teruggebracht zonder dat ze drie maanden mogen te boven gaan. alinéas 1er et 2 sont réduits de moitié sans qu'ils puissent excéder
§ 3. Wanneer het jaarlijks loon 16.100 EUR overschrijdt, worden de door de werkgever en de bediende in acht te nemen opzeggingstermijnen vastgesteld hetzij bij overeenkomst, gesloten ten vroegste op het ogenblik waarop de opzegging wordt gegeven, hetzij door de rechter. Indien de opzegging wordt gegeven door de werkgever, mag de opzeggingstermijn niet korter zijn dan de in § 2, eerste en tweede lid, vastgestelde termijnen. Indien de opzegging wordt gegeven door de bediende, mag de opzeggingstermijn niet langer zijn dan vier en een halve maand indien het jaarlijks loon hoger is dan 16.100 EUR zonder 32.200 EUR te overschrijden, noch langer dan zes maanden indien het jaarlijks loon 32.200 EUR overschrijdt. trois mois. § 3. Lorsque la rémunération annuelle excède 16.100 EUR, les délais de préavis à observer par l'employeur et par l'employé sont fixés soit par convention conclue au plus tôt au moment où le congé est donné, soit par le juge. Si le congé est donné par l'employeur, le délai de préavis ne peut être inférieur aux délais fixés au § 2, alinéas 1er et 2. Si le congé est donné par l'employé, le délai de préavis ne peut être supérieur à quatre mois et demi si la rémunération annuelle est supérieure à 16.100 EUR sans excéder 32 200 EUR, ni supérieur à six mois si la rémunération annuelle excède 32.200 EUR.
§ 4. De opzeggingstermijnen moeten berekend worden volgens de § 4. Les délais de préavis doivent être calculés en fonction de
verworven anciënniteit op het ogenblik dat de opzegging ingaat. l'ancienneté acquise au moment où le préavis prend cours.
§ 5. Wanneer het jaarlijks loon 32.200 EUR overschrijdt op het § 5. Par dérogation au § 3, lorsque la rémunération annuelle dépasse
ogenblik van de indiensttreding, mogen de door de werkgever in acht te 32.200 EUR au moment de l'entrée en service, les délais de préavis à
nemen opzeggingstermijnen, in afwijking van § 3, ook vastgesteld observe par l'employeur peuvent être fixés par convention conclue au
worden bij overeenkomst, gesloten ten laatste op dat ogenblik. plus tard à ce moment.
De opzeggingstermijnen mogen in elk geval niet korter zijn dan de in § Les délais de préavis ne peuvent en tout cas être inférieurs aux
2, eerste en tweede lid, vastgestelde termijnen. délais fixés au § 2, alinéas 1er et 2.
Bij ontstentenis van een overeenkomst blijven de bepalingen van § 3 van toepassing. A défaut de convention, les dispositions du § 3 restent applicables.
Deze paragraaf is slechts van toepassing voor zover de indiensttreding Les dispositions du présent paragraphe ne sont applicables que pour
plaatsheeft na de eerste dag van de maand volgend op die gedurende autant que l'entrée en service se situe après le premier jour du mois
welke de wet van 30 maart 1994 houdende sociale bepalingen, in het qui suit celui au cours duquel la loi du 30 mars 1994 portant des
Belgisch Staatsblad is bekendgemaakt ». dispositions sociales, aura été publiée au Moniteur belge ».
Artikel 52, § 1, van dezelfde wet bepaalt : L'article 52, § 1er, de la même loi dispose :
« In geval van arbeidsongeschiktheid wegens ziekte, andere dan een « En cas d'incapacité de travail résultant d'une maladie autre qu'une
beroepsziekte, of wegens ongeval, ander dan een arbeidsongeval of een maladie professionnelle, ou d'un accident autre qu'un accident du
ongeval op de weg naar of van het werk, heeft de werkman ten laste van travail ou qu'un accident survenu sur le chemin du travail, l'ouvrier
zijn werkgever recht op zijn normaal loon gedurende een periode van a droit, à charge de son employeur, à sa rémunération normale pendant
zeven dagen en op 60 pct. van het gedeelte van dat loon dat de une période de sept jours et pendant les sept jours suivants à 60 p.c.
loongrens die in aanmerking komt voor de berekening van de uitkeringen de la partie de cette rémunération qui ne dépasse pas le plafond pris
van de ziekte- en invaliditeitsverzekering niet overschrijdt, en considération pour le calcul des prestations de l'assurance
gedurende de zeven daaropvolgende dagen. maladie-invalidité.
