← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 40/2011 van 15 maart 2011 Rolnummer 4911 In zake : de
prejudiciële vraag over de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, en 34, 1°, van het bijzonder decreet van
de Vlaamse Gemeenschap van 14 juli 1998 betreffende het g Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse,
en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 40/2011 van 15 maart 2011 Rolnummer 4911 In zake : de prejudiciële vraag over de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, en 34, 1°, van het bijzonder decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 14 juli 1998 betreffende het g Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...) | Extrait de l'arrêt n° 40/2011 du 15 mars 2011 Numéro du rôle : 4911 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 33, § 1 er , 1° et 2°, et 34, 1°, du décret spécial de la Communauté flamande du 14 juillet 1998 La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 40/2011 van 15 maart 2011 | Extrait de l'arrêt n° 40/2011 du 15 mars 2011 |
Rolnummer 4911 | Numéro du rôle : 4911 |
In zake : de prejudiciële vraag over de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, | En cause : la question préjudicielle concernant les articles 33, § 1er, |
en 34, 1°, van het bijzonder decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 14 | 1° et 2°, et 34, 1°, du décret spécial de la Communauté flamande du 14 |
juli 1998 betreffende het gemeenschapsonderwijs, gesteld door de Raad | juillet 1998 relatif à l'enseignement communautaire, posée par le |
van State. | Conseil d'Etat. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de | composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De |
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. |
Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey en P. Nihoul, bijgestaan | Spreutels, T. Merckx-Van Goey et P. Nihoul, assistée du greffier P.-Y. |
door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, | Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij arrest nr. 202.039 van 18 maart 2010 in zake K. E.O. tegen het | Par arrêt n° 202.039 du 18 mars 2010 en cause de K. E.O. contre |
Gemeenschapsonderwijs, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | l'Enseignement communautaire, dont l'expédition est parvenue au greffe |
ingekomen op 2 april 2010, heeft de Raad van State de volgende | de la Cour le 2 avril 2010, le Conseil d'Etat a posé la question |
prejudiciële vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Schenden de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, en artikel 34, 1°, van het | « Les articles 33, § 1er, 1° et 2°, et 34, 1°, du décret spécial du 14 |
bijzonder decreet van 14 juli 1998 betreffende het | juillet 1998 relatif à l'enseignement communautaire, interprétés en ce |
gemeenschapsonderwijs, zo geïnterpreteerd dat daarbij aan de Raad van | sens qu'en vertu de ceux-ci, le Conseil de l'enseignement |
het Gemeenschapsonderwijs de bevoegdheid wordt opgedragen om zich uit | communautaire se voit confier la compétence de se prononcer sur une |
te spreken over een algemeen en principieel verbod tot het dragen van | interdiction générale et de principe concernant le port de signes |
zichtbare religieuze en levensbeschouwelijke kenmerken, het artikel 24 | religieux et philosophiques visibles, violent-ils l'article 24 de la |
van de Grondwet ? ». | Constitution ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen | Quant aux dispositions en cause |
B.1. De prejudiciële vraag betreft de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, en | B.1. La question préjudicielle porte sur les articles 33, § 1er, 1° et |
34, 1°, van het bijzonder decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 14 | 2°, et 34, 1°, du décret spécial de la Communauté flamande du 14 |
juli 1998 betreffende het gemeenschapsonderwijs, die bepalen : | juillet 1998 relatif à l'enseignement communautaire, qui disposent : |
« Art. 33.§ 1. Inzake algemeen beleid is de Raad [van het |
« Art. 33.§ 1er. En matière de politique générale, le Conseil [de |
Gemeenschapsonderwijs] bevoegd voor : | l'Enseignement communautaire] est compétent pour : |
1° het opstellen van de neutraliteitsverklaring en de verklaring van | 1° la rédaction de la déclaration de neutralité de l'enseignement |
gehechtheid aan het gemeenschapsonderwijs; | communautaire et de la déclaration d'attachement à l'enseignement |
communautaire; | |
2° de interne kwaliteitszorg van het gemeenschapsonderwijs, op | 2° le contrôle qualitatif interne de l'enseignement communautaire, sur |
voorstel van de afgevaardigd-bestuurder; | la proposition de l'administrateur délégué; |
[...] | [...] |
Art. 34.Inzake het pedagogisch beleid is de Raad bevoegd voor : |
Art. 34.En matière de politique pédagogique, le Conseil est compétent pour : |
1° het opstellen van het pedagogisch project van het | 1° la définition du projet pédagogique propre à l'enseignement |
gemeenschapsonderwijs; | communautaire; |
[...] ». | [...] ». |
Ten aanzien van de draagwijdte van de prejudiciële vraag en het | Quant à la portée de la question préjudicielle et à la demande de |
verzoek tot herformulering | reformulation |
B.2. Het Hof wordt gevraagd of de in het geding zijnde bepalingen, in | B.2. Il est demandé à la Cour si les dispositions en cause, dans |
de interpretatie dat zij aan de Raad van het Gemeenschapsonderwijs de | l'interprétation selon laquelle elles rendent le Conseil de |
bevoegdheid opdragen om zich uit te spreken over een algemeen en | l'Enseignement communautaire compétent pour se prononcer sur une |
principieel verbod op het dragen van zichtbare religieuze en | interdiction générale et de principe de porter des signes religieux et |
levensbeschouwelijke kentekens, bestaanbaar zijn met artikel 24 van de | philosophiques visibles, sont compatibles avec l'article 24 de la |
Grondwet. | Constitution. |
B.3.1. Het Gemeenschapsonderwijs is van oordeel dat de in de | B.3.1. L'Enseignement communautaire estime que les termes « |
prejudiciële vraag gebruikte woorden « algemeen en principieel verbod | interdiction générale et de principe concernant le port de signes |
tot het dragen van zichtbare religieuze en levenbeschouwelijke | religieux et philosophiques visibles » utilisés dans la question |
kenmerken » aan de voor de Raad van State bestreden beslissing van de | préjudicielle confèrent à la décision du Conseil de l'Enseignement |
Raad van het Gemeenschapsonderwijs van 11 september 2009 een | communautaire du 11 septembre 2009 attaquée devant le Conseil d'Etat |
draagwijdte verlenen die zij niet heeft en verzoekt het Hof daarom de | une portée qu'elle n'a pas et demande dès lors à la Cour de reformuler |
prejudiciële vraag te herformuleren. Het Gemeenschapsonderwijs voert | la question préjudicielle. Il fait valoir plus particulièrement à cet |
daarbij meer bepaald aan dat het in de beslissing van 11 september | égard que l'interdiction contenue dans la décision du 11 septembre |
2009 vervatte verbod, om afdwingbaar te zijn, moet worden omgezet in | 2009 doit, pour être contraignante, être transposée dans les |
reglementen van de betrokken gemeenschapsscholen, dat het verbod enkel | règlements des écoles de la Communauté concernées, que l'interdiction |
geldt binnen de onderwijsinstellingen van het Gemeenschapsonderwijs en | s'applique uniquement au sein des établissements de l'Enseignement |
dat het niet geldt tijdens het onderwijs van levensbeschouwelijke vakken. B.3.2. De partijen voor het Hof vermogen niet de inhoud van de prejudiciële vragen te wijzigen of te doen wijzigen. B.3.3. De gesuggereerde herformulering lijkt evenwel te zijn ingegeven door de zorg om het in de prejudiciële vraag bedoelde « algemene en principiële verbod » te preciseren. Het Hof kan bij het beantwoorden van de vraag rekening houden met de aangevoerde preciseringen, in zoverre zij niet leiden tot een interpretatie die verschilt van de door het verwijzende rechtscollege in aanmerking genomen interpretatie. Te dezen leiden de aangevoerde preciseringen niet tot een andere dan de door de Raad van State in aanmerking genomen interpretatie. Uit het verwijzingsarrest kan immers niet worden afgeleid dat de Raad van State van oordeel zou zijn dat het in het geding zijnde verbod niet dient te worden omgezet in schoolreglementen, noch dat het geldt binnen andere onderwijsinstellingen dan die van het Gemeenschapsonderwijs, noch dat het geldt tijdens het onderwijs van levensbeschouwelijke vakken. Door het verbod als « algemeen en | communautaire et qu'elle n'est pas d'application pendant l'enseignement des branches philosophiques. B.3.2. Devant la Cour, les parties ne peuvent pas modifier ou faire modifier le contenu des questions préjudicielles. B.3.3. La reformulation suggérée apparaît cependant comme dictée par le souci de préciser l'« interdiction générale et de principe » visée dans la question préjudicielle. Dans sa réponse à la question, la Cour peut tenir compte des précisions apportées, en ce qu'elles n'entraînent pas une interprétation qui diffère de celle retenue par la juridiction a quo. En l'espèce, les précisions apportées n'entraînent pas d'interprétation autre que celle retenue par le Conseil d'Etat. En effet, il ne saurait être déduit de l'arrêt de renvoi que le Conseil d'Etat estimerait que l'interdiction en cause ne doit pas être transposée dans des règlements scolaires, ni qu'elle s'applique au sein d'autres établissements que ceux de l'Enseignement communautaire ou pendant l'enseignement des branches philosophiques. En qualifiant l'interdiction de « générale et de principe », le Conseil d'Etat |
principieel » te omschrijven, lijkt de Raad van State te willen | semble vouloir indiquer qu'elle s'applique à tous les signes |
