Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 98/2010 van 16 september 2010 Rolnummer 4758 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld door de Arbeidsrechtbank Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters R(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 98/2010 van 16 september 2010 Rolnummer 4758 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld door de Arbeidsrechtbank Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters R(...) Extrait de l'arrêt n° 98/2010 du 16 septembre 2010 Numéro du rôle : 4758 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 4, § 1 er , de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des langues en matière judiciaire, po La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges R. Henne(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 98/2010 van 16 september 2010 Extrait de l'arrêt n° 98/2010 du 16 septembre 2010
Rolnummer 4758 Numéro du rôle : 4758
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet En cause : la question préjudicielle relative à l'article 4, § 1er, de
van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des langues en matière
door de Arbeidsrechtbank te Brussel. judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges R.
R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van Goey, en, Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, et,
overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989
op het Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter P. Martens, bijgestaan sur la Cour constitutionnelle, du président émérite P. Martens,
door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van emeritus assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président
voorzitter P. Martens, émérite P. Martens,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 27 juli 2009 in zake Isongu Bondele tegen de nv « Home Par jugement du 27 juillet 2009 en cause de Isongu Bondele contre la
Consulting Services », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is SA « Home Consulting Services », dont l'expédition est parvenue au
ingekomen op 5 augustus 2009, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de greffe de la Cour le 5 août 2009, le Tribunal du travail de Bruxelles
volgende prejudiciële vraag gesteld : a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik « L'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi
der talen in gerechtszaken de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al des langues en matière judiciaire viole-t-il les articles 10 et 11 de
dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6 de
tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele la Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des
vrijheden, libertés fondamentales,
in zoverre het aan een werknemer die het Nederlands niet beheerst en en ce qu'il impose à un travailleur qui ne maîtrise pas la langue
ten aanzien van wie zijn werkgever, van wie de maatschappelijke zetel néerlandaise et à l'égard de qui son employeur, dont le siège social
in het Nederlandse taalgebied is gevestigd, ertoe is gehouden het est établi en région de langue néerlandaise, est tenu d'user de la
Frans te gebruiken voor de arbeidsverhoudingen krachtens de langue française pour les relations de travail en vertu des lois
gecoördineerde wetten van 18 juli 1966, de verplichting oplegt om de gerechtelijke procedure die hij tegen die werkgever aanspant, in te leiden en voort te zetten in het Nederlands, zonder dat hij kan vragen om de taal te veranderen, terwijl, enerzijds, de werknemers die worden tewerkgesteld door een werkgever die eveneens ertoe is gehouden het Frans te gebruiken voor de arbeidsverhoudingen maar van wie de maatschappelijke zetel in het Franse taalgebied of in een gemeente van de Brusselse agglomeratie is gevestigd, rechtsgeldig een gerechtelijke procedure in het Frans tegen hun werkgever kunnen inleiden, en terwijl, anderzijds, de verwerende rechtzoekenden in het kader van coordonnées du 18 juillet 1966, d'introduire et de poursuivre en langue néerlandaise la procédure judiciaire qu'il intente contre cet employeur, sans pouvoir demander le changement de langue, alors que, d'une part, les travailleurs occupés par un employeur également tenu d'user de la langue française pour les relations de travail mais dont le siège social est établi en région de langue française ou dans une commune de l'agglomération bruxelloise peuvent valablement introduire une procédure judiciaire en langue française contre leur employeur, et alors que, d'autre part, les justiciables défendeurs dans le cadre
een gerechtelijke procedure, in tegenstelling tot de eisers, het recht d'une procédure judiciaire ont, à l'inverse des demandeurs, le droit
hebben te vragen dat de rechtspleging in een andere taal zou worden de solliciter que la procédure soit poursuivie dans une autre langue ?