Wanneer de arbeidsongeschiktheid geen veertien dagen duurt, is de Lorsque la durée de l'incapacité de travail n'atteint pas quatorze
eerste werkdag van de periode van arbeidsongeschiktheid een carensdag; jours, le premier jour ouvrable de l'incapacité est un jour de
de periode van gewaarborgd loon begint de volgende dag. Wanneer echter carence; la période de salaire garanti prend cours le lendemain.
ter uitvoering van artikel 27 de werkgever het loon moet uitbetalen Toutefois, lorsque l'employeur est tenu en application de l'article 27
voor de dag waarop de arbeidsongeschiktheid een aanvang nam, is au paiement de la rémunération pour la journée au cours de laquelle a
carensdag de eerste volgende werkdag terwijl de dag betaald met débuté l'incapacité de travail, le jour de carence se situe le premier
toepassing van artikel 27 beschouwd wordt als eerste dag van de periode van gewaarborgd loon. Bij deeltijdse arbeid is de carensdag de eerste dag van arbeidsongeschiktheid waarop de werknemer normaal zou hebben gewerkt. Voor de vaststelling van de carensdag wordt de gewone rustdag, die het gevolg is van de verdeling van de wekelijkse arbeid over vijf dagen, niet als een werkdag beschouwd. Het recht op loon gaat in wanneer de werkman zonder onderbreking gedurende ten minste één maand in dienst van dezelfde onderneming is gebleven. Wanneer de werkman die anciënniteit bereikt tijdens de periode van gewaarborgd loon, kan hij op het eerste lid bedoelde loon aanspraak jour ouvrable qui suit tandis que la journée payée en application de l'article 27 est considérée comme le premier jour de la période de salaire garanti. En cas de travail à temps partiel, le jour de carence est le premier jour d'incapacité de travail où le travailleur aurait normalement travaillé. Pour la détermination du jour de carence, le jour d'inactivité habituelle résultant de la répartition hebdomadaire du travail sur cinq jours n'est pas considéré comme jour ouvrable. Le droit à la rémunération est subordonné à la condition que l'ouvrier soit demeuré sans interruption au service de la même entreprise pendant au moins un mois. Lorsque l'ouvrier atteint cette ancienneté pendant la période de salaire garanti, il peut prétendre à la rémunération visée audit
maken voor de overblijvende dagen ». alinéa, pour les jours restants ».
Artikel 70 van dezelfde wet bepaalt : L'article 70 de la même loi dispose :
« De bediende die is aangeworven voor onbepaalde tijd, voor een « L'employé engagé pour une durée indéterminée, pour une durée
bepaalde tijd van ten minste drie maanden of voor een duidelijk déterminée de trois mois au moins ou pour un travail nettement défini
omschreven werk waarvan de uitvoering normaal een tewerkstelling van dont l'exécution requiert normalement une occupation de trois mois au
ten minste drie maanden vergt, behoudt het recht op zijn loon moins, conserve le droit à sa rémunération pendant les trente premiers
gedurende de eerste dertig dagen van arbeidsongeschiktheid wegens jours d'incapacité de travail résultant d'une maladie ou d'un accident
ziekte of ongeval ». ».
B.2. Uit de motivering van het vonnis blijkt dat beide vragen het Hof B.2. Il ressort de la motivation du jugement que les deux questions
uitnodigen zich uit te spreken over de behandeling, die op sommige invitent la Cour à se prononcer sur le traitement, à certains égards
punten verschillend is, van de arbeiders en de bedienden ten opzichte différent, des ouvriers et des employés par rapport à leurs employeurs respectifs.
van hun respectieve werkgevers. B.3.1. Ainsi que l'a déjà fait observer la Cour dans son arrêt n°
B.3.1. Zoals het Hof reeds opmerkte in zijn arrest nr. 56/93 van 8 56/93 du 8 juillet 1993, en fondant la distinction entre ouvriers et
juli 1993 heeft de wetgever, door het onderscheid tussen arbeiders en employés sur la nature principalement manuelle ou intellectuelle de
bedienden te doen steunen op de voornamelijk manuele respectievelijk leur travail, le législateur a établi des différences de traitement en
intellectuele aard van hun werk, verschillen in behandeling ingevoerd
op grond van een criterium dat de invoering ervan op dat ogenblik fonction d'un critère qui pourrait difficilement justifier de manière
bezwaarlijk objectief en redelijk zou kunnen verantwoorden (B.6.2.1). objective et raisonnable qu'elle fut instaurée à ce moment (B.6.2.1).