aangeven dat het geldt voor alle uiterlijke kentekens van alle | extérieurs de toutes les convictions philosophiques dans tous les |
levensbeschouwingen in alle onderwijsinstellingen van het | établissements de l'Enseignement communautaire - sauf lors de |
Gemeenschapsonderwijs - behoudens tijdens het onderwijs van levensbeschouwelijke vakken - en zich richt tot alle leerlingen, volwassen cursisten en leerkrachten en tot het overige personeel van die instellingen, zonder mogelijkheid voor die instellingen om ervan af te wijken. Bovendien lijkt de Raad van State ermee te willen aangeven dat het gaat om een verbod dat niet steunt op welbepaalde noden van ordehandhaving in een welbepaalde onderwijsinstelling, noch op specifieke redenen eigen aan welbepaalde leerlingen of leerkrachten, noch in verband kan worden gebracht met specifieke veiligheidsvoorschriften ten behoeve van de leerlingen of de leerkrachten. | l'enseignement des branches philosophiques - et qu'elle s'adresse à tous les élèves, y compris les adultes suivant des formations, aux enseignants ainsi qu'aux autres membres du personnel de ces établissements, sans possibilité pour ceux-ci d'y déroger. En outre, le Conseil d'Etat paraît vouloir indiquer ainsi qu'il s'agit d'une interdiction qui ne se fonde pas sur certains besoins de maintien de l'ordre dans un établissement d'enseignement déterminé, ni sur des motifs spécifiques propres à des élèves ou des enseignants déterminés, et qui ne peut pas non plus être mise en rapport avec des consignes spécifiques de sécurité à l'intention des élèves ou des enseignants. |
B.4. Bij het bepalen van de draagwijdte van een prejudiciële vraag | B.4. Dans la détermination de la portée d'une question préjudicielle, |
houdt het Hof rekening met het onderwerp van het voor het verwijzende | la Cour tient compte de l'objet du litige pendant devant la |
rechtscollege hangende geschil en met de motivering van de | juridiction a quo et de la motivation de la décision de renvoi. |
verwijzingsbeslissing. | |
Uit de feiten van de voor het verwijzende rechtscollege hangende zaak | Il ressort des éléments de fait de l'affaire pendante devant la |
blijkt dat de beslissing van de Raad van het Gemeenschapsonderwijs van | juridiction a quo que la décision du Conseil de l'Enseignement |
11 september 2009 wordt bestreden door een leerling van een | communautaire du 11 septembre 2009 est attaquée par une élève d'un |
onderwijsinstelling van het Gemeenschapsonderwijs. Het Hof beperkt | établissement d'enseignement de l'Enseignement communautaire. La Cour |
zijn onderzoek van de gestelde prejudiciële vraag bijgevolg tot de | limite donc son examen de la question préjudicielle posée à la |
situatie waarin het desbetreffende verbod geldt voor leerlingen. | situation dans laquelle l'interdiction en question s'applique aux |
B.5. De bewoordingen van de prejudiciële vraag en de motivering van | élèves. B.5. La formulation de la question préjudicielle et la motivation de |
het verwijzingsarrest doen ervan blijken dat het Hof enkel wordt | l'arrêt de renvoi font apparaître que la Cour n'est interrogée que sur |
ondervraagd over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde | la compatibilité des dispositions en cause, dans l'interprétation |
bepalingen, in de aangegeven interpretatie, met artikel 24 van de | donnée, avec l'article 24 de la Constitution. Il est en substance |
Grondwet. Het Hof wordt in essentie gevraagd of die grondwettelijke | demandé à la Cour si cette disposition constitutionnelle implique |
bepaling inhoudt dat een optreden van de decreetgever is vereist voor | qu'une intervention du législateur décrétal est requise pour |
het invoeren van een algemeen en principieel verbod op het dragen van | l'instauration d'une interdiction générale et de principe de porter |
zichtbare religieuze of levensbeschouwelijke kentekens, dan wel of ze | des signes religieux ou philosophiques visibles, ou si elle permet que |
toelaat dat de decreetgever, bij decreet aangenomen met de in | le législateur décrétal, par un décret adopté à la majorité spéciale |
paragraaf 2 van dat artikel bedoelde bijzondere meerderheid, de bevoegdheid om te beslissen over een dergelijk verbod, opdraagt aan een « autonoom orgaan », te dezen de Raad van het Gemeenschapsonderwijs, zonder de krachtlijnen ervan vast te leggen. Het Hof wordt bijgevolg niet gevraagd zich uit te spreken over de bestaanbaarheid van een dergelijk verbod met de vrijheid van godsdienst. Uit de memories van de partijen blijkt dat zij de gestelde vraag in de aangegeven zin hebben begrepen. Ten gronde Wat het wettigheidsbeginsel in onderwijszaken betreft (artikel 24, § | visée au paragraphe 2 de cet article, confie la compétence pour décider d'une telle interdiction à un « organe autonome », en l'espèce le Conseil de l'Enseignement communautaire, sans en fixer les lignes de force. Il n'est donc pas demandé à la Cour de se prononcer sur la compatibilité d'une telle interdiction avec la liberté de religion. Il ressort des mémoires des parties qu'elles ont compris la question posée dans le sens indiqué. Quant au fond En ce qui concerne le principe de légalité en matière d'enseignement |
5, van de Grondwet) | (article 24, § 5, de la Constitution) |
B.6.1. Artikel 24, § 5, van de Grondwet bepaalt : | B.6.1. L'article 24, § 5, de la Constitution dispose : |
« De inrichting, erkenning of subsidiëring van het onderwijs door de | « L'organisation, la reconnaissance ou le subventionnement de |
gemeenschap wordt geregeld door de wet of het decreet ». | l'enseignement par la communauté sont réglés par la loi ou le décret |
B.6.2. Uit de parlementaire voorbereiding van de grondwetsherziening | ». B.6.2. Il ressort des travaux préparatoires de la révision |
van 15 juli 1988 blijkt dat de Grondwetgever met die bepaling « de | constitutionnelle du 15 juillet 1988 que, par cette disposition, le |
oorspronkelijke bedoeling van de Grondwetgever [wou actualiseren] ». | Constituant « [voulait actualiser] l'intention originelle du |
Daaraan werd toegevoegd : | Constituant [...] ». Il a été ajouté : |
« Essentiële beschikkingen inzake onderwijs moeten door verkozen | « Les dispositions fondamentales en matière d'enseignement doivent |
organen vastgelegd worden. Uitvoerende organen kunnen slechts optreden | être arrêtées par des organes élus. Les organes exécutifs ne peuvent |
in relatie tot dergelijke beschikkingen » (Parl. St., Senaat, B.Z. | agir qu'en fonction de ces dispositions » (Doc. parl., Sénat, S.E. |
1988, nr. 100-1/1°, p. 7). | 1988, n° 100-1/1°, p. 7). |
Na erop te hebben gewezen dat het eveneens de bedoeling was om de « | Après avoir souligné que l'objectif recherché était également de |
principes van het schoolpact » grondwettelijk te waarborgen en na die | garantir au niveau constitutionnel les « principes du Pacte scolaire » |
et après avoir énuméré ces « principes », complétés par les principes | |
« principes », aangevuld met de reeds in het vroegere artikel 17 van | déjà garantis à l'article 17 ancien de la Constitution (la liberté |
de Grondwet gewaarborgde beginselen, te hebben opgesomd (de vrijheid | d'enseignement, la possibilité pour les communautés d'organiser |
van onderwijs, de mogelijkheid voor de gemeenschappen om zelf | elles-mêmes un enseignement répondant à une exigence de neutralité, la |
onderwijs in te richten dat voldoet aan de neutraliteitsvereiste, de | possibilité pour les communautés, en tant que pouvoirs organisateurs, |
mogelijkheid voor de gemeenschappen als inrichtende macht om | de déléguer des compétences à des organes autonomes, le droit à un |
bevoegdheden op te dragen aan autonome organen, het recht op | |
(kosteloos) onderwijs en de gelijkheid in onderwijszaken), verklaarde | enseignement (gratuit) et à l'égalité en matière d'enseignement), le |
de vice-eerste minister en minister van Verkeerswezen en | Vice-Premier ministre et ministre des Communications et des Réformes |
Institutionele Hervormingen : | institutionnelles a déclaré : |
« Al deze belangrijke principes inzake onderwijsbeleid moeten worden | « Tous ces principes importants de la politique d'enseignement doivent |
vastgelegd bij decreet of bij wet; alleen democratisch verkozenen | être arrêtés par un décret ou une loi; seules des personnes |
kunnen door middel van algemeen geldende regelen de inrichting, de | démocratiquement élues peuvent régler par des règles générales |
erkenning en de subsidiëring van het onderwijs regelen » (Parl. St., | l'octroi de subsides à l'enseignement ainsi que son organisation et |
Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/2°, p. 4). | son agrément » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/2°, p. 4). |
B.6.3. Artikel 24, § 5, van de Grondwet drukt aldus de wil van de | B.6.3. L'article 24, § 5, de la Constitution traduit donc la volonté |
Grondwetgever uit om aan de bevoegde wetgever de zorg voor te behouden een regeling te treffen voor de essentiële aspecten van het onderwijs, wat de inrichting, erkenning of subsidiëring ervan betreft, doch verbiedt niet dat onder bepaalde voorwaarden opdrachten aan andere overheden worden toevertrouwd. Die grondwettelijke bepaling vereist dat de door de decreetgever verleende delegaties alleen betrekking hebben op de tenuitvoerlegging van de door hem vastgestelde beginselen. De gemeenschapsregering of een andere overheid zou daarmee de onnauwkeurigheid van die beginselen niet kunnen opvangen of onvoldoende omstandige beleidskeuzes niet kunnen verfijnen. | du Constituant de réserver au législateur compétent le soin d'adopter une réglementation pour les aspects essentiels de l'enseignement en ce qui concerne son organisation, sa reconnaissance et son subventionnement, mais il n'interdit pas que des missions soient confiées à d'autres autorités à certaines conditions. Cette disposition constitutionnelle exige que les délégations conférées par le législateur décrétal ne portent que sur la mise en oeuvre des principes qu'il a fixés. Le Gouvernement de communauté ou une autre autorité publique ne saurait remédier à l'imprécision de ces principes ni affiner des choix politiques insuffisamment détaillés. |
