Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 172/2009 van 29 oktober 2009 Rolnummer 4725 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek, zoals van kracht vóór de opheffing ervan bij artikel 24 van de wet van 1 juli 2006 tot Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 172/2009 van 29 oktober 2009 Rolnummer 4725 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek, zoals van kracht vóór de opheffing ervan bij artikel 24 van de wet van 1 juli 2006 tot Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...) Extrait de l'arrêt n° 172/2009 du 29 octobre 2009 Numéro du rôle : 4725 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 323 du Code civil, tel qu'il était en vigueur avant son abrogation par l'article 24 de la loi du 1 er composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 172/2009 van 29 oktober 2009 Extrait de l'arrêt n° 172/2009 du 29 octobre 2009
Rolnummer 4725 Numéro du rôle : 4725
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 323 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 323 du Code
Burgerlijk Wetboek, zoals van kracht vóór de opheffing ervan bij civil, tel qu'il était en vigueur avant son abrogation par l'article
artikel 24 van de wet van 1 juli 2006 tot wijziging van de bepalingen 24 de la loi du 1er juillet 2006 modifiant des dispositions du Code
van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het vaststellen van de civil relatives à l'établissement de la filiation et aux effets de
afstamming en de gevolgen ervan, gesteld door de Rechtbank van eerste celle-ci, posée par le Tribunal de première instance de Termonde.
aanleg te Dendermonde.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M.
rechters M. Melchior, E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E. Melchior, E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke
Derycke bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 28 mei 2009 in zake Nathalie Brunet tegen Rudi Van Par jugement du 28 mai 2009 en cause de Nathalie Brunet contre Rudi
Haelewijck en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is Van Haelewijck et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de
ingekomen op 12 juni 2009, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te la Cour le 12 juin 2009, le Tribunal de première instance de Termonde
Dendermonde de volgende prejudiciële vraag gesteld : a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek zoals van kracht voor « L'article 323 du Code civil, tel qu'il était en vigueur avant son
de opheffing ervan bij wet van 1 juli 2006 tot wijziging van de abrogation par la loi du 1er juillet 2006 modifiant des dispositions
bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het du Code civil relatives à l'établissement de la filiation et aux
vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan artikelen 10 en 11 effets de celle-ci, viole-t-il les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet doordat zij aan de moeder en aan het kind wanneer dit Constitution en ce qu'il permet à la mère et à l'enfant, lorsque ce
laatste meer dan 300 dagen na de datum van de feitelijke scheiding van dernier est né plus de 300 jours après la date de séparation de fait
de echtgenoten is geboren de mogelijkheid biedt het biologische des époux, d'établir judiciairement la paternité biologique dans les
vaderschap gerechtelijk vast te stellen alleen in die gevallen waarin seules hypothèses où le divorce de la mère et du père présumé de
de echtscheiding van de moeder en van de op basis van de l'enfant, en vertu de la règle de présomption de paternité, a été
vaderschapsregel vermoede vader van het kind is uitgesproken op grond
van de artikelen 229, 231 of 232 van het Burgerlijk Wetboek, waarbij prononcé sur la base des articles 229, 231 ou 232 du Code civil,
aldus wordt uitgesloten dat ten aanzien van diezelfde personen
dezelfde datum van feitelijke scheiding in aanmerking kan worden excluant ainsi que cette même date de séparation de fait puisse être
genomen indien de echtgenoten door onderlinge toestemming zijn prise en considération, au bénéfice des mêmes personnes, si les époux
gescheiden ? ». ont divorcé par consentement mutuel ? ».
Op 8 juli 2009 hebben de rechters-verslaggevers T. Merckx-Van Goey en Le 8 juillet 2009, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la
P. Martens, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de
bijzondere wet van 6 januari 1989, het Hof ervan in kennis gesteld dat loi spéciale du 6 janvier 1989, les juges-rapporteurs T. Merckx-Van
zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen een arrest van Goey et P. Martens ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à
onmiddellijk antwoord te wijzen. proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Voordat het werd opgeheven bij de wet van 1 juli 2006 tot B.1. Avant d'être abrogé par la loi du 1er juillet 2006 modifiant des
wijziging van de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation
tot het vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan, bepaalde artikel 320, 4°, van het Burgerlijk Wetboek : et aux effets de celle-ci, l'article 320, 4°, du Code civil disposait :
« Wanneer het vaderschap dat vaststaat krachtens artikel 315 of 317 « Lorsque la paternité établie en vertu des articles 315 ou 317 n'est
niet bevestigd wordt door het bezit van staat, kan het kind met pas corroborée par la possession d'état, l'enfant peut, sur
machtiging van de rechtbank van eerste aanleg van zijn woonplaats, l'autorisation du tribunal de première instance de son domicile, être
worden erkend door een andere man dan de echtgenoot : reconnu par un autre homme que le mari :
[...] [...]
4° ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de datum van de 4° si l'enfant est né plus de 300 jours après la date de la séparation
feitelijke scheiding wanneer de echtscheiding is uitgesproken de fait lorsque le divorce a été prononcé en vertu des articles 229,
krachtens de artikelen 229, 231 of 232 ». 231 ou 232 ».
Artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek luidde als volgt : L'article 323 du Code civil disposait :
« Wanneer het vaderschap dat vaststaat krachtens artikel 315 of 317 « Lorsque la paternité établie en vertu des articles 315 ou 317 n'est
niet bevestigd wordt door het bezit van staat, kan het vaderschap van pas corroborée par la possession d'état, la paternité d'un autre homme
een andere man dan de echtgenoot bij vonnis worden vastgesteld in de que le mari peut être établie par un jugement dans les cas prévus à
gevallen bepaald in artikel 320 ». l'article 320 ».
B.2. De artikelen 231 en 232 van het Burgerlijk Wetboek werden B.2. Les articles 231 et 232 du Code civil ont été abrogés par la loi
opgeheven bij de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van du 27 avril 2007 réformant le divorce. L'article 323 du Code civil
de echtscheiding. Artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek was bijgevolg était, par conséquent, applicable lorsque le divorce avait été
van toepassing wanneer de echtscheiding was uitgesproken op grond van prononcé sur la base d'une désunion irrémédiable du mariage, mais non
de duurzame ontwrichting van het huwelijk, maar niet wanneer de
echtscheiding tot stand was gekomen door onderlinge toestemming, zoals lorsque le divorce était intervenu par consentement mutuel, tel qu'il
bedoeld in artikel 230 van het Burgerlijk Wetboek. est visé à l'article 230 du Code civil.
B.3.1. In het arrest nr. 61/2000 van 25 mei 2000 overwoog het Hof, wat B.3.1. Dans l'arrêt n° 61/2000 du 25 mai 2000, la Cour a considéré, en
artikel 320, 4°, (oud) van het Burgerlijk Wetboek betreft, het ce qui concerne l'article 320, 4°, (ancien) du Code civil, ce qui suit
volgende : :
« B.3. Het in het geding zijnde artikel 320, 4°, roept, zowel onder de « B.3. L'article 320, 4°, en cause crée, tant entre les enfants
kinderen als onder diegenen die beweren de biologische vader ervan te qu'entre ceux qui affirment être les pères biologiques de ceux-ci, une
zijn, een verschil in behandeling in het leven ten aanzien van de différence de traitement, quant à la possibilité de ' substitution de
mogelijkheid om ` het biologische vaderschap in de plaats te stellen la paternité biologique à la paternité légale ' suivant que le divorce
van het wettelijke vaderschap ΄ naargelang de echtscheiding van des auteurs présumés de l'enfant est obtenu sur la base des articles
de vermoedelijke verwekkers van het kind verkregen is op basis van
artikel 229, 231 of 232 van het Burgerlijk Wetboek ofwel of het gaat 229, 231 ou 232 du Code civil ou qu'il s'agit d'un divorce par
om een echtscheiding door onderlinge toestemming uitgesproken op basis van artikel 233 van dat Wetboek ». consentement mutuel prononcé sur la base de l'article 233 de ce Code ».
B.3.2. In dezelfde mate roept artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek, B.3.2. Dans la même mesure, l'article 323 du Code civil, qui renvoie
dat inzake de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap naar de
toepassingsvoorwaarden van artikel 320 (oud) van het Burgerlijk aux conditions d'application de l'article 320 (ancien) du Code civil
Wetboek verwijst, een verschil in behandeling in het leven op grond en ce qui concerne l'établissement judiciaire de la paternité,
instaure une différence de traitement, sur la base du motif du
van de echtscheidingsgrond van de ouders van het kind wiens afstamming divorce, entre les parents de l'enfant dont la filiation est en cause.
in het geding is.
B.4. In dat arrest oordeelde het Hof dat dat verschil in behandeling B.4. Dans cet arrêt, la Cour a estimé que cette différence de
niet redelijkerwijze verantwoord was. Het Hof overwoog het volgende : traitement n'était pas raisonnablement justifiée. La Cour a considéré
« B.5.3. De mogelijkheid om het wettelijk vaderschap toe te kennen aan ce qui suit : « B.5.3. La possibilité d'attribuer la paternité légale au père
de biologische vader wanneer het kind geboren is meer dan 300 dagen na biologique lorsque l'enfant est né plus de 300 jours après la
de feitelijke scheiding van zijn moeder en haar echtgenoot, séparation de fait de sa mère et du mari de celle-ci, répond à l'un
beantwoordt aan een van de door de wetgever nagestreefde des objectifs poursuivis par le législateur lors de l'adoption de la
doelstellingen bij de aanneming van de wet van 31 maart 1987. Het ging loi du 31 mars 1987. Il s'agissait en effet, en ce qui concerne la
immers erom, wat de afstamming betreft, ` de waarheid zoveel mogelijk filiation, de ' cerner le plus près possible la vérité ', c'est-à-dire
te benaderen `, dit wil zeggen de ` biologische afstamming ` (Parl. la ' filiation biologique ' (Doc. parl., Sénat, 1977-1978, n° 305-1,
St., Senaat, 1977-1978, nr. 305-1, p. 3). Die doelstelling werd echter p. 3). Cet objectif était toutefois tempéré par la volonté du
gematigd door de wil van de wetgever om ` de rust der families ` in législateur de prendre en considération et de protéger 'la paix des
acht te nemen en ze te beschermen (ibid., p. 15). familles' (ibid., p. 15).
Teneinde, in een zekere mate, die beide doelstellingen met elkaar te Pour concilier, dans une certaine mesure, ces deux objectifs, le
verzoenen, heeft de wetgever de indeplaatsstelling van vaderschap aan législateur a soumis la substitution de paternité à certaines
bepaalde voorwaarden onderworpen. In de eerste plaats heeft hij ze conditions. Tout d'abord, il l'a exclue lorsque la paternité du mari
uitgesloten wanneer het vaderschap van de echtgenoot bevestigd wordt est corroborée par la possession d'état. Ensuite, il a confié à un
door het bezit van staat. Vervolgens heeft hij aan een rechtbank de tribunal le soin de ' vérifier le respect des conditions imposées et
zorg toevertrouwd om ` de juistheid van de na te leven voorwaarden [na d'examiner si la reconnaissance correspond à la réalité ' sans
te gaan] ` en ` [te] onderzoeken of de erkenning aan de werkelijkheid toutefois ' juger de l'opportunité de la reconnaissance ' (Doc. parl.,
beantwoordt `, zonder evenwel te ` oordelen over de opportuniteit van
de erkenning ` (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 904-2, p. 85). Sénat, 1984-1985, n° 904-2, p. 85).
B.5.4. Het criterium van de wijze van echtscheiding vertoont geen B.5.4. Le critère du mode de divorce ne présente pas de lien de
relevante band met de aldus nagestreefde doelstellingen. Indien het pertinence avec les objectifs ainsi poursuivis. Si la paternité du
vaderschap van de echtgenoot niet bevestigd wordt door het bezit van mari n'est pas corroborée par la possession d'état, dès lors qu'une
staat en wanneer een feitelijke scheiding wordt gevolgd door een séparation de fait est suivie d'un divorce et qu'un enfant est né plus
echtscheiding en een kind geboren wordt meer dan 300 dagen na die de 300 jours après cette séparation de fait, il n'existe aucune raison
feitelijke scheiding, bestaat er geen reden meer om aan dat kind en de refuser à cet enfant et à son père biologique le droit à
zijn biologische vader het recht tot vaststelling van de afstamming te l'établissement de la filiation. L'autorisation du juge prévue par
weigeren. De in artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde l'article 320 du Code civil, qui est d'ailleurs exigée dans toutes les
machtiging van de rechter, die bovendien geëist wordt in alle hypothèses, permet de vérifier qu'une séparation de fait a réellement
gevallen, maakt het mogelijk te onderzoeken of een feitelijke
scheiding werkelijk heeft plaatsgevonden meer dan 300 dagen vóór de eu lieu plus de 300 jours avant la naissance, ce qui correspond au
geboorte, wat overeenkomt met de zorg van de wetgever om te garanderen souci du législateur de garantir que la reconnaissance correspond à la réalité.
dat de erkenning overeenstemt met de werkelijkheid. En outre, lorsque le divorce est prononcé, qu'il le soit pour
Bovendien, wanneer de echtscheiding wordt uitgesproken, of het nu séparation de fait, pour cause déterminée ou par consentement mutuel,
wegens feitelijke scheiding is, op grond van bepaalde feiten of door le noyau familial disparaît et il n'y a donc plus, dans aucune
onderlinge toestemming, verdwijnt de gezinskern en is er dus in elk hypothèse, de ' paix des familles ' à protéger ».
van die gevallen geen ` rust der families ` meer die dient te worden B.5. Pour les mêmes raisons, la disposition en cause viole les
beschermd ». B.5. Om dezelfde reden schendt de in het geding zijnde bepaling het principes d'égalité et de non-discrimination. La circonstance que le
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. De omstandigheid dat de titulaire de l'action n'est pas en l'espèce le père biologique
houder van de vordering in casu niet de beweerde biologische vader is, présumé, mais la mère, n'influence pas ce constat, étant donné que
maar de moeder, beïnvloedt die vaststelling niet, aangezien de l'objectif consistant à « cerner le plus près possible » la vérité
doelstelling om de biologische waarheid zoveel mogelijk te benaderen, biologique ne dépend pas de la personne qui exerce l'action.
niet afhangt van wie de vordering uitoefent. Cet objectif ne dépend pas davantage de la circonstance que ce
Die doelstelling hangt evenmin af van de omstandigheid dat die houder titulaire pouvait ou peut encore intenter d'autres actions. En outre,
alternatieve vorderingen ter beschikking had of nog heeft. Bovendien depuis l'entrée en vigueur de la loi du 1er juillet 2006, le père
kan, sinds de inwerkingtreding van de wet van 1 juli 2006, ook de biologique présumé peut également exercer l'action visée à l'article
beweerde biologische vader de vordering bedoeld in artikel 318 van het 318 du Code civil.
Burgerlijk Wetboek uitoefenen.
B.6. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 323 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11 L'article 323 du Code civil viole les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet, in zoverre het, in de in artikel 320, 4°, (oud) van Constitution, en ce que, dans l'hypothèse visée à l'article 320, 4°,
het Burgerlijk Wetboek bedoelde hypothese, niet van toepassing is in (ancien) du Code civil, il n'est pas applicable en cas de divorce par
geval van echtscheiding door onderlinge toestemming. consentement mutuel.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 29 oktober 2009. l'audience publique du 29 octobre 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^