Die vaststelling geldt a fortiori vandaag de dag, met name voor de Il en va a fortiori de même aujourd'hui, notamment pour les
verschillen in behandeling die te dezen worden betwist op het vlak van différences de traitement qui sont contestées en l'espèce en matière
de duur van de opzegging of de carenzdag. Die verschillen in de durée de préavis ou de jour de carence. Ces différences de
behandeling zijn derhalve in strijd met de artikelen 10 en 11 van de traitement sont dès lors contraires aux articles 10 et 11 de la
Grondwet. Constitution.
B.3.2. Het Hof stelde in het voormelde arrest eveneens vast dat de B.3.2. Dans l'arrêt précité, la Cour constatait également que le
wetgever maatregelen had genomen om de niveaus van bescherming tegen législateur avait pris des mesures afin de rapprocher les niveaux de
ontslag verleend aan de arbeiders en aan de bedienden dichter bij protection contre les licenciements accordés aux ouvriers et aux
elkaar te doen aansluiten (B.6.2.2) en kwam tot de slotsom « dat de employés (B.6.2.2) et concluait que « le processus d'effacement de
sedert decennia op gang gekomen vervaging van de aangeklaagde l'inégalité dénoncée, entamé depuis des décennies, ne peut être que
ongelijkheid slechts geleidelijk kan plaatsvinden ». Het feit dat het progressif ». Le fait qu'il serait injustifié d'instituer à ce moment
onverantwoord zou zijn om op dat moment een dergelijk onderscheid in
te voeren, werd niet voldoende geacht om de plotselinge afschaffing une telle distinction a été jugé insuffisant pour justifier sa brusque
ervan te rechtvaardigen (B.6.3.1) en de handhaving van het onderscheid abolition (B.6.3.1) et le maintien de la distinction a dès lors été
werd bijgevolg niet klaarblijkelijk onevenredig bevonden met « een considéré comme n'étant pas manifestement disproportionné « à un
doelstelling die slechts in opeenvolgende stadia kan worden bereikt » objectif qui ne peut être atteint que par étapes successives »
(B.6.3.2). (B.6.3.2).
B.3.3. Sinds het Hof het voormelde arrest heeft uitgesproken, zijn B.3.3. Depuis le moment où la Cour a prononcé l'arrêt précité, de
nieuwe maatregelen genomen die ertoe strekken de twee categorieën van nouvelles mesures ont été prises qui tendent à rapprocher davantage
werknemers dichter bij elkaar te brengen. Aldus voorzien verschillende
sectorale koninklijke besluiten, op grond van artikel 61, § 1, van de les deux catégories de travailleurs. Ainsi, sur la base de l'article
wet van 3 juli 1978, in opzeggingstermijnen die gunstiger zijn dan die 61, § 1er, de la loi du 3 juillet 1978, plusieurs arrêtés royaux
waarin de voormelde wet voorziet in geval van ontslag. Bovendien heeft sectoriels prévoient des délais de préavis plus favorables que ceux
prévus par la loi précitée en cas de licenciement. En outre, la
de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 75 betreffende de convention collective de travail n° 75 relative aux délais de préavis
opzeggingstermijnen van de werklieden, in werking getreden op 1 des ouvriers, entrée en vigueur le 1er janvier 2000, a également
januari 2000, eveneens een afwijking ingevoerd van artikel 59 van de instauré une dérogation à l'article 59 de la loi du 3 juillet 1978 en
wet van 3 juli 1978 door de opzeggingstermijn in geval van ontslag van allongeant le délai de préavis à observer en cas de licenciement d'un
een arbeider te verlengen volgens diens anciënniteit. ouvrier en fonction de son ancienneté.
Die intersectorale collectieve overeenkomst, gesloten binnen de Conclue au sein du Conseil national du travail, cette convention
Nationale Arbeidsraad, is van toepassing op alle werkgevers van de collective intersectorielle s'applique à tous les employeurs du
privésector. secteur privé.
