← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 161/2009 van 20 oktober 2009 Rolnummer 4582 In zake :
de prejudiciële vraag betreffende artikel 198, eerste lid, 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Het Grondwettelijk Hof, samengesteld
uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 161/2009 van 20 oktober 2009 Rolnummer 4582 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 198, eerste lid, 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...) | Extrait de l'arrêt n° 161/2009 du 20 octobre 2009 Numéro du rôle : 4582 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 198, alinéa 1 er , 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première ins La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 161/2009 van 20 oktober 2009 | Extrait de l'arrêt n° 161/2009 du 20 octobre 2009 |
Rolnummer 4582 | Numéro du rôle : 4582 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 198, eerste lid, | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 198, alinéa |
7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de | 1er, 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le |
Rechtbank van eerste aanleg te Luik. | Tribunal de première instance de Liège. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de | composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. |
rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, | Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van | Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, |
Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président P. |
voorzitterschap van voorzitter P. Martens, | Martens, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij vonnis van 9 december 2008 in zake de nv « IMMOMIP » tegen de | Par jugement du 9 décembre 2008 en cause de la SA « IMMOMIP » contre |
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le |
ingekomen op 17 december 2008, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te | 17 décembre 2008, le Tribunal de première instance de Liège a posé la |
Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : | question préjudicielle suivante : |
« Roept artikel 198, 7°, WIB 92, doordat het in alle gevallen van | « En limitant dans tous les cas de partage total de l'avoir social |
gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap | |
- en dus zelfs van een gefailleerde vennootschap die niet langer de | d'une société - et même donc d'une société faillie qui ne sera plus |
verliezen die ze zou hebben geleden, kan recupereren - de mogelijkheid | susceptible de récupérer des pertes qu'elle aurait encourues - la |
om de op aandelen geleden minderwaarden af te trekken, beperkt tot het | possibilité de déduire des moins-values actées sur des actions ou |
deel van het gestorte kapitaal dat door die aandelen wordt | parts à la partie du capital libéré représenté par ces actions ou |
vertegenwoordigd, ten aanzien van de beginselen verankerd in de | parts, l'article 198, 7° CIR 92 ne crée-t-il pas une discrimination |
artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, een onverantwoorde | injustifiée, au regard des principes consacrés par les articles 10, 11 |
discriminatie in het leven tussen de aandeelhouders die hebben | et 172 de la Constitution, entre les actionnaires qui ont souscrit au |
ingetekend op het kapitaal van een vennootschap en diegenen die, tegen | |
de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na | capital d'une société et ceux qui ont acquis les actions de la même |
de oprichting daarvan ? Schendt die bepaling het evenredigheidsbeginsel, in zoverre de toepassing ervan, in tegenstelling tot de aandeelhouders die hebben ingetekend op het kapitaal van een vennootschap, een ernstig nadeel kan teweegbrengen voor diegenen die aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven tegen een veel hogere waarde dan het deel van het gestorte kapitaal dat zij vertegenwoordigen en die minderwaarden op die aandelen moeten boeken waarvan de realiteit en omvang geenszins kunnen worden betwijfeld, terwijl die bepaling geen enkele verantwoording zou vinden ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, in zoverre het risico van tweevoudige aftrek van | société, au prix du marché, après la constitution de celle-ci ? Cette disposition ne viole-t-elle pas le principe de proportionnalité en ce que son application peut porter gravement préjudice, par rapport aux actionnaires qui ont souscrit au capital d'une société, à ceux qui ont acquis des actions ou parts de la même société à une valeur largement supérieure à la partie du capital libéré qu'elles représentent et qui doivent enregistrer des moins-values sur ces actions ou parts dont la réalité et l'importance ne peuvent souffrir aucun doute, alors même qu'elle ne trouverait aucune justification au regard de l'objectif poursuivi par le législateur dans la mesure où le |
verlies onbestaande zou zijn ? ». | risque de double déduction de pertes serait inexistant ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 198, eerste | B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 198, alinéa 1er, |
lid, 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : | 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992), tel |
WIB 1992), zoals het werd gewijzigd bij artikel 28 van de wet van 6 | qu'il a été modifié par l'article 28 de la loi du 6 juillet 1994 |
juli 1994 houdende fiscale bepalingen, dat bepaalt : | portant des dispositions fiscales, qui dispose : |
« Als beroepskosten worden niet aangemerkt : | « Ne sont pas considérés comme des frais professionnels : |
[...] | [...] |
7° waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen, behoudens | 7° les réductions de valeur et les moins-values sur les actions ou |
minderwaarden op aandelen geleden naar aanleiding van de gehele | parts, à l'exception des moins-values actées à l'occasion du partage |
verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap tot | total de l'avoir social d'une société jusqu'à concurrence de la perte |
ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen | du capital libéré représenté par ces actions ou parts; |
wordt vertegenwoordigd; | |
[...] ». | [...] ». |
B.2.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding | B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si, en limitant dans tous les |
zijnde bepaling, doordat zij in alle gevallen van gehele verdeling van | |
het maatschappelijk vermogen van een vennootschap, met inbegrip van | cas de partage total de l'avoir social d'une société, y compris le cas |
het geval van een gefailleerde vennootschap, de mogelijkheid om op | d'une société faillie, la possibilité de déduire des moins-values |
aandelen genoteerde minderwaarden af te trekken, beperkt tot het | actées sur des actions ou parts à la seule perte du capital libéré |
verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt | représenté par ces actions ou parts, la disposition en cause méconnaît |
vertegenwoordigd, de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet schendt doordat zij een discriminatie zou creëren onder vennootschappen-aandeelhouders naargelang zij aandeelhouders zijn die hebben ingetekend op het kapitaal van de vennootschap of aandeelhouders die, tegen de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na de oprichting daarvan. Volgens de verwijzende rechter zou de in het geding zijnde bepaling onevenredige gevolgen hebben voor de vennootschappen-aandeelhouders die aandelen van de emitterende vennootschap hebben verworven tegen een veel hogere waarde dan het deel van het gestorte kapitaal dat zij vertegenwoordigen. Het geschil voor de verwijzende rechter heeft betrekking op de aftrekbaarheid, door een binnenlandse vennootschap waarvan de vereffening is gesloten, van de minderwaarden op aandelen in een andere binnenlandse vennootschap die failliet werd verklaard. B.2.2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof enkel wordt verzocht om de in het geding zijnde bepaling te onderzoeken in zoverre zij in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap, de aftrek van minderwaarden op aandelen beperkt « tot ten hoogste het verlies aan | les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, en ce qu'elle créerait une discrimination entre les sociétés actionnaires, selon qu'elles sont des actionnaires qui ont souscrit au capital de la société ou des actionnaires qui ont acquis les actions de la même société, au prix du marché, après la constitution de celle-ci. Selon le juge a quo, la disposition en cause aurait des conséquences disproportionnées pour les sociétés actionnaires qui ont acquis des actions ou parts de la société émettrice à une valeur largement supérieure à la partie du capital libéré qu'elles représentent. Le litige devant le juge a quo concerne la déductibilité, par une société résidente dont la liquidation a été clôturée, des moins-values actées sur des actions détenues dans une autre société résidente faillie. B.2.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour n'est appelée à examiner la disposition en cause qu'en ce qu'elle limite dans tous les cas de partage total de l'avoir social d'une société la déduction des moins-values « jusqu'à concurrence de la |
gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd ». | perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts ». |
B.3.1. De in het geding zijnde bepaling gaat terug op artikel 109, 3°, | B.3.1. La disposition en cause trouve son origine dans l'article 109, |
van het WIB 1964, zoals het in het Wetboek werd ingevoerd bij artikel | 3°, du CIR 1964, tel qu'il a été introduit dans le Code par l'article |
3, E), van de wet van 23 oktober 1991 « tot omzetting in het Belgische | 3, E), de la loi du 23 octobre 1991 « transposant en droit belge la |
recht van de Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van | |
23 juli 1990 betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor | Directive du Conseil des Communautés européennes du 23 juillet 1990 |
moedermaatschappijen en dochterondernemingen ». | concernant le régime fiscal commun applicable aux sociétés mères et filiales ». |
B.3.2. De in het geding zijnde bepaling strekt ertoe « op consequente | B.3.2. La disposition en cause vise à « appliquer de manière |
wijze het beginsel non bis in idem toe te passen » op de « | conséquente le principe du non bis in idem » aux « moins-values |
minderwaarden die de moedermaatschappij geleden heeft op deelnemingen | encourues par la société mère sur des participations dans des filiales |
in de dochterondernemingen », waarbij de wetgever vaststelde dat « een | », le législateur constatant qu'« une moins-value est le reflet d'une |
minderwaarde [...] de weerspiegeling [is] van een verslechtering van | détérioration du résultat de la filiale et donc, généralement, de |
het resultaat van de dochteronderneming; in het algemeen is het dus | |
een verlies [dat kan] worden gerecupereerd bij de dochteronderneming | pertes [qui] sont récupérables dans le chef de la filiale lorsque sa |
als de toestand verbetert ». De wetgever was van mening dat het « | situation s'améliore ». Le législateur a estimé que la « perte ne doit |
verlies [...] dan [...] niet tweemaal ten laste [moet] worden genomen | dès lors pas être prise en charge deux fois : au niveau de la filiale |
: op het vlak van de dochteronderneming en op het vlak van de | et au niveau de la société mère » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° |
moedermaatschappij » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, p. 5). | 1784/3, p. 5). |
Die bepaling is, samen met de regel van de vrijstelling van de | |
meerwaarden gerealiseerd op aandelen waarvan de inkomsten als | Cette disposition est, avec la règle d'immunité des plus-values |
definitief belaste inkomsten aftrekbaar zijn, een van de maatregelen | réalisées sur des actions dont les revenus sont déductibles à titre de |
die ertoe strekken « op een algemene en symmetrische wijze [te | revenus définitivement taxés, l'une des mesures qui visent à « |
voorzien] in een defiscalisatie voor het risico dat verbonden is aan | introdui [re] de manière générale et symétrique une défiscalisation du |
aandelen of delen », waarbij de « defiscalisatie [...] door | risque couru sur les actions ou parts », la « défiscalisation par |
niet-aftrek van de [...] minderwaarden » wordt voorgesteld als de | non-déduction des [...] moins-values » étant présentée comme la |
logische tegenhanger van de « defiscalisatie van de meerwaarden door | correspondance logique de la « défiscalisation des plus-values par |
niet-heffing » (ibid., pp. 12 en 18). | non-taxation » (ibid., pp. 12 et 18). |
Meer in het algemeen is zij één van de maatregelen die zijn aangenomen | Elle est, plus généralement, l'une des mesures adoptées afin d'assurer |
om de budgettaire neutraliteit te verzekeren bij de omzetting van de | la neutralité budgétaire de l'opération de transposition de la |
richtlijn 90/435/EEG van de Raad van 23 juli 1990 « betreffende de | directive 90/435/CEE du Conseil du 23 juillet 1990 « concernant le |
gemeenschappelijke fiscale regeling voor moedermaatschappijen en | régime fiscal commun applicable aux sociétés mères et filiales d'Etats |
dochterondernemingen uit verschillende Lid-Staten » (Parl. St., Kamer, | membres différents » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/1, pp. |
1991-1992, nr. 1784/1, pp. 1-2; ibid., nr. 1784/3, p. 12). | 1-2; ibid., n° 1784/3, p. 12). |
Hoewel de maatregel wordt voorgesteld als een bepaling die samengaat | Même si la mesure est présentée comme le corollaire de la règle |
met de voormelde regel van de vrijstelling van de meerwaarden (ibid., | précitée d'exonération des plus-values (ibid., n° 1784/1, p. 6) et |
nr. 1784/1, p. 6) en die met die vrijstellingsregel « gelijkloopt » | mise en « parallèle » avec cette règle d'immunité (Doc. parl., Sénat, |
(Parl. St., Senaat, 1991-1992, nr. 1454/2, p. 4), is de belasting van | 1991-1992, n° 1454/2, p. 4), l'imposition des plus-values réalisées |
de meerwaarden die worden gerealiseerd bij de verkoop van de aandelen | lors de la vente des actions n'est pas liée à la déductibilité des |
niet gekoppeld aan de aftrekbaarheid van de minderwaarden die bij de | moins-values réalisées lors de la vente d'actions. |
verkoop van aandelen worden gerealiseerd. | |
B.4.1. Op de principiële niet-aftrekbaarheid van minderwaarden op | B.4.1. La non-déductibilité de principe des moins-values sur actions |
aandelen bestaat niettemin een uitzondering in geval van een gehele | et parts connaît cependant une exception en cas de partage total de |
verdeling van het maatschappelijk vermogen. | l'avoir social. |
De memorie van toelichting van de wet van 23 oktober 1991 vermeldde | L'exposé des motifs de la loi du 23 octobre 1991 expliquait : |
het volgende : « Deze niet-aftrekbaarheid is evenwel niet van toepassing wanneer op | « Cette non déductibilité ne s'applique toutefois pas lorsque, au |
het tijdstip van de vereffening van de vennootschap blijkt dat de in | moment de la liquidation de la société, les actions ou parts détenues |
het bezit zijnde aandelen of delen een lagere netto-waarde hebben dan | font apparaître une valeur nette inférieure au capital souscrit et |
het werkelijk gestort kapitaal. In dit geval lijden de aandeelhouders | libéré. Dans ce cas, les actionnaires de la société dissoute subissent |
van de ontbonden vennootschap een verlies aan kapitaal en dat verlies | une perte en capital et cette perte reste déductible à due |
blijft in die mate aftrekbaar. | concurrence. |
Rekening houdend met het feit dat deze bepaling ook van toepassing is | Compte tenu du fait que cette disposition s'applique également aux |
op de buitenlandse dochterondernemingen van Belgische vennootschappen | filiales étrangères de sociétés belges qui ne connaissent pas |
die niet noodzakelijk eenzelfde juridisch stelsel van vereffening | nécessairement le même régime juridique de liquidation, il faudra et |
kennen, dient en volstaat het ten aanzien van deze ondernemingen het | il suffira à l'égard de ces filiales, d'établir le caractère définitif |
definitief karakter van de stopzetting van de werkzaamheid door | de la cessation d'activité par partage des actifs et le montant de |
verdeling van het actief en het bedrag van het netto maatschappelijk | |
vermogen vast te stellen » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/1, | l'avoir social net » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/1, p. |
p. 8). | 8). |
In de parlementaire voorbereiding wordt gepreciseerd : | Les travaux préparatoires précisent : |
« Er is een uitzondering voorzien [op de niet-aftrekbaarheid van minderwaarden op aandelen] ten aanzien van minderwaarden op deelnemingen in vennootschappen die in vereffening zijn. In dat geval blijft de minderwaarde nog aftrekbaar in de mate waarin het vermogen van de geliquideerde vennootschap lager is dan [het] door aandelen of delen vertegenwoordigde maatschappelijk kapitaal van de ontbonden vennootschap. Deze regel is ook van toepassing op de buitenlandse filialen van Belgische vennootschappen die niet noodzakelijk eenzelfde juridisch stelsel van vereffening kennen. Om de minderwaarde ten belope van het kapitaal in aftrek te kunnen brengen volstaat het bij deze filialen het definitief karakter van de stopzetting van de activiteit door verdeling van het actief en het bedrag van het netto-maatschappelijk | « Une exception [à la non-déductibilité des moins-values sur actions et parts] est toutefois prévue lorsque la réduction de valeur est relative à une participation dans une société en liquidation. Dans ce cas, la réduction de valeur reste déductible dans la mesure où l'avoir de la société liquidée est inférieur au capital social de la société dissoute représenté par ses actions ou parts. Cette règle s'applique également aux filiales étrangères des sociétés belges qui ne connaissent pas nécessairement le même régime juridique de liquidation. Pour déduire la réduction de valeur jusqu'à concurrence du capital, il suffit d'établir le caractère définitif de la cessation d'activité par répartition de l'actif et de déterminer le |
vermogen vast te stellen » (Parl. St., Senaat, 1991-1992, nr. 1454/2, | montant de l'avoir social net » (Doc. parl., Sénat, 1991-1992, n° |
pp. 4-5). | 1454/2, pp. 4-5). |
Zo wordt vastgesteld dat, in geval van een gehele verdeling van het | |
maatschappelijk vermogen, de moedermaatschappij de minderwaarden ten | Il est ainsi constaté qu'en cas de partage total de l'avoir social, la |
laste neemt, « ten minste ten belope van haar oorspronkelijke inbreng | société mère prend en charge les moins-values « du moins à concurrence |
in de dochteronderneming, hetgeen al bij al logisch is, aangezien de | de sa mise de fonds initiale dans la filiale, ce qui est somme toute |
dochteronderneming de opgestapelde verliezen nooit meer zal | logique, puisque la filiale dissoute ne récupérera plus jamais les |
recupereren » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, p. 6). | pertes accumulées » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/3, pp. |
Op een parlementaire vraag werd eveneens het volgende geantwoord : | 5-6). A une question parlementaire, il a également été répondu : |
« De door artikel 198, 7° van het Wetboek van de inkomstenbelastingen | « La possibilité de déduction offerte par l'article 198, 7°, du Code |
1992 (voorheen artikel 109, 3°, van het Wetboek van de | des impôts sur les revenus 1992 (précédemment article 109, 3°, du Code |
inkomstenbelastingen) geboden aftrekmogelijkheid geldt enkel voor | des impôts sur les revenus) s'applique exclusivement aux moins-values |
minderwaarden (dat wil zeggen voor effectief geleden verliezen) en | (c'est-à-dire aux pertes effectivement supportées) et non aux |
niet voor waardeverminderingen (dat wil zeggen voor voorlopig geboekte | réductions de valeur (c'est-à-dire aux dépréciations comptabilisées |
ontwaardingen). | provisoirement). |
Dat effectief verlies zal normalerwijze slechts definitief gekend zijn | Généralement, cette perte effective ne sera définitivement connue |
na de eindverdeling, dat wil zeggen op het ogenblik dat er niets meer | qu'après le partage final, c'est-à-dire au moment où il ne reste plus |
te verdelen valt » (Vraag nr. 851 van 24 december 1993, Kamer, | rien à partager » (Question n° 851 du 24 décembre 1993, Chambre, |
Bulletin van Vragen en Antwoorden, 1993-1994, nr. 94, p. 9217). | Bulletin des questions et réponses, 1993-1994, n° 94, p. 9217). |
De minister preciseerde ook : | Le ministre a aussi précisé : |
« Het definitief karakter van dat verlies is slechts verworven op het | « Le caractère définitif de cette perte n'est acquis qu'au moment où |
ogenblik dat er niets meer te verdelen valt, wat inzonderheid het | il ne reste plus rien à partager, ce qui est notamment le cas lors de |
geval is bij de afsluiting van de vereffening bedoeld in artikel 188, | la clôture de la liquidation visée à l'article 188, alinéa 2, des lois |
tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen. | coordonnées sur les sociétés commerciales. |
Evenwel moet de vraag of in concrete gevallen de eindverdeling van het | Toutefois, la question de savoir si, dans des cas déterminés, le |
vermogen heeft plaats gehad worden beantwoord in het licht van de | partage final de l'avoir social a eu lieu est tributaire des |
feitelijke en juridische omstandigheden waarin de verrichting heeft | circonstances de droit et de fait dans lesquelles l'opération s'est |
plaats gehad » (Vraag nr. 1290 van 22 november 1994, Kamer, Bulletin | déroulée » (Question n° 1290 du 22 novembre 1994, Chambre, Bulletin |
van Vragen en Antwoorden, 1993-1994, nr. 94, p. 14769). | des questions et réponses, 1993-1994, n° 94, p. 14769). |
B.4.2. Het feit dat te dezen de emitterende vennootschap een gefailleerde vennootschap is, zodat er volgens de verwijzende rechter geen risico meer zou bestaan van tweevoudige aftrek van het verlies, past dus precies binnen de doelstelling van de wetgever, namelijk, bij wijze van uitzondering, de aftrek van minderwaarden toestaan in het geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen. Vermits de wetgever heeft beslist een afwijkende mogelijkheid tot aftrek van minderwaarden in te voeren, maar die aftrek te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », is het coherent dat hij bepaalt dat de aftrekbaarheid volgens dezelfde regels wordt uitgevoerd in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen, dus eveneens in geval van een faillissement van de emitterende vennootschap. B.4.3. Er dient echter nog te worden onderzocht of de in het geding zijnde beperking geen onverantwoord verschil in behandeling creëert tussen de vennootschappen-aandeelhouders die hebben ingetekend op het kapitaal van een vennootschap en diegenen die, tegen de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na de oprichting daarvan. | B.4.2. Le fait qu'en l'espèce, la société émettrice soit une société faillie, de sorte que, selon le juge a quo, il n'y aurait plus de risque de double déduction des pertes, s'inscrit donc précisément dans l'objectif du législateur d'admettre, par exception, la déduction des moins-values dans le cas d'un partage total de l'avoir social. Dès lors que le législateur a décidé d'instaurer une possibilité dérogatoire de déduction de moins-values, mais de limiter cette déduction « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », il est cohérent qu'il prévoie que la déductibilité s'effectue selon les mêmes règles, dans tous les cas de partage de l'avoir social, y compris donc en cas de faillite de la société émettrice. B.4.3. Il convient toutefois d'examiner si la limitation en cause ne crée pas une différence de traitement injustifiée entre les sociétés actionnaires qui ont souscrit au capital d'une société et les sociétés actionnaires qui ont acquis des actions de cette société au prix du marché après la constitution de celle-ci. |
B.5.1. De beperking van de aftrek van minderwaarden op aandelen in | B.5.1. En ce qui concerne la limitation de la déduction des |
geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen wordt | moins-values sur actions et parts en cas de partage total de l'avoir |
in de parlementaire voorbereiding van de voormelde wet van 23 oktober | social, les travaux préparatoires de la loi précitée du 23 octobre |
1991 als volgt toegelicht : | 1991 expliquent : |
« Er wordt echter een uitzondering op dit beginsel [van niet-aftrek | « Ce principe [de non-déduction des réductions de valeur et |
van waardeverminderingen en minderwaarden] gemaakt in geval van | moins-values] reçoit cependant exception en cas de perte de la mise de |
verlies van de inbreng van de aandeelhouders in de vennootschap die de | fonds des actionnaires dans la société émettrice de titres, perte qui |
effecten uitgeeft; dit verlies kan voor de aandeelhouder als last | peut être admise en charge pour l'actionnaire. |
worden erkend. Hoezeer deze afwijking ook verantwoord is, ze kan een bron zijn van | Cette dérogation, si justifiée soit-elle, peut être la source d'abus. |
misbruik. Als het gaat om een aftrek, ligt de bewijslast bij de | S'agissant d'une déduction, la charge de la preuve incombe au |
belastingplichtige : hij zal moeten aantonen dat het maatschappelijk | contribuable et il devra établir que le capital social sans avoir été |
kapitaal daadwerkelijk verloren is, zonder overschatting van de | surfait par surévaluation des biens apportés en nature, est |
inbreng in natura, en dat het niet vroeger uitgekeerd werd in de vorm | effectivement perdu et n'a pas été distribué antérieurement sous la |
van ' dividenden '. De Minister legt vooral de nadruk op de in de | forme de ' dividendes '. Le Ministre insiste tout particulièrement sur |
bepaling gebruikte term ' werkelijk gestort maatschappelijk kapitaal | le libellé de la disposition ' capital social réellement libéré ' qui |
', die afwijkt van de traditionele bewoordingen van het | s'écarte de la formulation traditionnelle du droit des sociétés. Il |
vennootschapsrecht. Het zal fiscaal wel degelijk gaan om het kapitaal | |
dat werkelijk ter beschikking van de dochteronderneming werd gesteld | s'agira bien fiscalement du capital mis à la disposition de la société |
en dat werkelijk te harer beschikking is en blijft. Zo ook, en nog | filiale d'une manière réelle et qui est et reste effectivement à sa |
steeds om misbruiken te voorkomen, zullen alleen de verliezen in | disposition. De même, et toujours pour écarter une utilisation |
aanmerking genomen worden die bij volledige verdeling zijn vastgesteld | abusive, seront prises en compte les seules situations déficitaires |
en niet bijvoorbeeld ter gelegenheid van een overname van effecten of | constatées lors d'un partage total et non, par exemple, à l'occasion |
van een herstructurering » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, | d'un rachat de titres ou d'une restructuration » (Doc. parl., Chambre, |
p. 18). | 1991-1992, n° 1784/3, p. 18). |
B.5.2. Artikel 184 van het WIB 1992 bepaalt : | B.5.2. L'article 184 du CIR 1992 dispose : |
« Het gestorte kapitaal is het deel van het maatschappelijk kapitaal | « Le capital libéré est la partie du capital social qui est réellement |
dat werkelijk is gestort, in zover geen verminderingen of | libérée et qui n'a fait l'objet ni d'une réduction, ni d'un |
terugbetalingen hebben plaatsgevonden. In het kapitaal opgenomen | remboursement. Les bénéfices, autres que les bénéfices distribués et |
andere winsten dan uitgekeerde winsten die als dusdanig aan belasting | imposés comme tels, qui sont incorporés au capital, ne sont pas |
werden onderworpen, worden niet als gestort kapitaal aangemerkt. | considérés comme du capital libéré. |
[...] ». | [...] ». |
Artikel 23, 2°, van de wet van 22 december 1998 heeft overigens een | L'article 23, 2°, de la loi du 22 décembre 1998 a par ailleurs |
tweede lid ingevoegd in artikel 198 van het WIB 1992, dat bepaalt : | introduit un alinéa 2 dans l'article 198 du CIR 1992, qui dispose : |
« Uitsluitend voor de toepassing van het eerste lid, 7°, worden, in | « Exclusivement pour l'application de l'alinéa 1er, 7°, sont |
afwijking van artikel 184, toch als gestort kapitaal aangemerkt, de | toutefois, par dérogation à l'article 184, considérées comme du |
verminderingen van gestort kapitaal die voorheen zijn gedaan om | capital libéré, les réductions de capital libéré opérées |
geleden verliezen boekhoudkundig aan te zuiveren of om een reserve tot | antérieurement pour l'apurement comptable de pertes éprouvées ou pour |
dekking van een voorzienbaar verlies te vormen waarmede het geleden | la constitution d'une réserve destinée à couvrir une perte prévisible |
verlies boekhoudkundig is aangezuiverd ». | et utilisée à l'apurement comptable de la perte éprouvée ». |
Die bepaling ging uit van de vaststelling dat verminderingen van | Cette disposition partait du constat que les réductions de capital en |
kapitaal om verliezen boekhoudkundig aan te zuiveren « in principe | vue de l'apurement comptable de pertes n'ont « en principe aucune |
geen enkele weerslag [hebben] op de intrinsieke waarde van de | incidence sur la valeur intrinsèque de la participation dans le chef |
deelneming in hoofde van de aandeelhouders of de vennoten » (Parl. | des actionnaires ou associés » (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° |
St., Kamer, 1997-1998, nr. 1608/1, p. 16); die bepaling is van | 1608/1, p. 16); cette disposition est applicable « aux moins-values |
toepassing « op de minderwaarden op aandelen die vanaf 1 januari 1997 | sur actions ou parts subies à partir du 1er janvier 1997, à l'occasion |
zijn geleden naar aanleiding van de gehele verdeling van het | |
maatschappelijk vermogen van de emitterende vennootschap, voor zover | du partage total de l'avoir social de la société émettrice, pour |
de desbetreffende vermindering van gestort kapitaal ten vroegste vanaf | autant que la réduction de capital libéré en cause ait été opérée au |
24 juli 1991 is gedaan dit wil zeggen vanaf de datum waarop de | plus tôt le 24 juillet 1991, c'est-à-dire à compter de la date à |
bepalingen van artikel 198, eerste lid, 7°, WIB 92 [...] ten aanzien | partir de laquelle les dispositions de l'article 198, alinéa 1er, 7°, |
van verwezenlijkte minderwaarden van toepassing zijn » (ibid., pp. | CIR 1992 [...] sont applicables aux moins-values réalisées » (ibid., |
16-17). | pp. 16-17). |
B.5.3. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de wetgever, door het aftrekbare bedrag van de minderwaarden op aandelen in geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van de emitterende vennootschap te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », bepaalde misbruiken heeft willen vermijden die het voor vennootschappen-aandeelhouders mogelijk zouden maken om fictieve bedragen of hogere bedragen dan hun werkelijke en blijvende inbreng in de emitterende vennootschap af te trekken. B.6.1. Ook al had de wetgever tot doel misbruiken door de oorspronkelijke vennootschappen-aandeelhouders te vermijden, toch blijkt dat de in het geding zijnde maatregel eveneens werd bedacht voor de aandeelhouders-verwervers. | B.5.3. Il ressort de ce qui précède qu'en limitant le montant déductible des moins-values sur actions ou parts en cas de partage total de l'avoir social de la société émettrice « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », le législateur a voulu éviter certains abus qui permettraient aux sociétés actionnaires de déduire des montants fictifs ou plus élevés que leur apport réel et stable dans la société émettrice. B.6.1. Toutefois, si le législateur visait à éviter des abus de la part des sociétés actionnaires originaires, il apparaît que la mesure en cause était également conçue pour les actionnaires acquéreurs. |
B.6.2. Bij artikel 28 van de wet van 6 juli 1994 houdende fiscale | B.6.2. En effet, l'article 28 de la loi du 6 juillet 1994 portant des |
bepalingen werden immers in de in het geding zijnde bepaling de | dispositions fiscales a introduit dans la disposition en cause les |
woorden « verlies aan » ingevoegd tussen de woorden « ten hoogste het | mots « de la perte » entre les mots « jusqu'à concurrence » et les |
» en « gestorte kapitaal », om de onjuiste formulering van de in het | mots « du capital libéré », afin de corriger le libellé incorrect de |
la disposition en cause, telle qu'elle avait été introduite par la loi | |
geding zijnde bepaling, zoals zij was ingevoerd bij de wet van 23 | du 23 octobre 1991, et de le faire correspondre à la volonté réelle du |
oktober 1991, te corrigeren en haar te laten overeenstemmen met de | |
werkelijke wil van de wetgever. | législateur. |
Naar aanleiding van die correctie werd in de parlementaire | Lors de cette correction, les travaux préparatoires de la loi précitée |
voorbereiding van de voormelde wet van 6 juli 1994 de draagwijdte van | du 6 juillet 1994 ont explicité la portée de la disposition en cause |
de in het geding zijnde bepaling als volgt geëxpliciteerd : | comme suit : |
« De minister merkt op dat artikel 28 ertoe strekt de strekking te | « Le ministre explique que l'article 28 tend à préciser la portée d'un |
verduidelijken van een tekst die naar aanleiding van de wet van 23 | texte qui avait été libellé de façon maladroite par la loi du 23 |
oktober 1991 op onhandige wijze geformuleerd was. | octobre 1991. |
Zoals duidelijk is vermeld in de parlementaire stukken voorafgaand aan | Conformément aux précisions fournies dans les travaux préparatoires de |
de wet van 23 oktober 1991, is de niet-aftrekbaarheid van | |
minderwaarden op aandelen ' niet van toepassing wanneer op het | l'époque, la non-déductibilité des moins-values sur actions ou parts ' |
tijdstip van de vereffening van de vennootschap blijkt dat de in het | ne s'applique pas lorsque, au moment de la liquidation de la société, |
bezit zijnde aandelen of delen een lagere nettowaarde hebben dan het | les actions ou parts détenues font apparaître une valeur nette |
werkelijk gestort kapitaal. In dat geval lijden de aandeelhouders van | inférieure au capital souscrit et libéré. Dans ce cas, les |
de ontbonden vennootschap een verlies aan kapitaal en dat verlies | actionnaires de la société dissoute subissent une perte en capital et |
blijft in die mate aftrekbaar ' (Memorie van toelichting, Kamer, | cette perte reste déductible à due concurrence ' (Exposé des motifs, |
gewone zitting 1991-1992, stuk nr. 1784/1, blz. 8). | Chambre, session ordinaire 1991-1992, doc. n° 1784/1, p. 8). |
Op verzoek van een lid geeft de minister het volgende voorbeeld : | A la demande d'un membre, le ministre fournit l'exemple suivant : |
Een vennootschap A kocht aandelen van een vennootschap B voor een | Une société A a acheté des actions d'une société B pour un montant de |
bedrag van 1 200 000 frank. Het gestorte kapitaal dat door de aandelen | 1 200 000 francs. Le capital libéré qui est représenté par les actions |
wordt vertegenwoordigd, bedraagt 1 000 000 frank. De aandelen blijven | s'élève à 1 000 000 de francs. Les actions sont maintenues au bilan |
voor hun aankoopprijs op de balans behouden. | pour leur prix d'acquisition. |
Vennootschap B wordt ontbonden en vennootschap A ontvangt bij de | La société B est dissoute et la société A reçoit, lors du partage de |
verdeling van het vermogen van B een bedrag van 900 000 frank. | l'avoir social de B, un montant de 900 000 francs. |
Het verlies van 300 000 frank (1 200 000 frank - 900 000 frank) mag | La perte de 300 000 francs (1 200 000 francs - 900 000 francs) peut |
être admise à titre de frais professionnels à concurrence de 100 000 | |
ten belope van 100 000 frank (1 000 000 frank - 900 000 frank) als | francs (1 000 000 - 900 000 francs), ce qui entraîne que seul un |
beroepskosten worden aanvaard, zodat enkel een bedrag van 200 000 | montant de 200 000 francs doit être repris parmi les dépenses non |
frank in de verworpen uitgaven moet worden opgenomen » (Parl. St., Senaat, 1993-1994, nr. 1119-2, pp. 20-21). | admises » (Doc. parl., Sénat, 1993-1994, n° 1119-2, pp. 20-21). |
B.6.3. Dat cijfermatig voorbeeld, dat overigens is overgenomen uit een | B.6.3. Cet exemple chiffré, qui est d'ailleurs repris d'une circulaire |
verklarende circulaire van 27 september 1993 die ertoe strekte de | explicative du 27 septembre 1993 qui tendait à éclairer la portée de |
draagwijdte van de voormelde wet van 23 oktober 1991 te verduidelijken | la loi précitée du 23 octobre 1991 (Circulaire n° Ci.RH.421/439.105 du |
(Circulaire nr. Ci.RH.421/439.105 van 27 september 1993, Bulletin der Belastingen, nr. 732), toont aan dat, in de opvatting van de wetgever, de beperking van de aftrek van minderwaarden op aandelen betrekking had op zowel de oorspronkelijke vennootschappen-aandeelhouders als de verwervende vennootschappen-aandeelhouders, vermits het aangehaalde voorbeeld betrekking had op het geval van een vennootschap die aandeelhouder was geworden door verwerving van aandelen tegen een hogere waarde dan het gestorte kapitaal dat door de verworven aandelen werd vertegenwoordigd. B.7.1. Door in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen het aftrekbare bedrag van de minderwaarden op aandelen te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », heeft de wetgever voor alle vennootschappen-aandeelhouders een limiet vastgesteld die boekhoudkundig en fiscaal op vaststaande wijze kan worden bepaald, waardoor dus, zowel ten aanzien van de oorspronkelijke aandeelhouders als ten aanzien van de aandeelhouders-verwervers, misbruiken, alsook problemen bij het bepalen van het aftrekbare bedrag van minderwaarden op aandelen, kunnen worden vermeden. B.7.2. De vennootschappen die op de beurs aandelen verwerven tegen een prijs die mogelijkerwijs beduidend hoger is dan het bedrag van het gestorte kapitaal dat die aandelen vertegenwoordigen, kennen aldus precies het financiële risico dat zij lopen op het vlak van beperking van de aftrekbaarheid van de minderwaarden die zij later zouden kunnen noteren bij een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van de vennootschap waarvan zij aandeelhouder worden. Het lijkt niet onredelijk dat de wetgever weigert het financiële risico in aanmerking te nemen dat is verbonden aan beursspeculatie, en dat bepaalde vennootschappen bewust nemen door in aandelen te investeren. | 27 septembre 1993, Bulletin des Contributions, n° 732), démontre que, dans la conception du législateur, la limitation de la déduction des moins-values sur actions et parts visait tant les sociétés actionnaires originaires que les sociétés actionnaires acquisitrices, puisque l'exemple cité concernait le cas d'une société devenue actionnaire par acquisition d'actions à une valeur supérieure au capital libéré représenté par les actions acquises. B.7.1. En limitant dans tous les cas de partage total de l'avoir social le montant des moins-values déductibles sur actions ou parts « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », le législateur a fixé, pour toutes les sociétés actionnaires, une limite déterminable de manière certaine sur le plan comptable et fiscal, ce qui permet donc d'éviter, que ce soit à l'égard des actionnaires originaires ou à l'égard des actionnaires acquéreurs, des pratiques abusives, ainsi que des difficultés d'évaluation du montant déductible des moins-values sur actions. B.7.2. Les sociétés qui acquièrent des actions sur le marché boursier, à un prix éventuellement nettement supérieur au montant du capital libéré que ces actions représentent, connaissent ainsi exactement le risque financier qu'elles encourent en matière de limitation de la déductibilité des moins-values qu'elles pourraient subir ultérieurement lors du partage total de l'avoir social de la société dont elles deviennent actionnaires. Il n'apparaît pas déraisonnable que le législateur refuse de prendre en considération le risque financier, lié aux spéculations inhérentes au marché boursier, que certaines sociétés acceptent de prendre en investissant dans des actions. |
B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 198, eerste lid, 7°, van het Wetboek van de | L'article 198, alinéa 1er, 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992 |
inkomstenbelastingen 1992 schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de | ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. |
Grondwet niet. | |
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à |
terechtzitting van 20 oktober 2009. | l'audience publique du 20 octobre 2009. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
De voorzitter, | Le président, |
P. Martens. | P. Martens. |