Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 49/2010 van 29 april 2010 Rolnummer 4857 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2 en 4 van de wet van 25 juli 2008 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de gecoördineerde wetten van 17 juli Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters R(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 49/2010 van 29 april 2010 Rolnummer 4857 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2 en 4 van de wet van 25 juli 2008 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de gecoördineerde wetten van 17 juli Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters R(...) Extrait de l'arrêt n° 49/2010 du 29 avril 2010 Numéro du rôle : 4857 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 2 et 4 de la loi du 25 juillet 2008 modifiant le Code civil et les lois coordonnées du 17 juillet 1991 sur la co La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges R. He(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 49/2010 van 29 april 2010 Extrait de l'arrêt n° 49/2010 du 29 avril 2010
Rolnummer 4857 Numéro du rôle : 4857
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2 en 4 van de En cause : la question préjudicielle relative aux articles 2 et 4 de
wet van 25 juli 2008 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de la loi du 25 juillet 2008 modifiant le Code civil et les lois
gecoördineerde wetten van 17 juli 1991 op de Rijkscomptabiliteit met coordonnées du 17 juillet 1991 sur la comptabilité de l'Etat en vue
het oog op het stuiten van de verjaring van de vordering tot d'interrompre la prescription de l'action en dommages et intérêts à la
schadevergoeding ten gevolge van een beroep tot vernietiging bij de suite d'un recours en annulation devant le Conseil d'Etat, posée par
Raad van State, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. la Cour d'appel d'Anvers.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges R.
R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E. Derycke, en, Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke, et, conformément à
overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
op het Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter P. Martens, bijgestaan constitutionnelle, du président émérite P. Martens, assistée du
door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 20 januari 2010 in zake Jozef De Schauwer tegen het Par arrêt du 20 janvier 2010 en cause de Jozef De Schauwer contre le
openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn van Boom, waarvan de centre public d'action sociale de Boom, dont l'expédition est parvenue
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 27 januari 2010, au greffe de la Cour le 27 janvier 2010, la Cour d'appel d'Anvers a
heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schenden de artikelen 2 en 4 van de wet van 25 juli 2008 tot « Les articles 2 et 4 de la loi du 25 juillet 2008 modifiant le Code
wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de gecoördineerde wetten van
17 juli 1991 op de Rijkscomptabiliteit met het oog op het stuiten van civil et les lois coordonnées du 17 juillet 1991 sur la comptabilité
de verjaring van de vordering tot schadevergoeding ten gevolge van een de l'Etat en vue d'interrompre la prescription de l'action en dommages
beroep tot vernietiging bij de Raad van State, het grondwettelijk et intérêts à la suite d'un recours en annulation devant le Conseil
gelijkheidsbeginsel en het niet-discriminatiebeginsel als vervat in de d'Etat violent-ils le principe constitutionnel d'égalité et le
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, zowel op zich gelezen als in principe de non-discrimination inscrits aux articles 10 et 11 de la
samenhang met de bescherming van het eigendomsrecht als vervat in Constitution, tant lus isolément qu'en combinaison avec la protection
artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de du droit de propriété contenue dans l'article 1 du Premier Protocole
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et avec
Rechten van de Mens en met het rechtszekerheidsbeginsel doordat, door le principe de la sécurité juridique, en ce que, par suite de l'entrée
de inwerkingtreding van de wetsartikelen : en vigueur des articles de loi :
- enerzijds, de schuldenaar die in toepassing van artikel 2262bis van - d'une part, le débiteur qui, en application de l'article 2262bis du
het Burgerlijk Wetboek de verjaring had verworven van een lastens hem Code civil, avait acquis la prescription d'une action en dommages et
stelbare vordering tot buitencontractuele schadevergoeding en deze intérêts extracontractuelle qui pouvait lui être opposée et qui avait
verjaring ook heeft zien bevestigen door een definitief geworden également vu cette prescription confirmée par une décision judiciaire
gerechtelijke uitspraak, deze verjaring blijft behouden, devenue définitive, conserve cette prescription,
- anderzijds, de schuldenaar die in toepassing van artikel 2262bis van - d'autre part, le débiteur qui, en application de l'article 2262bis
het Burgerlijk Wetboek de verjaring had verworven van een lastens hem du Code civil, avait acquis la prescription d'une action en dommages
stelbare vordering tot buitencontractuele schadevergoeding zonder dat et intérêts extracontractuelle qui pouvait lui être opposée, sans que
er een definitief geworden uitspraak is tussengekomen, deze verjaarde soit intervenue une décision devenue définitive, voit revivre contre
vordering lastens hem ziet herleven ? ». lui cette action prescrite ? ».
Op 9 februari 2010 hebben de rechters-verslaggevers E. Derycke en R. Le 9 février 2010, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la
Henneuse, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere
wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het Hof ervan in loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les
kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te juges-rapporteurs E. Derycke et R. Henneuse ont informé la Cour qu'ils
stellen een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen. pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen Quant aux dispositions en cause
B.1.1. De wet van 25 juli 2008 tot wijziging van het Burgerlijk B.1.1. La loi du 25 juillet 2008 modifiant le Code civil et les lois
Wetboek en de gecoördineerde wetten van 17 juli 1991 op de coordonnées du 17 juillet 1991 sur la comptabilité de l'Etat en vue
Rijkscomptabiliteit met het oog op het stuiten van de verjaring van de d'interrompre la prescription de l'action en dommages et intérêts à la
vordering tot schadevergoeding ten gevolge van een beroep tot suite d'un recours en annulation devant le Conseil d'Etat (ci-après :
vernietiging bij de Raad van State (hierna : de wet van 25 juli 2008) la loi du 25 juillet 2008) prévoit que le délai de prescription d'une
voorziet in een regeling waarbij de verjaringstermijn van een action en réparation du dommage causé par un acte administratif annulé
vordering tot herstel van de schade veroorzaakt door een vernietigde est interrompu par suite de l'introduction d'un recours en annulation
administratieve handeling wordt gestuit als gevolg van het instellen
van een beroep tot nietigverklaring bij de Raad van State. auprès du Conseil d'Etat.
B.1.2. Die regeling werd in de parlementaire voorbereiding toegelicht B.1.2. Ce régime a été commenté comme suit dans les travaux
als volgt : préparatoires :
« De achterstand bij de Raad van State is een oud zeer, dat sedert een « L'arriéré au Conseil d'Etat est un problème qui ne date pas d'hier
tiental jaar onhoudbare proporties heeft aangenomen. et qui s'est amplifié, au cours de ces dix dernières années, au point
d'en devenir intenable.
[...] [...]
Gewone burgers [...], die geconfronteerd worden met een volgens hen [...] les citoyens ordinaires, qui sont confrontés à une décision des
onwettige overheidsbeslissing [...], kunnen [...] voor schorsing en pouvoirs publics qu'ils considèrent comme illégale, [...] ont [...] la
vernietiging naar de Raad van State trekken. faculté d'introduire des recours en suspension et en annulation devant
le Conseil d'Etat.
Spijtig genoeg blijven zij daar jaren in onzekerheid over hun Malheureusement, l'ampleur de l'arriéré les condamne à rester des
rechtspositie, gelet op de aanzienlijke achterstand. années durant dans l'incertitude à propos de leur statut juridique.
[...] [...]
Vooraleer de betrokken burgers te weten komen of een beslissing al dan Cinq années s'écoulent en moyenne avant que les citoyens concernés
niet ongedaan wordt gemaakt wegens wetsoverschrijding, en zij dus soient fixés sur l'annulation ou non d'une décision pour cause
aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding, zijn er gemiddeld vijf d'infraction à la loi, et puissent, en conséquence, prétendre à des
jaar verlopen. dommages et intérêts.
Evenwel verjaren overeenkomstig art. 2262bis B.W. alle Or, conformément à l'article 2262bis du Code civil, toutes les actions
rechtsvorderingen tot vergoeding van schade op grond van en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité
buitencontractuele aansprakelijkheid door verloop van vijf jaar vanaf extra-contractuelle se prescrivent par cinq ans à partir du jour qui
de dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de son
de schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de aggravation et de l'identité de la personne responsable.
daarvoor aansprakelijke persoon.
[...] [...]
Gelet op de mogelijkerwijs nog tussenkomende administratieve Vu la procédure de recours administratif susceptible de s'intercaler,
beroepsprocedure, is vaak al een deel van de verjaringstermijn une partie du délai de prescription s'est souvent déjà écoulée avant
verlopen nog voor het vernietigingsverzoek bij de Raad van State wordt que le recours en annulation soit introduit devant le Conseil d'Etat.
ingesteld. [...] [...]
De kans is dus zeer groot dat het recht om schadevergoeding te Il y a donc une forte probabilité que l'action en réclamation de
vorderen verjaart lopende de vernietigingsprocedure. Vele advocaten dommages et intérêts se prescrive au cours de la procédure en
zullen hun cliënten dan ook aanraden om onmiddellijk na het instellen annulation. Beaucoup d'avocats conseilleront par conséquent à leurs
van het vernietigingsverzoek of tijdens de procedure voor de Raad van clients d'engager une action civile immédiatement après l'introduction
State een burgerlijke vordering in te stellen, en deze vordering te du recours en annulation ou au cours de la procédure devant le Conseil
laten verwijzen naar de rol. d'Etat, et de demander le renvoi de cette action au rôle.
Immers, overeenkomstig artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek vormt En effet, aux termes de l'article 2244 du Code civil, une citation en
een dagvaarding voor het gerecht een burgerlijke stuiting. justice forme une interruption civile. Conformément à une
Overeenkomstig een vaste rechtspraak blijft deze stuiting trouwens jurisprudence constante, cette interruption subsiste d'ailleurs tant
voortduren gedurende het aanhangig zijn van de zaak, zodat de nieuwe que l'affaire reste pendante, si bien que le nouveau délai de
verjaringstermijn maar begint te lopen na het beëindigen van die prescription ne commence à courir qu'après la fin de l'instance en
aanleg. question.
Deze door de slechte werking van de instelling gegroeide Cette pratique juridique née du mauvais fonctionnement de
rechtspraktijk is evenwel geen goede zaak, vermits zij het risico van l'institution n'est cependant pas une bonne chose, dans la mesure où
het verlies van recht op schadevergoeding geheel ten laste legt van de elle rejette entièrement sur le citoyen le risque de la perte du droit
burger : het is deze laatste die een potentieel slachtoffer is van de à des dommages et intérêts : c'est le citoyen qui devient une victime
abnormale traagheid van de rechtsgang. Bovendien vult dit de rollen potentielle de la lenteur anormale de la justice. Par ailleurs, cette
van de burgerlijke rechtbanken met zaken die gedurende jaren niet in façon de faire encombre les rôles des tribunaux civils d'affaires qui
ne sont pas en état d'être jugées pendant des années, créant ainsi un
staat zijn, zodat de administratieve last onnodig toeneemt. surcroît inutile de la charge administrative.
Het is daarnaast een nutteloze bijkomende kost voor de burger die Cela représente en outre un coût supplémentaire inutile à charge du
naderhand vaststelt dat de bestreden overheidsbeslissing toch niet citoyen qui doit constater au bout du compte que la décision contestée
werd vernietigd » (Parl. St., Senaat, B.Z. 2007, nr. 4-10/1, pp. 1-3). des pouvoirs publics n'a pas été annulée » (Doc. parl., Sénat, S.E. 2007, n° 4-10/1, pp. 1-3).
B.2. De in het geding zijnde artikelen 2 en 4 van de wet van 25 juli B.2. Les articles 2 et 4, en cause, de la loi du 25 juillet 2008
2008 bepalen : disposent :
«

Art. 2.Artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek wordt aangevuld met

 «

Art. 2.L'article 2244 du Code civil est complété par deux alinéas
twee nieuwe leden, luidende : rédigés comme suit :
' Een dagvaarding voor het gerecht stuit de verjaring tot het tijdstip ' Une citation en justice interrompt la prescription jusqu'au prononcé
waarop een definitieve beslissing wordt uitgesproken. d'une décision définitive.
Voor de toepassing van deze afdeling heeft een beroep tot vernietiging Pour l'application de la présente section, un recours en annulation
van een administratieve handeling bij de Raad van State dezelfde d'un acte administratif devant le Conseil d'Etat a, à l'égard de
gevolgen ten opzichte van de vordering tot herstel van de schade
veroorzaakt door de vernietigde administratieve handeling als een l'action en réparation du dommage causé par l'acte administratif
dagvaarding voor het gerecht. ' ». annulé, les mêmes effets qu'une citation en justice. ' ».
«

Art. 4.Deze wet is van toepassing op beroepen tot vernietiging die

 «

Art. 4.La présente loi est applicable aux recours en annulation
bij de Raad van State zijn ingediend vóór de inwerkingtreding ervan. introduits devant le Conseil d'Etat avant son entrée en vigueur.
Zij is evenwel niet van toepassing wanneer de vordering tot Elle n'est toutefois pas applicable lorsque l'action en dommages et
schadevergoeding vóór de inwerkingtreding van deze wet verjaard is intérêts a été déclarée prescrite par une décision passée en force de
verklaard bij een in kracht van gewijsde gegane beslissing waartegen chose jugée avant son entrée en vigueur et contre laquelle un recours
geen cassatieberoep is ingediend ». en cassation n'est pas introduit ».
Uit de formulering van de prejudiciële vraag blijkt dat inzonderheid Il ressort de la formulation de la question préjudicielle que c'est en
het voormelde artikel 4, dat de inwerkingtreding van de regeling particulier l'article 4 précité, qui concerne l'entrée en vigueur de
betreft, ter toetsing wordt voorgelegd. Het Hof beperkt zijn onderzoek ce régime d'interruption de la prescription, qui est soumis au
tot die bepaling. Ten aanzien van de toetsing aan het gelijkheidsbeginsel contrôle de la Cour. La Cour limite son examen à cette disposition.
Quant au contrôle au regard du principe d'égalité
B.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht de in het geding B.3. Dans la question préjudicielle, il est demandé à la Cour de
zijnde bepaling te toetsen aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, contrôler la disposition en cause au regard des articles 10 et 11 de
al dan niet in samenhang gelezen, enerzijds, met artikel 1 van het la Constitution, combinés ou non, d'une part, avec l'article 1er du
Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
van de mens en, anderzijds, met het rechtszekerheidsbeginsel. l'homme et, d'autre part, avec le principe de la sécurité juridique.
Het Hof dient daarbij te onderzoeken of de in het geding zijnde A cet égard, la Cour doit examiner si la disposition en cause porte
bepaling op een discriminatoire wijze afbreuk zou doen aan reeds atteinte de manière discriminatoire à des prescriptions déjà acquises,
verworven verjaringen, ook die waarop de overheden die onder de également celles dont se prévalent les autorités publiques relevant du
toepassing van de gecoördineerde wetten van 17 juli 1991 op de champ d'application des lois coordonnées du 17 juin 1991 sur la
Rijkscomptabiliteit vallen, zich beroepen. Verder dient het Hof te comptabilité de l'Etat. En outre, la Cour doit examiner si la
onderzoeken of de in het geding zijnde bepaling een verschil in disposition en cause crée une différence de traitement entre, d'une
behandeling in het leven zou roepen tussen, enerzijds, de personen part, les personnes dont l'action en dommages et intérêts a été
wier vordering tot schadevergoeding vóór de inwerkingtreding van de déclarée prescrite avant l'entrée en vigueur de la loi par une
wet verjaard is verklaard bij een in kracht van gewijsde gegane décision passée en force de chose jugée contre laquelle aucun recours
beslissing waartegen geen cassatieberoep is ingesteld en, anderzijds, en cassation n'a été introduit et, d'autre part, les personnes dont
de personen wier vordering tot schadevergoeding vóór de l'action en dommages et intérêts n'a pas été déclarée prescrite avant
inwerkingtreding van de wet niet verjaard is verklaard bij een in l'entrée en vigueur de la loi par une décision passée en force de
kracht van gewijsde gegane beslissing waartegen geen cassatieberoep is chose jugée contre laquelle aucun recours en cassation n'a été
ingesteld. introduit.
B.4.1. Wat de inwerkingtreding van de wet betreft, bepaalde artikel 3 B.4.1. En ce qui concerne l'entrée en vigueur de la loi, l'article 3
van het wetsvoorstel dat tot de wet van 25 juli 2008 heeft geleid dat de la proposition de loi qui est devenue la loi du 25 juillet 2008
de inwerkingtreding van de wet niet tot gevolg had dat een nieuwe disposait que l'entrée en vigueur de la loi n'avait pas pour effet
verjaringstermijn begint te lopen « wanneer de rechtsvordering tot qu'un nouveau délai de prescription commence à courir « lorsque
vergoeding van schade verjaard is vóór de inwerkingtreding van deze l'action en réparation d'un dommage est prescrite avant l'entrée en
wet » (Parl. St., Senaat, B.Z. 2007, nr. 4-10/1, p. 6). vigueur de la présente loi » (Doc. parl., Sénat, S.E. 2007, n° 4-10/1,
B.4.2. In de Senaat werd een amendement aangenomen dat het p. 6).
voorgestelde artikel 3 verving door de volgende tekst : B.4.2. Le Sénat a adopté un amendement remplaçant l'article 3 proposé
« De wet is van toepassing op de bestaande rechtsgeschillen in de mate par le texte suivant : « La présente loi s'applique aux litiges en cours dans la mesure où
ze niet beslecht werden bij een in kracht van gewijsde gegane ils n'ont pas été tranchés par une décision passée en force de chose
beslissing » (Parl. St., Senaat, 2007-2008, nr. 4-10/2, p. 2, en nr. jugée » (Doc. parl., Sénat, 2007-2008, n° 4-10/2, p. 2, et n° 4-10/3,
4-10/3, p. 17). p. 17).
De toelichting bij dat amendement verwijst, enerzijds, naar artikel 11 La justification de cet amendement renvoie, d'une part, à l'article 11
van de wet van 10 juni 1998 tot wijziging van sommige bepalingen de la loi du 10 juin 1998 modifiant certaines dispositions en matière
betreffende de verjaring en, anderzijds, naar het arrest nr. 98/2003 de prescription et, d'autre part, à l'arrêt de la Cour n° 98/2003 du 2
van 2 juli 2003 waarbij het Hof « op een prejudiciële vraag gesteld juillet 2003, dans lequel la Cour, « répondant à une question
door het hof van beroep te Bergen, duidelijk stelde dat een in kracht préjudicielle posée par la Cour d'appel de Mons, a clairement affirmé
van gewijsde gegaan vonnis of arrest een objectief aanknopingspunt qu'un jugement ou arrêt passé en force de chose jugée constitue un
vormt en aldus niet discriminerend is » (Parl. St., Senaat, 2007-2008, critère de rattachement objectif et ne revêt donc pas un caractère
nr. 4-10/3, p. 15). discriminatoire » (Doc. parl., Sénat, 2007-2008, n° 4-10/3, p. 15).
B.4.3. De Raad van State merkte evenwel het volgende op met betrekking B.4.3. Le Conseil d'Etat a toutefois observé, en ce qui concerne le
tot de door de Senaat aangenomen tekst : texte adopté par le Sénat, que :
« Om de bedoeling van de wetgever weer te geven, zoals ze thans blijkt « Pour traduire l'intention du législateur, telle qu'elle résulte
uit de besprekingen in de Senaat, zou artikel 3 zo moeten worden actuellement des discussions au Sénat, l'article 3 devrait être adapté
aangepast dat de personen die op het arrest van de Raad van State
hebben gewacht, de mogelijkheid krijgen om voor de burgerlijke rechter de manière à permettre aux personnes ayant attendu l'arrêt du Conseil
nog op te treden wanneer het arrest is uitgesproken (of ter kennis d'Etat d'encore agir devant le juge civil lorsque l'arrêt a été
gebracht) op een datum die valt binnen een kortere termijn dan de prononcé (ou notifié) à une date se situant dans un délai inférieur au
wettelijke verjaringstermijn » (advies nr. 44.302/2 van 29 april 2008, délai légal de prescription » (avis n° 44.302/2 du 29 avril 2008, Doc.
Parl. St., Kamer, 2007-2008, DOC 52-0832/004, p. 13). parl., Chambre, 2007-2008, DOC 52-0832/004, p. 13).
B.4.4. In antwoord hierop heeft de Kamer van volksvertegenwoordigers B.4.4. En réponse à cette observation, la Chambre des représentants a
een amendement aangenomen dat overeenkomt met de in het geding zijnde adopté un amendement correspondant à la disposition litigieuse. Cet
bepaling. Dat amendement werd als volgt verantwoord : amendement a été justifié comme suit :
« In dit amendement wordt artikel 3 opnieuw geformuleerd teneinde te trachten rekening te houden met de opmerkingen van de Raad van State over het gebrek aan duidelijkheid ervan. De wet is van toepassing verklaard op beroepen tot vernietiging die bij de Raad van State zijn ingediend vóór de inwerkingtreding ervan. Ofwel is het beroep nog steeds aanhangig en in dit geval stuit het de verjaring tot het tijdstip waarop de Raad van State de beslissing uitspreekt, ofwel is er reeds uitspraak gedaan over het beroep en in dit geval is een nieuwe verjaringstermijn beginnen te lopen vanaf het tijdstip waarop de Raad van State de beslissing heeft uitgesproken en kan de verjaringstermijn al dan niet verstreken zijn op het tijdstip van de inwerkingtreding van deze wet. « Le présent amendement reformule l'article 3 afin de tenter de répondre aux observations du Conseil d'Etat relatives à son manque de clarté. La loi est déclarée applicable aux recours en annulation introduits devant le Conseil d'Etat avant son entrée en vigueur : soit le recours est toujours pendant et, dans ce cas, il interrompra la prescription jusqu'au prononcé de la décision du Conseil d'Etat, soit il a déjà été statué sur le recours et, dans ce cas, un nouveau délai de prescription aura commencé à courir à partir du prononcé de la décision du Conseil d'Etat et pourra ou non avoir expiré au moment de l'entrée en vigueur de la présente loi.
De toepassing van de wet kan evenwel niet tot gevolg hebben dat een in L'application de la loi ne peut toutefois pas avoir pour effet de
kracht van gewijsde gegane beslissing, waarmee de burgerrechtelijke remettre en cause une décision passée en force de chose jugée qui
vordering verjaard is verklaard en waartegen geen cassatieberoep is aurait déclaré l'action civile prescrite et contre laquelle un recours
ingediend, ter discussie wordt gesteld » (Parl. St., Kamer, 2007-2008, en cassation ne serait pas introduit » (Doc. parl., Chambre,
DOC 52-0832/005, pp. 3-4). 2007-2008, DOC 52-0832/005, pp. 3-4).
B.5. Met artikel 4 van de wet van 25 juli 2008 wenst de wetgever te B.5. Par l'article 4 de la loi du 25 juillet 2008, le législateur
verzekeren dat de nieuwe wet van toepassing zou zijn op « hangende » souhaitait garantir que la nouvelle loi serait applicable aux affaires
zaken, alsmede op « de zaken waarbij men bij de inwerkingtreding van « pendantes » ainsi qu'aux « affaires dans lesquelles le Conseil
de nieuwe regeling minder dan 5 jaar is verwijderd van het d'Etat a rendu un arrêt d'annulation moins de 5 ans avant l'entrée en
vernietigingsarrest van de Raad van State » (Parl. St., Senaat, vigueur du nouveau régime » (Doc. parl., Sénat, 2007-2008, n° 4-10/3,
2007-2008, nr. 4-10/3, p. 12), zonder dat het evenwel « mogelijk [is] p. 12), sans qu'il soit toutefois « possible de remettre en cause des
beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan op losse schroeven te zetten » (ibid., p. 13). décisions coulées en force de chose jugée » (ibid., p. 13).
B.6. De in het geding zijnde bepaling brengt met zich mee dat bepaalde B.6. La disposition en cause a pour conséquence que certaines actions
vorderingen tot herstel van de schade veroorzaakt door een en réparation du dommage causé par un acte administratif qui pouvaient
administratieve handeling, die vóór de inwerkingtreding van de wet van être considérées comme prescrites avant l'entrée en vigueur de la loi
25 juli 2008 als verjaard konden worden beschouwd, alsnog toelaatbaar du 25 juillet 2008, sont encore admissibles.
zijn. Aldus verleent die bepaling terugwerkende kracht aan de nieuwe Cette disposition confère ainsi un effet rétroactif au nouveau régime
regeling en kan zij, door afbreuk te doen aan de door de oude wet et est susceptible, en trompant les attentes suscitées par l'ancienne
gewekte verwachtingen, de rechtszekerheid in het gedrang brengen. loi, de compromettre la sécurité juridique.
B.7. De niet-retroactiviteit van wetten is een waarborg ter voorkoming B.7. La non-rétroactivité des lois est une garantie qui a pour but de
van rechtsonzekerheid. Die waarborg vereist dat de inhoud van het prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le contenu
recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat de rechtzoekende in du droit soit prévisible et accessible, de sorte que le justiciable
redelijke mate de gevolgen van een bepaalde handeling kan voorzien op puisse prévoir, à un degré raisonnable, les conséquences d'un acte
het tijdstip dat die handeling wordt verricht. De terugwerkende kracht déterminé au moment où cet acte est accompli. La rétroactivité peut
kan enkel worden verantwoord wanneer zij onontbeerlijk is voor de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang. Indien bovendien blijkt dat de terugwerkende kracht tot doel heeft de afloop van één of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin te beïnvloeden of de rechtscolleges te verhinderen zich uit te spreken over een welbepaalde rechtsvraag, vergt de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden of dwingende motieven van algemeen belang een verantwoording bieden voor het optreden van de wetgever, dat ten nadele van een categorie van burgers inbreuk maakt op de jurisdictionele waarborgen die aan allen worden geboden. uniquement être justifiée lorsqu'elle est indispensable pour réaliser un objectif d'intérêt général. S'il s'avère en outre que la rétroactivité a pour but d'influencer dans un sens déterminé l'issue de l'une ou l'autre procédure judiciaire ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles ou des motifs impérieux d'intérêt général justifient l'intervention du législateur, laquelle porte atteinte, au préjudice d'une catégorie de citoyens, aux garanties juridictionnelles offertes à tous.
B.8.1. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wet van 25 B.8.1. Il ressort des travaux préparatoires que la loi du 25 juillet
juli 2008 niet los kan worden gezien van twee arresten van het Hof van 2008 ne peut être dissociée de deux arrêts de la Cour de cassation du
Cassatie van 16 februari 2006, waarbij werd geoordeeld dat « het 16 février 2006, par lesquels il a été jugé que « le recours en
verzoekschrift tot vernietiging van een administratieve handeling voor annulation formé contre un acte administratif devant le Conseil d'Etat
de Raad van State [...] de verjaring [...] van het recht om voor een n'interrompt ni ne suspend la prescription du droit de réclamer une
burgerlijke rechtbank schadevergoeding te vorderen gegrond op een indemnisation devant un tribunal civil en se fondant sur un acte
onrechtmatige overheidsdaad [niet stuit of schorst] » (Cass., 16 illicite des autorités » (Cass., 16 février 2006, Pas., 2006, n° 98,
februari 2006, C.05.0022.N en C.05.0050.N). et C.05.0050.N).
Met de in het geding zijnde bepaling wou de wetgever « aandacht [...] En adoptant la disposition litigieuse, le législateur voulait avoir
schenken aan de rechtzoekende die er tot het arrest van het Hof van égard au justiciable « qui, jusqu'à l'arrêt de la Cour de cassation du
Cassatie van 16 februari 2006 van kon uitgaan dat hij [na een 16 février 2006, pouvait supposer qu'il avait encore la possibilité de
vernietigingsarrest van de Raad van State] nog kon vorderen voor de saisir le tribunal civil [après un arrêt d'annulation du Conseil
burgerlijke rechtbank » (Parl. St., Senaat, 2007-2008, nr. 4-10/3, pp. d'Etat] » (Doc. parl., Sénat, 2007-2008, nr. 4-10/3, pp. 15-16).
15-16). B.8.2. Vóór de aangehaalde arresten van het Hof van Cassatie van 16 B.8.2. Avant les arrêts précités de la Cour de cassation du 16 février
februari 2006 was het antwoord op de vraag of de verjaring van het 2006, la question de savoir si un recours en annulation devant le
recht om voor een burgerlijke rechtbank schadevergoeding te vorderen Conseil d'Etat interrompait la prescription du droit à demander devant
gegrond op een onrechtmatige overheidsdaad wordt gestuit door een un tribunal civil des dommages et intérêts fondé sur un acte illicite
beroep tot nietigverklaring bij de Raad van State, omstreden in de rechtsleer en in de rechtspraak. des autorités était controversée en doctrine et en jurisprudence.
B.8.3. Die rechtsonzekerheid vormt een bijzondere omstandigheid die te B.8.3. Cette insécurité juridique constitue une circonstance
dezen de terugwerkende kracht van de nieuwe regeling - beperkt tot « particulière qui peut justifier en l'espèce la rétroactivité du
hangende zaken » en « zaken waarbij men bij de inwerkingtreding van de nouveau régime, limitée aux « affaires pendantes » et aux « affaires
dans lesquelles le Conseil d'Etat a rendu un arrêt d'annulation moins
nieuwe regeling minder dan 5 jaar is verwijderd van het de 5 ans avant l'entrée en vigueur du nouveau régime », y compris les
vernietigingsarrest van de Raad van State » - kan verantwoorden, ook actions en justice dirigées contre les autorités publiques qui
met betrekking tot de rechtsvorderingen tegen overheden die onder de relèvent du champ d'application des lois coordonnées sur la
toepassing van de gecoördineerde wetten op de Rijkscomptabiliteit comptabilité de l'Etat, essentiellement parce qu'elles sont souvent
vallen, niet in het minst omdat zij vaak de verwerende partijen zijn les parties défenderesses dans les procédures devant le Conseil
in de rechtsplegingen voor de Raad van State. De wetgever heeft d'Etat. Le législateur a pu estimer à bon droit que la situation des
terecht kunnen oordelen dat de situatie van de rechtzoekenden die vóór justiciables qui avaient cru, avant les arrêts de la Cour de cassation
de arresten van het Hof van Cassatie van 16 februari 2006 erop hadden vertrouwd dat zij de uitkomst van de procedure bij de Raad van State konden afwachten alvorens een aansprakelijkheidsvordering bij de burgerlijke rechtbanken in te leiden, diende te worden geregulariseerd. B.9.1. Het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de personen wier vordering tot schadevergoeding vóór de inwerkingtreding van de wet verjaard is verklaard bij een in kracht van gewijsde gegane beslissing waartegen geen cassatieberoep is ingesteld en, anderzijds, de personen wier vordering tot schadevergoeding vóór de inwerkingtreding van de wet niet verjaard is verklaard bij een in kracht van gewijsde gegane beslissing waartegen geen cassatieberoep is ingesteld, is redelijk verantwoord gelet op het fundamentele beginsel van onze rechtsorde dat de rechterlijke beslissingen niet kunnen worden gewijzigd dan du 16 février 2006, qu'ils pouvaient attendre l'issue de la procédure devant le Conseil d'Etat avant d'introduire une action en responsabilité devant les tribunaux civils, devait être régularisée. B.9.1. La différence de traitement entre, d'une part, les personnes dont la demande en dommages et intérêts a été déclarée prescrite avant l'entrée en vigueur de la loi par une décision passée en force de chose jugée contre laquelle aucun recours en cassation n'a été introduit et, d'autre part, les personnes dont la demande en dommages et intérêts n'a pas été déclarée prescrite avant l'entrée en vigueur de la loi par une décision passée en force de chose jugée contre laquelle aucun recours en cassation n'a été introduit, est raisonnablement justifiée, eu égard au principe fondamental de notre ordre juridique selon lequel les décisions judiciaires ne peuvent être
ingevolge de aanwending van rechtsmiddelen. Bijgevolg kan de wet niet modifiées que par la mise en oeuvre de voies de recours. Par
van toepassing zijn wanneer een definitief geworden rechterlijke conséquent, la loi ne peut s'appliquer lorsqu'une décision judiciaire
beslissing een vordering tot schadevergoeding verjaard heeft devenue définitive a déclaré prescrite une action en dommages et
verklaard. intérêts.
B.9.2. Het feit dat uit de in het geding zijnde bepaling voortvloeit B.9.2. Le fait qu'il résulte de la disposition litigieuse que la loi
dat de wet wel van toepassing kan zijn op vorderingen tot peut effectivement s'appliquer à des actions en dommages et intérêts
schadevergoeding die vóór de inwerkingtreding van de wet verjaard zijn déclarées prescrites avant l'entrée en vigueur de la loi par une
verklaard bij een in kracht van gewijsde gegane beslissing waartegen décision passée en force de chose jugée contre laquelle un recours en
cassatieberoep is ingesteld, doet geen afbreuk aan het voorgaande. cassation a été introduit ne porte pas atteinte à ce qui précède. En
Gelet op dat cassatieberoep is er immers nog geen sprake van een effet, compte tenu de ce recours en cassation, il n'y a pas encore de
definitief geworden rechterlijke beslissing. décision judiciaire devenue définitive.
B.10. Uit wat voorafgaat volgt dat de prejudiciële vraag, waarbij het B.10. Il ressort de ce qui précède que la question préjudicielle par
Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid van de laquelle il est demandé à la Cour de se prononcer sur la compatibilité
in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de de la disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet, ontkennend dient te worden beantwoord. Constitution appelle une réponse négative.
B.11. De toetsing van de in het geding zijnde bepaling aan de B.11. Le contrôle de la disposition en cause au regard des articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 1er du Premier
van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme
rechten van de mens en met het rechtszekerheidsbeginsel, leidt niet et avec le principe de la sécurité juridique, ne conduit pas à une
tot een ander besluit daar de wetgever vermocht te oordelen dat de in autre conclusion, puisque le législateur pouvait estimer que la mesure
het geding zijnde maatregel in overeenstemming was met het algemeen litigieuse était conforme à l'intérêt général et était nécessaire pour
belang en noodzakelijk was om de rechtszekerheid te herstellen. restaurer la sécurité juridique.
De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 4 van de wet van 25 juli 2008 tot wijziging van het Burgerlijk L'article 4 de la loi du 25 juillet 2008 modifiant le Code civil et
Wetboek en de gecoördineerde wetten van 17 juli 1991 op de les lois coordonnées du 17 juillet 1991 sur la comptabilité de l'Etat
Rijkscomptabiliteit met het oog op het stuiten van de verjaring van de en vue d'interrompre la prescription de l'action en dommages et
vordering tot schadevergoeding ten gevolge van een beroep tot intérêts à la suite d'un recours en annulation devant le Conseil
vernietiging bij de Raad van State schendt niet de artikelen 10 en 11 d'Etat ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés
van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van ou non avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la
het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Convention européenne des droits de l'homme et avec le principe de la
rechten van de mens en met het rechtszekerheidsbeginsel. sécurité juridique.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 29 april 2010. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 29 avril 2010.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^