B.6.4. De tekst van artikel 24, § 5, heeft een algemene draagwijdte : | B.6.4. Le texte de l'article 24, § 5, a une portée générale : il |
hij maakt geen enkel onderscheid en bevat geen enkele beperking met | n'opère aucune distinction et ne contient aucune limitation en ce qui |
betrekking tot de draagwijdte van het begrip « inrichting », wat | concerne la portée de la notion d'« organisation », ce qui signifie |
betekent dat elke hervorming betreffende de inrichting van het | que toute réforme relative à l'organisation de l'enseignement, quel |
onderwijs, ongeacht het doel ervan, zelfs indien zij in de tijd is | que soit son objectif, même si elle est limitée dans le temps, ne peut |
beperkt, slechts bij decreet kan worden geregeld. | être réglée que par décret. |
Wat de vrijheid van onderwijs betreft (artikel 24, § 1, van de | En ce qui concerne la liberté d'enseignement (article 24, § 1er, de la |
Grondwet) | Constitution) |
B.7.1. Bij het regelen van de essentiële aspecten van het onderwijs, | B.7.1. Lorsqu'il règle les aspects essentiels de l'enseignement, en ce |
wat de inrichting, erkenning of subsidiëring ervan betreft, dient de | qui concerne son organisation, sa reconnaissance ou son |
bevoegde wetgever rekening te houden met de door artikel 24, § 1, van | subventionnement, le législateur compétent doit tenir compte de la |
de Grondwet gewaarborgde onderwijsvrijheid. | liberté d'enseignement garantie par l'article 24, § 1er, de la |
Constitution. | |
Artikel 24, § 1, van de Grondwet bepaalt : | L'article 24, § 1er, de la Constitution dispose : |
« Het onderwijs is vrij; elke preventieve maatregel is verboden; de | « L'enseignement est libre; toute mesure préventive est interdite; la |
bestraffing van de misdrijven wordt alleen door de wet of het decreet geregeld. | répression des délits n'est réglée que par la loi ou le décret. |
De gemeenschap waarborgt de keuzevrijheid van de ouders. | La communauté assure le libre choix des parents. |
De gemeenschap richt neutraal onderwijs in. De neutraliteit houdt | La communauté organise un enseignement qui est neutre. La neutralité |
onder meer in, de eerbied voor de filosofische, ideologische of | implique notamment le respect des conceptions philosophiques, |
godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen. | idéologiques ou religieuses des parents et des élèves. |
De scholen ingericht door openbare besturen bieden, tot het einde van | Les écoles organisées par les pouvoirs publics offrent, jusqu'à la fin |
de leerplicht, de keuze aan tussen onderricht in een der erkende | de l'obligation scolaire, le choix entre l'enseignement d'une des |
godsdiensten en de niet-confessionele zedenleer ». | religions reconnues et celui de la morale non confessionnelle ». |
B.7.2. De door artikel 24, § 1, van de Grondwet gewaarborgde | B.7.2. La liberté d'enseignement garantie par l'article 24, § 1er, de |
onderwijsvrijheid waarborgt het recht tot oprichting van scholen die | la Constitution assure le droit d'organiser des écoles fondées sur une |
al dan niet zijn geënt op een bepaalde confessionele of | philosophie confessionnelle ou non confessionnelle déterminée. Elle |
niet-confessionele levensbeschouwing. Zij impliceert voor | implique également que des personnes privées puissent, sans |
privépersonen eveneens de mogelijkheid om - zonder voorafgaande | autorisation préalable et sous réserve du respect des libertés et des |
toestemming en onder voorbehoud van de inachtneming van de | droits fondamentaux, organiser et faire dispenser un enseignement |
fundamentele rechten en vrijheden - naar eigen inzicht onderwijs in te | selon leur propre conception, tant en ce qui concerne la forme de cet |
richten en te laten verstrekken, zowel naar de vorm als naar de | enseignement qu'en ce qui concerne son contenu, par exemple en créant |
inhoud, bijvoorbeeld door scholen op te richten die hun eigenheid | des écoles dont la spécificité réside dans des conceptions déterminées |
vinden in bepaalde pedagogische of onderwijskundige opvattingen. | d'ordre pédagogique ou éducatif. |
B.7.3. Volgens het tweede lid van artikel 24, § 1, van de Grondwet | B.7.3. Aux termes de l'alinéa 2 de l'article 24, § 1er, de la |
waarborgt de gemeenschap de keuzevrijheid van de ouders. | Constitution, la communauté assure le libre choix des parents. |
Die keuzevrijheid houdt in dat de ouders voor hun kinderen het | Cette liberté de choix implique que les parents puissent choisir pour |
onderwijs kunnen kiezen dat het meest met hun levensopvatting | leurs enfants l'enseignement qui est le plus proche de leurs |
overeenstemt. | conceptions philosophiques. |
Om die keuzevrijheid te waarborgen, richt de gemeenschap neutraal | C'est pour garantir cette liberté de choix que la communauté organise |
onderwijs in dat de filosofische, ideologische of godsdienstige | un enseignement neutre dans le respect des conceptions philosophiques, |
opvattingen van de ouders en de leerlingen in acht neemt (artikel 24, | idéologiques ou religieuses des parents et des élèves (article 24, § 1er, |
§ 1, derde lid, van de Grondwet) en subsidieert zij | alinéa 3, de la Constitution) et qu'elle subventionne les |
onderwijsinstellingen die hun eigenheid vinden in een bepaalde | établissements d'enseignement dont la spécificité réside dans une |
godsdienstige, filosofische of onderwijskundige opvatting. | conception religieuse, philosophique ou pédagogique déterminée. |
B.8. Op het vlak van het inrichten en het laten verstrekken van | B.8. Sur le plan de l'organisation et de la dispensation de |
onderwijs beschikt de gemeenschap niet over eenzelfde vrijheid als de | l'enseignement, la communauté ne dispose pas de la même liberté que |
andere inrichtende machten. | les autres pouvoirs organisateurs. |
Volgens het tweede lid van artikel 24, § 1, van de Grondwet dient de | En effet, en vertu de l'alinéa 2 de l'article 24, § 1er, de la |
gemeenschap immers de keuzevrijheid van de ouders te waarborgen, wat | Constitution, la communauté doit assurer le libre choix des parents, |
voor de gemeenschap de plicht met zich meebrengt om onderwijs in te | ce qui entraîne l'obligation pour la communauté d'organiser un |
richten. | enseignement. |
Bovendien wordt de vrijheid van de gemeenschap op onderwijsvlak | En outre, la liberté de la communauté sur le plan de l'enseignement |
beperkt door de in artikel 24, § 1, derde en vierde lid, van de | est limitée par les règles contenues à l'article 24, § 1er, alinéas 3 |
Grondwet vervatte regels, die voorschrijven dat het door de | et 4, de la Constitution, qui prévoient que l'enseignement organisé |
gemeenschap ingerichte onderwijs neutraal dient te zijn en dat de | par la communauté doit être neutre et que les écoles organisées par |
scholen ingericht door openbare besturen de keuze dienen aan te | les pouvoirs publics doivent offrir, jusqu'à la fin de l'obligation |
bieden, tot het einde van de leerplicht, tussen onderricht in één der | scolaire, le choix entre l'enseignement d'une des religions reconnues |
erkende godsdiensten en de niet-confessionele zedenleer. | et celui de la morale non confessionnelle. |
Wat de neutraliteit van het onderwijs ingericht door de gemeenschap | En ce qui concerne la neutralité de l'enseignement organisé par la |
betreft (artikel 24, § 1, derde lid, van de Grondwet) | communauté (article 24, § 1er, alinéa 3, de la Constitution) |
B.9.1. Volgens artikel 24, § 1, derde lid, van de Grondwet houdt de | B.9.1. En vertu de l'article 24, § 1er, alinéa 3, de la Constitution, |
neutraliteit onder meer de eerbied in voor de filosofische, | la neutralité implique notamment le respect des conceptions |
ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen. | philosophiques, idéologiques ou religieuses des parents et des élèves. |
B.9.2. In de verklarende nota van de Regering bij de | B.9.2. Dans la note explicative du Gouvernement concernant la révision |
grondwetsherziening van 15 juli 1988 werd het begrip « neutraliteit » | constitutionnelle du 15 juillet 1988, la notion de « neutralité » a |
toegelicht als volgt : | fait l'objet du commentaire suivant : |
« De notie ' neutraliteit ' wordt ten dele omschreven in de tekst | « La notion de ' neutralité ' se trouve déjà partiellement définie |
zelf. ' Onder meer ' verwijst naar een verdere omschrijving in | dans le texte. ' Notamment ' renvoie à une définition plus détaillée |
volgende zin. | dans le sens suivant. |
Het neutraal onderwijs beperkt zich niet tot onderricht maar beoogt | L'enseignement neutre ne se limite pas à l'instruction, mais s'étend |