voortgezet ? ». ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 4 van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen B.1.1. L'article 4 de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des
in gerechtszaken bepaalt : langues en matière judiciaire dispose :
« § 1. Behoudens de gevallen van artikel 3 wordt het gebruik der talen « § 1er. Sauf dans les cas prévus à l'article 3, l'emploi des langues
voor geheel de rechtspleging in betwiste zaken voor de gerechten van pour la procédure en matière contentieuse devant les juridictions de
eerste aanleg waarvan de zetel in het arrondissement Brussel is
gevestigd, en, wanneer de vordering het bedrag vastgesteld in artikel première instance dont le siège est établi dans l'arrondissement de
590 van het Gerechtelijk wetboek overschrijdt, voor de Bruxelles et, si la demande excède le montant fixé à l'article 590 du
politierechtbank van Brussel die zitting houdt in de aangelegenheden Code judiciaire, devant le tribunal de police de Bruxelles siégeant
bedoeld in artikel 601bis van hetzelfde Wetboek geregeld als volgt : De akte tot inleiding van het geding wordt in het Fransch gesteld, indien de verweerder woonachtig is in het Frans taalgebied; in het Nederlandsch, indien de verweerder woonachtig is in het Nederlands taalgebied; in het Fransch of in het Nederlandsch, ter keuze van den eischer, indien de verweerder woonachtig is in eene gemeente van de Brusselsche agglomeratie of geen gekende woonplaats in België heeft. De rechtspleging wordt voortgezet in de taal der akte tot inleiding van het geding, tenzij de verweerder, voor alle verweer en alle exceptie, zelfs van onbevoegdheid, vraagt dat de rechtspleging in de andere taal wordt voortgezet. § 2. De bij de vorige alinea voorziene aanvraag wordt mondeling gedaan door den verweerder die in persoon verschijnt; zij wordt schriftelijk ingediend, wanneer de verweerder bij lasthebber verschijnt. Het geschrift moet van de hand zijn van verweerder en door hem zelf onderteekend; het blijft aan het vonnis gehecht. De rechter doet op staanden voet uitspraak. Hij kan weigeren op de aanvraag in te gaan, indien uit de elementen van de zaak blijkt dat de verweerder eene toereikende kennis bezit der taal gebruikt voor het opmaken der akte tot inleiding van het geding. De beslissing van den rechter moet met redenen omkleed zijn; zij is voor verzet noch voor beroep vatbaar. Zij is uitvoerbaar op de minuut en voor registratie, zonder andere rechtspleging noch vormvereischten; de uitspraak van de beslissing, zelfs in afwezigheid van partijen, geldt als beteekening. dans les matières visées à l'article 601bis du même Code est réglé comme suit : L'acte introductif d'instance est rédigé en français si le défendeur est domicilié dans la région de langue française; en néerlandais, si le défendeur est domicilié dans la région de langue néerlandaise; en français ou en néerlandais, au choix du demandeur, si le défendeur est domicilié dans une commune de l'agglomération bruxelloise ou n'a aucun domicile connu en Belgique. La procédure est poursuivie dans la langue employée pour la rédaction de l'acte introductif d'instance, à moins que le défendeur, avant toute défense et toute exception même d'incompétence, ne demande que la procédure soit poursuivie dans l'autre langue. § 2. La demande prévue à l'alinéa précédent est faite oralement par le défendeur comparaissant en personne; elle est introduite par écrit lorsque le défendeur comparaît par mandataire. L'écrit doit être tracé et signé par le défendeur lui-même; il reste annexé au jugement. Le juge statue sur-le-champ. Il peut refuser de faire droit à la demande si les éléments de la cause établissent que le défendeur a une connaissance suffisante de la langue employée pour la rédaction de l'acte introductif d'instance. La décision du juge doit être motivée; elle n'est susceptible ni d'opposition ni d'appel. Elle est exécutoire sur minute et avant enregistrement, sans autres procédures ni formalités; le prononcé de la décision, même en l'absence des parties, vaut signification.
§ 3. Dezelfde aanvraag tot voortzetting in de andere taal mag, onder § 3. La même demande de changement de langue peut être formulée sous
dezelfde voorwaarden, worden gedaan door de verweerders die les mêmes conditions par les défendeurs domiciliés dans une des
gedomicilieerd zijn in een der volgende gemeenten : Drogenbos, communes de Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Rhode-Saint-Genèse,
Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem ». Wemmel, Wezembeek-Oppem ».
Paragraaf 1 van dat artikel vormt de in het geding zijnde bepaling. Le paragraphe 1er de cet article constitue la disposition en cause.
Volgens het Hof van Cassatie is de woonplaats van een vennootschap met Selon la Cour de cassation, le domicile d'une société ayant la
rechtspersoonlijkheid, in de zin van het Gerechtelijk Wetboek, de personnalité civile est, au sens du Code judiciaire, le lieu où elle a
plaats waar zij haar maatschappelijke zetel heeft gevestigd (Cass., 23 établi son siège social (Cass., 23 novembre 1987, Pas., 1988, I, p.
november 1987, Arr. Cass., 1987-1988, p. 382; Cass., 29 mei 1995, Arr. 358; Cass., 29 mai 1995, Pas., 1995, I, p. 547).
Cass., 1995, p. 522).
B.1.2. De artikelen 1 tot 3 van de in het geding zijnde wet bepalen : B.1.2. Les articles 1er à 3 de la loi en cause disposent :
«

Artikel 1.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van

«

Art. 1er.Devant les juridictions civiles et commerciales de

koophandel van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbanken, die hun zetel première instance, et les tribunaux du travail dont le siège est
hebben in de provincies Henegouwen, Luxemburg en Namen en in de établi dans les provinces de Hainaut, de Luxembourg, de Namur et dans
arrondissementen Nijvel, Luik, Hoei en Verviers, wordt de gehele les arrondissements de Nivelles, Liège, Huy et Verviers, toute la
rechtspleging in betwiste zaken in het Frans gevoerd. procédure en matière contentieuse est faite en français.

Art. 2.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van koophandel

Art. 2.Devant les juridictions civiles et commerciales de première

van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbanken die hun zetel hebben in de instance, et les tribunaux du travail dont le siège est établi dans
provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Limburg en les provinces d'Anvers, de Flandre occidentale, de Flandre orientale,
in het arrondissement Leuven, wordt de gehele rechtspleging in de Limbourg et dans l'arrondissement de Louvain, toute la procédure en
betwiste zaken in het Nederlands gevoerd. matière contentieuse est faite en néerlandais.

Art. 2bis.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van

Art. 2bis.Devant les juridictions civiles et commerciales de première

koophandel van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbank die hun zetel instance, et le tribunal du travail dont le siège est établi dans
hebben in het arrondissement Eupen wordt de gehele rechtspleging in l'arrondissement d'Eupen, toute la procédure en matière contentieuse
betwiste zaken in het Duits gevoerd. est faite en allemand.

Art. 3.De bij artikel 2 vastgestelde regel geldt insgelijks voor de

Art. 3.La règle énoncée à l'article 2 s'applique également aux

vredegerechten en, wanneer de vordering het bedrag, vastgesteld in justices de paix et, si la demande n'excède pas le montant fixé à
artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek, niet overschrijdt, voor de l'article 590 du Code judiciaire, aux tribunaux de police de
politierechtbanken van het arrondissement Brussel die zitting houden l'arrondissement de Bruxelles qui siègent dans les matières visées à
in de aangelegenheden bedoeld in artikel 601bis van hetzelfde Wetboek l'article 601bis du même Code et dont le ressort est composé
en wier rechtsgebied uitsluitend uit Vlaamse gemeenten bestaat gelegen exclusivement de communes flamandes, sises en dehors de
buiten de Brusselse agglomeratie. l'agglomération bruxelloise.
Hij is eveneens van toepassing op de vorderingen die worden ingesteld Elle est pareillement applicable aux demandes portées devant le
voor de rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank, de rechtbank tribunal de première instance, le tribunal du travail, le tribunal de
van koophandel en, wanneer de vordering het bedrag vastgesteld in
artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek overschrijdt, de commerce et, si la demande excède le montant fixé à l'article 590 du
politierechtbanken die zitting houden in de aangelegenheden bedoeld in Code judiciaire, les tribunaux de police qui siègent dans les matières
artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek, waarvan de zetel in het visées à l'article 601bis du Code judiciaire, dont le siège est établi
arrondissement Brussel is gevestigd, wanneer een zaak voor de dans l'arrondissement de Bruxelles, lorsque le tribunal a été saisi en
rechtbank aanhangig wordt gemaakt op grond van een territoriale raison d'une compétence territoriale déterminée par un lieu situé dans
bevoegdheid bepaald door een plaats welke zich op het grondgebied van
een van voormelde gemeenten bevindt ». l'une des communes précitées ».
B.1.3. Artikel 8 van de in het geding zijnde wet bepaalt : B.1.3. L'article 8 de la loi en cause dispose :
« Indien de stukken of documenten, in een geding overgelegd, in eene « Si les pièces ou documents produits dans une instance sont rédigés
andere taal dan die der rechtspleging gesteld zijn, kan de rechter, op dans une autre langue que celle de la procédure, le juge peut, à la
verzoek der partij tegen dewelke die stukken of documenten worden
ingeroepen, hiervan de overzetting in de taal der rechtspleging demande de la partie contre laquelle ces pièces ou documents sont
bevelen bij eene met redenen omkleede beslissing. De beslissing van invoqués, ordonner par décision motivée la traduction de ceux-ci dans
den rechter is noch voor verzet noch voor beroep vatbaar. De kosten la langue de la procédure. La décision du juge n'est susceptible ni
van vertaling worden mede begroot ». d'opposition ni d'appel. Les frais de traduction entrent en taxe ».
B.1.4. Artikel 30 van de in het geding zijnde wet bepaalt : « Voor al de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van koophandel, gebruiken de persoonlijk ter zitting verschijnende partijen, voor al haar gezegden en verklaringen, de taal die zij verkiezen. Hetzelfde geldt voor het verhoor over feiten en vraagpunten en voor den gedingbeslissenden en den aanvullenden eed. Wanneer de rechter de door partijen of door een harer gebruikte taal niet verstaat, doet hij een beroep op de medewerking van een beëdigd tolk. Een partij die in persoon verschijnt en die de taal van de rechtspleging niet begrijpt, wordt bijgestaan door een beëdigd tolk die het geheel van de mondelinge verklaringen vertaalt. De kosten van vertaling zijn ten laste der Schatkist ». B.2.1. De verwijzende rechter vraagt aan het Hof of het voormelde B.1.4. L'article 30 de la loi en cause dispose : « Devant toutes les juridictions civiles et commerciales, les parties comparaissant en personne font usage de la langue de leur choix pour tous leurs dires et déclarations, ainsi que dans l'interrogatoire sur faits et articles et la prestation du serment litis décisoire ou supplétoire. Si le juge ne comprend pas la langue employée par les parties ou par l'une d'elles, il fait appel au concours d'un interprète juré. Une partie qui comparaît en personne et qui ne comprend pas la langue de la procédure est assistée par un interprète juré qui traduit l'ensemble des déclarations verbales. Les frais de traduction sont à charge du Trésor ». B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 4 précité viole
artikel 4 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, al dan niet les articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison
in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en
rechten van de mens, in zoverre, enerzijds, enkel de verweerder is ce que, d'une part, seul le défendeur est autorisé à solliciter un
gemachtigd om een verandering van de taal van de rechtspleging te changement de la langue de la procédure (première branche) et en ce
vragen (eerste onderdeel) en in zoverre, anderzijds, een werknemer tot que, d'autre part, un travailleur auquel son employeur doit s'adresser
wie zijn werkgever zich krachtens artikel 52, § 1, van de en français, en vertu de l'article 52, § 1er, des lois coordonnées du
gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative, a
bestuurszaken in het Frans moet richten, verplicht is om zijn l'obligation d'introduire et de poursuivre son action en néerlandais
vordering in het Nederlands in te stellen en voort te zetten indien si son employeur est domicilié en région de langue néerlandaise alors
zijn werkgever in het Nederlandse taalgebied woont, terwijl dat niet que tel ne serait pas le cas si ce dernier était domicilié en région
het geval zou zijn indien deze laatste in het Franse taalgebied of in de langue française ou dans la région bilingue de Bruxelles-Capitale
het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad zou wonen (tweede onderdeel). (seconde branche). A cet égard, le juge a quo s'interroge, plus
In dat verband vraagt de verwijzende rechter zich meer in het particulièrement, sur la pertinence du critère tiré de la localisation
bijzonder af of het criterium dat steunt op de plaats van de du siège social de l'employeur aux fins de déterminer, au sein de
maatschappelijke zetel van de werkgever een relevant criterium is l'arrondissement judiciaire de Bruxelles, la langue dans laquelle un
teneinde, binnen het gerechtelijk arrondissement Brussel, de taal te de ses travailleurs peut agir contre lui en justice.
bepalen waarin een van zijn werknemers tegen die werkgever in rechte
kan optreden. B.2.2. Artikel 52, § 1, van de voormelde gecoördineerde wetten van 18 B.2.2. L'article 52, § 1er, des lois coordonnées du 18 juillet 1966
juli 1966 bepaalt : précitées dispose :
« Voor de akten en bescheiden, die voorgeschreven zijn bij de wetten « Pour les actes et documents imposés par la loi et les règlements et
en reglementen en voor die welke bestemd zijn voor hun personeel, pour ceux qui sont destinés à leur personnel, les entreprises
gebruiken de private nijverheids-, handels- of financiebedrijven de industrielles, commerciales ou financières font usage de la langue de
taal van het gebied waar hun exploitatiezetel of onderscheiden la région où est ou sont établis leur siège ou leurs différents sièges
exploitatiezetels gevestigd zijn. d'exploitation.
In Brussel-Hoofdstad stellen de bedrijven die bescheiden in het Dans Bruxelles-Capitale, ces documents destinés au personnel
Nederlands wanneer zij bestemd zijn voor het nederlandssprekend
personeel en in het Frans wanneer zij bestemd zijn voor het d'expression française sont rédigés en français et ceux destinés au
franssprekend personeel ». personnel d'expression néerlandaise en néerlandais ».