Ten slotte wijzigt de wet van 12 april 2011 « houdende aanpassing van Enfin, la loi du 12 avril 2011 « modifiant la loi du 1er février 2011
de wet van 1 februari 2011 houdende verlenging van de portant la prolongation de mesures de crise et l'exécution de l'accord
crisismaatregelen en uitvoering van het interprofessioneel akkoord, en
tot uitvoering van het compromis van de Regering met betrekking tot interprofessionnel, et exécutant le compromis du Gouvernement relatif
het ontwerp van interprofessioneel akkoord », bekendgemaakt in het au projet d'accord interprofessionnel », publiée au Moniteur belge du
Belgisch Staatsblad van 28 april 2011, op substantiële wijze de 28 avril 2011, modifie substantiellement les délais de préavis et
opzeggingstermijnen en getuigt zij van de uitdrukkelijke wil van de wetgever om stapsgewijs een verdere harmonisatie van de statuten van bedienden en arbeiders tot stand te brengen. B.4.1. Rekening houdend met de ruime beoordelingsbevoegdheid waarover de wetgever beschikt bij het bepalen van zijn beleid in sociaal-economische aangelegenheden, verzet het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie zich niet tegen een geleidelijke vermindering van de vastgestelde verschillen in behandeling. Wanneer een hervorming die beoogt de gelijkheid te herstellen verreikende en ernstige gevolgen heeft, kan de wetgever immers niet worden verweten dat hij die hervorming op doordachte wijze en in opeenvolgende stadia témoigne de la volonté expresse du législateur de poursuivre, par étapes, l'harmonisation du statut des employés et des ouvriers. B.4.1. Compte tenu du pouvoir d'appréciation étendu dont dispose le législateur pour fixer sa politique en matière socio-économique, le principe d'égalité et de non-discrimination ne s'oppose pas à une diminution progressive des différences de traitement constatées. Lorsqu'une réforme qui vise à rétablir l'égalité a des implications qui sont importantes et graves, le législateur ne peut, en effet, se voir reprocher d'élaborer cette réforme de manière réfléchie et par
tot stand brengt (zie, mutatis mutandis, EHRM, grote kamer, 12 april étapes successives (voy., mutatis mutandis, CEDH, grande chambre, 12
2006, Stec e.a. t. Verenigd Koninkrijk, § 65). avril 2006, Stec e.a. c. Royaume-Uni, § 65).
B.4.2. In het voormelde arrest nr. 56/93 heeft het Hof voorts B.4.2. Dans l'arrêt n° 56/93 précité, la Cour a encore fait observer
opgemerkt dat de gedifferentieerde regelingen betrekking hebben op que les réglementations différenciées concernent des matières
aangelegenheden die nu eens voor de arbeiders, dan weer voor de actuellement favorables tantôt aux ouvriers, tantôt aux employés
bedienden gunstig zijn (B.6.3.2). Dat is te dezen overigens het geval, (B.6.3.2). C'est le cas d'ailleurs en l'espèce, le demandeur devant le
daar de eiser voor de feitenrechter artikel 63 van de wet van 3 juli juge du fond ayant pu bénéficier de l'article 63 de la loi du 3
1978 heeft kunnen genieten, dat alleen aan de arbeiders die het juillet 1978 qui réserve aux seuls ouvriers victimes d'un licenciement
slachtoffer zijn van een willekeurig ontslag het voordeel voorbehoudt abusif le bénéfice d'un renversement de la charge de la preuve et
van een omkering van de bewijslast en van een forfaitaire compenserende vergoeding gelijk aan het loon van zes maanden. Het zou niet coherent zijn het onderscheid enkel te beschouwen ten aanzien van de duur van de opzegging zonder rekening te houden met de gevolgen ervan in andere aangelegenheden van het arbeidsrecht en de sociale zekerheid die op hetzelfde onderscheid berusten. B.4.3. De tijd waarover de wetgever vermag te beschikken om een vastgestelde ongrondwettige situatie te verhelpen is echter niet onbegrensd. Het doel van een geleidelijke harmonisatie van de statuten van de arbeiders en de bedienden waaraan de wetgever de voorkeur heeft gegeven boven een plotselinge afschaffing van het onderscheid tussen die beroepscategorieën, inzonderheid in een aangelegenheid waar de normen kunnen evolueren ten gevolge van collectieve onderhandelingen, verantwoordt niet langer, achttien jaar nadat het Hof heeft vastgesteld dat het in het geding zijnde criterium van onderscheid niet meer pertinent kon worden geacht, dat sommige verschillen in behandeling, zoals die welke voor de verwijzende rechter zijn aangevoerd, nog geruime tijd kunnen worden behouden, waardoor een toestand van manifeste ongrondwettigheid zou worden bestendigd. B.5.1. Een prejudicieel arrest waarin wordt vastgesteld dat een d'une rémunération