eveneens de opvoeding van de gehele persoonlijkheid van de leerling. Een neutrale school eerbiedigt alle filosofische, ideologische en godsdienstige opvattingen van de ouders die er hun kinderen aan toevertrouwen. Zij gaat uit van een positieve erkenning en waardering van de verscheidenheid van meningen en houdingen en legt de nadruk op de gemeenschappelijke waarden. Dergelijk onderwijs wil de jongeren helpen en voorbereiden om in deze maatschappij binnen te treden met een persoonlijk oordeel en engagement. Slechts in deze geest zullen controversiële problemen behandeld worden. De uitwerking van dergelijke neutraliteit hangt nauw samen met het opvoedingsproject en de pedagogische methodes. Ze zal dan ook op uiteenlopende wijze kunnen evolueren in de Gemeenschappen. De academische vrijheid van de universitaire instellingen blijft uiteraard gewaarborgd. Er moet gezocht worden naar aangepaste waarborgen opdat het personeel, betrokken bij het opvoedingsproject, dergelijke visie en onderwijsproject zou onderschrijven. Een engagementsverklaring kan hierbij een element zijn. In afwachting van de uitwerking van dergelijke waarborgen zal de resolutie 15 van het schoolpact van 1958 verder strikt toegepast | également à l'éducation de la personnalité entière. Une école neutre respecte toutes les opinions philosophiques, idéologiques et religieuses des parents qui lui confient leurs enfants. Elle se fonde sur une reconnaissance et une appréciation positives de la diversité des opinions et des attitudes et, la dépassant, met l'accent sur les valeurs communes. Un tel enseignement veut aider et préparer les jeunes à entrer dans notre société avec un jugement et un engagement personnels. C'est seulement dans cet esprit qu'on traitera les problèmes controversés. La mise en oeuvre d'une telle neutralité est étroitement liée au projet éducatif et aux méthodes pédagogiques. Elle pourra par conséquent évoluer différemment dans les Communautés. Evidemment, la liberté académique des institutions universitaires reste garantie. On devra rechercher des garanties appropriées pour que le personnel concerné par le projet éducatif souscrive à une telle conception et à un tel projet éducatif. Une déclaration d'engagement pourrait en être un élément. En attendant l'élaboration de telles garanties, la résolution 15 du pacte scolaire de 1958 continuera à être appliquée strictement » (Doc. |
worden » (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/1°, pp. 2-3). | parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/1°, pp. 2-3). |
Tijdens de behandeling in de Commissie voor de Herziening van de | Lors de l'examen en Commission sénatoriale de la révision de la |
Grondwet en de Hervorming der Instellingen van de Senaat verklaarde de | Constitution et des réformes des institutions, le secrétaire d'Etat à |
staatssecretaris van Onderwijs (N) : | l'Education nationale (N) a déclaré : |
« De ' nationale ' omschrijving van ' neutraliteit ' in de commentaar | « La définition ' nationale ' de la ' neutralité ' dans le commentaire |
sluit een evolutie, bijvoorbeeld in de Vlaamse Gemeenschap, in de | n'exclut pas une évolution, par exemple au sein de la Communauté |
richting van een ' positieve neutraliteit ' en een meer eigentijdse | flamande, dans le sens d'une ' neutralité positive ' et d'une |
pluralistische opstelling, niet uit. | conception pluraliste plus moderne. |
[...] | [...] |
Uitgangspunt van een pedagogisch project van het Rijksonderwijs is het | Le point de départ d'un projet pédagogique de l'enseignement de l'Etat |
basisgegeven dat het Rijksonderwijs ook in een gewijzigde vorm van | est constitué par la donnée de base selon laquelle l'enseignement de |
beheer, met name een autonome raad, gekoppeld aan een meer | l'Etat, même avec un mode de gestion modifié, à savoir un conseil |
gedecentraliseerd beleid, een openbaar onderwijs is, d.w.z. | autonome, associé à une politique plus décentralisée, est un |
georganiseerd door de Gemeenschap en daardoor gekenmerkt moet zijn | enseignement public, c'est-à-dire organisé par la Communauté et, |
door openheid en intern pluralisme » (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, | partant, doit être caractérisé par l'ouverture et le pluralisme |
nr. 100-1/2°, pp. 62-63). | interne » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/2°, pp. 62-63). |
Hij voegde daaraan toe dat | Il a ajouté |
« niet mag uit het oog worden verloren dat de maatschappelijke | « qu'il ne faut pas perdre de vue que les circonstances sociologiques |
omstandigheden veranderen en dat het dus niet aangewezen is bepaalde | évoluent et qu'il n'est donc pas indiqué de clicher certaines notions |
begrippen te clicheren » (ibid., p. 64). | » (ibid., p. 64). |
B.9.3. Daaruit blijkt dat de Grondwetgever het in artikel 24, § 1, | B.9.3. Il ressort de ce qui précède que le Constituant n'a pas voulu |
derde lid, van de Grondwet vervatte begrip « neutraliteit » niet heeft | concevoir la notion de « neutralité » contenue à l'article 24, § 1er, |
willen concipiëren als een statisch begrip. | alinéa 3, de la Constitution comme une notion statique. |
B.9.4. Niettemin heeft het begrip een minimuminhoud, waarvan niet, | B.9.4. La notion a néanmoins un contenu minimum auquel il ne saurait |
zonder schending van de Grondwet, kan worden afgeweken. De plicht van | être dérogé sans violer la Constitution. En effet, l'obligation pour |
de gemeenschap om neutraal onderwijs in te richten, vormt immers een | la communauté d'organiser un enseignement neutre constitue une |
waarborg voor de keuzevrijheid van de ouders. | garantie pour le libre choix des parents. |
B.9.5. Die inhoud kan niet los worden gezien van de enige - maar | B.9.5. Ce contenu ne saurait être considéré indépendamment de l'unique |
essentiële - verduidelijking die de grondwettekst zelf bevat met | - mais essentielle - précision que le texte de la Constitution même |
betrekking tot het begrip neutraliteit, meer bepaald de eerbied voor | comporte en ce qui concerne la notion de neutralité, plus précisément |
de filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de | le respect des conceptions philosophiques, idéologiques ou religieuses |
ouders en de leerlingen. | des parents et des élèves. |
De neutraliteit die de overheid op filosofisch, ideologisch en | La neutralité que les autorités doivent rechercher sur le plan |
godsdienstig vlak moet betrachten bij de inrichting van het | philosophique, idéologique et religieux en vue de l'organisation de |
gemeenschapsonderwijs, verbiedt haar meer bepaald filosofische, | l'enseignement communautaire leur interdit plus précisément de |
ideologische of godsdienstige opvattingen te benadelen, te bevoordelen | défavoriser, de favoriser ou d'imposer des conceptions philosophiques, |
of op te leggen. De neutraliteit veronderstelt bijgevolg, zoals in de | idéologiques ou religieuses. La neutralité suppose donc, comme on peut |
verklarende nota van de Regering bij de grondwetsherziening van 1988 | le lire dans la note explicative du Gouvernement relative à la |
staat te lezen, « een positieve erkenning en waardering van de | révision constitutionnelle de 1988, « une reconnaissance et une |
verscheidenheid van meningen en houdingen » - in zoverre althans het | appréciation positives de la diversité des opinions et des attitudes » |
geen meningen betreft die een bedreiging vormen voor de democratie en | - du moins en ce qu'il ne s'agit pas d'opinions constituant une menace |
voor de fundamentele rechten en vrijheden - en een « nadruk op de | pour la démocratie et les droits et libertés fondamentaux - ainsi |
gemeenschappelijke waarden ». | qu'un « accent mis sur les valeurs communes ». |
Het in artikel 24, § 1, derde lid, van de Grondwet vervatte begrip « | La notion de « neutralité » inscrite à l'article 24, § 1er, alinéa 3, |
neutraliteit » vormt aldus een nadere verwoording in | de la Constitution constitue donc une formulation plus précise en |
onderwijsaangelegenheden van het grondwettelijke beginsel van de | matière d'enseignement du principe constitutionnel de la neutralité de |
neutraliteit van de overheid, dat nauw samenhangt met het | l'autorité publique, lequel est étroitement lié à l'interdiction de |
discriminatieverbod in het algemeen en het beginsel van de | discriminations en général et au principe de l'égalité des usagers du |
benuttigingsgelijkheid van de openbare dienst in het bijzonder. | service public en particulier. |
B.9.6. Het neutraliteitsbeginsel brengt voor de bevoegde overheid | B.9.6. Toutefois, le principe de neutralité entraîne, pour l'autorité |
evenwel niet alleen een onthoudingsplicht met zich mee - in de zin van | compétente, non seulement une obligation d'abstention - dans le sens |
een verbod om filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen | d'une interdiction de discriminer, de favoriser ou d'imposer des |
te benadelen, te bevoordelen of op te leggen -, maar ook, in bepaalde | convictions philosophiques, idéologiques ou religieuses -, mais aussi, |
omstandigheden, een positieve verplichting, voortvloeiende uit de | dans certaines circonstances, une obligation positive, découlant de la |
grondwettelijk gewaarborgde keuzevrijheid van de ouders, om het | liberté de choix des parents garantie par la Constitution, d'organiser |
gemeenschapsonderwijs op dusdanige wijze te organiseren dat de « | l'enseignement communautaire de telle manière que « [la] |
positieve erkenning en waardering van de verscheidenheid van meningen | reconnaissance et [l']appréciation positives de la diversité des |
en houdingen » er niet in het gedrang komt. | opinions et des attitudes » ne soient pas compromises. |
Wat de mogelijkheid voor de gemeenschap betreft om als inrichtende | En ce qui concerne la possibilité, pour la communauté en tant que |
macht bevoegdheden op te dragen aan een of meer autonome organen | pouvoir organisateur, de déléguer des compétences à un ou plusieurs |
(artikel 24, § 2, van de Grondwet) en de concretisering ervan in de | organes autonomes (article 24, § 2, de la Constitution) et sa |
Vlaamse Gemeenschap | concrétisation en Communauté flamande |
B.10.1. Artikel 24, § 2, van de Grondwet bepaalt : | B.10.1. L'article 24, § 2, de la Constitution dispose : |
« Zo een gemeenschap als inrichtende macht bevoegdheden wil opdragen | « Si une communauté, en tant que pouvoir organisateur, veut déléguer |
