Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 80/2011 van 18 mei 2011 Rolnummer 4966 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 73, vijfde lid, en 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door de Rechtbank van Koophan Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 80/2011 van 18 mei 2011 Rolnummer 4966 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 73, vijfde lid, en 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door de Rechtbank van Koophan Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 80/2011 du 18 mai 2011 Numéro du rôle : 4966 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 73, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, posées par le Tribunal de commerce d La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 80/2011 van 18 mei 2011 Extrait de l'arrêt n° 80/2011 du 18 mai 2011
Rolnummer 4966 Numéro du rôle : 4966
In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 73, vijfde En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 73,
lid, en 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1997, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites,
gesteld door de Rechtbank van Koophandel te Charleroi. posées par le Tribunal de commerce de Charleroi.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels en F. Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels et F. Daoût, assistée
Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 19 mei 2010 in zake Michelle Noël tegen Xavier Par jugement du 19 mai 2010 en cause de Michelle Noël contre Xavier
Dehombreux en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is Dehombreux et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 18 juni 2010, heeft de Rechtbank van Koophandel te Cour le 18 juin 2010, le Tribunal de commerce de Charleroi a posé les
Charleroi de volgende prejudiciële vragen gesteld : questions préjudicielles suivantes :
« 1. Indien wordt aangenomen dat de wet van 18 juli 2008, in zoverre « 1. S'il est admis que la loi du 18 juillet 2008, en ce qu'elle a
zij artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet heeft gewijzigd, modifié l'article 82, alinéa 2, de la loi sur les faillites, a
een eigen recht van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot op consacré un droit propre du conjoint ou de l'ex-conjoint à
verschoonbaarheid heeft verankerd, bestaat er dan geen discriminatie, l'excusabilité, n'existe-t-il pas une discrimination, contraire aux
in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat de situatie van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot onherroepelijk en noodzakelijkerwijs verbonden is met het al dan niet toekennen van het voordeel van de verschoonbaarheid aan de gefailleerde, hoewel tussen het feit dat aanleiding heeft gegeven tot de persoonlijke aansprakelijkheid van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot voor de schuld van zijn echtgenoot of voor de schuld van zijn voormalige echtgenoot die werd aangegaan tijdens het huwelijk, enerzijds, en de beslissing waarbij uitspraak wordt gedaan over de verschoonbaarheid van de gefailleerde, anderzijds, er zich omstandigheden kunnen voordoen die de weigering van de verschoonbaarheid van de gefailleerde verantwoorden en waarop de echtgenoot, en a fortiori de voormalige echtgenoot, geen enkele vat heeft terwijl de situatie van de gefailleerde bekeken wordt in het licht van persoonlijke elementen van deze laatste ? 2. In de veronderstelling dat artikel 73, vijfde lid, van de faillissementswet in de versie ervan die thans van toepassing is, in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de weg van het derdenverzet uitsluitend opent voor de schuldeisers van de gefailleerde en niet articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint est irrémédiablement et nécessairement liée à l'octroi ou non du bénéfice de l'excusabilité au failli, bien que, d'une part entre le fait générateur par lequel le conjoint ou l'ex-conjoint est personnellement obligé à la dette de son époux ou [à] la dette de son ex-époux et qui a été contractée au temps de mariage et, d'autre part, la décision qui statue sur l'excusabilité du failli, il peut survenir des circonstances justifiant le refus de l'excusabilité du failli et pour lesquelles le conjoint, et a fortiori l'ex-conjoint, n'a aucune prise alors que la situation du failli est examinée au regard d'éléments personnels à ce dernier ? 2. Dans l'hypothèse où l'article 73, alinéa 5, de la loi sur les faillites dans sa version actuellement applicable est interprété comme ouvrant la voie de la tierce-opposition aux seuls créanciers du failli
voor elke belanghebbende derde in de zin van artikel 1122 van het et non point à tout tiers intéressé au sens de l'article 1122 du Code
Gerechtelijk Wetboek, bestaat er dan geen discriminatie, in strijd met judiciaire, n'existe-t-il pas une discrimination, contraire aux
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, aangezien het beroep op de articles 10 et 11 de la Constitution, dès lors que le conjoint ou
procedure van het derdenverzet tegen de beslissing waarbij uitspraak l'ex-conjoint du failli est privé du recours à la procédure de la
wordt gedaan over de verschoonbaarheid ontzegd wordt aan de echtgenoot
of de voormalige echtgenoot van de gefailleerde hoewel hij van een tierce-opposition contre la décision statuant sur l'excusabilité
belang kan doen blijken, terwijl de schuldeisers van de gefailleerde quoique pouvant justifier d'un intérêt et ce alors que les créanciers
die beschikken over een soortgelijk belang bij de kwestie van de du failli qui disposent d'un intérêt semblable à la question de
verschoonbaarheid van de gefailleerde het voordeel van dat beroep wel kunnen genieten ? ». l'excusabilité du failli peuvent bénéficier dudit recours ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De artikelen 73, vijfde lid, en 82, tweede lid, van de B.1. Les articles 73, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août
faillissementswet van 8 augustus 1997 bepalen : 1997 sur les faillites disposent :
«

Art. 73.[...] Van het vonnis waarbij de sluiting van het faillissement wordt uitgesproken wegens ontoereikendheid van het actief wordt aan de gefailleerde kennis gegeven en het wordt bij uittreksel bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad , door de griffier. Dit uittreksel bevat de naam, de voornaam en het adres van de personen die als vereffenaars worden beschouwd. De beslissing waarbij de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, is binnen een maand te rekenen vanaf de bekendmaking van het vonnis tot sluiting van het faillissement vatbaar voor derdenverzet dat door iedere schuldeiser persoonlijk wordt ingesteld door middel van een dagvaarding gedaan aan de gefailleerde en aan de

 «

Art. 73.[...] Le jugement prononçant la clôture de la faillite pour insuffisance d'actif est notifié au failli et publié par extrait au Moniteur belge , par les soins du greffier. Cet extrait contiendra les nom, prénom et adresse des personnes considérées comme liquidateurs. La décision qui prononce l'excusabilité du failli est susceptible de tierce-opposition par citation donnée au failli et au curateur de la part des créanciers individuellement dans le mois à compter de la publication du jugement
curator. de clôture.
[...] ». [...] »
«

Art. 82.[...]

 «

Art. 82.[...]
De echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is Le conjoint du failli qui est personnellement obligé à la dette de son
voor de schuld van zijn echtgenoot, of de voormalige echtgenoot die
persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn voormalige époux ou l'ex-conjoint qui est personnellement obligé à la dette de
echtenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan, wordt son époux contractée du temps du mariage est libéré de cette
ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd. obligation par l'effet de l'excusabilité.
[...] ». [...] »
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.2. Noch in de eerste prejudiciële vraag, noch in de motieven waarop B.2. Ni la première question préjudicielle ni les motifs qui la
ze is gebaseerd worden de categorieën van personen aangegeven soutiennent n'indiquent les catégories de personnes entre lesquelles
waartussen de erin aangeklaagde discriminatie zou bestaan. existerait la discrimination qu'elle dénonce.
B.3. Hoewel de vraag verwijst naar een eigen recht op B.3. Bien que la question fasse référence à un droit propre à
verschoonbaarheid dat wordt toegekend aan de echtgenoot en de l'excusabilité conféré au conjoint et à l'ex-conjoint du failli par
voormalige echtgenoot van de gefailleerde bij het in het geding zijnde l'article 82, alinéa 2, en cause, modifié par la loi du 18 juillet
artikel 82, tweede lid, zoals gewijzigd bij de wet van 18 juli 2008 2008 (alors que cette loi se borne à étendre à l'ex-conjoint la règle
(terwijl die wet zich ertoe beperkt de regel die de wet van 2 februari que la loi du 2 février 2005 avait instaurée en faveur du conjoint et
2005 ten gunste van de echtgenoot had ingevoerd, uit te breiden tot de ne modifie donc pas la situation de celui-ci) et que la motivation du
voormalige echtgenoot, en dus niet de situatie van de echtgenoot jugement a quo se réfère à l'hypothèse du divorce (alors qu'en
wijzigt), en hoewel de motivering van het verwijzingsvonnis verwijst l'espèce, le juge a quo est saisi par la veuve d'un failli déclaré non
naar het geval van echtscheiding (terwijl te dezen een zaak bij de excusable), cette question peut être entendue comme portant sur la
verwijzende rechter wordt aanhangig gemaakt door de weduwe van een différence de traitement que l'article 82, alinéa 2, instaurerait
gefailleerde die niet verschoonbaar werd verklaard), kan die vraag in entre le conjoint ou l'ex-conjoint du failli, d'une part, et le
die zin worden begrepen dat zij het verschil in behandeling betreft failli, d'autre part, en ce que la déclaration d'inexcusabilité a une
dat artikel 82, tweede lid, zou invoeren tussen de echtgenoot of incidence automatique sur la situation des premiers alors que seul le
voormalige echtgenoot van de gefailleerde, enerzijds, en de second est en mesure de faire valoir son point de vue devant le juge
gefailleerde, anderzijds, doordat de niet-verschoonbaarverklaring een qui statue sur son excusabilité.
automatische weerslag heeft op de situatie van de eerstgenoemden, terwijl alleen de laatstgenoemde zijn standpunt kan doen gelden voor de rechter die zich uitspreekt over zijn verschoonbaarheid. B.4. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van de faillissementswetgeving die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. De verklaring van verschoonbaarheid vormt voor de gefailleerde een gunstmaatregel die hem in staat stelt zijn activiteiten op een aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang maar ook in het belang van zijn schuldeisers of sommigen onder hen die belang erbij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op een dergelijke basis hervat, waarbij het voortzetten van een handels- of industriële activiteit bovendien het algemeen belang kan dienen B.4. La disposition en cause fait partie de la législation sur les faillites, qui vise essentiellement à réaliser un juste équilibre entre les intérêts du débiteur et ceux des créanciers. La déclaration d'excusabilité constitue pour le failli une mesure de faveur qui lui permet de reprendre ses activités sur une base assainie et ceci, non seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur débiteur reprenne ses activités sur une telle base, le maintien d'une activité commerciale ou industrielle pouvant en outre servir l'intérêt général (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 35 en 36). pp. 35 et 36).
De wetgever, die van oordeel is dat « de mogelijkheid tot herstel
[...] utopisch [blijft] indien [de gefailleerde] de last van het Jugeant que « la faculté de se redresser est [...] utopique si [le
passief moet blijven dragen », heeft gemeend dat « het [...] immers failli] doit conserver la charge du passif », le législateur a estimé
niet te verantwoorden [is] dat het in gebreke blijven van de que « rien ne justifie que la défaillance du débiteur, conséquence de
schuldenaar als gevolg van omstandigheden waarvan hij het slachtoffer
is, hem verhindert andere activiteiten te verrichten » (Parl. St., circonstances dont il est victime, l'empêche de reprendre d'autres
Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 50). activités » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/13, p. 50).
Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever « op een Il ressort des travaux préparatoires que le législateur s'est soucié
evenwichtige wijze rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde de tenir « compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la
belangen van de gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie
en de economie in zijn geheel » en voor een menselijke regeling heeft dans son ensemble » et d'assurer un règlement humain qui respecte les
willen zorgen die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl., Chambre,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29). 1991-1992, n° 631/13, p. 29).
B.5. Artikel 82, tweede lid, bevrijdt de echtgenoot en de voormalige B.5. L'article 82, alinéa 2, libère de ses obligations le conjoint et
echtgenoot van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde, die
persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van de gefailleerde, van l'ex-conjoint du failli excusé qui est personnellement obligé à la
die verplichting. dette du failli.
Om het in B.3 vermelde verschil in behandeling te toetsen, dient Pour contrôler la différence de traitement indiquée en B.3, il
rekening te worden gehouden, enerzijds, met de economische en sociale convient de tenir compte, d'une part, des objectifs économiques et
doelstellingen van de in het geding zijnde maatregel en, anderzijds, sociaux de la mesure en cause et, d'autre part, des principes,
met de ter zake geldende beginselen van het burgerlijk vermogensrecht applicables en la matière, du droit patrimonial civil, en vertu
volgens welke « alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan [...] desquels « les conventions légalement formées tiennent lieu de loi à
degenen die deze hebben aangegaan, tot wet [strekken] » (artikel 1134, ceux qui les ont faites » (article 1134, alinéa 1er, du Code civil) et
eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek) en « ieder die persoonlijk « quiconque est obligé personnellement est tenu de remplir ses
verbonden is, [...] gehouden [is] zijn verbintenissen na te komen, engagements sur tous ses biens mobiliers ou immobiliers, présents et à
onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende, hetzij
onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige » (artikel 7 van de hypotheekwet van 16 december 1851). venir » (article 7 de la loi hypothécaire du 16 décembre 1851).
B.6. De uitbreiding van de gevolgen van de verschoonbaarheid tot de B.6. L'extension des effets de l'excusabilité au conjoint qui est
echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van de personnellement obligé à la dette du failli avait été instaurée par la
gefailleerde, werd bij de wet van 2 februari 2005 ingevoerd, niet om loi du 2 février 2005 non pour éviter une discrimination sur le plan
discriminatie te vermijden op het vlak van de solidariteit die uit het
huwelijk is ontstaan, maar omdat, in geval van gemeenschap van
goederen, de inkomsten uit een nieuwe beroepsactiviteit van de de la solidarité née du mariage, mais parce que, en cas de communauté
gefailleerde in het gemeenschappelijke vermogen terechtkomen (artikel de biens, les revenus d'une nouvelle activité professionnelle du
1405, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek). Vervolgingen op de failli entrent dans le patrimoine commun (article 1405, alinéa 1er, du
goederen van de echtgenoot, ingesteld door de schuldeisers van de Code civil). Les poursuites exercées sur les biens du conjoint par les
gefailleerde, zouden de inkomsten van de gefailleerde uit zijn nieuwe créanciers du failli pourraient atteindre les revenus procurés par la
activiteit kunnen raken, wat strijdig zou zijn met het nagestreefde nouvelle activité de celui-ci, ce qui serait contraire à l'objectif
doel. poursuivi.
B.7. Door, bij de wet van 18 juli 2008, de gevolgen van de B.7. En étendant, par la loi du 18 juillet 2008, les effets de
verschoonbaarheid uit te breiden tot de voormalige echtgenoot, heeft l'excusabilité à l'ex-conjoint, le législateur a entendu, même si
de wetgever, ook al was het niet vereist door het doel van l'objectif poursuivi par l'excusabilité elle-même ne le requérait pas,
verschoonbaarheid op zich, de voormalige echtgenoot willen beschermen. protéger l'ex-conjoint. Les travaux préparatoires de cette loi
De parlementaire voorbereiding van die wet luidt immers als volgt : indiquent en effet :
« De wetgever heeft [...] nooit de gevolgen die een echtscheiding voor de echtgenoot van de gefailleerde zou hebben, inzonderheid een echtscheiding die zou worden voltrokken vóór de verschoonbaarheid van die echtgenoot effect sorteert, aan een specifiek onderzoek onderworpen. Het betreft hier een punt dat momenteel bijzonder heikel is, niet alleen in het licht van de thans geldende wetsbepalingen, maar vooral als gevolg van arrest nr. 37/2007 (7 maart 2007) van het Grondwettelijk Hof. Volgens sommigen bestond er immers een discriminatie tussen diegene die echtgenoot bleef en de gewezen echtgenoot (die de echtscheidingsprocedure begon en beëindigde vóór het verkrijgen van de verschoonbaarheid). Het Hof heeft geoordeeld dat die toestand géén discriminatie inhoudt. Terzake kan worden verwezen « [...] le législateur n'a jamais soumis à un examen spécifique les conséquences d'un divorce pour le conjoint du failli, en particulier d'un divorce qui interviendrait avant l'admission de l'excusabilité de son époux. A l'heure actuelle, au regard du droit en vigueur mais surtout suite à un arrêt de la Cour constitutionnelle du 7 mars 2007 (arrêt n° 37/2007), cette problématique vient au jour avec une acuité toute particulière. Selon certains, il existait en effet une discrimination entre la personne qui restait conjoint et l'ex-conjoint (qui avait commencé et terminé la procédure de divorce avant l'admission de l'excusabilité). La Cour a estimé que cette situation ne présentait pas de discrimination. Il est renvoyé, en la matière, au point B.7. de
naar punt B.7. van het arrest (cf. DOC 52 1032/001, blz. 5). l'arrêt (cf. DOC 52 1032/001, p. 5).
Strikt juridisch, alsook rekening houdend met de grondwettigheid van Si, au plan de la constitutionnalité de la loi, au regard des buts
de wet en met de doelstellingen die ze nastreeft, kunnen de indieners poursuivis par celle-ci, les auteurs de la proposition à l'examen
van dit wetsvoorstel die visie wel volgen. Toch achten zij een peuvent, dans une approche strictement juridique, admettre cette
wetswijziging noodzakelijk, want met name om sociale redenen kan het position, ils estiment cependant que, dans une approche sociale, une
niet door de beugel dat er een verschil in behandeling bestaat tussen, modification législative doit intervenir, eu égard à la différence de
enerzijds, de echtgenoot van de gefailleerde die aansprakelijk is voor de schulden en, anderzijds, de voormalige echtgenoot die zich tijdens de duur van het huwelijk voor die schulden aansprakelijk heeft gesteld. Doordat het huwelijk evenwel is ontwricht geniet laatstgenoemde echtgenoot niet langer automatisch de gevolgen van een eventuele verschoonbaarheid en daar komt nog bij dat de betrokkene bij het faillissement of tijdens de periode rond het faillissement veelal niet meer bij machte was eventueel nog iets gedaan te krijgen van zijn echtgenoot. Het is bijgevolg aangewezen artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet nogmaals te wijzigen en duidelijk te stellen dat traitement réservée entre, d'une part, le conjoint du failli, qui est obligé à la dette, et, d'autre part, l'ex-conjoint qui, du temps du mariage, s'est obligé à la dette et qui, de par le fait de la désunion, ne peut plus bénéficier automatiquement des effets de l'éventuelle excusabilité, alors que, de surcroît, dans la plupart des cas, au moment de la faillite et dans les périodes proches de celle-ci, il n'est plus à même d'intervenir auprès de son conjoint. Il se recommande par conséquent de modifier une nouvelle fois
ingevolge de verschoonbaarheid niet enkel de echtgenoot van de l'article 82, alinéa 2, de la loi sur les faillites et de prévoir
gefailleerde bevrijd is van zijn verbintenissen, maar ook de gewezen clairement que du fait de l'excusabilité, non seulement le conjoint du
echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van zijn failli est libéré de ses obligations, mais aussi l'ex-conjoint qui est
echtgenoot, aangegaan tijdens het huwelijk. De voorwaarden uit het personnellement responsable de la dette contractée par son conjoint
derde lid van het artikel 82 blijven behouden. Het is bijgevolg pendant le mariage. Les conditions de l'alinéa 3 de l'article 82 sont
duidelijk de bedoeling de echtgenoot en de gewezen echtgenoot op voet maintenues. Le but est par conséquent clairement de mettre le conjoint
van gelijkheid te brengen » (Parl. St., Kamer, 2007-2008, DOC et l'ex-conjoint sur un pied d'égalité » (Doc. parl., Chambre,
52-1032/003, pp. 4 en 5). 2007-2008, DOC 52-1032/003, pp. 4 et 5).
B.8. De enkele omstandigheid dat de wetgever voortaan ook de B.8. La simple circonstance que le législateur entende désormais
voormalige echtgenoot wil beschermen, impliceert niet dat hij zijn protéger aussi l'ex-conjoint n'implique pas qu'il aurait renoncé à son
vroegere doelstelling zou hebben opgegeven : het doel van artikel 82, objectif antérieur : l'objectif de l'article 82, alinéa 2, reste de
tweede lid, blijft de gefailleerde in staat stellen zijn activiteit op permettre au failli de reprendre son activité sur une base assainie
een aangezuiverde basis te hervatten zonder het risico te lopen van vervolgingen die door de schuldeisers zouden kunnen worden ingesteld op het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten, ook al wordt de voormalige echtgenoot, om billijkheidsredenen te zijnen aanzien, voortaan gelijkgesteld met de echtgenoot. B.9. Vermits het voordeel van verschoonbaarheid aan de gefailleerde wordt toegekend op grond van persoonlijke elementen, staat de beoordeling van die elementen door de rechter die uitspraak moet doen, los van het feit of de echtgenoot of voormalige echtgenoot al dan niet vat zou hebben kunnen gehad op omstandigheden die zich hadden kunnen voordoen tussen het ogenblik waarop hij zich persoonlijk bindt en het ogenblik van het vonnis waarbij het faillissement wordt uitgesproken : ongeacht de handelwijze van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot, zij zou niet ertoe mogen leiden dat het voordeel van verschoonbaarheid aan de gefailleerde wordt toegekend rekening houdend met het belang of de eisen van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot. B.10. Uit het voorgaande volgt dat artikel 82, tweede lid, door aan de beslissing over de verschoonbaarheid van een gefailleerde een automatisch gevolg te verbinden voor de situatie van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot, niet op discriminerende wijze afbreuk doet aan de rechten van de betrokkenen. B.11. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.12.1. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op de sans être menacé par les poursuites que les créanciers pourraient exercer sur le patrimoine commun des époux, même si, par souci d'équité vis-à-vis de l'ex-conjoint, celui-ci est désormais assimilé au conjoint. B.9. Dès lors que le bénéfice de l'excusabilité est reconnu au failli en fonction d'éléments qui lui sont propres, l'appréciation de ceux-ci par le juge appelé à statuer est indépendante de ce que le conjoint ou l'ex-conjoint aurait ou non pu avoir prise sur des circonstances ayant pu survenir entre le moment où il s'oblige personnellement et le moment du jugement déclarant la faillite : quel que soit le comportement du conjoint ou de l'ex-conjoint, il ne pourrait aboutir à ce que le bénéfice de l'excusabilité soit conféré au failli en prenant en compte l'intérêt ou les prétentions du conjoint ou de l'ex-conjoint. B.10. Il résulte de ce qui précède qu'en conférant à la décision sur l'excusabilité du failli un effet automatique sur la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint, l'article 82, alinéa 2, ne porte pas une atteinte discriminatoire aux droits des intéressés. B.11. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la seconde question préjudicielle B.12.1. La seconde question préjudicielle porte sur la compatibilité
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van het avec les articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 73, alinéa
voormelde artikel 73, vijfde lid, doordat het het derdenverzet zou voorbehouden voor de schuldeisers van de gefailleerde, met uitsluiting van belanghebbende derden die van een belang zouden doen blijken dat vergelijkbaar is met dat van de schuldeisers. B.12.2. Uit de feiten waaraan in het verwijzingsvonnis wordt herinnerd, blijkt, enerzijds, dat de belanghebbende derde te dezen de echtgenoot-weduwnaar is van een gefailleerde die is overleden voordat het vonnis waarbij hij niet verschoonbaar werd verklaard, werd gewezen en, anderzijds, dat die echtgenoot, tegen dat vonnis, een derdenverzet heeft ingesteld, waarvan de ontvankelijkheid wordt betwist, vonnis dat niet bij uittreksel werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad - zoals bepaald door de wet - en waarvan geen kennisgeving werd gedaan aan de gefailleerde, vermits die was overleden. B.13.1. Uit de motivering van de beslissing die bij het Hof aanhangig wordt gemaakt, blijkt dat de verwijzende rechter artikel 73, vijfde lid, in die zin interpreteert dat het de weg van het derdenverzet uitsluitend opent voor de schuldeisers van de gefailleerde, en niet 5, précité, en ce qu'il réserverait la tierce opposition aux seuls créanciers du failli, à l'exclusion de tiers intéressés qui justifieraient d'un intérêt analogue à celui des créanciers. B.12.2. Il apparaît des faits rappelés dans le jugement a quo, d'une part, que le tiers intéressé est, en l'espèce, le conjoint veuf d'un failli décédé avant que soit rendu le jugement le déclarant non excusable et, d'autre part, que ce conjoint a introduit une tierce opposition, dont la recevabilité est contestée, contre ledit jugement, celui-ci n'ayant fait l'objet ni de la publication par extrait au Moniteur belge prévue par la loi ni d'une notification au failli, celui-ci étant décédé. B.13.1. Il ressort des motifs de la décision par laquelle la Cour est saisie que le juge a quo interprète l'article 73, alinéa 5, comme ouvrant la voie de la tierce opposition aux seuls créanciers du failli
voor elke belanghebbende derde in de zin van artikel 1122 van het et non à tout tiers intéressé au sens de l'article 1122 du Code
Gerechtelijk Wetboek. judiciaire.
B.13.2. Overigens, ook al is het juist, zoals de Ministerraad opmerkt, B.13.2. Par ailleurs, s'il est exact, comme le relève le Conseil des
dat artikel 73, vijfde lid, verwijst naar de « beslissing waarbij de ministres, que l'article 73, alinéa 5, se réfère à la « décision qui
gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard » terwijl te dezen de prononce l'excusabilité du failli » alors qu'en l'espèce, la décision
gefailleerde niet verschoonbaar werd verklaard bij de beslissing naar à l'occasion de laquelle la Cour est interrogée a déclaré le failli
aanleiding waarvan het Hof wordt ondervraagd, blijft het feit dat, wat
de mogelijkheid betreft om een beslissing betreffende de non excusable, il reste qu'en ce qui concerne la possibilité de
verschoonbaarheid te betwisten, de twee categorieën van personen contester une décision relative à l'excusabilité, les deux catégories
waarnaar de prejudiciële vraag verwijst, verschillend worden de personnes auxquelles la question préjudicielle se réfère sont
behandeld. traitées différemment.
B.14. Ook al kan worden aangenomen dat artikel 82, tweede lid, van de B.14. S'il peut être admis que l'article 82, alinéa 2, de la loi du 8
wet van 8 augustus 1997 aan de beslissing betreffende de août 1997 confère à la décision relative à l'excusabilité du failli un
verschoonbaarheid van de gefailleerde een automatisch gevolg toekent effet automatique sur la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint, il
voor de situatie van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot,
blijft het feit dat de wetgever, door de wet van 18 juli 2008 aan te reste qu'en adoptant la loi du 18 juillet 2008 pour reconnaître à
nemen teneinde de voormalige echtgenoot het voordeel toe te kennen van
de gevolgen van de verschoonbaarheid op grond van diens situatie en l'ex-conjoint le bénéfice des effets de l'excusabilité en fonction de
niet op grond van die van de gefailleerde, hem - en voortaan ook de sa situation et non en fonction de celle du failli, le législateur lui
echtgenoot - een eigen belang toekent dat, net zoals dat van de confère - ainsi, désormais, qu'au conjoint -, un intérêt propre qui,
schuldeisers bedoeld in het in het geding zijnde artikel 73, vijfde tout comme celui des créanciers visés à l'article 73, alinéa 5, en
lid, kan worden geraakt door het vonnis dat zich uitspreekt over de cause, peut être affecté par le jugement se prononçant sur
verschoonbaarheid van de gefailleerde; in tegenstelling tot hetgeen de
verzoekende partij voor de verwijzende rechter beweert - zij betwist l'excusabilité du failli; or, contrairement à ce que soutient la
de interpretatie van die laatste - voorziet die bepaling, die afwijkt partie requérante devant le juge a quo - contestant l'interprétation
van artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek, niet in de retenue par celui-ci - cette disposition, dérogeant à l'article 1122
mogelijkheid, voor de echtgenoot en de voormalige echtgenoot van een du Code judiciaire, s'abstient de permettre aux conjoints et
gefailleerde, om een derdenverzet in te stellen tegen dat vonnis, ex-conjoints des faillis d'introduire une tierce opposition contre ce
terwijl zij wel in die mogelijkheid voorziet voor de schuldeisers; die jugement alors qu'elle le permet aux créanciers; cette disposition
bepaling doet dan ook op discriminerende wijze afbreuk aan de rechten porte dès lors une atteinte discriminatoire aux droits des premiers.
van de eerstgenoemden.
B.15. In de interpretatie die in B.13.1 is vermeld, dient de tweede B.15. Dans l'interprétation indiquée en B.13.1, la seconde question
prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord. préjudicielle appelle une réponse positive.
B.16. Het Hof stelt echter vast dat de in het geding zijnde bepaling B.16. La Cour constate cependant que la disposition en cause peut
anders kan worden geïnterpreteerd, indien zij wordt gelezen rekening faire l'objet d'une autre interprétation, si elle est lue en tenant
houdend met artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek, dat bepaalt : compte de l'article 1122 du Code judiciaire qui dispose :
« Ieder die niet behoorlijk is opgeroepen of niet in dezelfde « Toute personne qui n'a point été dûment appelée ou n'est pas
hoedanigheid in de zaak is tussen gekomen, kan derdenverzet doen tegen intervenue à la cause en la même qualité, peut former tierce
een, zij het voorlopige, beslissing die zijn rechten benadeelt en die opposition à la décision, même provisoire, qui préjudicie à ses droits
gewezen is door een burgerlijk gerecht, of door een strafgerecht in et qui a été rendue par une juridiction civile, ou par une juridiction
zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan. Dit rechtsmiddel kan evenwel niet worden ingesteld : 1° door algemene rechtverkrijgenden of rechtverkrijgenden onder algemene titel, behalve wanneer zij het eigen recht waarop zij zich beroepen, doen erkennen; 2° door rechtverkrijgenden onder bijzondere titel, behalve wanneer hun rechtsvoorganger bedrog heeft gepleegd of wanneer zij hun recht hebben verkregen vóór de dagtekening van de beslissing; 3° door schuldeisers, behalve wanneer hun schuldenaar bedrog heeft gepleegd of wanneer zij zich kunnen beroepen op een hypotheek, een voorrecht of enig ander recht dat buiten hun schuldvordering ligt; 4° door vertegenwoordigde personen, behalve bij bedrog van hun wettelijke, gerechtelijke of bij overeenkomst aangewezen vertegenwoordiger. Bedrog kan alleen dan worden ingeroepen, indien het tijdens het geding is gepleegd ». Indien de in het geding zijnde bepaling wordt geïnterpreteerd in die zin dat zij niet afwijkt van het voormelde artikel 1122, hebben de echtgenoot of de voormalige echtgenoot van de gefailleerde de mogelijkheid om derdenverzet in te stellen tegen het vonnis van de rechtbank waarbij uitspraak wordt gedaan over de verschoonbaarheid van die laatste; in die interpretatie doet de in het geding zijnde bepaling niet op discriminerende wijze afbreuk aan de rechten van die personen. B.17. In de interpretatie die in B.16 is vermeld, dient de tweede répressive en tant que celle-ci statue sur les intérêts civils. Néanmoins, le recours n'est ouvert : 1° aux ayants cause universels ou à titre universel, que s'ils font reconnaître le droit propre qu'ils invoquent; 2° aux ayants cause à titre particulier, qu'en cas de fraude de leur auteur ou s'ils ont acquis leur droit avant la date de la décision; 3° aux créanciers, qu'en cas de fraude de leur débiteur ou s'ils peuvent invoquer une hypothèque, un privilège ou tout autre droit distinct de leur droit de créance; 4° aux personnes représentées, qu'en cas de fraude de leur représentant légal, judiciaire ou conventionnel. Seule la fraude commise au cours de l'instance peut être invoquée ». Si la disposition en cause est interprétée comme ne dérogeant pas à l'article 1122 précité, le conjoint ou l'ex-conjoint du failli ont la possibilité d'introduire une tierce opposition contre le jugement du tribunal statuant sur l'excusabilité de celui-ci; dans cette interprétation, la disposition en cause ne porte pas une atteinte discriminatoire aux droits de ces personnes. B.17. Dans l'interprétation indiquée en B.16, la seconde question
prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
1. Artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1. L'article 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites
1997 schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
2. Artikel 73, vijfde lid, van dezelfde wet, 2. L'article 73, alinéa 5, de la même loi,
- geïnterpreteerd in die zin dat het afwijkt van artikel 1122 van het - interprété comme dérogeant à l'article 1122 du Code judiciaire et
Gerechtelijk Wetboek en niet voorziet in de mogelijkheid, voor de comme ne prévoyant pas la possibilité pour le conjoint ou
echtgenoot of de voormalige echtgenoot van een gefailleerde, om l'ex-conjoint du failli d'introduire une tierce opposition à la
derdenverzet in te stellen tegen de beslissing waarbij uitspraak wordt
gedaan over de verschoonbaarheid van die laatste, schendt de artikelen décision par laquelle il est statué sur l'excusabilité de ce dernier,
10 en 11 van de Grondwet; viole les articles 10 et 11 de la Constitution;
- geïnterpreteerd in die zin dat het niet afwijkt van artikel 1122 van - interprété comme ne dérogeant pas à l'article 1122 du Code
het Gerechtelijk Wetboek en de echtgenoot of de voormalige echtgenoot judiciaire et comme permettant au conjoint ou à l'ex-conjoint du
van een gefailleerde de mogelijkheid biedt om derdenverzet in te failli d'introduire une tierce opposition à la décision par laquelle
stellen tegen de beslissing waarbij uitspraak wordt gedaan over de il est statué sur l'excusabilité de ce dernier, ne viole pas les
verschoonbaarheid van die laatste, schendt de artikelen 10 en 11 van articles 10 et 11 de la Constitution.
de Grondwet niet.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 18 mei 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 18 mai 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^