compensatoire forfaitaire équivalente à six mois de salaire. Il ne serait pas cohérent d'isoler la distinction dans la seule matière de la durée du préavis sans tenir compte des effets qu'elle a dans d'autres matières du droit du travail et de la sécurité sociale qui reposent sur la même distinction. B.4.3. Le temps dont peut disposer le législateur pour remédier à une situation jugée inconstitutionnelle n'est cependant pas illimité. L'objectif d'une harmonisation progressive des statuts des ouvriers et des employés jugée préférable par le législateur à une brusque suppression de la distinction de ces catégories professionnelles, spécialement dans une matière où les normes peuvent évoluer grâce à la négociation collective, ne justifie plus, dix-huit ans après que la Cour eut constaté que le critère de distinction en cause ne pouvait plus être considéré comme pertinent, que certaines différences de traitement, comme celles qui sont invoquées devant le juge a quo, puissent encore être longtemps maintenues, perpétuant ainsi une situation d'inconstitutionnalité manifeste. B.5.1. Un arrêt préjudiciel qui constate qu'une disposition viole la
bepaling de Grondwet schendt, heeft niet dezelfde gevolgen als een Constitution n'a pas les mêmes effets qu'un arrêt d'annulation, qui
vernietigingsarrest, dat de ongrondwettige bepaling ab initio uit de fait disparaître ab initio la disposition inconstitutionnelle de
rechtsorde verwijdert. Terwijl de artikelen 10 tot 17 van de l'ordre juridique. Ainsi, alors que les articles 10 à 17 de la loi
bijzondere wet van 6 januari 1989 bepalen dat de in kracht van spéciale du 6 janvier 1989 prévoient que les décisions passées en
gewijsde gegane beslissingen die de rechtscolleges hebben gewezen op force de chose jugée rendues par les juridictions sur la base d'une
grond van een door het Hof vernietigde bepaling, het voorwerp kunnen disposition annulée par la Cour peuvent faire l'objet d'une
uitmaken van een intrekking, en terwijl artikel 18 van dezelfde wet bepaalt dat een nieuwe beroepstermijn openstaat tegen de administratieve handelingen en verordeningen die op grond van een vernietigde bepaling zijn genomen, maken de ongrondwettigheidsverklaringen op prejudiciële vragen aldus niet het voorwerp uit van soortgelijke bepalingen. Een prejudicieel arrest heeft echter, zonder de ongrondwettige bepaling uit de rechtsorde te doen verdwijnen, een effect dat het geschil overstijgt dat hangende is voor de rechter die de prejudiciële vraag heeft gesteld. Die rechter, evenals elk ander rechtscollege dat in dezelfde zaak uitspraak doet, dient de ongrondwettig bevonden rétractation, et que l'article 18 de la même loi prévoit qu'un nouveau délai de recours est ouvert contre les actes et règlements administratifs pris sur la base d'une disposition annulée, les déclarations d'inconstitutionnalité sur questions préjudicielles ne font pas l'objet de dispositions semblables. Toutefois, un arrêt préjudiciel, tout en ne faisant pas disparaître la disposition inconstitutionnelle de l'ordre juridique, a un effet qui dépasse le seul litige pendant devant le juge qui a posé la question préjudicielle. Celui-ci, ainsi que toute autre juridiction appelée à statuer dans la même affaire, doit laisser la disposition jugée
bepaling buiten toepassing te laten (artikel 28 van de bijzondere wet inconstitutionnelle inappliquée (article 28 de la loi spéciale du 6
van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof). Het gevolg van een janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle). Cet effet s'étend en
prejudicieel arrest strekt zich evenwel uit tot andere zaken, wanneer
ingevolge een dergelijk arrest van het Hof, de rechtscolleges outre à d'autres affaires, lorsque, à la suite d'un tel arrêt de la
ontslagen zijn van de verplichting tot het stellen van een Cour, les juridictions sont dispensées de l'obligation de poser une
prejudiciële vraag met een identiek onderwerp (artikel 26, § 2, tweede question préjudicielle ayant un objet identique (article 26, § 2,
lid, 2°, van dezelfde bijzondere wet). alinéa 2, 2°, de la même loi spéciale).
Hieruit vloeit voort dat het Hof moet onderzoeken in welke mate de Il en résulte que la Cour doit examiner dans quelle mesure l'incidence
weerslag van zijn beslissing dient te worden gemilderd teneinde de in de sa décision doit être tempérée afin de ne pas faire obstacle à
zijn eerdere arresten toegestane geleidelijke harmonisatie van de l'harmonisation progressive des statuts autorisée dans ses arrêts
statuten niet te doorkruisen. antérieurs.
B.5.2. Artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 B.5.2. L'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op het Grondwettelijk Hof verleent het Hof de bevoegdheid om, indien la Cour constitutionnelle habilite la Cour, si un recours en
het een beroep tot vernietiging gegrond acht, bij wege van algemene annulation est jugé fondé, à indiquer, par voie de disposition
beschikking, die gevolgen van de vernietigde bepaling aan te wijzen générale, ceux des effets de la disposition annulée qui doivent être
die als gehandhaafd moeten worden beschouwd of voorlopig gehandhaafd considérés comme définitifs ou maintenus provisoirement pour le délai
worden voor de termijn die het vaststelt. qu'elle détermine.
De bijzondere wet bevat geen soortgelijke regel wanneer het Hof in een La loi spéciale ne contient pas de règle analogue lorsque la Cour
prejudicieel arrest vaststelt dat een bepaling de Grondwet schendt. constate, dans un arrêt préjudiciel, qu'une disposition viole la Constitution.
B.5.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de bijzondere wet B.5.3. Au cours des travaux préparatoires de la loi spéciale du 9 mars
van 9 maart 2003 tot wijziging van de bijzondere wet van 6 januari 2003 modifiant la loi spéciale du 6 janvier 1989, un amendement qui
1989 werd een amendement verworpen dat ertoe strekte het Hof tendait à permettre expressément à la Cour de déterminer l'effet dans
uitdrukkelijk toe te laten de werking in de tijd van zijn prejudiciële le temps de ses arrêts préjudiciels a été rejeté. Ce rejet a été
arresten te bepalen. Die verwerping werd als volgt bepleit : justifié comme suit :
« De vice-eerste minister vestigt de aandacht op het feit dat elke « Le vice-premier ministre attire l'attention sur le fait que toute
belanghebbende kan tussenkomen in het kader van een beroep tot personne intéressée peut intervenir dans le cadre d'un recours en
vernietiging, terwijl in de procedure van de prejudiciële vraag, die annulation, tandis que la procédure de question préjudicielle étant
op een individueel geval is toegespitst, de mogelijkheid dat een derde axée sur un cas individuel, la possibilité d'intervention de tiers
tussenkomt niet in de wet is opgenomen. Wanneer de termijn voor het n'est pas prévue dans la loi. Quand le délai de recours est réouvert,
instellen van een beroep heropend wordt, kunnen andere personen d'autres personnes peuvent intervenir et la Cour [constitutionnelle] a
tussenkomen en heeft het [Grondwettelijk Hof] de mogelijkheid om zijn la possibilité de nuancer ce qu'elle a répondu sur question
antwoord op een prejudiciële vraag te nuanceren. Wanneer men evenwel préjudicielle. Par contre, si l'on donne à la Cour [constitutionnelle]
het [Grondwettelijk Hof] de bevoegdheid geeft om zelf algemene le pouvoir de tirer elle-même des conclusions générales de ses arrêts
conclusies te trekken uit zijn arresten na prejudiciële vragen, zullen rendus sur question préjudicielle, les droits des tiers qui pourraient
de rechten van de derden die eventueel kunnen tussenkomen, niet langer
worden in acht genomen » (Parl. St., Senaat, 2002-2003, nr. 2-897/6, intervenir ne seront plus respectés » (Doc. parl., Sénat, 2002-2003,
p. 217; ibid., p. 232). n° 2-897/6, p. 217; ibid. p. 233).
Sedert zijn arrest nr. 44/2008 van 4 maart 2008 aanvaardt het Hof Depuis son arrêt n° 44/2008 du 4 mars 2008, la Cour admet toutefois,
evenwel, rekening houdend met artikel 4, tweede lid, en artikel 26, § compte tenu de l'article 4, alinéa 2, et de l'article 26, § 2, alinéa
2, tweede lid, 2°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het 2, 2°, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
Grondwettelijk Hof, dat de personen die het afdoende bewijs leveren constitutionnelle, que justifient d'un intérêt à intervenir devant la
van het rechtstreekse gevolg dat het antwoord dat het Hof op een Cour les personnes qui font la preuve suffisante de l'effet direct que
prejudiciële vraag zal geven, op hun persoonlijke situatie kan hebben, peut avoir sur leur situation personnelle la réponse que va donner la
doen blijken van een belang om voor het Hof tussen te komen. Cour à une question préjudicielle.
Door toe te staan dat elke persoon die doet blijken van een belang de En autorisant toute personne qui justifie d'un intérêt à demander
vernietiging kan vorderen van bepalingen waarvan het Hof, uitspraak l'annulation de dispositions dont la Cour, statuant sur une question
doende op een prejudiciële vraag, heeft vastgesteld dat ze de Grondwet préjudicielle, a constaté qu'elles violent la Constitution, l'article
schenden, heeft artikel 4, tweede lid, dat in de bijzondere wet van 6 4, alinéa 2, qui a été inséré dans la loi spéciale du 6 janvier 1989
januari 1989 is ingevoerd bij de bijzondere wet van 9 maart 2003, de par la loi spéciale du 9 mars 2003, a étendu la possibilité de
mogelijkheid verruimd dat op een later tijdstip alsnog de gevolgen van
de ongrondwettig bevonden bepalingen worden gehandhaafd (zie bv. maintenir, ultérieurement, les effets des dispositions jugées
arrest nr. 140/2008 van 30 oktober 2008). De onzekerheid over de toepasbaarheid van de ongrondwettig bevonden bepalingen in de tijd kan verantwoorden dat het Hof in het prejudicieel arrest vooraf die rechtsonzekerheid voorkomt. B.5.4. Het komt het Hof toe in de aan het Hof voorgelegde zaken een billijk evenwicht na te streven tussen het belang dat elke situatie die strijdig is met de Grondwet wordt verholpen en de bekommernis dat bestaande toestanden en gewekte verwachtingen na verloop van tijd niet meer in het gedrang worden gebracht. Hoewel de vaststelling van een ongrondwettigheid in een prejudicieel arrest declaratoir is, kunnen het rechtszekerheidsbeginsel en het vertrouwensbeginsel derhalve verantwoorden dat de terugwerkende kracht die uit een dergelijke vaststelling kan voortvloeien, wordt beperkt. In zijn arrest Marckx van 13 juni 1979 heeft ook het Europees Hof voor inconstitutionnelles (voy. par exemple l'arrêt n° 140/2008 du 30 octobre 2008). L'incertitude liée à l'applicabilité dans le temps des dispositions jugées inconstitutionnelles peut justifier que la Cour prévienne cette insécurité juridique dans l'arrêt préjudiciel. B.5.4. Il appartient à la Cour de rechercher, dans les affaires qui lui sont soumises, un juste équilibre entre l'intérêt de remédier à toute situation contraire à la Constitution et le souci de ne plus compromettre, après un certain temps, des situations existantes et des attentes qui ont été créées. Bien que le constat d'une inconstitutionnalité dans un arrêt préjudiciel soit déclaratoire, les principes de la sécurité juridique et de la confiance légitime peuvent dès lors justifier de limiter l'effet rétroactif qui peut découler d'un tel constat. Dans l'arrêt Marckx du 13 juin 1979, la Cour européenne des droits de l'homme, se référant à l'arrêt Defrenne de la Cour de justice de
de Rechten van de Mens, verwijzend naar het arrest Defrenne van 8 l'Union européenne (CJCE 8 avril 1976, Gabrielle Defrenne c. Sabena,
april 1976 van het Hof van Justitie (HvJ, 8 april 1976, Gabrielle point 71) ainsi qu'au droit constitutionnel comparé, a observé que «
Defrenne t. Sabena, punt 71), alsook naar het vergelijkend
grondwettelijk recht, opgemerkt « dat de praktische gevolgen van een les conséquences pratiques de toute décision juridictionnelle doivent
rechterlijke uitspraak weliswaar zorgvuldig moeten worden afgewogen », être pesées avec soin », mais qu'« on ne saurait [...] aller jusqu'à
maar dat dit er niet toe mag leiden « dat de objectiviteit van het infléchir l'objectivité du droit et compromettre son application
recht geweld wordt aangedaan en omwille van de weerslag die een future en raison des répercussions qu'une décision de justice peut
rechterlijke beslissing voor het verleden kan hebben, de toepassing entraîner pour le passé » et que le principe de sécurité juridique
van dat recht in de toekomst in gevaar wordt gebracht » en dat het permet, dans certaines circonstances, de dispenser de remettre en
beginsel van de rechtszekerheid het in sommige omstandigheden mogelijk cause les actes ou situations juridiques antérieurs au prononcé d'un
maakt te worden ontslagen van het opnieuw in vraag stellen van
rechtshandelingen of -situaties die voorafgaan aan de uitspraak van arrêt constatant une violation de la Convention européenne des droits
een arrest waarmee een schending van het Europees Verdrag voor de
rechten van de mens is vastgesteld (EHRM, 13 juni 1979, Marckx t. de l'homme (CEDH, 13 juin 1979, Marckx c. Belgique, § 58; voir aussi
België, § 58; zie ook : arrest nr. 18/91 van 4 juli 1991, B.10). l'arrêt n° 18/91 du 4 juillet 1991, B.10).
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft met name aanvaard La Cour européenne des droits de l'homme a notamment admis qu'au
dat een grondwettelijk hof, rekening houdend met het
rechtszekerheidsbeginsel, aan de wetgever een termijn mag verlenen om regard du principe de la sécurité juridique, une cour
opnieuw wetgevend op te treden, wat voor gevolg heeft dat een constitutionnelle peut laisser un délai au législateur pour légiférer
ongrondwettige norm gedurende een overgangsperiode van toepassing à nouveau, ce qui a pour conséquence qu'une norme inconstitutionnelle
blijft (EHRM, besl. 16 maart 2000, Walden t. Liechtenstein). reste applicable pendant une période transitoire (CEDH, décision, 16
B.5.5. De handhaving van de gevolgen dient als een uitzondering op de mars 2000, Walden c. Liechtenstein).
declaratoire aard van het in het prejudicieel contentieux gewezen B.5.5. Le maintien des effets doit être considéré comme une exception
arrest te worden beschouwd. Alvorens te beslissen de gevolgen van een à la nature déclaratoire de l'arrêt rendu au contentieux préjudiciel.
dergelijk arrest te handhaven, moet het Hof vaststellen dat het Avant de décider de maintenir les effets d'un tel arrêt, la Cour doit
voordeel dat uit de niet-gemoduleerde vaststelling van ongrondwettigheid voortvloeit buiten verhouding staat tot de verstoring die zij voor de rechtsorde met zich zou meebrengen. Wat de voorliggende verschillen in behandeling betreft, zou een niet-gemoduleerde vaststelling van ongrondwettigheid in tal van hangende en toekomstige zaken tot een aanzienlijke rechtsonzekerheid leiden en een groot aantal werkgevers in ernstige financiële moeilijkheden kunnen brengen. Overigens moet in herinnering worden gebracht dat een dergelijke vaststelling van ongrondwettigheid de inspanningen van verdere harmonisatie zou kunnen doorkruisen waartoe het Hof de wetgever in zijn arrest nr. 56/93 heeft aangespoord. constater que l'avantage tiré de l'effet du constat d'inconstitutionnalité non modulé est disproportionné par rapport à la perturbation qu'il impliquerait pour l'ordre juridique. En ce qui concerne les différences de traitement soumises à la Cour, le constat, non modulé, d'inconstitutionnalité entraînerait dans de nombreuses affaires pendantes et futures une insécurité juridique considérable et pourrait engendrer des difficultés financières graves pour un grand nombre d'employeurs. Par ailleurs, il convient de rappeler qu'un tel constat d'inconstitutionnalité pourrait faire obstacle aux efforts d'harmonisation que la Cour, dans son arrêt n° 56/93, a incité le législateur à réaliser.
B.6. Uit hetgeen voorafgaat vloeit voort dat de prejudiciële vragen B.6. Il résulte de ce qui précède que les questions préjudicielles
bevestigend moeten worden beantwoord, maar dat de gevolgen van de in appellent une réponse affirmative mais que les effets des dispositions
het geding zijnde bepalingen tot uiterlijk 8 juli 2013 moeten worden en cause doivent être maintenus jusqu'au 8 juillet 2013 au plus tard.
gehandhaafd. De wetgever zal immers, sedert het voormelde arrest nr.
56/93 van 8 juli 1993, over een voldoende lange termijn hebben kunnen Le législateur, depuis l'arrêt n° 56/93 précité du 8 juillet 1993,
beschikken om de harmonisatie van de statuten van arbeiders en aura en effet pu disposer d'un délai suffisant pour achever
bedienden te voltooien. l'harmonisation des statuts des ouvriers et des employés.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- De artikelen 52, § 1, tweede tot vierde lid, en 59 van de wet van 3 - Les articles 52, § 1er, alinéas 2 à 4, et 59 de la loi du 3 juillet
juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten schenden de artikelen 1978 relative aux contrats de travail violent les articles 10 et 11 de
10 en 11 van de Grondwet. la Constitution.
- De gevolgen van die wetsbepalingen worden gehandhaafd totdat de - Les effets de ces dispositions législatives sont maintenus jusqu'à
wetgever nieuwe bepalingen aanneemt en uiterlijk tot 8 juli 2013. ce que le législateur adopte de nouvelles dispositions, et au plus tard jusqu'au 8 juillet 2013.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 7 juli 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 7 juillet 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De wnd. voorzitter, Le président f.f.,
J.-P. Snappe. J.-P. Snappe.
^