aan een of meer autonome organen, kan dit slechts bij decreet, | des compétences à un ou plusieurs organes autonomes, elle ne le pourra |
aangenomen met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte | que par décret adopté à la majorité des deux tiers des suffrages |
stemmen ». | exprimés ». |
B.10.2. In de parlementaire voorbereiding werd omtrent die bepaling | B.10.2. Dans les travaux préparatoires, il est dit au sujet de cette |
het volgende verklaard : | disposition : |
« De voorgestelde tekst voorziet uitdrukkelijk dat een Gemeenschap - | « Le texte proposé prévoit expressément qu'une Communauté - après la |
na de wijziging van artikel 59bis, § 2, eerste lid, 2, van de Grondwet | révision de l'article 59bis, § 2, alinéa 1er, 2, de la Constitution - |
- bevoegdheden als inrichtende macht van het huidig rijksonderwijs kan | pourra déléguer des compétences de pouvoir organisateur de |
overdragen aan een of meerdere autonome organen. Zowel voor de | l'enseignement de l'Etat, à un ou plusieurs organes autonomes. Aussi |
goedkeuring als voor de wijziging van dit decreet is een tweederde | bien pour l'approbation que pour la modification de ce décret, une |
meerderheid nodig. | majorité des deux tiers est requise. |
De Vlamingen denken aan een overdracht aan een Autonome Raad voor het | Les néerlandophones pensent à un transfert à un Conseil autonome de |
Rijksonderwijs en lokale scholenraden, die democratisch samengesteld | l'Enseignement de l'Etat et à des Conseils scolaires locaux, |
worden uit mensen die gehecht zijn aan dit onderwijs en waarin de | démocratiquement composés de personnes attachées à cet enseignement et |
ideologische en filosofische verscheidenheid binnen de Vlaamse | qui reflètent la diversité idéologique et philosophique de la |
Gemeenschap tot uiting komt. | Communauté flamande. |
De Franstaligen zijn wel voorstander van een ruime decentralisatie | Les francophones, quant à eux, s'ils sont partisans d'une large |
maar willen de prerogatieven van de Minister als inrichtende macht van | décentralisation, veulent maintenir les prérogatives du Ministre en |
het rijksonderwijs behouden » (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. | tant que pouvoir organisateur de l'enseignement de l'Etat » (Doc. |
100-1/1°, p. 3). | parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/1°, p. 3). |
Bij de bespreking van die bepaling in de bevoegde Senaatscommissie | La Commission sénatoriale compétente a ajouté, lors de l'examen de |
werd het volgende hieraan toegevoegd : | cette disposition : |
« De Staatssecretaris voor Onderwijs verklaart dat wat de autonomie | « Le Secrétaire d'Etat à l'Education nationale déclare qu'en ce qui |
betreft, bedoeld in artikel 17, § 2, gesteld kan worden dat het | concerne la portée de l'autonomie visée à l'article 17, § 2, l'on peut |
autonoom orgaan alle bevoegdheden krijgt, vereist voor het uitoefenen | dire que l'organe autonome reçoit toutes les compétences |
van de inrichtende bevoegdheid zoals de overige inrichtende machten en | d'organisation comparables à celles des autres pouvoirs organisateurs |
zo de executieven vervangt voor de inrichting van het Rijksonderwijs. | et remplace ainsi les exécutifs pour organiser l'enseignement de |
Deze bevoegdheidsafstand bij decreet aan een autonoom orgaan, dient in | l'Etat. Cette délégation de compétence par décret au profit d'un organe |
een gedecentraliseerde publiekrechtelijke vorm tot stand te komen. | autonome doit être réalisée sous une forme de droit public |
Deze kan aldus alle onderwijs omvatten bedoeld in artikel 59bis, § 2, | décentralisée. Elle pourra ainsi comprendre tout l'enseignement au |
2, zoals voorgesteld. | sens de l'article 59bis, § 2, 2, comme proposé. |
Dit orgaan moet door de Gemeenschappen in staat gesteld worden de | Les Communautés doivent permettre à cet organe d'assurer les libertés |
waarborgen van artikel 17 te verzekeren. | constitutionnelles de l'article 17. |
Bij de oprichting van het orgaan zal ook het administratief en | Lors de la création de cet organe, les conseils de communauté |
financieel bestuur en het toezicht hierop geregeld worden door de | règleront la gestion administrative et financière ainsi que la tutelle |
Gemeenschapsraden » (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/2°, p. | y afférente » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/2°, p. 82). |
82). Uit de parlementaire voorbereiding blijkt nog dat de in artikel 24, § | Il ressort encore des travaux préparatoires que l'exigence de majorité |
2, van de Grondwet bepaalde bijzondere meerderheidsvereiste beoogt « | spéciale prévue à l'article 24, § 2, de la Constitution vise à « |
een goede barrière » te vormen « om onophoudelijke wijzigingen bij | |
elke verandering van politieke meerderheid tegen te houden » (Parl. | éviter des modifications incessantes lors de chaque changement de |
St., Kamer, B.Z. 1988, nr. 10/17-455/4, p. 40) en zodoende « een | majorité politique » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1988, n° 10/17-455/4, |
grotere stabiliteit te waarborgen » (ibid., p. 58). | p. 40) et donc « à garantir une plus grande stabilité » (ibid., p. |
B.10.3. Aldus voorziet de Grondwet in de mogelijkheid voor de | 58). B.10.3. Ainsi, la Constitution prévoit la possibilité, pour les |
gemeenschappen om als inrichtende macht van het gemeenschapsonderwijs | communautés en tant que pouvoirs organisateurs de l'enseignement |
bevoegdheden op te dragen aan organen die ter zake beschikken over een | communautaire, de déléguer des compétences à des organes qui jouissent |
autonomie. Tijdens de parlementaire voorbereiding sprak de vice-eerste | d'une autonomie en la matière. Au cours des travaux préparatoires, le |
minister en minister van Verkeerswezen en Institutionele Hervormingen | Vice-Premier ministre et ministre des Communications et des Réformes |
over een mogelijkheid tot het verlenen van een « ruime autonomie » | institutionnelles a parlé d'une possibilité d'accorder une « large |
(Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/2°, p. 4). | autonomie » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/2°, p. 4). |
B.11.1. Uit de in B.10.2 aangehaalde parlementaire voorbereiding | B.11.1. Il apparaît des travaux préparatoires cités en B.10.2 que le |
blijkt dat de Grondwetgever met de « bevoegdheden als inrichtende | Constituant a, par les « compétences en tant que pouvoir organisateur |
macht » in essentie die bevoegdheden voor ogen heeft gehad waarover | », essentiellement visé les compétences dont disposent également les |
ook de andere inrichtende machten van onderwijs beschikken. | autres pouvoirs organisateurs de l'enseignement. |
B.11.2. Zoals in herinnering is gebracht in B.7.2, impliceert de | B.11.2. Ainsi qu'il a été rappelé en B.7.2, la liberté d'enseignement |
vrijheid van onderwijs de mogelijkheid voor de inrichtende machten om | implique la possibilité pour les pouvoirs organisateurs de créer des |
scholen op te richten die hun eigenheid vinden in bepaalde | écoles qui trouvent leur spécificité dans certaines conceptions |
pedagogische of onderwijskundige opvattingen. | pédagogiques ou éducatives. |
Het bepalen van het pedagogische project van een school behoort aldus | L'établissement du projet pédagogique d'une école relève donc en |
in beginsel tot de bevoegdheid van de inrichtende macht van die school. | principe de la compétence du pouvoir organisateur de cette école. |
B.11.3. Dat de Grondwetgever de mogelijkheid niet heeft willen | B.11.3. Le fait que le Constituant n'a pas voulu exclure la |
uitsluiten om, met toepassing van artikel 24, § 2, van de Grondwet, de | possibilité de confier, par application de l'article 24, § 2, de la |
bevoegdheid betreffende het bepalen van het pedagogische project van | Constitution, la compétence relative à l'établissement du projet |
het gemeenschapsonderwijs op te dragen aan de in die bepaling bedoelde | pédagogique de l'enseignement communautaire aux organes autonomes |
autonome organen, kan worden afgeleid uit de volgende verklaring van | visés dans cette disposition peut être déduit de la déclaration |
de minister van Onderwijs (F) : | suivante du ministre de l'Education nationale (F) : |
« De vraag wordt eveneens gesteld of in de toekomst de Gemeenschap een | « Il a également été demandé si la Communauté pourra imposer un projet |
bepaald educatief project kan voorschrijven. Hierop is het antwoord | éducatif déterminé à l'avenir. On peut répondre affirmativement à |
positief, doch dit geldt alleen in de mate dat deze gemeenschap | cette question, mais seulement dans la mesure où la Communauté agit en |
optreedt als inrichtende macht » (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. | tant que pouvoir organisateur » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° |
100-1/2°, p. 56). | 100-1/2°, p. 56). |
In zoverre de inrichtende macht van het gemeenschapsonderwijs is | Dans la mesure où le pouvoir organisateur de l'enseignement |
opgedragen aan een of meer autonome organen, komt het dus aan die | communautaire a été confié à un ou plusieurs organes autonomes, il |
organen toe het pedagogische project te bepalen. | appartient donc à ces organes d'établir le projet pédagogique. |
B.12. Bij het bepalen van het pedagogische project van het | B.12. Pour établir le projet pédagogique de l'enseignement |
gemeenschapsonderwijs beschikken de gemeenschap of de opgerichte | communautaire, la communauté ou les organes autonomes créés ne |
autonome organen echter niet over eenzelfde vrijheid als de andere | disposent cependant pas de la même liberté que les autres pouvoirs |
inrichtende machten. Het onderwijs, ingericht door de gemeenschap, | organisateurs. En effet, l'enseignement organisé par la communauté |
dient immers, volgens artikel 24, § 1, derde lid, van de Grondwet, | doit, aux termes de l'article 24, § 1er, alinéa 3, de la Constitution, |
neutraal te zijn. Zoals is vastgesteld in B.9, heeft de Grondwetgever | être neutre. Ainsi qu'il a été constaté en B.9, le Constituant n'a |
de in die bepaling bedoelde neutraliteit echter niet opgevat als een | cependant pas conçu la neutralité visée dans cette disposition comme |
statisch begrip en heeft hij een evolutie in de betekenis ervan niet | une notion statique et il n'a pas voulu exclure une évolution dans sa |
willen uitsluiten, voor zover evenwel niet wordt geraakt aan de | signification, pour autant toutefois qu'il ne soit pas touché à son |
kerninhoud ervan. | contenu minimum. |
B.13.1. De parlementaire voorbereiding van de grondwetsherziening van | B.13.1. Les travaux préparatoires de la révision constitutionnelle du |
15 juli 1988 doet ervan blijken dat de Grondwetgever het invullen van | 15 juillet 1988 font apparaître que le Constituant a considéré que la |
de evoluerende betekenis van het neutraliteitsbeginsel heeft beschouwd | concrétisation de la portée évolutive du principe de neutralité était |
als een bevoegdheid die nauw samenhangt met het bepalen van het | une compétence étroitement liée à l'établissement du projet |
pedagogische project van het gemeenschapsonderwijs (zie onder meer | pédagogique de l'enseignement communautaire (voy. notamment Doc. |
Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/1°, p. 3; nr. 100-1/2°, p. | parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/1°, p. 3; n° 100-1/2°, p. 53). |
53). Na erop te hebben gewezen dat de inhoud van het begrip « neutraliteit | Après avoir souligné que le contenu de la notion de « neutralité » |
» kan evolueren, gaf de staatssecretaris van Onderwijs (N) de volgende | peut évoluer, le secrétaire d'Etat à l'Education nationale (N) a |
toelichting over het verband tussen de « neutraliteit » en het « | commenté comme suit le lien entre la « neutralité » et le « projet |
pedagogisch project » : | pédagogique » : |
« Het komt de Vlaamse Raad of de Autonome Raad voor het Rijksonderwijs toe, [over de mogelijke evolutie van het begrip ' neutraliteit '] te beslissen. Wie hierover zal beslissen, hangt af van het decreet op de A.R.R.O. In dezelfde geest kunnen de criteria voor het bepalen van het karakter van een school evolueren. De huidige diplomacriteria werken verstarrend en zuilbevestigend en dekken niet langer de sociologische realiteit. In Vlaanderen wordt gedacht in de richting van een omschrijving door de inrichtende macht van een eigen ideologisch en/of onderwijskundig project, en een verklaring waarin de personeelsleden dit project onderschrijven. | « C'est au Vlaamse Raad ou à l'Autonome Raad voor het Rijksonderwijs qu'il appartient de se prononcer [au sujet de l'évolution possible de la notion de « neutralité »]. C'est du décret sur l'A.R.R.O. que dépend l'organe qui pourra décider à ce sujet. Dans le même esprit, le critère servant à définir le caractère d'une école peut évoluer. Les critères de diplôme actuels favorisent la rigidité et le cloisonnement et ne répondent plus à la réalité sociologique. En Flandre, les idées vont dans le sens d'une définition, par le pouvoir organisateur, d'un projet idéologique et/ou pédagogique propre et d'une déclaration dans laquelle les membres du personnel souscrivent à ce projet. |
[...] Elke onderwijsvisie is onvermijdelijk verbonden met de mens- en maatschappijvisie die men voorstaat. Op het niveau van de concrete pedagogisch-didactische uitvoering weerspiegelt zich dat in de bepaling van de doelstellingen, de inhouden en de methoden van opvoeding en onderwijs. Elke ernstige keuze vergt een samenhangend geheel, waarbij de fundamentele waarden, de grondslagen en de algemene principes, waarop men steunt, zo helder mogelijk dienen te worden geformuleerd. Dat is de bedoeling en de functie van een omschrijving van het pedagogisch project dat men wil verwezenlijken. [...] Het pedagogisch project van het Rijksonderwijs moet [...] waarden vooropstellen die beantwoorden aan het profiel van een open geëngageerd Gemeenschapsonderwijs. In dat pedagogisch project moet de eigenheid, de specificiteit van het Rijksonderwijs worden ingebouwd. De formulering van het pedagogisch project moet in algemene termen worden gesteld, omdat het gaat over een principieel kader dat op verschillende niveaus en in gevarieerde omstandigheden moet worden geconcretiseerd. | [...] Toute vision de l'enseignement est inévitablement liée à la vision de l'homme et de la société que l'on prône. Au niveau de l'exécution pédagogique et didactique concrète, cela se reflète dans la définition des objectifs, des contenus et des méthodes d'éducation et d'enseignement. Tout choix sérieux exige un ensemble cohérent, les valeurs fondamentales, les bases et les principes généraux devant être formulés le plus clairement possible. Tels sont l'objectif et la fonction d'une définition du projet pédagogique que l'on entend réaliser. [...] Le projet pédagogique de l'enseignement de l'Etat doit [...] préconiser des valeurs répondant au profil d'un enseignement de la Communauté ouvert et engagé. Il faut introduire dans ce projet pédagogique le caractère propre, la spécificité de l'enseignement de l'Etat. Le projet pédagogique doit être formulé en termes généraux, parce qu'il s'agit d'un cadre de principe qu'il faut concrétiser à différents niveaux et dans diverses circonstances. |
[...] | [...] |
De opstelling van een pedagogisch project van het Rijksonderwijs moet | L'élaboration d'un projet pédagogique de l'enseignement de l'Etat doit |
gebeuren door allen die bij het Rijksonderwijs zijn betrokken. | être l'oeuvre de tous ceux qui sont concernés par cet enseignement. |
[...] | [...] |
Artikel 17 kan nu een vertrekpunt vormen voor een ernstige bezinning | L'article 17 peut maintenant constituer le point de départ d'une |
over de toekomst van het Rijksonderwijs en een uitdaging tot alle | réflexion sérieuse sur l'avenir de cet enseignement et un défi lancé à |
Rijksonderwijsbetrokkenen om samen een pedagogisch project van het | tous ceux qui lui sont associés, afin qu'ils élaborent ensemble un |
Rijksonderwijs uit te bouwen dat via een dynamisch en geëngageerd | projet pédagogique de l'enseignement de l'Etat qui puisse être réalisé |
beleid op een dynamische en geëngageerde wijze in de scholen kan | dans les écoles d'une façon dynamique et engagée grâce à une gestion |
worden gerealiseerd. | dynamique et engagée. |
[...] Het begrip neutraliteit gaat uit van de thans bestaande situatie | [...] La notion de neutralité repose sur la situation actuelle telle |
zoals die in 1963 is vastgelegd. Het is eveneens duidelijk dat, | qu'elle a été fixée en 1963. Il est clair aussi que, puisque les |
vermits de Gemeenschappen een eigen verantwoordelijkheid krijgen, de | Communautés se voient confier une responsabilité propre, la traduction |
concrete vertaling en de toepassing aan de toestand waarin elke | concrète et l'application de celle-ci se feront compte tenu de la |
Gemeenschap zich bevindt zal plaatshebben. | situation dans laquelle se trouve chaque Communauté. |
Dit kan niet worden beschouwd als een interpretatie van de Grondwet | Cela ne peut être considéré comme une interprétation de la |
maar eerder als een invulling van het begrip neutraliteit dat trouwens | Constitution, mais plutôt comme un complément de la notion de |
moet gerealiseerd worden in een pedagogisch project [...] » (Parl. | neutralité, qui doit d'ailleurs être concrétisée dans un projet |
St., Senaat, B.Z. 1988, nr. 100-1/2°, pp. 62-64). | pédagogique [...] » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 100-1/2°, pp. |
B.13.2. Uit die toelichting blijkt niet alleen dat de invulling van | 62-64). B.13.2. Ces indications font non seulement apparaître que la précision |
het neutraliteitsbeginsel niet los kan worden gezien van het bepalen | du contenu du principe de neutralité ne peut être dissociée de |
van het pedagogische project van het gemeenschapsonderwijs, maar ook | l'établissement du projet pédagogique de l'enseignement communautaire, |
dat de Grondwetgever niet heeft willen uitsluiten dat de | mais également que le Constituant n'a pas voulu exclure que les |
desbetreffende bevoegdheden worden opgedragen aan de in artikel 24, § | compétences en question soient confiées aux organes autonomes visés à |
2, van de Grondwet bedoelde autonome organen. De staatssecretaris van | l'article 24, § 2, de la Constitution. En effet, le secrétaire d'Etat |
Onderwijs (N) verklaarde immers uitdrukkelijk, enerzijds, dat het | à l'Education nationale (N) a expressément déclaré, d'une part, qu'il |
toekomt aan « de Vlaamse Raad of de Autonome Raad voor het | revient « au Vlaamse Raad [Conseil flamand] ou à l'Autonome Raad voor |
Rijksonderwijs » om invulling te geven aan de evoluerende betekenis | het Rijksonderwijs [Conseil autonome de l'Enseignement de l'Etat] » de |
donner un contenu à la signification évolutive du principe de | |
van het neutraliteitsbeginsel, afhankelijk van wat wordt bepaald in « | neutralité, en fonction de ce que prévoit le « décret sur l'A.R.R.O. » |
het decreet op de A.R.R.O. » (bedoeld wordt het bijzonder decreet dat | (l'on vise ici le décret spécial qui serait adopté en application de |
met toepassing van artikel 24, § 2, van de Grondwet zou worden | l'article 24, § 2, de la Constitution), et d'autre part, que le |
aangenomen), en anderzijds, dat de inrichtende macht een « eigen | pouvoir organisateur peut définir un « projet idéologique et/ou |
