← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 167/2009 van 29 oktober 2009 Rolnummers 4559, 4647, 4655 en 4657 In
zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 372, 373 en 375 van het Strafwetboek, gesteld
door het Hof van Beroep te Gent en door het H Het Grondwettelijk
Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 167/2009 van 29 oktober 2009 Rolnummers 4559, 4647, 4655 en 4657 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 372, 373 en 375 van het Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Gent en door het H Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...) | Extrait de l'arrêt n° 167/2009 du 29 octobre 2009 Numéros du rôle : 4559, 4647, 4655 et 4657 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 372, 373 et 375 du Code pénal, posées par la Cour d'appel de Gand et par la Cour d'a La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges R. Hen(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 167/2009 van 29 oktober 2009 | Extrait de l'arrêt n° 167/2009 du 29 octobre 2009 |
| Rolnummers 4559, 4647, 4655 en 4657 | Numéros du rôle : 4559, 4647, 4655 et 4657 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 372, 373 en | En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 372, |
| 375 van het Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Gent en | 373 et 375 du Code pénal, posées par la Cour d'appel de Gand et par la |
| door het Hof van Beroep te Antwerpen. | Cour d'appel d'Anvers. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de | composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges R. |
| rechters R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen en J.-P. | Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen et J.-P. Snappe, assistée |
| Snappe, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| a. Bij arrest van 13 oktober 2008 in zake het openbaar ministerie, | a. Par arrêt du 13 octobre 2008 en cause du ministère public et de |
| E.E. en S. D.V. tegen R.B., waarvan de expeditie ter griffie van het | E.E. et S. D.V. contre R.B., dont l'expédition est parvenue au greffe |
| Hof is ingekomen op 18 november 2008, heeft het Hof van Beroep te Gent | de la Cour le 18 novembre 2008, la Cour d'appel de Gand a posé les |
| de volgende prejudiciële vragen gesteld : | questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in | « 1. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec |
| samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10 | l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 |
| en 11 van de Grondwet, in zoverre zij stellen dat minderjarigen van | et 11 de la Constitution en ce qu'ils prévoient que les mineurs âgés |
| veertien tot zestien jaar dewelke seksuele handelingen stellen wel | de quatorze ans à seize ans accomplissant des actes sexuels sont |
| bekwaam worden geacht om rechtsgeldig toe te stemmen in een daad van | réputés avoir la capacité de consentir valablement à un acte de |
| seksuele penetratie, doch daarentegen niet bekwaam worden geacht om | pénétration sexuelle, mais, en revanche, ne sont pas réputés avoir la |
| rechtsgeldig toe te stemmen met (minder verregaand) gekwalificeerd | capacité de consentir valablement à un comportement qualifié (qui est |
| gedrag inzake aanranding van de eerbaarheid ? | moins extrême) en matière d'attentat à la pudeur ? |
| 2. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in | 2. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec |
| samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10 | l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 |
| en 11 van de Grondwet, inzoverre zij stellen dat de beoordeling van de | et 11 de la Constitution en ce qu'ils prévoient que l'appréciation du |
| strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie door een | caractère punissable d'un acte de pénétration sexuelle par une |
| meerderjarige geschiedt in het kader van de al dan niet aanwezigheid | personne majeure s'opère dans le cadre de l'existence ou non du |
| van toestemming van een minderjarige tussen de veertien en zestien | consentement d'un mineur entre quatorze et seize ans et qu'en |
| jaar oud en daarentegen bij de beoordeling van de strafwaardigheid van | revanche, lors de l'appréciation du caractère punissable d'un |
| een (minder verregaand) gekwalificeerd gedrag inzake aanranding van de | comportement qualifié (qui est moins extrême) en matière d'attentat à |
| eerbaarheid door een meerderjarige deze toestemming van een | la pudeur commis par une personne majeure, ce consentement d'un mineur |
| minderjarige tussen de veertien en zestien jaar oud irrelevant is ? | entre quatorze et seize ans est sans relevance ? |
| 3. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in | 3. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec |
| samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10 | l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 |
| en 11 van de Grondwet, inzoverre zij tot gevolg hebben dat een | et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet qu'une personne |
| meerderjarige die seksuele handelingen stelt met een minderjarige | majeure qui commet des actes sexuels avec un mineur entre quatorze et |
| tussen de veertien en zestien jaar oud en waarbij deze minderjarige in | |
| de betrekkingen toestemt - feit dat niet als verkrachting beteugeld | seize ans, auxquels ce mineur consent - fait qui ne peut être réprimé |
| wordt - principieel op identieke wijze bestraft wordt als een | comme un viol -, est punie, en principe, de la même manière qu'une |
| meerderjarige die zich, insgelijks met toestemming beperkt tot | personne majeure qui se limite, également avec consentement, à des |
| onwelvoegelijke aanrandingen op de persoon van een minderjarige tussen | attouchements indécents sur la personne d'un mineur entre quatorze et |
| de veertien en zestien jaar oud ? | seize ans ? |
| 4. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in | 4. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec |
| samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek [het bij] de | l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) le principe de |
| artikelen 12 en 14 van de Grondwet gewaarborgde wettigheidsbeginsel in | légalité en matière pénale, garanti par les articles 12 et 14 de la |
| strafzaken, door te bepalen dat de beoordeling van de strafwaardigheid | Constitution, en disposant que l'appréciation du caractère punissable |
| van een daad van seksuele penetratie door een meerderjarige geschiedt | d'un acte de pénétration sexuelle commis par une personne majeure |
| in het kader van de al dan niet aanwezigheid van toestemming van een | s'opère dans le cadre de l'existence ou non du consentement d'un |
| minderjarige tussen de veertien en zestien jaar oud en daarentegen bij | mineur entre quatorze et seize ans et qu'en revanche, lors de |
| de beoordeling van de strafwaardigheid van (minder verregaand) | l'appréciation du caractère punissable d'un comportement qualifié (qui |
| gekwalificeerd gedrag inzake aanranding van de eerbaarheid door een | est moins extrême) en matière d'attentat à la pudeur commis par une |
| meerderjarige deze toestemming van een minderjarige tussen de veertien | personne majeure, ce consentement d'un mineur entre quatorze et seize |
| en zestien jaar oud irrelevant is ? ». | ans est sans relevance ? ». |
| b. Bij arrest van 17 februari 2009 in zake het openbaar ministerie, | b. Par arrêt du 17 février 2009 en cause du ministère public et de |
| J.W. en P.S tegen P.H. en E.B., waarvan de expeditie ter griffie van | J.W. et P.S. contre P.H. et E.B., dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 27 februari 2009, heeft het Hof van Beroep te | greffe de la Cour le 27 février 2009, la Cour d'appel de Gand a posé |
| Gent dezelfde prejudiciële vragen gesteld. | les mêmes questions préjudicielles. |
| c. Bij arrest van 4 maart 2009 in zake het openbaar ministerie tegen | c. Par arrêt du 4 mars 2009 en cause du ministère public contre O.C., |
| O.C., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 9 | dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 mars 2009, la |
| maart 2009, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vragen gesteld : | Cour d'appel d'Anvers a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schenden de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek de | « 1. Les articles 372 et 375 du Code pénal violent-ils les articles 10 |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat een meerderjarig mannelijk | et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure de sexe |
| persoon die voltrokken geslachtsbetrekkingen (een daad van seksuele | masculin qui a des relations sexuelles complètes (acte de pénétration |
| penetratie) heeft met een meisje, ouder dan 14 en jonger dan 16 jaar, | sexuelle) avec une fille de plus de 14 ans et de moins de 16 ans, et |
| én dat met haar toestemming of minstens zonder bewijs van de | ce avec le consentement de celle-ci ou tout au moins sans preuve de |
| afwezigheid van toestemming, niet kan gestraft worden op basis van | l'absence de consentement, ne peut être punie sur la base de l'article |
| artikel 375 van het Strafwetboek, terwijl een ander meerderjarige | 375 du Code pénal, alors qu'une personne majeure peut effectivement |
| persoon wel kan gestraft worden op basis van artikel 372 van het | être punie sur la base de l'article 372 du Code pénal pour avoir |
| Strafwetboek voor het stellen van bepaalde seksueel getinte | |
| aanrakingen op hetzelfde meisje, die ook met haar toestemming | commis certains attouchements à connotation sexuelle sur la même |
| gebeuren, of minstens zonder bewijs van de afwezigheid van dergelijke | fille, toujours avec son consentement ou du moins sans preuve de |
| toestemming, welke laatste handelingen objectief als minder verregaand | l'absence d'un tel consentement, ces derniers actes étant pourtant à |
| te beschouwen zijn ? | considérer objectivement comme moins extrêmes ? |
| 2. Schenden de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek de artikelen | 2. Les articles 372 et 375 du Code pénal violent-ils les articles 10 |
| 10 en 11 van de Grondwet doordat een meerderjarig persoon die een daad | et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure qui commet un |
| van seksuele penetratie stelt op een minderjarige, ouder dan 14 jaar | acte de pénétration sexuelle sur une personne mineure de plus de 14 |
| doch jonger dan 16 jaar én met toestemming van deze laatste, of | ans mais de moins de 16 ans, avec le consentement de celle-ci ou tout |
| minstens in afwezigheid van het bewijs van dergelijke toestemming, | au moins en l'absence de la preuve d'un tel consentement, ne peut être |
| niet kan gestraft worden op basis van artikel 375 van het | punie sur la base de l'article 375 du Code pénal, alors qu'une |
| Strafwetboek, terwijl een meerderjarig persoon die louter seksuele | personne majeure qui commet de simples attouchements sexuels sans |
| aanrakingen stelt zonder penetratie op een minderjarige, ouder dan 14 | pénétration sur une personne mineure de plus de 14 ans mais de moins |
| jaar doch jonger dan 16 jaar én met de toestemming van deze laatste, | de 16 ans, avec le consentement de celle-ci, peut effectivement être |
| of minstens zonder bewijs van de afwezigheid van dergelijke | punie, la pénétration sexuelle étant pourtant à considérer |
| toestemming, wel kan gestraft worden terwijl de seksuele penetratie | |
| objectief als een meer verregaande daad te beschouwen is ? ». | objectivement comme un acte plus extrême ? ». |
| d. Bij arrest van 24 februari 2009 in zake het openbaar ministerie, | d. Par arrêt du 24 février 2009 en cause du ministère public et de |
| R.B. en H.D. tegen H.W., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof | R.B. et H.D. contre H.W., dont l'expédition est parvenue au greffe de |
| is ingekomen op 11 maart 2009, heeft het Hof van Beroep te Gent | la Cour le 11 mars 2009, la Cour d'appel de Gand a posé les mêmes |
| dezelfde prejudiciële vragen gesteld als in zijn voormelde arresten | questions préjudicielles que dans ses arrêts précités du 13 octobre |
| van 13 oktober 2008 en 17 februari 2009. | 2008 et du 17 février 2009. |
| Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4559, 4647, 4655 en 4657 van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 4559, 4647, 4655 et 4657 du |
| de rol van het Hof, werden samengevoegd. | rôle de la Cour, ont été jointes. |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. Sinds de wijziging ervan bij artikel 6 van de wet van 28 | B.1.1. Depuis sa modification par l'article 6 de la loi du 28 novembre |
| november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van | 2000 relative à la protection pénale des mineurs, l'article 372 du |
| minderjarigen, bepaalt artikel 372 van het Strafwetboek : | Code pénal dispose : |
| « Elke aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging | « Tout attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces sur la |
| gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een kind van het mannelijke of vrouwelijke geslacht beneden de volle leeftijd van zestien jaar, wordt gestraft met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar. De aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging door een bloedverwant in de opgaande lijn of adoptant gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een minderjarige, zelfs indien deze de volle leeftijd van zestien jaar heeft bereikt, maar niet ontvoogd is door het huwelijk, wordt gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar. Dezelfde straf wordt toegepast indien de schuldige hetzij de broer of de zus van het minderjarige slachtoffer is of ieder ander persoon die een soortgelijke positie heeft in het gezin, hetzij onverschillig welke persoon die gewoonlijk of occasioneel met het | personne ou à l'aide de la personne d'un enfant de l'un ou de l'autre sexe, âgé de moins de seize ans accomplis, sera puni de la réclusion de cinq ans à dix ans. Sera puni de la réclusion de dix à quinze ans l'attentat à la pudeur commis, sans violences ni menaces, par tout ascendant ou adoptant sur la personne ou à l'aide de la personne d'un mineur, même âgé de seize ans accomplis, mais non émancipé par le mariage. La même peine sera appliquée si le coupable est soit le frère ou la soeur de la victime mineure ou toute personne qui occupe une position similaire au sein de la famille, soit toute personne cohabitant habituellement ou |
| slachtoffer samenwoont en die over dat slachtoffer gezag heeft ». | occasionnellement avec elle et qui a autorité sur elle ». |
| B.1.2. Sinds de wijziging ervan bij artikel 7 van de voormelde wet van | B.1.2. Depuis sa modification par l'article 7 de la loi précitée du 28 |
| 28 november 2000, bepaalt artikel 373 van dat Wetboek : | novembre 2000, l'article 373 de ce Code dispose : |
| « De aanranding van de eerbaarheid, met geweld of bedreiging gepleegd | « L'attentat à la pudeur, commis avec violences ou menaces, sur des |
| op personen van het mannelijke of vrouwelijke geslacht, wordt gestraft | personnes de l'un ou de l'autre sexe, sera puni d'un emprisonnement de |
| met gevangenisstraf van zes maanden tot vijf jaar. | six mois à cinq ans. |
| Wordt de aanranding gepleegd op de persoon van een minderjarige boven | Si l'attentat a été commis sur la personne d'un mineur de plus de |
| de volle leeftijd van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft | seize ans accomplis, le coupable subira la réclusion de cinq ans à dix |
| met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar. | ans. |
| Is de minderjarige geen volle zestien jaar oud, dan is de straf | La peine sera de la réclusion de dix à quinze ans, si le mineur était |
| opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar ». | âgé de moins de seize ans accomplis ». |
| B.1.3. Sinds de wijziging ervan bij artikel 8 van de voormelde wet van 28 november 2000, bepaalt artikel 375 van dat Wetboek : « Verkrachting is elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt. Toestemming is er met name niet wanneer de daad is opgedrongen door middel van geweld, dwang of list of mogelijk is gemaakt door een onvolwaardigheid of een lichamelijk of een geestelijk gebrek van het slachtoffer. Met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar wordt gestraft ieder die de misdaad van verkrachting pleegt. Wordt de misdaad gepleegd op de persoon van een minderjarige boven de volle leeftijd van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar. Wordt de misdaad gepleegd op de persoon van een kind boven de volle leeftijd van veertien jaar en beneden die van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft met opsluiting van vijftien jaar tot twintig jaar. Als verkrachting met behulp van geweld wordt beschouwd elke daad van seksuele penetratie, van welke aard en met welk middel ook, die gepleegd wordt op de persoon van een kind dat de volle leeftijd van veertien jaar niet heeft bereikt. In dat geval is de straf opsluiting van vijftien tot twintig jaar. | B.1.3. Depuis sa modification par l'article 8 de la loi précitée du 28 novembre 2000, l'article 375 du même Code dispose : « Tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur une personne qui n'y consent pas, constitue le crime de viol. Il n'y a pas consentement notamment lorsque l'acte a été imposé par violence, contrainte ou ruse, ou a été rendu possible en raison d'une infirmité ou d'une déficience physique ou mentale de la victime. Quiconque aura commis le crime de viol sera puni de réclusion de cinq ans à dix ans. Si le crime a été commis sur la personne d'un mineur âgé de plus de seize ans accomplis, le coupable sera puni de la peine de la réclusion de dix à quinze ans. Si le crime a été commis sur la personne d'un enfant âgé de plus de quatorze ans accomplis et de moins de seize ans accomplis, le coupable sera puni de la peine de la réclusion de quinze à vingt ans. Est réputé viol à l'aide de violences tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur la personne d'un enfant qui n'a pas atteint l'âge de quatorze ans accomplis. Dans ce cas, la peine sera la réclusion de quinze à vingt ans. |
| De straf is opsluiting van twintig jaar tot dertig jaar, indien het | Elle sera de la réclusion de vingt ans à trente ans si l'enfant était |
| kind geen volle tien jaar oud is ». | âgé de moins de dix ans accomplis ». |
| B.2.1. Hoewel de eerste twee vragen in elk van de samengevoegde zaken | B.2.1. Bien que les deux premières questions dans chacune des affaires |
| anders zijn geformuleerd, wordt ermee in essentie beoogd te vernemen | jointes soient formulées différemment, elles tendent essentiellement à |
| of de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek bestaanbaar zijn met | savoir si les articles 372 et 375 du Code pénal sont compatibles avec |
| de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat een meerderjarige die | les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure |
| een daad van seksuele penetratie pleegt op een minderjarige die ouder | qui commet un acte de pénétration sexuelle sur un mineur âgé de plus |
| is dan veertien, maar jonger dan zestien jaar, niet kan worden | de quatorze ans mais n'ayant pas atteint l'âge de seize ans ne peut |
| gestraft op grond van artikel 375 van het Strafwetboek wanneer de | être sanctionnée sur la base de l'article 375 du Code pénal lorsque le |
| minderjarige heeft toegestemd met de daad, terwijl een meerderjarige | mineur est consentant, alors que, pour des attouchements sexuels, sans |
| voor het stellen van seksuele aanrakingen, zonder penetratie, op een | pénétration, sur un mineur âgé de plus de quatorze ans mais n'ayant |
| minderjarige die ouder is dan veertien, maar jonger dan zestien jaar, | pas atteint l'âge de seize ans, une personne majeure peut être punie |
| wel kan worden gestraft op grond van artikel 372 van het Strafwetboek, | sur la base de l'article 372 du Code pénal, même lorsque le mineur est |
| zelfs wanneer de minderjarige daartoe toestemming heeft gegeven, | consentant, compte tenu de ce que la pénétration est un acte plus |
| daarbij rekening houdend met het feit dat penetratie een meer | grave que les attouchements sexuels. |
| verregaande daad is dan seksuele aanrakingen. | B.2.2. En posant la troisième question préjudicielle dans les affaires |
| B.2.2. Met de derde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en | nos 4559, 4647 et 4657, le juge a quo souhaite savoir si les mêmes |
| 4657 beoogt de verwijzende rechter te vernemen of dezelfde bepalingen | dispositions sont discriminatoires en ce que deux catégories de |
| een discriminatie inhouden doordat twee categorieën van meerderjarigen | personnes majeures qui commettent des actes sexuels sur un mineur âgé |
| die seksuele handelingen stellen met een minderjarige tussen veertien | de quatorze à seize ans, auxquels ce mineur consent, sont sanctionnées |
| en zestien jaar, die met die handelingen instemt, op dezelfde wijze | de la même façon : les personnes majeures qui ont commis un acte de |
| worden bestraft : de meerderjarigen die een daad van seksuele | pénétration sexuelle, d'une part, et les personnes majeures qui n'ont |
| penetratie plegen, enerzijds, en de meerderjarigen die enkel daden van | commis que des actes d'attouchement sexuel, d'autre part. |
| seksuele aanraking stellen, anderzijds. | B.2.3. En posant la quatrième question préjudicielle dans les affaires |
| B.2.3. Met de vierde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en | nos 4559, 4647 et 4657, le juge a quo souhaite savoir si les mêmes |
| 4657 beoogt de verwijzende rechter te vernemen of dezelfde bepalingen | dispositions violent le principe de légalité en matière pénale garanti |
| het door de artikelen 12 en 14 van de Grondwet gewaarborgde | par les articles 12 et 14 de la Constitution, en ce qu'elles font |
| wettigheidsbeginsel in strafzaken schenden doordat zij de | dépendre l'appréciation du caractère punissable d'un acte de |
| strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie ten aanzien van | |
| een minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud laten afhangen | pénétration sexuelle commis sur un mineur âgé de quatorze à seize ans |
| van de afwezigheid van toestemming van de minderjarige en de | de l'absence de consentement du mineur et ne font pas dépendre de ce |
| strafwaardigheid van een aanranding van de eerbaarheid niet daarvan | consentement l'appréciation du caractère punissable d'un attentat à la |
| laten afhangen. | pudeur. |
| B.3.1. Volgens het eerste lid van artikel 372 van het Strafwetboek | B.3.1. Selon l'alinéa 1er de l'article 372 du Code pénal, tout |
| wordt elke aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging | attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces sur la personne |
| gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een kind beneden de volle leeftijd van zestien jaar gestraft met opsluiting van vijf tot tien jaar. Volgens het tweede lid, dat van toepassing is wanneer het minderjarige slachtoffer « de volle leeftijd van zestien jaar heeft bereikt, maar niet ontvoogd is door het huwelijk », wordt de aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging gepleegd door een dader die in een bepaalde relatie staat tot het slachtoffer, gestraft met opsluiting van tien tot vijftien jaar. B.3.2. Uit de woorden « zonder geweld of bedreiging » volgt dat het misdrijf aanranding van de eerbaarheid kan bestaan zelfs wanneer het slachtoffer de dader toestemming heeft gegeven tot het stellen van de desbetreffende handelingen. | ou à l'aide de la personne d'un enfant âgé de moins de seize ans accomplis est puni de la réclusion de cinq ans à dix ans. Selon l'alinéa 2, qui s'applique lorsque la victime mineure est « âgé [e] de seize ans accomplis, mais non émancipé [e] par le mariage », l'attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces par un auteur qui présente un certain lien avec la victime est puni de la réclusion de dix à quinze ans. B.3.2. Il résulte des termes « sans violences ni menaces » que l'infraction d'attentat à la pudeur peut exister même lorsque la victime a consenti aux actes en question. |
| B.4.1. Volgens het eerste lid van artikel 375 van het Strafwetboek is | B.4.1. Selon l'alinéa 1er de l'article 375 du Code pénal, le viol est |
| verkrachting elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met | tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par |
| welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt. | quelque moyen que ce soit, commis sur une personne qui n'y consent |
| Volgens het tweede lid is toestemming er met name niet wanneer de daad | pas. Selon l'alinéa 2, il n'y a pas consentement notamment lorsque |
| is opgedrongen door middel van geweld, dwang of list of mogelijk is | l'acte a été imposé par violence, contrainte ou ruse, ou a été rendu |
| gemaakt door een onvolwaardigheid of een lichamelijk of een geestelijk | possible en raison d'une infirmité ou d'une déficience physique ou |
| gebrek van het slachtoffer. De volgende leden bepalen de toepasselijke | mentale de la victime. Les alinéas suivants déterminent la peine |
| straf, die zwaarder is naar gelang van de leeftijd van het slachtoffer, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen meerderjarigen, minderjarigen boven de volle leeftijd van zestien jaar, minderjarigen boven de volle leeftijd van veertien jaar en beneden die van zestien jaar, en minderjarigen beneden de volle leeftijd van tien jaar. Het zesde lid van artikel 375 van het Strafwetboek bepaalt bovendien dat als verkrachting met behulp van geweld moet worden beschouwd elke daad van seksuele penetratie, van welke aard en met welk middel ook, die gepleegd wordt op de persoon van een kind dat de volle leeftijd van veertien jaar niet heeft bereikt. | applicable, qui est plus lourde en fonction de l'âge de la victime, une distinction étant établie entre les personnes majeures, les mineurs âgés de seize ans accomplis, les mineurs âgés de quatorze à seize ans et les mineurs n'ayant pas atteint l'âge de dix ans accomplis. L'alinéa 6 de l'article 375 du Code pénal dispose en outre qu'est réputé viol à l'aide de violences tout acte de pénétration sexuelle de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur la personne d'un enfant qui n'a pas atteint l'âge de quatorze ans accomplis. |
| B.4.2. Uit artikel 375 van het Strafwetboek volgt dat het misdrijf | B.4.2. Il découle de l'article 375 du Code pénal qu'il n'y a pas viol |
| verkrachting niet kan bestaan wanneer de betrokken persoon veertien | lorsque la personne concernée est âgée de quatorze ans accomplis et |
| jaar of ouder is en vrijwillig en bewust toestemt met de seksuele penetratie. | consent volontairement et consciemment à la pénétration sexuelle. |
| B.5.1. Het misdrijf verkrachting, zoals het op dit ogenblik wordt | B.5.1. Le crime de viol, tel qu'il est actuellement défini dans le |
| omschreven in het Strafwetboek, vindt zijn oorsprong in de wet van 4 | Code pénal, trouve son origine dans la loi du 4 juillet 1989 modifiant |
| juli 1989 tot wijziging van sommige bepalingen betreffende het | certaines dispositions relatives au crime de viol. |
| misdrijf verkrachting. | |
| B.5.2. Volgens de parlementaire voorbereiding van die wet waren de « | B.5.2. Selon les travaux préparatoires de cette loi, les « mentalités |
| maatschappelijke opvattingen over verkrachting en de houding tegenover | à propos du viol et de l'attitude à adopter à l'égard des victimes » |
| het slachtoffer » gewijzigd, in die zin dat het misdrijf voortaan | avaient évolué en ce sens que le délit devait désormais être considéré |
| diende te worden beschouwd « als een aantasting van de integriteit van | « comme une atteinte à l'intégrité de la personne humaine et non plus |
| de menselijke persoon en niet langer alleen als een vergrijp tegen de | seulement comme une offense à l'ordre des familles et à la moralité |
| familiale orde en de openbare zedelijkheid » (Parl. St., Kamer, | |
| 1988-1989, nr. 702/4, p. 2). Daarom diende « de ontstentenis van | publique » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 702/4, p. 2). C'est |
| toestemming van het slachtoffer als wezenlijk element van het | pourquoi la définition insistait « sur l'élément essentiel de |
| strafbaar feit » te worden beschouwd (Parl. St., Kamer, 1981-1982, nr. | l'infraction qui est l'absence de consentement de la victime » (Doc. |
| 166/8, p. 4). | parl., Chambre, 1981-1982, n° 166/8, p. 4). |
| B.5.3. Met betrekking tot de handeling van seksuele penetratie | B.5.3. Relativement à l'acte de pénétration sexuelle commis sur un |
| gepleegd op een minderjarige beneden de leeftijd van zestien jaar, | mineur âgé de moins de seize ans, les travaux préparatoires précisent : |
| vermeldt de parlementaire voorbereiding : | « Qualifier de viol, et par conséquent punir de peines très sévères, |
| « Sexuele betrekkingen met een persoon beneden 16 jaar als | les relations sexuelles avec une personne âgée de moins de seize ans |
| verkrachting omschrijven en bijgevolg zeer zwaar bestraffen onder | sous prétexte que ces relations ne sont jamais consenties, serait |
| voorwendsel dat daarin nooit wordt toegestemd, zou te ver gaan. | excessif. La loi punit certes l'attentat à la pudeur, même ' commis |
| Weliswaar bestraft de wet de aanranding van de eerbaarheid ook ' | sans violences ni menaces ', sur une victime de moins de seize ans |
| zonder geweld of bedreiging gepleegd ' op een slachtoffer beneden 16 | |
| jaar (art. 372). Wie daaruit besluit dat toestemming op die leeftijd | (art. 372). Dire pour autant qu'à cet âge, le consentement n'existe |
| niet bestaat, leeft vandaag nog meer dan vroeger buiten de realiteit. | pas, relève de la fiction, aujourd'hui plus encore qu'autrefois. Les |
| Die irreële conclusie wordt overigens niet opgedrongen door de tekst | termes de la loi n'imposent d'ailleurs pas cette fiction. Ils |
| van de wet. Uit de wet kan alleen worden afgeleid dat toestemming op | impliquent seulement qu'à cet âge, le consentement est irrelevant, ce |
| die leeftijd irrelevant is, wat niet hetzelfde betekent als | qui n'est pas synonyme d'inexistant. |
| onbestaande. | |
| [...] | [...] |
| Het kan gebeuren dat het werkelijk ontbreken van toestemming te maken | Il peut arriver que l'absence réelle de consentement soit un effet de |
| heeft met naïviteit die min of meer verband houdt met de leeftijd, | la naïveté plus ou moins liée à l'âge, mais entre quatorze et seize |
| maar tussen 14 en 16 jaar moet dat gebrek aan toestemming in elk geval | ans cette absence de consentement doit être prouvée dans chaque cas. |
| afzonderlijk worden aangetoond. Als het niet bewezen is en ook indien | Si elle n'est pas établie, et même s'il est certain qu'il y a eu |
| vaststaat dat er toestemming was, zullen, telkens als vervolging | consentement, les dispositions relatives à l'attentat à la pudeur |
| wenselijk wordt geacht, de bepalingen betreffende de aanranding van de | s'appliqueront chaque fois que les poursuites seront jugées |
| eerbaarheid worden toegepast, maar niet die betreffende de | opportunes, mais non les dispositions relatives au viol. |
| verkrachting. | |
| [...] | [...] |
| Er dient rekening te worden gehouden met de evolutie bij de jongeren | |
| van 14 tot 16 jaar en een daad waar toestemming niet afwezig was, mag | Il faut tenir compte de l'évolution des jeunes de 14 à 16 ans et ne |
| niet automatisch als verkrachting worden bestempeld. Het vermoeden | pas automatiquement qualifier de viol un acte où le consentement n'est |
| pas absent. Défendre une présomption selon laquelle le consentement du | |
| verdedigen dat toestemming van een minderjarige van 14 tot 16 jaar | mineur de 14 à 16 ans est irrelevant relève de la fiction. Il faut de |
| irrelevant is, is een fictie. Hier mogen trouwens verkrachting en aanranding van de eerbaarheid niet met elkaar worden verward » (Parl. St., Kamer, 1981-1982, nr. 166/8, pp. 6-7). B.6. De wetgever vermocht redelijkerwijze te bepalen dat de bijzonder strenge straffen ter bestraffing van verkrachting, een misdaad die in de regel een seksuele penetratie waarin niet wordt toegestemd, vereist, niet toepasselijk zijn in de gevallen waarin de minderjarige tussen veertien en zestien jaar toestemming heeft gegeven tot de seksuele penetratie. De wetgever heeft daarentegen niet gewild dat een dergelijk gedrag niet strafbaar zou zijn. Een daad van seksuele penetratie, gepleegd op een minderjarige persoon van veertien tot zestien jaar, kan immers, naar gelang van de omstandigheden, een aanranding van de eerbaarheid vormen, zelfs indien het slachtoffer op een vrije en vrijwillige wijze daarin heeft toegestemd. B.7. De eerste twee prejudiciële vragen in elk van de samengevoegde zaken dienen ontkennend te worden beantwoord. | surcroît en cette matière ne pas confondre le viol et l'attentat à la pudeur » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° 166/8, pp. 6-7). B.6. Le législateur a pu raisonnablement prévoir que les peines particulièrement sévères qui sanctionnent le viol, crime qui requiert, en règle, une pénétration sexuelle non consentie, ne s'appliquent pas dans le cas où le mineur âgé de quatorze à seize ans a donné son consentement à la pénétration sexuelle. En revanche, le législateur n'a pas voulu qu'un tel comportement ne soit pas punissable. En effet, un acte de pénétration sexuelle commis sur la personne d'un mineur âgé de quatorze à seize ans peut, selon les circonstances, constituer un attentat à la pudeur, même si la victime y a consenti librement et volontairement. B.7. Les deux premières questions préjudicielles dans chacune des affaires jointes appellent une réponse négative. |
| B.8. De vaststelling van de ernst van een misdrijf en van de zwaarwichtigheid waarmee dat misdrijf kan worden bestraft, behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever. Het Hof zou zich op het aan de wetgever voorbehouden domein begeven indien het bij de vraag naar de verantwoording van verschillen in bestraffing telkens een afweging zou maken op grond van een waardeoordeel over de laakbaarheid van de betrokken feiten ten opzichte van andere strafbaar gestelde feiten en zijn onderzoek niet zou beperken tot de gevallen waarin de keuze van de wetgever dermate onsamenhangend is dat ze leidt tot een kennelijk onredelijk verschil in behandeling of tot een kennelijk onevenredige straf. Is geen geval van incoherente wetgeving, de identieke bestraffing van de meerderjarigen die enkel daden van seksuele aanraking stellen met een minderjarige tussen veertien en zestien jaar, die met die handelingen instemt, enerzijds, en de meerderjarigen die een daad van seksuele penetratie plegen met een minderjarige tussen veertien en zestien jaar, die met die daad instemt (waardoor geen misdrijf van | B.8. L'appréciation de la gravité d'une infraction et de la sévérité avec laquelle l'infraction peut être punie relève du pouvoir d'appréciation du législateur. La Cour empiéterait sur le domaine réservé au législateur si, en s'interrogeant sur la justification des différences entre des sanctions, elle émettait chaque fois une appréciation sur la base d'un jugement de valeur concernant le caractère répréhensible des faits en cause par rapport à d'autres faits punissables et ne limitait pas son examen aux cas dans lesquels le choix du législateur contient une incohérence telle qu'il aboutit à une différence de traitement manifestement déraisonnable ou à une sanction manifestement disproportionnée. N'est pas manifestement incohérente, la répression identique des personnes majeures qui commettent uniquement des actes d'attouchement sexuel sur un mineur âgé de quatorze à seize ans, auxquels celui-ci consent, d'une part, et des personnes majeures qui commettent un acte de pénétration sexuelle sur un mineur âgé de quatorze à seize ans, auquel celui-ci consent (consentement en raison duquel il n'est pas |
| verkrachting voorligt, maar enkel het misdrijf van aanranding van de | question de crime de viol mais seulement d'attentat à la pudeur et qui |
| eerbaarheid en dus geen bestraffing mogelijk is op grond van artikel | rend donc impossible l'application d'une peine sur la base de |
| 375 van het Strafwetboek maar enkel, zoals voor de eerste categorie, | l'article 375 du Code pénal mais permet seulement de punir sur la base |
| op grond van artikel 372 van het Strafwetboek), anderzijds. | de l'article 372 de ce Code, comme dans le cas de la première |
| catégorie, d'autre part. | |
| B.9. La troisième question préjudicielle dans les affaires nos 4559, | |
| B.9. De derde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en 4657 | 4647 et 4657 appelle également une réponse négative. |
| dient eveneens ontkennend te worden beantwoord. | B.10. Selon une des parties à la cause, la notion d'attentat à la |
| B.10. Volgens een van de in het geding zijnde partijen is het begrip | pudeur est une notion vague dont le contenu peut évoluer, de sorte que |
| aanranding van de eerbaarheid een vaag begrip waarvan de invulling kan | le citoyen ne serait pas en mesure d'apprécier, sur la base de |
| evolueren, zodat de burger op grond van artikel 372 van het | l'article 372 du Code pénal, si son comportement est répréhensible |
| Strafwetboek niet zou kunnen uitmaken of zijn gedrag strafbaar is | |
| wanneer de minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud | lorsque le mineur âgé de quatorze à seize ans consent aux actes |
| toestemming geeft tot seksuele handelingen. | sexuels. B.11. Les parties devant la Cour ne peuvent modifier le contenu d'une |
| B.11. De partijen voor het Hof mogen de inhoud van een prejudiciële | question préjudicielle. Le juge a quo demande seulement si les |
| vraag niet wijzigen. De verwijzende rechter vraagt enkel of de in het | dispositions en cause violent le principe de légalité en matière |
| geding zijnde bepalingen het bij de artikelen 12 en 14 van de Grondwet | pénale, garanti par les articles 12 et 14 de la Constitution, en ce |
| gewaarborgde wettigheidsbeginsel in strafzaken schenden doordat zij de | |
| strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie ten aanzien van | qu'elles font dépendre l'appréciation du caractère punissable d'un |
| een minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud laten afhangen | acte de pénétration sexuelle commis sur un mineur âgé de quatorze à |
| van de afwezigheid van toestemming van de minderjarige en de | seize ans de l'absence de consentement du mineur et ne font pas |
| strafwaardigheid van een aanranding van de eerbaarheid niet daarvan laten afhangen. De prejudiciële vraag heeft geen betrekking op het begrip aanranding van de eerbaarheid als dusdanig, maar enkel op de relevantie van de toestemming van de betrokken minderjarige voor dat misdrijf. Zoals hoger reeds is gebleken (B.3.2), volgt uit de woorden « zonder geweld of bedreiging » op voldoende duidelijke wijze dat het misdrijf aanranding van de eerbaarheid kan bestaan zelfs wanneer het slachtoffer toestemming heeft gegeven tot het stellen van de desbetreffende handelingen. | dépendre de ce consentement l'appréciation du caractère punissable d'un attentat à la pudeur. La question préjudicielle ne porte pas sur la notion d'attentat à la pudeur en tant que telle mais uniquement sur le caractère pertinent du consentement du mineur concerné pour la répression de cette infraction. Comme il a déjà été constaté plus haut (B.3.2), il découle de manière suffisamment claire des termes « sans violences ni menaces » que l'infraction d'attentat à la pudeur peut exister même lorsque la victime a consenti aux actes en question. |
| Dat artikel 372 van het Strafwetboek nalaat te vermelden dat | Le fait que l'article 372 du Code pénal néglige de mentionner que les |
| minderjarigen tussen veertien en zestien jaar geen toestemming kunnen | mineurs âgés de quatorze à seize ans ne peuvent pas consentir à de |
| geven tot het stellen van de desbetreffende handelingen kan derhalve | tels actes ne peut dès lors être considéré comme contraire aux |
| niet in strijd worden geacht met de artikelen 12 en 14 van de | articles 12 et 14 de la Constitution. |
| Grondwet. | B.12. La quatrième question préjudicielle dans les affaires nos 4559, |
| B.12. De vierde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en 4657 | 4647 et 4657 appelle également une réponse négative. |
| dient eveneens ontkennend te worden beantwoord. | |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| De artikelen 372, 373 en 375 van het Strafwetboek schenden de | Les articles 372, 373 et 375 du Code pénal ne violent pas les articles |
| artikelen 10, 11, 12 en 14 van de Grondwet niet. | 10, 11, 12 et 14 de la Constitution. |
| Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à |
| terechtzitting van 29 oktober 2009. | l'audience publique du 29 octobre 2009. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| De voorzitter, | Le président, |
| M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |