Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 85/2011 van 18 mei 2011 Rolnummer 4993 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, gesteld door het Hof Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 85/2011 van 18 mei 2011 Rolnummer 4993 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, gesteld door het Hof Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 85/2011 du 18 mai 2011 Numéro du rôle : 4993 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle des actes administratifs, posées par la La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 85/2011 van 18 mei 2011 Extrait de l'arrêt n° 85/2011 du 18 mai 2011
Rolnummer 4993 Numéro du rôle : 4993
In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 2 en 3 van de wet En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 2 et 3
van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de de la loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle des
bestuurshandelingen, gesteld door het Hof van Beroep te Bergen. actes administratifs, posées par la Cour d'appel de Mons.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J.
Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey en P. Nihoul, bijgestaan Spreutels, T. Merckx-Van Goey et P. Nihoul, assistée du greffier P.-Y.
door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij arrest van 25 juni 2010 in zake de stad Bergen tegen Edouard Par arrêt du 25 juin 2010 en cause de la ville de Mons contre Edouard
Deschamps, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen
op 5 juli 2010, heeft het Hof van Beroep te Bergen de volgende Deschamps, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 5
juillet 2010, la Cour d'appel de Mons a posé les questions
prejudiciële vragen gesteld : préjudicielles suivantes :
« 1) Schenden de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 « 1) Les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen de motivation formelle des actes administratifs sont-ils contraires aux
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou éventuellement
met het beginsel van het geheim van de stemming dat ten grondslag ligt combinés avec le principe du secret du vote qui préside à l'adoption
aan de aanneming van sommige administratieve besluiten door collegiale de certaines décisions administratives par des organes collégiaux et
organen, en met artikel 100, vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet, in avec l'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle Loi communale, en ce
zoverre zij de collegiale bestuursorganen die ertoe gehouden zijn een qu'ils feraient peser sur les organes administratifs collégiaux tenus
besluit te nemen dat voortvloeit uit een geheime stemming, dezelfde d'adopter une décision issue d'une vote secret les mêmes obligations
verplichtingen inzake uitdrukkelijke motivering zouden opleggen als de en matière de motivation formelle que sur les organes administratifs
individuele bestuursorganen of de collegiale organen die ertoe individuels ou les organes collégiaux autorisés à décider suite à un
gemachtigd zijn een besluit te nemen op basis van besprekingen ? processus de discussion ?
2) Schenden de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 2) Les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen de motivation formelle des actes administratifs sont-ils contraires aux
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou éventuellement
met het beginsel van het geheim van de stemming dat ten grondslag ligt combinés avec le principe du secret du vote qui préside à l'adoption
aan de aanneming van sommige administratieve besluiten door collegiale de certaines décisions administratives par des organes collégiaux et
organen, en met artikel 100, vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet, in avec l'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle Loi communale, en ce
zoverre zij zouden vereisen dat een gemeenteraad die zich heeft moeten qu'ils exigeraient d'un Conseil communal qui a dû se prononcer sur la
uitspreken op basis van een geheime stemming, in de hoofdtekst van de base d'un scrutin secret d'indiquer, dans le corps de l'acte à titre
handeling als uitdrukkelijke motivering alle redenen aangeeft waarom de motivation formelle, l'ensemble des raisons pour lesquelles, dans
hij, in het kader van een vergelijking van titels en verdiensten van
kandidaten met een soortgelijk profiel, heeft gekozen voor een van de le cadre d'une comparaison de titres et mérites de candidats au profil
kandidaten en niet voor de anderen ? assez proche, il a opté pour l'un des candidats et pas pour les autres ?
3) Schenden de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 3) Les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen de motivation formelle des actes administratifs sont-ils contraires aux
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou éventuellement
met het beginsel van het geheim van de stemming dat ten grondslag ligt combinés avec le principe du secret du vote qui préside à l'adoption
aan de aanneming van sommige administratieve besluiten door collegiale de certaines décisions administratives par des organes collégiaux et
organen, en met artikel 100, vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet, in avec l'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle Loi communale, en ce
zoverre zij een besluit op grond van artikel 100, vierde lid, van de qu'ils rendraient irrégulière, sur la base d'une insuffisance de
Nieuwe Gemeentewet genomen van de gemeenteraad, die na een motivation formelle, une décision d'un Conseil communal, prise sur la
vergelijking van de titels en verdiensten tussen twee kandidaten met base de l'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle Loi communale, qui, à
een soortgelijk profiel, zich anders heeft uitgesproken dan na afloop l'issue d'une comparaison des titres et mérites entre deux candidats
van een vorige vergelijking van hun titels en verdiensten, op grond
van een ontoereikende uitdrukkelijke motivering onregelmatig zouden au profil assez proche, s'est prononcé dans un sens différent de celui
maken om de enige reden dat de handeling niet uitdrukkelijk aangeeft retenu à l'issue d'une précédente comparaison de leurs titres et
welke motieven de gemeenteraad ertoe hebben gebracht van mening te mérites, pour la seule raison que l'acte n'indique pas explicitement
veranderen ? ». les motifs qui ont amené le Conseil communal à changer d'avis ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De artikelen 1 tot 4 van de wet van 29 juli 1991 betreffende de B.1.1. Les articles 1er à 4 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen bepalen : motivation formelle des actes administratifs disposent :
«

Artikel 1.Voor de toepassing van deze wet moeten worden verstaan

«

Art. 1er.Pour l'application de la présente loi, il y a lieu

onder : d'entendre par :
- Bestuurshandeling : - Acte administratif :
De eenzijdige rechtshandeling met individuele strekking die uitgaat L'acte juridique unilatéral de portée individuelle émanant d'une
van een bestuur en die beoogt rechtsgevolgen te hebben voor één of autorité administrative et qui a pour but de produire des effets
juridiques à l'égard d'un ou de plusieurs administrés ou d'une autre
meer bestuurden of voor een ander bestuur; autorité administrative;
- Bestuur : - Autorité administrative :
De administratieve overheden als bedoeld in artikel 14 van de Les autorités administratives au sens de l'article 14 des lois
gecoördineerde wetten op de Raad van State; coordonnées sur le Conseil d'Etat;
- Bestuurde : - Administré :
Elke natuurlijke of rechtspersoon in zijn betrekkingen met het Toute personne physique ou morale dans ses rapports avec les autorités
bestuur. administratives.

Art. 2.De bestuurshandelingen van de besturen bedoeld in artikel 1

Art. 2.Les actes administratifs des autorités administratives visées

moeten uitdrukkelijk worden gemotiveerd. à l'article premier doivent faire l'objet d'une motivation formelle.

Art. 3.De opgelegde motivering moet in de akte de juridische en

Art. 3.La motivation exigée consiste en l'indication, dans l'acte,

feitelijke overwegingen vermelden die aan de beslissing ten grondslag des considérations de droit et de fait servant de fondement à la
liggen. Zij moet afdoende zijn. décision. Elle doit être adéquate.

Art. 4.De bij deze wet voorgeschreven motiveringsplicht is niet van

Art. 4.L'obligation de motiver imposée par la présente loi ne

toepassing indien de motivering van de handeling : s'impose pas lorsque l'indication des motifs de l'acte peut :
1° de uitwendige veiligheid van de Staat in het gedrang kan brengen; 1° compromettre la sécurité extérieure de l'Etat;
2° de openbare orde kan verstoren; 2° porter atteinte à l'ordre public;
3° afbreuk kan doen aan de eerbied voor het privéleven; 3° violer le droit au respect de la vie privée;
4° afbreuk kan doen aan de bepalingen inzake de zwijgplicht ». 4° constituer une violation des dispositions de matière de secret
professionnel ».
B.1.2. Artikel 100, vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet, dat in het B.1.2. L'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle loi communale, devenu
Waalse Gewest artikel L1122-27 van het Wetboek van de plaatselijke l'article L1122-27 du Code de la démocratie locale et de la
democratie en de decentralisatie is geworden, bepaalt : décentralisation en Région wallonne, dispose :
« Er wordt enkel over voordrachten van kandidaten, benoemingen in « Seules les présentations de candidats, les nominations aux emplois,
betrekkingen, indisponibiliteitsstellingen, preventieve schorsingen in les mises en disponibilité, les suspensions préventives dans l'intérêt
het belang van de dienst en tuchtstraffen bij geheime stemming du service et les sanctions disciplinaires, font l'objet d'un scrutin
beslist, bij volstrekte meerderheid van de stemmen ». secret, à la majorité absolue des suffrages ».
B.2. Uit de elementen van het geding en uit de motivering van de B.2. Il se déduit des éléments de la cause et de la motivation de la
verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof wordt gevraagd of de décision de renvoi que la Cour est interrogée sur le point de savoir
artikelen 2 en 3 van de voormelde wet van 29 juli 1991 in strijd zijn si les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 précitée violent
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in die interpretatie dat zij les articles 10 et 11 de la Constitution s'ils sont interprétés comme
vereisen dat een besluit dat een collegiaal orgaan met toepassing van exigeant qu'une décision adoptée au scrutin secret par un organe
artikel 100, vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet bij geheime collégial en application de l'article 100, alinéa 4, de la Nouvelle
stemming heeft genomen, de motieven moet aangeven waarom dat orgaan loi communale doit indiquer les motifs pour lesquels cet organe a été
ertoe is gebracht, wanneer het zoals te dezen gaat om een akte van amené, s'il s'agit comme en l'espèce d'un acte de nomination, à
benoeming, een kandidaat boven een andere te verkiezen. préférer un candidat plutôt qu'un autre.
B.3.1. De voordelen van de uitdrukkelijke motivering worden in de B.3.1. Les avantages de la motivation formelle sont ainsi décrits dans
parlementaire voorbereiding van de wet van 29 juli 1991 als volgt beschreven : « De bestuurde wordt door de motivering niet alleen in kennis gesteld van de redenen die ten grondslag liggen aan de bestuurshandeling, maar hij krijgt bovendien de mogelijkheid om met kennis van zaken een gesprek aan te gaan met het bestuur dat de handeling heeft verricht ten einde de beslissing eventueel ' om te buigen '. In geval van beroep kan de verzoeker die de motivering van een bestreden handeling kent, beter zijn rechtsmiddelen voorbereiden. En tot slot is de motivering een waarborg dat de zaak op een ernstige en onpartijdige wijze zal worden onderzocht. les travaux préparatoires de la loi du 29 juillet 1991 : « A l'administré, la motivation procure la possibilité d'être informé des motifs de l'acte administratif en même temps qu'elle lui permet de pouvoir discuter en toute connaissance de cause avec son auteur, de manière à éventuellement pouvoir ' aménager ' la décision. En cas de recours, le requérant informé des motifs d'un acte contesté sera plus à même d'organiser ses moyens. Enfin, elle constitue le gage d'un examen sérieux et impartial de l'affaire.
Voor het bestuur heeft de motivering tot gevolg dat de betrekkingen Envisagée du côté de l'administration, la motivation a pour effet de
met de bestuurden vlotter verlopen en dat het zich meer op zijn rendre les relations avec les administrés plus aisées en permettant à
overtuigingskracht dan op dwangmiddelen kan verlaten. De motivering l'autorité d'user de plus de persuasion que de coercition. De plus,
vergemakkelijkt tevens de controle van de hogere of de elle facilite le contrôle exercé par l'autorité supérieure ou de
toezichthoudende overheid op het ondergeschikte bestuur » (Parl. St., tutelle sur l'autorité subordonnée » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n°
Senaat, B.Z. 1988, nr. 215-1, pp. 1 en 2). 215-1, pp. 1 et 2).
In dezelfde parlementaire voorbereiding wordt, in de volgende Les mêmes travaux préparatoires exposent, dans les termes suivants, le
bewoordingen, het doel van het wetsvoorstel uiteengezet : but poursuivi par la proposition de loi :
« Het is de bedoeling van de indiener van dit wetsvoorstel om, door « L'auteur de la présente proposition entend poursuivre le but
middel van een afzonderlijke wetgeving, in het Belgisch administratief d'introduire dans le système administratif belge une législation
bestel het algemene principe in te voeren van de uitdrukkelijke autonome visant à ériger en principe général l'obligation de motiver
formellement les actes des autorités administrative, obligation qui
motiveringsplicht voor de bestuurshandelingen als tegenhanger van het constitue la contrepartie de ce droit fondamental qu'a l'administré
fundamentele recht van de bestuurde om de gronden te kennen van de d'être informé des motifs ayant conduit à la décision le concernant »
beslissing die op hem betrekking heeft » (ibid., p. 8). (ibid., p. 8).
B.3.2. Uit de parlementaire voorbereiding van de voormelde wet blijkt B.3.2. Il ressort des travaux préparatoires de la loi précitée que
dat die verplichting van de uitdrukkelijke motivering, zoals de Raad cette obligation de motivation formelle, comme l'a rappelé le Conseil
van State herhaaldelijk in herinnering heeft gebracht, eveneens
betrekking heeft op de besluiten die bij geheime stemming zijn genomen d'Etat à plusieurs reprises, concerne également les décisions prises à
(ibid., nr. 215-3, pp. 21 en 22). la suite d'un scrutin secret (ibid., n° 215-3, pp. 21 et 22).
In het advies dat hij heeft uitgebracht over een wetsvoorstel dat Dans l'avis qu'il a rendu sur une proposition de loi qui visait à
ertoe strekte de voormelde wet van 29 juli 1991 te wijzigen, teneinde modifier la loi du 29 juillet 1991 précitée, pour exclure de son champ
de bestuurshandelingen waarvan de aanneming krachtens de wet bij
geheime stemming gebeurt, van het toepassingsgebied ervan uit te d'application les actes administratifs pour l'adoption desquels la loi
sluiten, wetsvoorstel dat niet is aangenomen, heeft de Raad van State prévoit un scrutin secret, proposition de loi qui n'a pas été adoptée,
eraan herinnerd : le Conseil d'Etat a rappelé :
« Het doel van een geheime stemming is immers de leden van het « Le but du vote secret est en effet de protéger les membres de
collegiaal orgaan te beschermen tegen iedere druk van binnenuit of van
buitenaf ut singuli. Wat geheim gehouden moet blijven worden, is l'organe collégial de toute pression intérieure ou extérieure ut
datgene wat ieder lid van het collegiaal orgaan ertoe gebracht heeft singuli. Ce qui doit être tenu secret est la démarche individuelle qui
te stemmen zoals het heeft gestemd. Het lid moet dus niet zeggen a conduit chaque membre de l'organe collégial à voter comme il l'a
waarom het zo gestemd heeft, maar dat neemt niet weg dat de beslissing fait. Celui-ci n'a donc pas à justifier les raisons de son vote, mais
die na de stemming is genomen gewettigd moet kunnen worden door cela n'empêche pas que la décision prise à l'issue du vote doit
motieven die blijken uit het administratief dossier (materiële pouvoir être justifiée par des motifs dégagés du dossier administratif
motivering), die, wegens de verplichting tot uitdrukkelijke (motivation matérielle), lesquels, en raison de l'obligation de
motivering, overgenomen moeten worden in de beslissing » (Parl. St., motivation formelle, doivent en outre être indiqués dans la décision »
Kamer, 2002-2003, DOC 50-2336/002, p. 7). (Doc. parl., Chambre, 2002-2003, DOC 50-2336/002, p. 7).
B.4. De situatie van het collegiale orgaan dat ertoe is gehouden een B.4. La situation de l'organe collégial qui est tenu d'adopter une
besluit bij geheime stemming te nemen, met toepassing van artikel 100, décision à l'issue d'un vote secret, en application de l'article 100,
vierde lid, van de Nieuwe Gemeentewet, verschilt, ten aanzien van de alinéa 4, de la Nouvelle loi communale, n'est pas essentiellement
verplichting om de bestuurshandelingen te motiveren, in wezen niet van
die van de individuele of collegiale organen van de administratieve différente, au regard de l'obligation de motivation des actes
overheden die besluiten nemen op basis van beraadslagingen die niet administratifs, de celle des organes individuels ou collégiaux des
geheim zijn. Hoewel het juist is dat de geheime stemming zich verzet autorités administratives qui prennent des décisions à la suite de
tegen de openbaarmaking van de persoonlijke standpunten van ieder lid délibérations qui ne sont pas secrètes. S'il est exact que le scrutin
van de gemeenteraad, is het niet met die vereiste onverenigbaar dat secret s'oppose à la divulgation des opinions personnelles de chaque
het door het collegiale orgaan zelf genomen besluit de motieven membre du conseil communal, il n'est pas incompatible avec cette
aangeeft die aan de basis ervan liggen. Immers, de uitdrukkelijke exigence que la décision adoptée par l'organe collégial lui-même
motivering van een individuele administratieve handeling bestaat in indique les motifs qui la sous-tendent. En effet, motiver formellement
het aangeven, in de handeling, van de overwegingen in rechte en in un acte administratif individuel consiste en l'indication, dans
feite die ten grondslag liggen aan het besluit, en niet in het naast l'acte, des considérations de droit et de fait servant de fondement à
elkaar plaatsen van de individuele standpunten van ieder lid van het la décision et non dans une juxtaposition des opinions individuelles
collegiale orgaan. De wettelijke verplichting van de geheime stemming de chaque membre de l'organe collégial. L'obligation légale du vote
wordt niet verzwakt door de wettelijke verplichting om het aldus secret n'est pas énervée par l'obligation légale de motiver
genomen collegiaal administratief besluit uitdrukkelijk te motiveren. formellement la décision administrative collégiale ainsi adoptée.
B.5. De veralgemening van de verplichting tot uitdrukkelijke B.5. La généralisation de l'obligation de motivation formelle pour les
motivering voor de administratieve overheden, ingesteld bij de wet van autorités administratives instituée par la loi du 29 juillet 1991 est
29 juli 1991, is een recht van de bestuurde, aan wie aldus een un droit de l'administré, auquel est ainsi offerte une garantie
bijkomende waarborg wordt geboden tegen bestuurshandelingen met supplémentaire contre les actes administratifs de portée individuelle
individuele strekking die willekeurig zouden zijn. qui seraient arbitraires.
Gelet op het met de wet van 29 juli 1991 nagestreefde doel vermeld in Compte tenu de l'objectif poursuivi par la loi du 29 juillet 1991
B.3.1 en B.3.2, kan niet worden aanvaard dat een persoon die zich mentionné en B.3.1 et B.3.2, il ne peut être admis qu'une personne qui
kandidaat heeft gesteld voor een betrekking, geheel of gedeeltelijk s'est portée candidate pour un emploi soit privée en tout ou en partie
wordt belet de motieven te kennen die aan de basis liggen van een hem de connaître les motifs qui sous-tendent une décision qui la concerne
betreffend besluit om de enige reden dat dat besluit bij geheime pour la seule raison que cette décision a été adoptée au scrutin
stemming is genomen. Hij bevindt zich immers in dezelfde situatie als secret. Elle est en effet dans la même situation que tout autre
die van iedere bestuurde die zich kandidaat heeft gesteld voor een administré ayant posé sa candidature à une nomination.
benoeming. B.6. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. B.6. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 betreffende de Les articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen schenden de motivation formelle des actes administratifs ne violent pas les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 18 mei 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 18 mai 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^