ideologisch en/of onderwijskundig project » kan omschrijven. Daarbij | pédagogique propre ». A cet égard, l'on est implicitement parti du |
werd impliciet ervan uitgegaan dat die inrichtende macht zou worden | principe que ce pouvoir organisateur serait composé de personnes qui |
samengesteld uit personen die « bij het Rijksonderwijs zijn betrokken ». | ont été « concernées » par « l'enseignement de l'Etat ». |
B.14.1. Uit de parlementaire voorbereiding van het bijzonder decreet | B.14.1. Il ressort des travaux préparatoires du décret spécial du 19 |
van 19 december 1988 betreffende de Autonome Raad voor het | décembre 1988 relatif au Conseil autonome de l'Enseignement |
Gemeenschapsonderwijs blijkt dat de bevoegdheden die werden opgedragen | communautaire que les compétences qui ont été confiées au Conseil |
aan de Autonome Raad ruim dienen te worden opgevat. | autonome doivent être entendues dans un sens large. |
De memorie van toelichting bij dat decreet vermeldt : | L'exposé des motifs du décret indique : |
« De ARGO treedt op als inrichtende macht. Hij bekomt de bevoegdheden | « L'ARGO [Conseil autonome de l'enseignement communautaire] agit en |
tant que pouvoir organisateur. Il reçoit les compétences qui sont | |
die toekomen aan elk van de inrichtende machten van onderwijs » (Parl. | celles de tout pouvoir organisateur d'enseignement » (Doc. parl., |
St., Vlaamse Raad, 1988-1989, nr. 161/1, p. 3). | Conseil flamand, 1988-1989, n° 161/1, p. 3). |
De Vlaamse minister van Onderwijs verklaarde : | Le ministre flamand de l'Enseignement a déclaré : |
« Wel bestaat de bedoeling om tot een nieuwe neutraliteitsverklaring | « Le but est toutefois d'aboutir à une nouvelle déclaration de |
door de centrale raad te komen. Door de decreetgever wordt deze | neutralité par le conseil central. Le législateur décrétal donne cette |
opdracht aan de bevoegde instantie gegeven. Het is de bedoeling om tot | mission à l'instance compétente. L'objectif est d'arriver à une notion |
een positief begrip te komen, anders dan het huidige begrip. [...] | positive, différente de l'actuelle notion. [...] |
[...] De Executieve stelt haar vertrouwen in de centrale raad, maar | [...] L'Exécutif place sa confiance dans le conseil central, mais une |
een gekwalificeerde meerderheid is vereist. Zijn beslissingen moeten | majorité qualifiée est requise. En effet, ses décisions doivent être |
immers door de Vlaamse Gemeenschap worden gedragen. [De minister] | soutenues par la Communauté flamande. [Le ministre] admet cependant |
geeft echter toe dat het hier om een zware opdracht gaat. Het moeten | qu'il s'agit d'une mission difficile. Il faut qu'il s'agisse |
vooral mensen van een hoog ethisch niveau zijn. Het lijkt hem echter | principalement de personnes d'un haut niveau éthique. Il ne lui semble |
niet aangewezen om dit via een decreet vast te leggen : het moet door | toutefois pas indiqué de le prévoir par la voie d'un décret : il faut |
de direct betrokkenen worden uitgetekend. De politieke werkzaamheden, | que ceux qui sont directement concernés en tracent le schéma. Les |
zoals hier in de Commissie en in de Openbare Vergadering, zijn wel | activités politiques, comme ici en Commission et dans l'assemblée |
mede-oriënterend. | publique, interviennent toutefois dans l'orientation. |
[...] Met betrekking tot het neutraliteitskarakter vindt hij dat het | [...] En ce qui concerne le caractère de neutralité, il trouve que le |
diplomacriterium op zijn minst voor verfijning vatbaar is. Het | critère du diplôme est à tout le moins susceptible d'être affiné. La |
traditionele begrip ' neutraliteit ' was te eng. Een positieve | notion traditionnelle de ' neutralité ' était trop étroite. Une |
benadering van neutraliteit wordt aan de centrale raad, dus aan de | approche positive de la neutralité est donc laissée au conseil |
betrokkenen zelf, overgelaten » (Parl. St., Vlaamse Raad, 1988-1989, | central, donc à ceux qui sont concernés eux-mêmes » (Doc. parl., |
nr. 161/4, pp. 15, 17 en 27). | Conseil flamand, 1988-1989, n° 161/4, pp. 15, 17 et 27). |
Naar aanleiding van een kritische opmerking van een verslaggever | Répondant à une observation critique d'un rapporteur concernant |
betreffende het ontbreken van inspraak van het Vlaams Parlement op het | l'absence de participation du Parlement flamand pour ce qui est de la |
vlak van de neutraliteitsverklaring en de verklaring van gehechtheid | déclaration de neutralité et de la déclaration d'attachement à |
aan het gemeenschapsonderwijs, stelde de minister dat « iedere | l'enseignement communautaire, le ministre a dit que « chaque |
onderhandelaar het belang van deze aangelegenheid besefte ». Hij | négociateur était conscient de l'importance de cette matière ». Il a |
voegde daaraan toe : | ajouté : |
« Daarom werd er voor een aantal materies een bijzondere meerderheid | « C'est pourquoi une majorité spéciale a été prévue pour certaines |
voorzien waarbij een blokkeringsminderheid werd ingebouwd. Als de Vlaamse Raad zelf die verklaringen wil opstellen of bepaalde indicaties in dit decreet wil opnemen dan moet deze bijzondere meerderheid niet worden weerhouden. [...] Elk pedagogisch project brengt consequenties mee voor hun dragers. Anders zou er een structurele bedreiging van hun geëigend project ontstaan. Dit is de principiële basis die inhoudelijk moet worden opgevuld. Hij pleit ervoor dat deze inhoud niet door de politici wordt opgevuld : bepaalde evoluties in de geesten zijn altijd mogelijk. Daarom moeten de rechtstreeks betrokkenen zelf deze inhoudelijke bepalingen opstellen. Het Politiek Akkoord werd uitgewerkt door politici. Maar men mag niet in het andere uiterste vallen door de politici verantwoordelijkheden te laten dragen die de hunne niet zijn. Een politisering ware daardoor mogelijk. Deze delicate materie moet bij consensus worden geregeld. Daarom pleit hij | matières, en ce compris une minorité de blocage. Si le Conseil flamand veut lui-même rédiger ces déclarations ou veut reprendre certaines indications dans ce décret, cette majorité spéciale ne doit pas être retenue. [...] Chaque projet pédagogique entraîne des conséquences pour ceux qui le portent. Autrement, il y aurait une menace structurelle pour leur projet personnel. Telle est la base de principe qui doit recevoir un contenu concret. Il propose que ce contenu ne soit pas précisé par les politiques : certaines évolutions dans les esprits sont toujours possibles. C'est pourquoi les personnes qui sont directement concernées doivent elles-mêmes rédiger ces dispositions qui touchent au contenu. L'accord politique a été élaboré par les politiques. Mais l'on ne peut tomber dans l'autre extrême en laissant porter par les politiques des responsabilités qui ne sont pas les leurs. Une politisation était ainsi possible. Cette matière délicate doit être réglée par voie de consensus. C'est pourquoi il plaide en faveur du |
voor het behoud van de voorliggende tekst » (ibid., pp. 36-37). | maintien du texte proposé » (ibid., pp. 36-37). |
Een andere verslaggever stelde naar aanleiding van de voormelde | Un autre rapporteur a déclaré dans le cadre de la discussion susdite |
discussie dat « men moet kiezen uit twee mogelijkheden : ofwel blijft | qu'il faut « choisir entre deux possibilités : soit tout reste |
alles hetzelfde, ofwel krijgt het Gemeenschapsonderwijs meer | identique, soit l'Enseignement communautaire reçoit plus d'autonomie, |
autonomie, maar dan ook over de essentiële zaken » (ibid., p. 37). | mais alors également pour les éléments essentiels » (ibid., p. 37). |
B.14.2. De bijzondere decreetgever heeft bijgevolg de aan de Autonome | B.14.2. Le législateur décrétal spécial a dès lors confié au Conseil |
Raad voor het Gemeenschapsonderwijs (later het Gemeenschapsonderwijs) | autonome de l'Enseignement communautaire (devenu ensuite |
opgedragen bevoegdheden betreffende het opstellen van de | l'Enseignement communautaire) les compétences les plus larges pour |
neutraliteitsverklaring, de verklaring van gehechtheid aan het | l'établissement de la déclaration de neutralité, de la déclaration |
gemeenschapsonderwijs en het pedagogische project van dat onderwijs, | d'attachement à l'enseignement communautaire et du projet pédagogique |
ruim opgevat. Zoals een verslaggever het verwoordde, dient ervan te | de cet enseignement. Comme l'a dit un rapporteur, il faut partir du |
worden uitgegaan dat « [de Vlaamse Raad] inzake de | principe que « le [Conseil flamand] abandonne entièrement ses droits |
neutraliteitsverklaring [...] volledig afstand [doet] van zijn rechten | pour ce qui est de la déclaration de neutralité » (Doc. parl., Conseil |
» (Parl. St., Vlaamse Raad, 1988-1989, nr. 161/4, p. 36). | flamand, 1988-1989, n° 161/4, p. 36). |
Wat het « algemeen en principieel verbod op het dragen van zichtbare | En ce qui concerne l'« interdiction générale et de principe de porter |
religieuze en levensbeschouwelijk kentekens » in het | des signes religieux et philosophiques visibles » dans l'enseignement |
gemeenschapsonderwijs en de bevoegdheid van de Raad van het | communautaire et la compétence du Conseil de l'Enseignement |
Gemeenschapsonderwijs betreft | communautaire |
B.15. Door middel van een voor leerlingen geldend algemeen en | B.15. L'interdiction générale et de principe, pour les élèves, de |
principieel verbod op het dragen van zichtbare religieuze en | porter des signes religieux et philosophiques visibles dans les |
levensbeschouwelijke kentekens in de onderwijsinstellingen van het | établissements de l'Enseignement communautaire donne à la notion de |
Gemeenschapsonderwijs, wordt een nieuwe wending gegeven aan het | |
neutraliteitsbegrip, zoals vervat in artikel 24, § 1, derde lid, van | neutralité, telle qu'elle est contenue dans l'article 24, § 1er, |
de Grondwet, die evenwel niet per definitie ermee strijdig is. Zoals | alinéa 3, de la Constitution, une orientation nouvelle, qui n'est |
reeds is vastgesteld in B.9.3, heeft de Grondwetgever de neutraliteit | cependant pas contraire par définition à cette notion. En effet, ainsi |
van het gemeenschapsonderwijs immers niet als een star beginsel, | qu'il a déjà été constaté en B.9.3, le Constituant n'a pas conçu la |
losstaand van maatschappelijke evoluties, geconcipieerd. Bovendien kan | neutralité de l'enseignement communautaire comme un principe rigide, |
de neutraliteit in bepaalde omstandigheden voor de bevoegde overheid | indépendant des évolutions de la société. En outre, dans certaines |
de plicht met zich meebrengen om maatregelen te nemen met het oog op | circonstances, la neutralité peut obliger l'autorité compétente à |
het waarborgen van de « positieve erkenning en waardering van de | prendre des mesures visant à garantir la « reconnaissance et |
verscheidenheid van meningen en houdingen » in het | [l']appréciation positives de la diversité des opinions et des |
gemeenschapsonderwijs. | attitudes » dans l'enseignement communautaire. |
B.16. Uit het voorgaande is gebleken, enerzijds, dat de bijzondere | B.16. Il ressort de ce qui précède, d'une part, que le législateur |
decreetgever de bevoegdheid betreffende het invullen van de | décrétal spécial a voulu entièrement transférer à l'Enseignement |
evoluerende betekenis van het in de Grondwet vervatte | communautaire la compétence lui permettant de donner un contenu à la |
neutraliteitsbeginsel volledig heeft willen overdragen aan het | signification évolutive de la notion de neutralité inscrite dans la |
Gemeenschapsonderwijs, en anderzijds, dat de Grondwetgever een | Constitution et, d'autre part, que le Constituant n'a pas voulu |
dergelijke overdracht niet heeft willen uitsluiten. | exclure un tel transfert. |
B.17.1. Niettemin dient samen met de verzoekende partij voor het | B.17.1. Il convient néanmoins de constater, avec la partie requérante |
verwijzende rechtscollege te worden vastgesteld dat zowel de | devant la juridiction a quo, que tant les travaux préparatoires de la |
parlementaire voorbereiding van de grondwetsherziening van 15 juli | révision constitutionnelle du 15 juillet 1988 que ceux du décret |
1988 als die van het bijzonder decreet van 19 december 1988 melding | spécial du 19 décembre 1988 mentionnent le fait que les organes |
maken van het feit dat aan de met toepassing van artikel 24, § 2, van | autonomes à créer par application de l'article 24, § 2, de la |
de Grondwet op te richten autonome organen geen « verordenende | Constitution n'ont pas de « pouvoir normatif » (Ann., Sénat, S.E. |
bevoegdheden » toekomen (Hand., Senaat, B.Z. 1988, 14 juni 1988, p. | 1988, 14 juin 1988, p. 520; Doc. parl., Conseil flamand, 1988-1989, n° |
520; Parl. St., Vlaamse Raad, 1988-1989, nr. 161/1, p. 9). | 161/1, p. 9). |
B.17.2. Het aannemen, door de Raad van het Gemeenschapsonderwijs, van | B.17.2. L'adoption, par le Conseil de l'Enseignement communautaire, |
een voor leerlingen geldend algemeen en principieel verbod op het | d'une interdiction générale et de principe de porter des signes |
dragen van zichtbare religieuze en levensbeschouwelijke kentekens dat | religieux et philosophiques visibles, applicable aux élèves, qui vaut |
uitsluitend geldt in de onderwijsinstellingen van het | exclusivement dans les établissements d'enseignement de l'Enseignement |
Gemeenschapsonderwijs, kan echter niet worden beschouwd als het | communautaire, ne peut toutefois être considérée comme l'exercice d'un |
uitoefenen van een « verordenende bevoegdheid » in de zin van de | « pouvoir normatif » au sens des travaux préparatoires précités. |
aangehaalde parlementaire voorbereiding. Een dergelijk, uitsluitend | Pareille interdiction, qui s'applique exclusivement dans les |
binnen de onderwijsinstellingen van het Gemeenschapsonderwijs geldend, | établissements d'enseignement de l'Enseignement communautaire, doit |
verbod dient te worden beschouwd als een maatregel van inwendige orde, | être considérée comme une mesure d'ordre intérieur, comparable aux |
vergelijkbaar met de door de andere inrichtende machten van onderwijs | règlements d'ordre intérieur établis par les autres pouvoirs |
opgestelde reglementen van inwendige orde. Het gaat bijgevolg niet om | organisateurs d'enseignement. Il ne s'agit donc pas d'un règlement au |
een verordening in de zin van een algemeen voorschrift dat voor alle | sens d'une prescription générale applicable à tous les élèves, quelle |
leerlingen geldt, ongeacht de aard van de onderwijsinstelling waar de | que soit la nature de l'établissement d'enseignement où est inscrit |
leerling is ingeschreven. | l'élève. |
Noch de Grondwetgever, noch de bijzondere decreetgever, hebben de met | Ni le Constituant ni le législateur décrétal spécial n'ont voulu |
toepassing van artikel 24, § 2, van de Grondwet opgerichte autonome | imposer aux organes autonomes créés par application de l'article 24, § |
organen willen verbieden om, met het oog op het vrijwaren van het | 2, de la Constitution l'interdiction d'adopter, afin de garantir le |
ordentelijke verloop van het onderwijsgebeuren of van het pedagogische | bon fonctionnement de l'enseignement ou d'assurer la réalisation du |
project, reglementen van inwendige orde aan te nemen betreffende het | projet pédagogique, des règlements d'ordre intérieur concernant le |
gedrag van de leerlingen. Er anders over oordelen zou immers met zich | comportement des élèves. En effet, toute autre appréciation |
meebrengen dat alle mogelijke gedragingen van leerlingen die het | impliquerait que tous les comportements possibles d'élèves qui |
ordentelijke verloop van het onderwijsgebeuren en het pedagogische | pourraient compromettre le bon fonctionnement de l'enseignement et la |
project in het gedrang zouden kunnen brengen - gedragingen die | réalisation du projet pédagogique - comportements qui peuvent |
overigens kunnen wisselen naar gelang van omstandigheden en tijd -, | d'ailleurs varier en fonction des circonstances et de l'époque - |
door de decreetgever zouden moeten worden geregeld. Dit zou op | devraient être réglés par le législateur décrétal. Cette situation ne |
gespannen voet staan met de door de bijzondere decreetgever gewilde - | serait pas compatible avec la « dépolitisation » de l'Enseignement |
en de door de Grondwetgever toegelaten - « depolitisering » van het | communautaire voulue par le législateur décrétal spécial - et |
Gemeenschapsonderwijs en zou de aan dat Gemeenschapsonderwijs | autorisée par le Constituant - et risquerait de priver de sa substance |
verleende bevoegdheidsoverdracht inhoudsloos dreigen te maken. | le transfert de compétence à l'Enseignement communautaire. |
B.17.3. Aldus dient te worden vastgesteld dat artikel 24 van de | B.17.3. Il convient dès lors de constater que l'article 24 de la |
Grondwet zich niet verzet tegen het toekennen aan de Raad van het | Constitution ne s'oppose pas à ce que le Conseil de l'Enseignement |
Gemeenschapsonderwijs van de bevoegdheid om zich, in het kader van de | communautaire soit habilité à se prononcer, dans le cadre de la |
neutraliteitsverklaring van het gemeenschapsonderwijs, uit te spreken | déclaration de neutralité de l'enseignement communautaire, sur une |
over een voor leerlingen geldend algemeen en principieel verbod op het | interdiction générale et de principe, applicable aux élèves, de porter |
dragen van zichtbare religieuze en levensbeschouwelijke kentekens in | des signes religieux et philosophiques visibles dans les |
de onderwijsinstellingen van het Gemeenschapsonderwijs. | établissements d'enseignement de l'Enseignement communautaire. |
B.18. In de interpretatie dat de artikelen 33, § 1, 1° en 2°, en 34, | B.18. Dans l'interprétation selon laquelle les articles 33, § 1er, 1° |
1°, van het bijzonder decreet van 14 juli 1998 aan de Raad van het | et 2°, et 34, 1°, du décret spécial du 14 juillet 1998 habilitent le |
Gemeenschapsonderwijs de bevoegdheid opdragen om zich uit te spreken | Conseil de l'Enseignement communautaire à se prononcer sur une |
over een voor leerlingen geldend algemeen en principieel verbod op het | interdiction générale et de principe, applicable aux élèves, de porter |
dragen van zichtbare religieuze en levensbeschouwelijke kentekens, | des signes religieux et philosophiques visibles, la question |
dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. | préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Aldus geïnterpreteerd dat zij de Raad van het Gemeenschapsonderwijs de | Interprétés en ce sens qu'ils habilitent le Conseil de l'Enseignement |
bevoegdheid opdragen om zich uit te spreken over een voor leerlingen | |
geldend algemeen en principieel verbod op het dragen van zichtbare | communautaire à se prononcer sur une interdiction générale et de |
religieuze en levensbeschouwelijke kentekens, schenden de artikelen | principe, applicable aux élèves, de porter des signes religieux et |
33, § 1, 1° en 2°, en 34, 1°, van het bijzonder decreet van de Vlaamse | philosophiques visibles, les articles 33, § 1er, 1° et 2°, et 34, 1°, |
Gemeenschap van 14 juli 1998 betreffende het gemeenschapsonderwijs | du décret spécial de la Communauté flamande du 14 juillet 1998 relatif |
artikel 24 van de Grondwet niet. | à l'enseignement communautaire ne violent pas l'article 24 de la |
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 15 maart 2011. | la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 15 mars 2011. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
De voorzitter, | Le président, |
M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |