Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 179/2009 van 12 november 2009 Rolnummer 4632 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, § 1, eerste lid en tweede lid, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de u Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter M. Melchior, waarnemend (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 179/2009 van 12 november 2009 Rolnummer 4632 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, § 1, eerste lid en tweede lid, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de u Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter M. Melchior, waarnemend (...) Extrait de l'arrêt n° 179/2009 du 12 novembre 2009 Numéro du rôle : 4632 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, § 1 er , alinéa 1 er et alinéa 2, 2°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-êt La Cour constitutionnelle, composée du président M. Bossuyt, du juge M. Melchior, faisant foncti(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 179/2009 van 12 november 2009 Extrait de l'arrêt n° 179/2009 du 12 novembre 2009
Rolnummer 4632 Numéro du rôle : 4632
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, § 1, eerste lid en En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, § 1er,
tweede lid, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn alinéa 1er et alinéa 2, 2°, de la loi du 4 août 1996 relative au
van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, gesteld door de Raad bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail, posée
van State. par le Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter M. Melchior, composée du président M. Bossuyt, du juge M. Melchior, faisant
waarnemend voorzitter, en de rechters R. Henneuse, E. De Groot, L. fonction de président, et des juges R. Henneuse, E. De Groot, L.
Lavrysen, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier Lavrysen, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y.
P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 189.765 van 26 januari 2009 in zake de Vlaamse Par arrêt n° 189.765 du 26 janvier 2009 en cause de la Communauté
Gemeenschap tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie flamande contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe
van het Hof is ingekomen op 29 januari 2009, heeft de Raad van State de la Cour le 29 janvier 2009, le Conseil d'Etat a posé la question
de volgende prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 4, § 1, eerste en tweede lid, 2°, van de wet van 4 « L'article 4, § 1er, alinéas 1er et 2, 2°, de la loi du 4 août 1996
augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
uitvoering van hun werk, gewijzigd bij de wet van 7 april 1999, travail, modifié par la loi du 7 avril 1999, viole-t-il l'article 128
artikel 128 van de Grondwet en artikel 5, § 1, I, 2°, van de de la Constitution et l'article 5, § 1er, I, 2°, de la loi spéciale du
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce qu'il habilite le Roi
zoverre het de Koning machtigt aan de werkgevers en de werknemers
maatregelen op te leggen die betrekking hebben op de bescherming van à imposer aux employeurs et aux travailleurs des mesures relatives à
de gezondheid van de werknemers op het werk ? ». la protection de la santé des travailleurs au travail ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 4, § 1, eerste B.1. La question préjudicielle concerne l'article 4, § 1er, alinéa 1er
lid en tweede lid, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het et alinéa 2, 2°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (hierna : de travailleurs lors de l'exécution de leur travail (ci-après : la loi du
wet van 4 augustus 1996), zoals gewijzigd bij de wet van 7 april 1999. 4 août 1996), tel qu'il a été modifié par la loi du 7 avril 1999.
Het in het geding zijnde artikel 4 bepaalt : L'article 4 en cause dispose :
« § 1. De Koning kan aan de werkgevers en de werknemers alle « § 1. Le Roi peut imposer aux employeurs et aux travailleurs toutes
maatregelen opleggen die nodig zijn voor het welzijn van de werknemers les mesures nécessaires au bien-être des travailleurs lors de
bij de uitvoering van hun werk. l'exécution de leur travail.
Het welzijn wordt nagestreefd door maatregelen die betrekking hebben op : Le bien-être est recherché par des mesures qui ont trait à :
[...] [...]
2° de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk; 2° la protection de la santé du travailleur au travail;
[...] ». [...] ».
B.2. Het Hof wordt ondervraagd over de mogelijke schending, door de in B.2. La Cour est interrogée sur une éventuelle violation, par les
het geding zijnde bepalingen, van de bevoegdheidverdelende regels, dispositions en cause, des règles répartitrices de compétence
neergelegd in artikel 128 van de Grondwet en in artikel 5, § 1, I, 2°, inscrites à l'article 128 de la Constitution et à l'article 5, § 1er,
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der I, 2°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
instellingen. institutionnelles.
B.3. Naar luid van artikel 128, § 1, van de Grondwet regelen de B.3. Aux termes de l'article 128, § 1er, de la Constitution, les
Parlementen van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap, elk voor zich, parlements de la Communauté française et de la Communauté flamande
bij decreet de persoonsgebonden aangelegenheden. règlent par décret, chacun en ce qui le concerne, les matières
personnalisables.
Volgens artikel 5, § 1, I, 2°, van de bijzondere wet van 8 augustus Selon l'article 5, § 1er, I, 2°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de
1980 tot hervorming der instellingen omvatten de in artikel 128, § 1, réformes institutionnelles, les matières personnalisables visées à
van de Grondwet bedoelde persoonsgebonden aangelegenheden onder meer, l'article 128, § 1er, de la Constitution comprennent notamment, en ce
wat het gezondheidsbeleid betreft, « de gezondheidsopvoeding alsook de qui concerne la politique de santé, « l'éducation sanitaire ainsi que
activiteiten en diensten op het vlak van de preventieve les activités et services de médecine préventive, à l'exception des
gezondheidszorg, met uitzondering van nationale maatregelen inzake profylaxies ». mesures prophylactiques nationales ».
B.4. Krachtens artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de voormelde B.4. En vertu de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi
bijzondere wet van 8 augustus 1980 zijn de gewesten bevoegd voor de spéciale précitée du 8 août 1980, les régions sont compétentes en ce
politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven, onder qui concerne la police des établissements dangereux, insalubres et
voorbehoud van de maatregelen van interne politie die betrekking incommodes, sous réserve des mesures de police interne qui concerne la
hebben op de arbeidsbescherming. protection du travail.
Toen de bevoegdheid inzake de politie van de gevaarlijke, ongezonde en A l'occasion de l'attribution aux régions, par la loi spéciale du 8
hinderlijke bedrijven door de bijzondere wet van 8 augustus 1988 tot août 1988 modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der institutionnelles, de la compétence en matière de police des
instellingen aan de gewesten werd toegewezen, hebben de « maatregelen établissements dangereux, insalubres et incommodes, les « mesures de
van interne politie die betrekking hebben op de arbeidsbescherming » police interne qui concernent la protection du travail » ont fait
het voorwerp uitgemaakt van een voorbehoud (artikel 6, § 1, II, 3°, l'objet d'une réserve (article 6, § 1er, II, 3°, de la loi spéciale du
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980), waarbij in de 8 août 1980), les travaux préparatoires précisant que « la notion de '
parlementaire voorbereiding is gepreciseerd dat « het begrip ' interne police interne ' vise exclusivement la protection du travail au sens
politie ' uitsluitend betrekking heeft op de arbeidsbescherming in
ruimere zin. Daarvoor blijft de Nationale Overheid bevoegd » (Parl. large, pour laquelle le pouvoir national reste compétent » (Doc.
St., Kamer, B.Z. 1988, nr. 516/6, p. 115). parl., Chambre, S.E. 1988, n° 516/6, p. 115).
B.5. De wet van 4 augustus 1996 heeft tot doel het welzijn van de B.5. La loi du 4 août 1996 a pour objet de protéger, de manière
werknemers bij de uitvoering van hun werk in het algemeen te générale, le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
beschermen, en niet alleen het welzijn van de werknemers die in travail, et pas seulement le bien-être des travailleurs employés dans
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven zijn tewerkgesteld. des établissements dangereux, insalubres et incommodes.
In haar advies over het wetsontwerp dat de wet van 4 augustus 1996 is Dans son avis sur le projet de loi devenu la loi du 4 août 1996, la
geworden, heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State overigens section de législation du Conseil d'Etat a d'ailleurs estimé qu'il ne
gesteld dat niet eraan kon worden getwijfeld dat de ontworpen faisait aucun doute que, « considérée globalement », la réglementation
regeling, « in haar algemeenheid beschouwd, een zaak van de federale en projet constituait « une matière relevant de l'autorité fédérale »
overheid » was (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 74). (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 74).
B.6. De federale bevoegdheid inzake arbeidsbescherming is niet beperkt B.6. La compétence fédérale en matière de protection du travail n'est
door de definitie van de arbeidsverhouding die inzake het arbeidsrecht pas limitée par la définition de la relation de travail qui est donnée
wordt gegeven. Gelet op het doel van die bescherming heeft de federale en matière de droit du travail. Etant donné l'objet de cette
wetgever ervan kunnen uitgaan dat zij zich uitstrekt tot alle personen protection, le législateur fédéral a pu considérer que celle-ci
die een vorm van arbeid verrichten, ongeacht hun statuut, onder het s'étend à toutes les personnes qui effectuent une forme de travail,
gezag van een andere persoon. quel que soit leur statut, sous l'autorité d'une autre personne.
B.7. In zijn arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 heeft het Hof B.7. Dans son arrêt n° 147/2006 du 28 septembre 2006, la Cour a jugé :
geoordeeld : « B.19. Uit de tekst van artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, van « B.19. Il résulte du texte de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1°
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen et 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles
vloeit voort dat de federale wetgever inzake het leefmilieu - in de que le législateur fédéral peut légiférer en matière d'environnement -
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven of in andere bedrijven dans les établissements dangereux, insalubres et incommodes ou dans
- wetgevend mag optreden, op voorwaarde dat hij zich ertoe beperkt d'autres établissements - pour autant qu'il se limite à édicter des
maatregelen van interne politie met betrekking tot de mesures de police interne relatives à la protection du travail.
arbeidsbescherming uit te vaardigen.
B.20.1. De wet van 4 augustus 1996 strekte ertoe zich in de plaats te B.20.1. La loi du 4 août 1996 tendait à se substituer à la loi du 10
stellen van de wet van 10 juni 1952 ' betreffende de gezondheid en de juin 1952 ' concernant la santé et la sécurité des travailleurs, ainsi
veiligheid van de werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en que la salubrité du travail et des lieux de travail ', en remplaçant
van de werkplaatsen ', door de begrippen ' veiligheid ', ' gezondheid les notions de sécurité, de santé et d'hygiène par la notion, de
' en ' hygiëne ' te vervangen door het algemene begrip ' welzijn van portée générale, de ' bien-être des travailleurs lors de l'exécution
de werknemers bij de uitvoering van hun werk '. de leur travail '.
De federale wetgever heeft de arbeidsbescherming aldus willen Le législateur fédéral a ainsi voulu réglementer la protection du
reglementeren door van de volgende vaststelling uit te gaan : travail en partant du constat suivant :
' Het is niet voldoende de arbeidsveiligheid en -gezondheid in enge ' [...] Il n'est pas suffisant de traiter de la sécurité et de la
zin te behandelen, maar [...] de nodige interesse [moet] uitgaan naar santé du travail au sens strict, il faut également s'intéresser à la
de toestand van de werknemer in zijn totaliteit. Dit impliceert dat situation du travailleur dans sa totalité. Ceci implique que non
men niet alleen onveilige en ongezonde situaties moet vermijden of seulement il faille éviter ou éliminer des situations insécurisantes
uitschakelen maar ook dat men op positieve wijze de goede lichamelijke ou malsaines mais également qu'on doive promouvoir de manière
en geestelijke gezondheid en het zich wel bevinden bij de arbeid moet positive, une bonne santé tant physique que mentale ainsi que le
bevorderen ' (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 2). bien-être au travail ' (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p.
B.20.2. Aldus stelt artikel 4, § 1, van de wet van 4 augustus 1996 de 2). B.20.2. Ainsi, l'article 4, § 1er, de la loi du 4 août 1996 détermine
verschillende aspecten die onder het begrip ' welzijn van de de façon limitative les différents aspects couverts par la notion de
werknemers ' vallen, op beperkende wijze vast. bien-être au travail.
In verband met die bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding En ce qui concerne cette disposition, les travaux préparatoires
uiteengezet : exposaient :
' Dit artikel bepaalt dat de Koning de concrete maatregelen ' Cet article précise que le Roi fixe les mesures concrètes concernant
uitvaardigt betreffende het welzijn van de werknemers bij de le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail.
uitvoering van hun werk. Dit is een bevestiging van de bestaande C'est une confirmation de la situation existante. En effet, la loi du
situatie. De wet van 10 juni 1952 geeft de Koning immers een 10 juin 1952 donne au Roi une compétence similaire. Pourtant, la
gelijkaardige bevoegdheid. In het huidige voorstel wordt wel nader proposition actuelle définit plus précisément à quoi ces mesures ont
omschreven waarop deze maatregelen betrekking hebben. Deze lijst is trait. Cette liste est limitative.
limitatief. Zij herneemt in de eerste plaats een aantal domeinen waarop thans En premier lieu elle reprend un nombre de domaines dans lesquels déjà
reeds maatregelen genomen worden, namelijk de arbeidsveiligheid, de actuellement des mesures sont prises, à savoir la sécurité du travail,
bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk, de la protection de la santé du travailleurs au travail, l'ergonomie,
ergonomie, de arbeidshygiëne en de verfraaiing van de werkplaatsen. l'hygiène du travail et l'embellissement des lieux de travail. En
Daarnaast verduidelijkt zij dat ook de psycho-sociale belasting outre, elle accentue le fait que la charge psycho-sociale occasionnée
veroorzaakt door het werk en de maatregelen van de onderneming inzake par le travail et les mesures prises par l'entreprise en matière
d'environnement pour ce qui concerne leur influence sur les domaines
leefmilieu wat betreft hun invloed op de hierboven vermelde domeinen visés plus haut font partie du bien-être des travailleurs lors de
behoren tot het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun l'exécution de leur travail ' (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n°
werk ' (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 8). 71/1, p. 8).
[...] [...]
B.20.4. Het is coherent dat de federale bevoegdheid inzake B.20.4. Il est cohérent que la compétence fédérale en matière de
arbeidsbescherming de verschillende aspecten van de bescherming van protection du travail englobe les différents aspects de la protection
het welzijn van de werknemer, onder meer de bescherming van een du bien-être du travailleur, notamment la protection d'un
gezonde omgeving op het werk, omvat. environnement sain au travail.
Het is immers onbetwistbaar dat de kwaliteit van de arbeidsomgeving Il est en effet incontestable que la qualité de l'environnement de
een wezenlijk element uitmaakt van het welzijn van de werknemers dat travail est un élément essentiel du bien-être des travailleurs qui
de gezondheid en de veiligheid op het werk kan beïnvloeden ». peut influencer la santé et la sécurité au travail ».
B.8. Uit het voorgaande volgt dat de bescherming van de gezondheid van B.8. Il découle de ce qui précède que la protection de la santé du
de werknemer op het werk een wezenlijk element van het welzijn van de travailleur au travail constitue un élément essentiel du bien-être du
werknemer uitmaakt en bijgevolg tot de federale bevoegdheid inzake travailleur et relève par conséquent de la compétence fédérale en
arbeidsbescherming behoort. matière de protection du travail.
B.9. Tijdens het onderzoek van het voorontwerp van wet dat de wet van B.9. Lors de l'examen de l'avant-projet de loi qui est devenu la loi
4 augustus 1996 is geworden, heeft de afdeling wetgeving van de Raad du 4 août 1996, la section de législation du Conseil d'Etat a observé
van State opgemerkt dat « de ontworpen regeling uiteraard geen afbreuk que « le régime en projet ne pourra, de toute évidence, pas porter
zal kunnen doen aan de bevoegdheid van de Gemeenschappen op het vlak atteinte à la compétence des communautés dans le domaine de l'agrément
van de erkenning van diensten die, onder welke benaming ook, in de des services qui, quelle que soit leur dénomination, déploient dans la
arbeidsrechtelijke sfeer activiteiten ontplooien inzake preventieve sphère du droit du travail des activités de médecine préventive »
gezondheidszorg » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 77). (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 77).
Het advies vervolgt : L'avis poursuit :
« Men weet immers dat luidens artikel 5, § 1, I, 2°, van de bijzondere « En effet, aux termes de l'article 5, § 1er, I, 2°, de la loi
wet van 8 augustus 1980, de Gemeenschappen bevoegd zijn voor ' de spéciale du 8 août 1980, les Communautés sont compétentes en ce qui
gezondheidsopvoeding alsook (voor) de activiteiten en diensten op het concerne ' l'éducation sanitaire ainsi que les activités et services
vlak van de preventieve gezondheidszorg, met uitzondering van de de médecine préventive, à l'exception des mesures prophylactiques
nationale maatregelen inzake profylaxis ', en dat er in de loop van de nationales ', et au cours des travaux préparatoires de cette
parlementaire behandeling van die bepaling is op gewezen dat tot de disposition, il a été souligné qu'au nombre des ' activités et
voornoemde ' activiteiten en diensten ' onder meer behoort ' de services ' figure notamment ' le contrôle de la médecine du travail,
arbeidsgeneeskundige controle, die belast is met de erkenning van de chargé d'agréer les services interentreprises de médecine du travail
bedrijfsgeneeskundige diensten en met de controle op de naleving van et de veiller au respect du règlement général pour la protection du
het algemeen reglement op de arbeidsbescherming ' » (ibid. ). travail » (ibid. ).
B.10. Door de Koning toe te staan de werkgevers en de werknemers B.10. En autorisant le Roi à imposer aux employeurs et aux
maatregelen op te leggen die nodig zijn voor het welzijn van de travailleurs des dispositions qui sont nécessaires au bien-être des
werknemers bij de uitvoering van hun werk, heeft de federale wetgever travailleurs lors de l'exécution de leur travail, le législateur
geen inbreuk gepleegd op de bevoegdheid van de gemeenschappen inzake fédéral n'a pas empiété sur la compétence des communautés en matière
de preventieve gezondheidszorg, bedoeld in artikel 5, § 1, I, 2°, van de médecine préventive, visée à l'article 5, § 1er, I, 2°, de la loi
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles. En effet, cette
Die machtiging, op zich, kan immers niet worden beschouwd als een habilitation ne peut pas être considérée, en soi, comme une mesure qui
maatregel die de uitoefening van de bevoegdheid van de gemeenschappen rende impossible ou particulièrement difficile l'exercice de la
inzake preventieve gezondheidszorg onmogelijk of overdreven moeilijk maakt. compétence des communautés en matière de médecine préventive.
B.11. Overigens, wanneer een wetgever een machtiging verleent, dient B.11. Par ailleurs, lorsqu'un législateur délègue, il faut supposer,
te worden aangenomen, behoudens aanwijzingen in tegenovergestelde zin, sauf indications contraires, qu'il entend seulement habiliter le
dat hij de gemachtigde enkel de bevoegdheid verleent om die machtiging délégué à faire de son pouvoir un usage conforme aux règles
aan te wenden in overeenstemming met de bevoegdheidverdelende regels. répartitrices de compétence.
Het staat bijgevolg aan de verwijzende rechter na te gaan of de Koning C'est dès lors au juge a quo qu'il appartient d'examiner si le Roi a
Zijn machtiging in overeenstemming met die regels heeft uitgeoefend. usé de Son habilitation conformément à ces règles.
B.12. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.12. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 4, § 1, eerste lid en tweede lid, 2°, van de wet van 4 L'article 4, § 1er, alinéa 1er et alinéa 2, 2°, de la loi du 4 août
augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de
uitvoering van hun werk, gewijzigd bij de wet van 7 april 1999, leur travail, modifié par la loi du 7 avril 1999, ne viole ni
schendt noch artikel 128 van de Grondwet, noch artikel 5, § 1, I, 2°, l'article 128 de la Constitution ni l'article 5, § 1er, I, 2°, de la
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles.
instellingen.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 12 november 2009. l'audience publique du 12 novembre 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^