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
B.3.1. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van de prejudiciële B.3.1. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité de la
vraag in zoverre zij betrekking heeft op artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, aangezien de verwijzende rechter niet zou hebben bepaald in welk opzicht dat artikel door de in het geding zijnde bepaling zou zijn geschonden. B.3.2. Uit de prejudiciële vraag blijkt dat aan het Hof een vraag wordt gesteld over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling, die het gebruik van de talen in het kader van een geschil in burgerlijke zaken regelt, met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, in samenhang gelezen met de waarborgen van een eerlijk proces. Daaruit kan redelijkerwijs worden afgeleid dat aldus, specifieker, het beginsel van de wapengelijkheid tussen de partijen in het geding wordt beoogd. question préjudicielle en ce qu'elle vise l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme au motif que le juge a quo n'aurait pas déterminé en quoi cet article serait violé par la disposition en cause. B.3.2. Il ressort de la question préjudicielle que la Cour est interrogée sur la compatibilité de la disposition en cause, réglant l'emploi des langues dans le cadre d'un litige en matière civile, avec le principe d'égalité et de non-discrimination lu en combinaison avec les garanties du procès équitable. Il peut s'en déduire raisonnablement qu'est de la sorte visé, plus spécifiquement, le principe d'égalité des armes entre parties en litige.
B.3.3. De exceptie wordt verworpen. B.3.3. L'exception est rejetée.
Ten gronde Quant au fond
B.4.1. Bij de regeling van het taalgebruik in gerechtszaken dient de B.4.1. Lorsqu'il règle l'emploi des langues en matière judiciaire, le
législateur doit concilier la liberté individuelle qu'a le justiciable
wetgever de individuele vrijheid van de rechtsonderhorige om zich van d'utiliser la langue de son choix et le bon fonctionnement de
de taal van zijn keuze te bedienen te verzoenen met de goede werking l'administration de la justice. Ce faisant, le législateur doit en
van de rechtsbedeling. Bovendien dient de wetgever daarbij rekening te outre tenir compte de la diversité linguistique consacrée par
houden met de taalverscheidenheid die verankerd is in artikel 4 van de l'article 4 de la Constitution, qui établit quatre régions
Grondwet, dat vier taalgebieden vastlegt, waarvan er één tweetalig is. linguistiques, dont une est bilingue. Il peut dès lors subordonner la
Hij vermag dan ook de individuele vrijheid van de rechtsonderhorige liberté individuelle du justiciable au bon fonctionnement de
ondergeschikt te maken aan de goede werking van de rechtsbedeling. l'administration de la justice.
B.4.2. Dat neemt niet weg dat, wanneer de wetgever, ter uitvoering van B.4.2. Il reste que, lorsqu'il règle l'emploi des langues pour les
artikel 30 van de Grondwet, het gebruik van de talen regelt voor affaires judiciaires, en exécution de l'article 30 de la Constitution,
le législateur doit respecter le principe d'égalité et de
gerechtszaken, hij hierbij het in de artikelen 10 en 11 van de non-discrimination, garanti par les articles 10 et 11 de la
Grondwet gewaarborgde beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie
dient te eerbiedigen. Constitution.
B.5. Uit de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde B.5. Il ressort des travaux préparatoires de la disposition en cause
bepaling blijkt dat de regel volgens welke enkel de verweerder, que la règle selon laquelle seul le défendeur peut, en vertu de
krachtens artikel 4, § 1, derde lid, van de in het geding zijnde wet, l'article 4, § 1er, alinéa 3, de la loi en cause, solliciter un
kan vragen om de taal te veranderen van de rechtspleging voor een changement de langue de la procédure devant une juridiction de
gerecht van eerste aanleg waarvan de zetel in het arrondissement première instance dont le siège est établi dans l'arrondissement de
Brussel is gevestigd, in het verlengde ligt van artikel 4, § 1, tweede Bruxelles s'inscrit dans le prolongement de l'article 4, § 1er, alinéa
lid, van dezelfde wet krachtens hetwelk de akte tot inleiding van het 2, de la même loi en vertu duquel l'acte introductif d'instance devant
geding voor een dergelijk rechtscollege in het Frans wordt gesteld une telle juridiction est rédigé en français si le défendeur est
indien de verweerder in het Franse taalgebied woont en in het domicilié dans la région de langue française et en néerlandais si le
Nederlands indien de verweerder in het Nederlandse taalgebied woont. défendeur est domicilié en région de langue néerlandaise. Ce faisant,
Zodoende geeft de wetgever « voorrang aan de taal van den verweerder. le législateur accorde « la prédominance à la langue du défendeur. Il
Deze moet dus vóór alles weten wat men van hem vergt » (Parl. St., faut avant tout que celui-ci sache ce que l'on lui réclame » (Doc.
Senaat, 1934-1935, nr. 86, p. 14; Hand., Senaat, 11 april 1935, p. parl., Sénat, 1934-1935, n° 86, p. 14; Ann., Sénat, 11 avril 1935, p.
516). 516).
B.6. Het gebruik van de talen maakt evenwel het voorwerp uit van B.6. L'emploi des langues fait toutefois l'objet de dispositions
bijzondere bepalingen inzake de sociale betrekkingen tussen de particulières en ce qui concerne les relations sociales entre les
werkgevers en hun personeel. employeurs et leur personnel.
B.7.1. Met toepassing van het voormelde artikel 52, § 1, van de wetten B.7.1. En application de l'article 52, § 1er, précité, des lois sur
op het gebruik van de talen in bestuurszaken gebruiken de werkgevers, l'emploi des langues en matière administrative, pour les actes et
voor de akten en bescheiden die bij de wet en de reglementen zijn documents imposés par la loi et les règlements et pour ceux qui sont
voorgeschreven en voor die welke bestemd zijn voor hun personeel, de destinés à leur personnel, les employeurs font usage de la langue de
taal van het gebied waar « hun exploitatiezetel of onderscheiden la région où est ou sont établis « leur siège ou leurs différents
exploitatiezetels » gevestigd zijn, waarbij die bescheiden, in het sièges d'exploitation », ces documents étant rédigés, dans la région
tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, in het Frans of in het Nederlands bilingue de Bruxelles-Capitale, en français ou en néerlandais selon
worden gesteld naargelang het personeel voor wie zij bestemd zijn, que le personnel auquel ils sont destinés est d'expression française
Frans of Nederlands spreekt. ou néerlandaise.
B.7.2. Bovendien bepaalt artikel 627, 9°, van het Gerechtelijk Wetboek B.7.2. En outre, l'article 627, 9°, du Code judiciaire dispose que,
dat, voor de geschillen inzake arbeidsovereenkomsten, enkel « de pour les contestations relatives aux contrats de louage de travail,
rechter van de plaats waar de mijn, de fabriek, de werkplaats, het est seul compétent pour connaître de la demande « le juge de la
magazijn, het kantoor gelegen is en in het algemeen, van de plaats die situation de la mine, de l'usine, de l'atelier, du magasin, du bureau
bestemd is voor de exploitatie van de onderneming, de uitoefening van et, en général, de l'endroit affecté à l'exploitation de l'entreprise,
het beroep of de werkzaamheid van de vennootschap » bevoegd is om à l'exercice de la profession ou à l'activité de la société », et
kennis te nemen van de vordering, en het is op diezelfde plaatsen dat c'est en ces mêmes lieux que l'employeur peut être cité ou convoqué
de werkgever kan worden gedagvaard of opgeroepen bij verzoekschrift op
tegenspraak (artikel 704, § 3, van het Gerechtelijk Wetboek). par requête contradictoire (article 704, § 3, du Code judiciaire).
B.8. Indien artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 op B.8. Si l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935
het gebruik der talen in gerechtszaken in die zin moet worden concernant l'emploi des langues en matière judiciaire doit
geïnterpreteerd dat, wanneer de verweerder een rechtspersoon is, de s'interpréter en ce sens que, lorsque le défendeur est une personne
taal van het gedinginleidende exploot wordt bepaald op grond van zijn morale, la langue de l'exploit introductif d'instance est déterminée
maatschappelijke zetel, zelfs in de geschillen met betrekking tot het en fonction de son siège social, même dans les litiges relatifs au
arbeidsrecht, terwijl de partijen er op geen enkele wijze « sociale droit du travail, alors que les parties n'y ont en rien noué des «
betrekkingen » hebben aangeknoopt, brengt het, ten nadele van de relations sociales », il crée, au détriment des travailleurs qui
werknemers die hun prestaties in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad verrichten, een verschil in behandeling teweeg dat niet redelijk is verantwoord. Niets verantwoordt immers dat het proces waarin een werknemer en een werkgever tegenover elkaar staan die, overeenkomstig hun wettelijke verplichtingen, het Frans of het Nederlands hebben gebruikt in hun sociale betrekkingen - ook in de geschillenfase van die betrekkingen -, in de andere taal dient plaats te vinden, waarbij de maatschappelijke zetel van de vennootschap die de werknemer tewerkstelt als lokalisatiecriterium wordt genomen, terwijl zij er geen sociale betrekkingen hebben aangeknoopt. Die verplichting om die rechtspleging in een andere taal te voeren dan die van de arbeidsverhoudingen is niet in overeenstemming met de rechten van de verdediging van de werknemer, die zich zal moeten verantwoorden in een taal die niet de zijne is, noch met de goede werking van het gerecht, aangezien de rechters de zaak in een andere taal zullen moeten behandelen dan die van de stukken die hun worden voorgelegd, en zij riskeert kosten en onnodige traagheid met zich mee te brengen, aangezien zij het noodzakelijk kan maken dat een beroep wordt gedaan accomplissent leurs prestations dans la région bilingue de Bruxelles-Capitale, une différence de traitement qui n'est pas raisonnablement justifiée. En effet, rien ne justifie que le procès qui oppose un travailleur et un employeur qui ont utilisé le français ou le néerlandais dans leurs relations sociales, conformément à leurs obligations légales, y compris dans la phase contentieuse de ces relations, doive se dérouler dans l'autre langue, en prenant pour critère de localisation le siège social de la société qui emploie le travailleur, alors qu'ils n'y ont pas noué de relations sociales. Cette obligation de mener cette procédure dans une langue autre que celle des relations de travail n'est conforme ni aux droits de défense du travailleur, qui devra s'expliquer dans une langue qui n'est pas la sienne, ni au bon fonctionnement de la justice puisque les juges devront traiter l'affaire dans une autre langue que celle des pièces qui leur sont soumises, et elle risque d'entraîner des frais et des lenteurs inutiles puisqu'elle peut nécessiter le recours à des traducteurs et à
op beëdigde vertalers en tolken, zoals de artikelen 8 en 30 van de in des interprètes jurés, ainsi que le prévoient les articles 8 et 30 de
het geding zijnde wet bepalen. la loi en cause.
De maatregel is des te minder verantwoord daar de werkgever, La mesure est d'autant moins justifiée que l'employeur, personne
rechtspersoon, per definitie heeft aangetoond dat hij in staat is om morale, a, par hypothèse, démontré son aptitude à comprendre et à
de taal van de werknemer te begrijpen en te gebruiken door zich in die pratiquer la langue du travailleur en s'adressant à lui dans cette
taal tot hem te richten, zoals bij artikel 52 van de voormelde langue comme l'exige l'article 52 des lois coordonnées du 18 juillet
gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 wordt vereist. 1966 précitées.
B.9. In de in B.8 vermelde interpretatie dient het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord. B.10. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel op een andere manier worden geïnterpreteerd in zoverre zij van toepassing is op de sociale betrekkingen tussen een werkgever en zijn personeel. Gelezen in het licht van de in B.7 vermelde teksten, kunnen de bewoordingen « indien de verweerder woonachtig is in het [...] taalgebied [...] » in die zin worden geïnterpreteerd dat zij, in de geschillen met betrekking tot het arbeidsrecht, de plaats aanwijzen waar de partijen sociale betrekkingen hebben aangeknoopt, namelijk op de exploitatiezetel. B.9. Dans l'interprétation mentionnée en B.8, la question préjudicielle, en sa seconde branche, appelle une réponse positive. B.10. La disposition en cause peut toutefois être interprétée d'une autre manière en ce qu'elle s'applique aux relations sociales entre un employeur et son personnel. Lus à la lumière des textes mentionnés en B.7, les termes « si le défendeur est domicilié dans la région » peuvent s'interpréter comme désignant, dans les litiges relatifs au droit du travail, l'endroit où les parties ont noué des relations sociales, c'est-à-dire au siège d'exploitation.
B.11. Het criterium van de exploitatiezetel is overigens eveneens het B.11. Le critère du siège d'exploitation est d'ailleurs également
criterium dat moet worden toegepast om de sociale betrekkingen te celui qui doit être appliqué pour localiser les relations sociales au
lokaliseren in de zin van artikel 129, § 1, 3°, van de Grondwet, dat sens de l'article 129, § 1er, 3°, de la Constitution, qui donne
aan de gemeenschappen de bevoegdheid verleent om het gebruik van de compétence aux communautés pour régler l'emploi des langues dans les
talen in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel te regelen. relations sociales entre les employeurs et leur personnel.
Bij zijn arrest nr. 9/86 van 30 januari 1986 heeft het Hof geoordeeld Par son arrêt n° 9/86 du 30 janvier 1986, la Cour a jugé que, pour
dat om aan de grondwettelijke vereisten te beantwoorden, de répondre aux exigences constitutionnelles, les critères de
lokalisatiecriteria het mogelijk moeten maken om « de plaats te localisation doivent permettre de « situer le lieu où les relations
situeren waar de sociale betrekkingen tussen de werkgever en zijn sociales entre l'employeur et son personnel se déroulent
personeel hoofdzakelijk tot stand komen » (5.B.1, achtste alinea). principalement » (5.B.1, 8ème alinéa).
Bij zijn arrest nr. 10/86 van 30 januari 1986 heeft het Hof geoordeeld Par son arrêt n° 10/86 du 30 janvier 1986, la Cour a jugé que le
dat het criterium van de « exploitatiezetel » in overeenstemming was critère du « siège d'exploitation » était conforme aux exigences
met de grondwettelijke vereisten aangezien « daar [...] doorgaans de constitutionnelles parce que « c'est généralement là que les missions
opdrachten en instructies aan het personeelslid [worden] gegeven, et les instructions sont données au membre du personnel, que lui sont
[...] hem alle mededelingen [worden] gedaan en [...] hij zich tot zijn
werkgever [wendt] » en aangezien « de door de wet en de verordeningen faites les communications et qu'il s'adresse à son employeur » et
voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen [...] zich parce que « les actes et documents d'entreprise prescrits par la loi
normaal in de exploitatiezetel [bevinden] of [...] tenminste daar et les règlements se trouvent normalement au siège d'exploitation ou
[kunnen] worden gesitueerd » (8.B.2, vijfde en zesde alinea). peuvent au moins y être situés » (8.B.2, 5ème et 6ème alinéas).
Bij zijn arrest nr. 29/86 van 18 november 1986 heeft het Hof de Par son arrêt n° 29/86 du 18 novembre 1986, la Cour a rejeté les
criteria « plaats van tewerkstelling van het personeel », « critères « lieu d'occupation du personnel », « siège social » et «
maatschappelijke zetel » en « woonplaats van de werkgever » verworpen domicile de l'employeur » parce qu'ils ne situent « chaque fois dans
aangezien zij « telkens slechts één van de partijen bij de sociale cette aire de compétence qu'une seule des parties aux relations
betrekkingen binnen het bedoelde bevoegdheidsgebied, te weten voor het sociales, à savoir, pour le premier le personnel, et pour les deux
eerste het personeel, en voor de beide andere de werkgever, en niet autres l'employeur, et non, comme le requiert la Constitution, les `
zoals grondwettelijk vereist, de ' sociale betrekkingen tussen de relations sociales entre les employeurs et leur personnel '
werkgevers en hun personeel ' zelf » lokaliseren (3.B.4, tweede elles-mêmes » (3.B.4, 2ème alinéa), soulignant à nouveau que c'est le
alinea), waarbij opnieuw wordt beklemtoond dat de exploitatiezetel, siège d'exploitation, c'est-à-dire « tout établissement ou centre
met andere woorden « iedere vestiging of centrum van activiteit met d'activité revêtant un certain caractère de stabilité », qui est le
enige standvastigheid », het grondwetsconforme criterium is (3.B.4, critère conforme à la Constitution (3.B.4, 4ème alinéa).
vierde alinea).
B.12. Aangezien in de in B.10 vermelde interpretatie het in het tweede B.12. Dans l'interprétation mentionnée en B.10, la différence de
onderdeel van de prejudiciële vraag beschreven verschil in behandeling traitement décrite dans la seconde branche de la question
onbestaande is, dient dat onderdeel ontkennend te worden beantwoord. préjudicielle n'existant pas, celle-ci appelle une réponse négative.
B.13. Rekening houdend met wat voorafgaat, is het antwoord op het B.13. Compte tenu de ce qui précède, la réponse à la première branche
eerste onderdeel van de prejudiciële vraag niet nuttig voor de de la question préjudicielle n'est pas utile pour le juge a quo. Il
verwijzende rechter. Dat onderdeel dient niet te worden onderzocht. n'y a pas lieu de l'examiner.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 op het - L'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 concernant
gebruik der talen in gerechtszaken schendt de artikelen 10 en 11 van l'emploi des langues en matière judiciaire viole les articles 10 et 11
de Grondwet indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het het de la Constitution s'il est interprété en ce sens qu'il ne permet pas
een werknemer wiens prestaties zijn verbonden aan een exploitatiezetel à un travailleur dont les prestations sont liées à un siège
gelegen op het grondgebied van het tweetalige gebied d'exploitation situé sur le territoire de la région bilingue de
Brussel-Hoofdstad, niet mogelijk maakt om zijn vordering tegen zijn Bruxelles-Capitale d'introduire et de poursuivre son action contre son
werkgever in te stellen en voort te zetten in de taal waarin deze employeur dans la langue dans laquelle ce dernier doit s'adresser à
laatste zich krachtens artikel 52, § 1, van de gecoördineerde wetten lui en vertu de l'article 52, § 1er, des lois coordonnées du 18
van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken tot hem juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative.
dient te richten.
- Dezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet - La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la
indien zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij het een werknemer Constitution si elle est interprétée en ce sens qu'elle permet à un
wiens prestaties zijn verbonden aan een exploitatiezetel gelegen op travailleur dont les prestations sont liées à un siège d'exploitation
het grondgebied van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, mogelijk situé sur le territoire de la région bilingue de Bruxelles-Capitale
maakt om zijn vordering tegen zijn werkgever in te stellen en voort te d'introduire et de poursuivre son action contre son employeur dans la
zetten in de taal waarin deze laatste zich krachtens artikel 52, § 1, langue dans laquelle ce dernier doit s'adresser à lui en vertu de
van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de l'article 52, § 1er, des lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur
talen in bestuurszaken tot hem dient te richten. l'emploi des langues en matière administrative.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 16 september 2010. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 16 septembre 2010.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
P. Martens. P. Martens.
^