← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 138/2009 van 17 september 2009 Rolnummer : 4562 In zake
: de prejudiciële vraag over artikel 301, § 7, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij
artikel 7 van de wet van 27 april 2007 betreffende de her Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters
P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 138/2009 van 17 september 2009 Rolnummer : 4562 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 301, § 7, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 27 april 2007 betreffende de her Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...) | Extrait de l'arrêt n° 138/2009 du 17 septembre 2009 Numéro du rôle : 4562 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 301, § 7, du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 7 de la loi du 27 avril 2007 réformant La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 138/2009 van 17 september 2009 | Extrait de l'arrêt n° 138/2009 du 17 septembre 2009 |
| Rolnummer : 4562 | Numéro du rôle : 4562 |
| In zake : de prejudiciële vraag over artikel 301, § 7, van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 301, § 7, du |
| Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 27 | Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 7 de la loi du 27 |
| april 2007 betreffende de hervorming van de echtscheiding, gesteld | avril 2007 réformant le divorce, posée par le Juge de paix du canton |
| door de Vrederechter van het kanton Namen 2. | de Namur 2. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de | composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. |
| rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, | Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
| J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier | Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. |
| P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van rechter M. Melchior, | Dutilleux, présidée par le juge M. Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 18 november 2008 in zake J.-J. P. tegen G.P., waarvan | Par jugement du 18 novembre 2008 en cause de J.-J. P. contre G.P., |
| de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 26 november 2008, | dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 26 novembre |
| heeft de Vrederechter van het kanton Namen 2 de volgende prejudiciële | 2008, le Juge de paix du canton de Namur 2 a posé la question |
| vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
| « Schendt de interpretatie van paragraaf 7 van het nieuwe artikel 301 | « L'interprétation du paragraphe 7 de l'article 301 nouveau du Code |
| van het Burgerlijk Wetboek volgens welke die bepaling niet van | |
| toepassing zou zijn op de personen die door onderlinge toestemming uit | civil suivant laquelle cette disposition ne serait pas applicable aux |
| de echt zijn gescheiden vóór de inwerkingtreding van het nieuwe | personnes divorcées par consentement mutuel avant l'entrée en vigueur |
| artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek, de bepalingen van de artikelen | de l'article 301 nouveau du Code civil viole-t-elle les dispositions |
| 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de | des articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en relation avec |
| artikelen 6 en/of 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | les articles 6 et/ou 14 de la Convention européenne des Droits de |
| mens, alsook met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het | l'Homme, ainsi qu'avec l'article 1er du protocole, n° 1 à la |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met de artikelen 6.1 | Convention européenne des Droits de l'Homme et avec l'article 6.1 et |
| en 6.2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie ? ». | l'article 6.2 du Traité sur l'Union européenne ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Het Hof wordt ondervraagd over artikel 301 van het Burgerlijk | B.1. La Cour est interrogée au sujet de l'article 301 du Code civil, |
| Wetboek, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 27 april 2007 | tel qu'il a été remplacé par l'article 7 de la loi du 27 avril 2007 |
| betreffende de hervorming van de echtscheiding. | réformant le divorce. |
| Dat artikel - waarvan alleen paragraaf 7, eerste lid, in het geding is | Cet article - dont seul le paragraphe 7, alinéa 1er, est en cause - |
| - bepaalt : | dispose : |
| « § 1. Onverminderd artikel 1257 van het Gerechtelijk Wetboek kunnen | « § 1er. Sans préjudice de l'article 1257 du Code judiciaire, les |
| de echtgenoten op elk ogenblik overeenkomen omtrent de eventuele | époux peuvent convenir à tout moment de la pension alimentaire |
| uitkering tot levensonderhoud, het bedrag ervan en de nadere regels | éventuelle, du montant de celle-ci et des modalités selon lesquelles |
| volgens welke het overeengekomen bedrag zal kunnen worden herzien. | le montant convenu pourra être revu. |
| § 2. Bij gebrek aan overeenkomst zoals bedoeld in § 1, kan de | § 2. A défaut de la convention visée au § 1er, le tribunal peut, dans |
| rechtbank in het vonnis dat de echtscheiding uitspreekt of bij een | le jugement prononçant le divorce ou lors d'une décision ultérieure, |
| latere beslissing, op verzoek van de behoeftige echtgenoot een | accorder, à la demande de l'époux dans le besoin, une pension |
| uitkering tot levensonderhoud toestaan ten laste van de andere | alimentaire à charge de l'autre époux. |
| echtgenoot. De rechtbank kan het verzoek om een uitkering weigeren indien de | Le tribunal peut refuser de faire droit à la demande de pension si le |
| verweerder bewijst dat verzoeker een zware fout heeft begaan die de | défendeur prouve que le demandeur a commis une faute grave ayant rendu |
| voortzetting van de samenleving onmogelijk heeft gemaakt. | impossible la poursuite de la vie commune. |
| In geen geval wordt de uitkering tot levensonderhoud toegekend aan de | En aucun cas, la pension alimentaire n'est accordée au conjoint |
| echtgenoot die schuldig werd bevonden aan een in de artikelen 375, 398 | reconnu coupable d'un fait visé aux articles 375, 398 à 400, 402, 403 |
| tot 400, 402, 403 of 405 van het Strafwetboek bedoeld feit dat is | ou 405 du Code pénal, commis contre la personne du défendeur, ou d'une |
| gepleegd tegen de persoon van de verweerder of aan een poging tot het | |
| plegen van een in de artikelen 375, 393, 394 of 397 van hetzelfde | tentative de commettre un fait visé aux articles 375, 393, 394 ou 397 |
| Wetboek bedoeld feit tegen diezelfde persoon. | du même Code contre cette même personne. |
| In afwijking van artikel 4 van de voorafgaande titel van het Wetboek | Par dérogation à l'article 4 du titre préliminaire du Code de |
| van strafvordering kan de rechter in afwachting dat de beslissing over | procédure pénale, le juge peut, en attendant que la décision sur |
| de strafvordering in kracht van gewijsde is getreden, aan de verzoeker | l'action publique soit coulée en force de chose jugée, allouer au |
| een provisionele uitkering toekennen, hierbij rekening houdend met | demandeur une pension provisionnelle, en tenant compte de toutes les |
| alle omstandigheden van de zaak. Hij kan het toekennen van deze | circonstances de la cause. Il peut subordonner l'octroi de cette |
| provisionele uitkering ondergeschikt maken aan het stellen van een | pension provisionnelle à la constitution d'une garantie qu'il |
| waarborg die hij bepaalt en waarvoor hij de nadere regels vaststelt. | détermine et dont il fixe les modalités. |
| § 3. De rechtbank legt het bedrag van de onderhoudsuitkering vast die ten minste de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde moet dekken. De rechtbank houdt rekening met de inkomsten en mogelijkheden van de echtgenoten en met de aanzienlijke terugval van de economische situatie van de uitkeringsgerechtigde. Om die terugval te waarderen, baseert de rechter zich met name op de duur van het huwelijk, de leeftijd van partijen, hun gedrag tijdens het huwelijk inzake de organisatie van hun noden en het ten laste nemen van de kinderen tijdens het samenleven of daarna. De rechter kan indien nodig beslissen dat de uitkering degressief zal zijn en in welke mate. De onderhoudsuitkering mag niet hoger liggen dan een derde van het inkomen van de uitkeringsplichtige echtgenoot. § 4. De duur van de uitkering mag niet langer zijn dan die van het huwelijk. In geval van buitengewone omstandigheden, kan de rechtbank de termijn verlengen, indien de uitkeringsgerechtigde aantoont dat hij bij het verstrijken van de in het eerste lid bedoelde termijn, om redenen onafhankelijk van zijn wil, nog steeds in staat van behoefte verkeert. In dit geval beantwoordt het bedrag van de uitkering aan het bedrag dat noodzakelijk is om de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde te dekken. § 5. Indien de verweerder aantoont dat de staat van behoefte van verzoeker het gevolg is van een eenzijdig door deze laatste genomen beslissing en zonder dat de noden van de familie deze keuze gerechtvaardigd hebben, kan hij worden ontheven van het betalen van de uitkering of slechts verplicht worden tot het betalen van een verminderde uitkering. § 6. De rechtbank die de uitkering toekent, stelt vast dat deze van rechtswege aangepast wordt aan de schommelingen van het indexcijfer van de consumptieprijzen. Het basisbedrag van de uitkering stemt overeen met het indexcijfer van de consumptieprijzen van de maand gedurende welke het vonnis of het arrest dat de echtscheiding uitspreekt, kracht van gewijsde heeft verkregen, tenzij de rechtbank er anders over beslist. Om de twaalf maanden wordt het bedrag van de uitkering van rechtswege aangepast in | § 3. Le tribunal fixe le montant de la pension alimentaire qui doit couvrir au moins l'état de besoin du bénéficiaire. Il tient compte des revenus et possibilités des conjoints et de la dégradation significative de la situation économique du bénéficiaire. Pour apprécier cette dégradation, le juge se fonde notamment sur la durée du mariage, l'âge des parties, leur comportement durant le mariage quant à l'organisation de leurs besoins, la charge des enfants pendant la vie commune ou après celle-ci. Le juge peut décider le cas échéant que la pension sera dégressive et déterminer dans quelle mesure elle le sera. La pension alimentaire ne peut excéder le tiers des revenus du conjoint débiteur. § 4. La durée de la pension ne peut être supérieure à celle du mariage. En cas de circonstances exceptionnelles, si le bénéficiaire démontre qu'à l'expiration du délai visé à l'alinéa 1er, il reste, pour des raisons indépendantes de sa volonté, dans un état de besoin, le tribunal peut prolonger le délai. Dans ce cas, le montant de la pension correspond au montant nécessaire pour couvrir l'état de besoin du bénéficiaire. § 5. Si le défendeur prouve que l'état de besoin du demandeur résulte d'une décision prise unilatéralement par celui-ci, et sans que les besoins de la famille aient justifié ce choix, il peut être dispensé de payer la pension ou n'être tenu que de payer une pension réduite. § 6. Le tribunal qui accorde la pension constate que celle-ci est adaptée de plein droit aux fluctuations de l'indice des prix à la consommation. Le montant de base de la pension correspond à l'indice des prix à la consommation du mois au cours duquel le jugement ou l'arrêt prononçant le divorce est coulé en force de chose jugée, à moins que le tribunal n'en décide autrement. Tous les douze mois, le montant de la pension |
| verhouding tot de verhoging of de verlaging van het indexcijfer van de | est adapté en fonction de la hausse ou de la baisse de l'indice des |
| consumptieprijzen van de overeenstemmende maand. | prix à la consommation du mois correspondant. |
| Deze wijzigingen worden op de uitkeringen toegepast vanaf de vervaldag die volgt op de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het in aanmerking te nemen nieuwe indexcijfer. De rechtbank kan nochtans in bepaalde omstandigheden een ander systeem van aanpassing van de uitkering aan de kosten van levensonderhoud toepassen. § 7. Zelfs in geval van echtscheiding door onderlinge toestemming, en uitgezonderd indien de partijen in dat geval uitdrukkelijk het tegenovergestelde zijn overeengekomen, kan de rechtbank de uitkering verhogen, verminderen of afschaffen in het vonnis dat de echtscheiding uitspreekt of door een latere beslissing, indien ten gevolge van nieuwe omstandigheden onafhankelijk van de wil van de partijen het bedrag ervan niet meer aangepast is. Indien ten gevolge van de ontbinding van het huwelijk, de vereffening en verdeling van het gemeenschappelijk vermogen of van de onverdeeldheid die tussen de echtgenoten bestond, aanleiding geeft tot een wijziging van hun financiële toestand, die een aanpassing | Ces modifications sont appliquées à la pension dès l'échéance qui suit la publication au Moniteur belge de l'indice nouveau à prendre en considération. Le tribunal peut, dans certains cas, appliquer un autre système d'adaptation de la pension au coût de la vie. § 7. Même en cas de divorce par consentement mutuel, et sauf dans ce cas si les parties ont convenu expressément le contraire, le tribunal peut augmenter, réduire ou supprimer la pension dans le jugement prononçant le divorce ou par une décision ultérieure si par suite de circonstances nouvelles et indépendantes de la volonté des parties, son montant n'est plus adapté. De même, si à la suite de la dissolution du mariage, la liquidation-partage du patrimoine commun ou de l'indivision ayant existé entre les époux entraîne une modification de leur situation |
| rechtvaardigt van de uitkering tot levensonderhoud welke het voorwerp | financière qui justifie une adaptation de la pension alimentaire ayant |
| was van een vonnis of overeenkomst, gewezen of gesloten vóór de opmaak | fait l'objet d'un jugement ou d'une convention intervenus avant |
| van de vereffeningsrekeningen, kan de rechtbank eveneens de uitkering aanpassen, tenzij in geval van echtscheiding door onderlinge toestemming. § 8. De uitkering kan op elk ogenblik worden vervangen door een kapitaal mits een door de rechtbank gehomologeerd akkoord tussen de partijen. Op verzoek van de uitkeringsplichtige, kan de rechtbank eveneens op elk ogenblik de omzetting in een kapitaal toestaan. § 9. De echtgenoten kunnen voor de ontbinding van het huwelijk geen afstand doen van de rechten op een uitkering tot levensonderhoud. Zij mogen in de loop van de procedure evenwel tot een vergelijk komen over het bedrag van die uitkering, met inachtneming van de in artikel | l'établissement de comptes de la liquidation, le tribunal peut adapter la pension, sauf en cas de divorce par consentement mutuel. § 8. La pension peut à tout moment être remplacée, de l'accord des parties, par un capital homologué par le tribunal. A la demande du débiteur de la pension, le tribunal peut également accorder à tout moment la capitalisation. § 9. Les époux ne peuvent pas renoncer aux droits à la pension alimentaire avant la dissolution du mariage. Ils peuvent néanmoins transiger, en cours de procédure, sur le montant |
| 1257 van het Gerechtelijk Wetboek gestelde voorwaarden. | de cette pension, aux conditions fixées par l'article 1257 du Code |
| § 10. De uitkering is niet meer verschuldigd bij overlijden van de | judiciaire. § 10. La pension n'est plus due au décès du débiteur, mais le |
| uitkeringsplichtige, maar de uitkeringsgerechtigde mag levensonderhoud | bénéficiaire peut demander des aliments à charge de la succession aux |
| vorderen ten laste van de nalatenschap volgens de in artikel 205bis, § | |
| § 2, 3, 4 en 5, bepaalde voorwaarden. | conditions prévues à l'article 205bis, §§ 2, 3, 4 et 5. |
| De uitkering eindigt in ieder geval definitief in geval van een nieuw | La pension prend, en toute hypothèse, définitivement fin en cas de |
| huwelijk van de uitkeringsgerechtigde of op het ogenblik waarop deze laatste een verklaring van wettelijke samenwoning doet, tenzij de partijen anders overeenkomen. De rechter kan de onderhoudsverplichting beëindigen wanneer de uitkeringsgerechtigde samenleeft met een andere persoon als waren zij gehuwd. § 11. De rechtbank kan beslissen dat in geval de uitkeringsplichtige zijn verplichting tot betaling niet nakomt, het de uitkeringsgerechtigde toegestaan is diens inkomsten of diens goederen die hij overeenkomstig hun huwelijksvermogensstelsel beheert, alsmede alle andere bedragen die hem door derden verschuldigd zijn, in ontvangst te nemen. Deze beslissing kan worden tegengeworpen aan elke derde, huidige of toekomstige schuldenaar, op grond van de kennisgeving ervan die hen door de griffier gedaan wordt op verzoek van de eiser. § 12. De rechtbank die een uitspraak doet inzake een uitkering tot levensonderhoud mag ambtshalve de voorlopige uitvoering van de beslissing bevelen ». B.2. Het aan het Hof voorgelegde verschil in behandeling is het verschil dat zou worden gemaakt tussen de personen die door onderlinge toestemming uit de echt zijn gescheiden, naargelang dat is gebeurd vóór of na de inwerkingtreding van artikel 301, § 7, wanneer die bepaling in die zin zou worden geïnterpreteerd dat zij niet van toepassing is op de personen die vóór die datum uit de echt zijn | remariage du bénéficiaire de la pension ou au moment où ce dernier fait une déclaration de cohabitation légale, sauf convention contraire des parties. Le juge peut mettre fin à la pension lorsque le bénéficiaire vit maritalement avec une autre personne. § 11. Le tribunal peut décider qu'en cas de défaut d'exécution par le débiteur de son obligation de paiement, le bénéficiaire de la pension sera autorisé à percevoir les revenus de celui-ci ou ceux des biens qu'il administre en vertu de leur régime matrimonial, ainsi que toutes autres sommes qui lui sont dues par des tiers. Cette décision est opposable à tout tiers débiteur, actuel ou futur, sur la notification qui leur en est faite par le greffier à la requête du demandeur. § 12. Le tribunal qui statue en matière de pension alimentaire peut ordonner d'office l'exécution provisoire de la décision ». B.2. La différence de traitement soumise à la Cour est celle qui serait faite entre les personnes divorcées par consentement mutuel, selon que ce divorce est intervenu avant ou après l'entrée en vigueur de l'article 301, § 7, dès lors que cette disposition serait interprétée comme ne s'appliquant pas aux personnes qui ont divorcé |
| gescheiden : zij zouden de rechter niet kunnen vragen de | avant cette date : elles ne pourraient demander au juge d'adapter ou |
| overeengekomen onderhoudsuitkering aan te passen of af te schaffen, | de supprimer la pension alimentaire convenue, alors que les personnes |
| terwijl de personen die na de inwerkingtreding van artikel 301, § 7, | qui ont divorcé après l'entrée en vigueur de l'article 301, § 7, du |
| van het Burgerlijk Wetboek uit de echt zijn gescheiden, dat wel zouden | Code civil pourraient le faire, dans les conditions que fixe cette |
| kunnen vragen, onder de in die bepaling vastgestelde voorwaarden. | disposition. Il est demandé à la Cour si cette différence de traitement est |
| Aan het Hof wordt gevraagd of dat verschil in behandeling bestaanbaar | |
| is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non |
| gelezen met de artikelen 6 en 14 van het Europees Verdrag voor de | en relation avec les articles 6 et 14 de la Convention européenne des |
| rechten van de mens, alsook met artikel 1 van het Eerste Aanvullend | droits de l'homme, ainsi qu'avec l'article 1er du Premier Protocole |
| Protocol bij dat Verdrag en met artikel 6, leden 1 en 2, van het | additionnel à cette Convention et avec l'article 6, paragraphes 1er et |
| Verdrag betreffende de Europese Unie. | 2, du Traité sur l'Union Européenne. |
| B.3.1. In verband met de in het geding zijnde bepaling worden in de | B.3.1. En ce qui concerne la disposition en cause, l'exposé des motifs |
| memorie van toelichting van het wetsontwerp dat tot de wet van 27 | |
| april 2007 heeft geleid, de overwogen regeling en het nagestreefde | du projet de loi ayant conduit à la loi du 27 avril 2007 commente en |
| doel in de volgende bewoordingen becommentarieerd : | ces termes le système envisagé et l'objectif poursuivi : |
| « § 7. Deze bepaling geeft aan de rechtbank de bevoegdheid om, in | « § 7. Cette disposition établit le pouvoir du tribunal de modifier la |
| overeenstemming met het vroegere artikel 301, de uitkering te wijzigen | pension en cas de changement de circonstance, conformément à l'ancien |
| in geval van veranderde omstandigheden. Voor zover nodig wordt | article 301. Il est précisé pour autant que de besoin, que les ' |
| gepreciseerd dat de ' omstandigheden onafhankelijk van de wil van de | circonstances indépendantes de la volonté des parties ' doivent |
| partijen 'eveneens' nieuw ' moeten zijn, in overeenstemming met de | également être ' nouvelles ', conformément à la jurisprudence |
| gewone jurisprudentie inzake uitkeringen tot levensonderhoud. | habituelle en matière d'aliments. |
| Die bevoegdheid blijft bestaan [...] teneinde te verhelpen aan de soms | Ce pouvoir subsiste [...] afin de remédier aux conséquences parfois |
| onrechtvaardige gevolgen van de toepassing van de contractuele | inéquitable d'une application des principes contractuels en cette |
| principes bij deze materie (art. 1134, Burgerlijk Wetboek) » (Parl. | matière (c. civ., art. 1134) » (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC |
| St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2341/001, p. 20). | 51-2341/001, p. 20). |
| B.3.2. In diezelfde parlementaire voorbereiding wordt aangegeven dat | B.3.2. Ces mêmes travaux préparatoires relèvent que la réforme a pour |
| de hervorming leidt tot een omkering van de regeling die van | |
| toepassing is op de in het kader van een echtscheiding door onderlinge | effet d'inverser le régime applicable aux pensions alimentaires |
| toestemming overeengekomen onderhoudsuitkeringen : | convenues dans le cadre d'un divorce par consentement mutuel : |
| « De jurisprudentie sluit unaniem de theorie van de onvoorzienbaarheid uit, wat betekent dat de contractueel vastgelegde uitkering alleen kan worden herzien in overeenstemming met de voorwaarden die in de overeenkomst zelf werden voorzien. Van deze regel kan alleen worden afgeweken inzake het ouderlijk gezag en de bijdrage van elke echtgenoot voor de kinderen in geval van echtscheiding door onderlinge toestemming. De uitzondering wordt dus uitgebreid tot de uitkering tot levensonderhoud tussen ex-echtgenoten en de uitkering kan worden herzien indien de omstandigheden veranderen, ongeacht of ze al dan niet door een overeenkomst werd vastgelegd (deze nieuwe regel is zelfs van toepassing in geval van echtscheiding op gezamenlijk verzoek, voorafgegaan door de volledige overeenkomsten - nieuwe artikelen 1255, | « De manière unanime, la jurisprudence exclut la théorie de l'imprévision, ce qui signifie que la pension contractuellement établie ne peut être revue que dans les conditions prévues par la convention elle-même. Cette règle ne reçoit exception que pour ce qui concerne l'autorité parentale et les parts contributives prévues pour les enfants en cas de divorce par consentement mutuel. L'exception est donc élargie à la pension alimentaire entre ex-époux, et la pension pourra être revue en cas de changement de circonstances, qu'elle eût été fixée conventionnellement ou non (cette règle nouvelle s'applique même en cas de divorce sur demande conjointe précédé de conventions |
| § 1 en 1288 van het Gerechtelijk Wetboek). Teneinde echter voor de | préalables complètes - art. 1255, § 1er, et 1288 nouveaux du Code |
| partijen de mogelijkheid te behouden om, zoals nu, over een | judiciaire). Cependant, afin de laisser aux parties la possibilité de |
| 'onveranderlijke' uitkering te onderhandelen, zal de | négocier, comme aujourd'hui, une pension 'immuable', le pouvoir de |
| herzieningsbevoegdheid van de rechtbank uitgesloten zijn indien de | révision du tribunal sera exclu si la convention le prévoit |
| overeenkomst dit nadrukkelijk voorziet (men keert in zekere zin het | explicitement (on inverse en quelque sorte le système actuel qui |
| huidige systeem om, dat de partijen verplicht de redenen voor een | impose aux parties de prévoir les causes de révisions; avec le projet, |
| herziening te voorzien; met het ontwerp kan de rechtbank, indien de | si les parties sont muettes, le tribunal pourra revoir la pension en |
| partijen hiervan geen gewag maken, de uitkering herzien indien de | cas de changement de circonstances; ce n'est que si elles l'excluent |
| omstandigheden veranderen; alleen indien de partijen het specifiek | |
| uitsluiten kan de rechtbank deze bevoegdheid worden ontnomen) » (ibid., p. 20). | spécialement que ce pouvoir sera retiré au tribunal) » (ibid., p. 20). |
| B.3.3. Ondervraagd over het feit of het nieuwe artikel 301, § 7, al | B.3.3. Interrogée au sujet de l'applicabilité, ou non, de l'article |
| dan niet toepasselijk is op de onderhoudsuitkeringen vastgesteld door | 301, § 7, nouveau, aux pensions alimentaires fixées par des |
| echtscheidingsovereenkomsten die van kracht zijn geworden vóór de | conventions de divorce entrées en vigueur avant l'entrée en vigueur de |
| inwerkingtreding van die bepaling, die toen in ontwerp was, heeft de minister gepreciseerd dat : | cette disposition, alors en projet, la ministre a précisé : |
| « [...] als in [de] overeenkomst staat dat ze onveranderlijk is, de | « Si la convention prévoit explicitement que l'accord est immuable, le |
| rechtbank het bedrag niet kan aanpassen. Als er daarentegen niets | tribunal ne peut en adapter le montant. Par contre, si l'accord est |
| wordt gezegd over de veranderlijkheid van de uitkering, kan de | muet quant au caractère intangible de la pension, le tribunal pourra |
| rechtbank het bedrag aanpassen als er nieuwe omstandigheden opduiken. | modifier le montant de la pension en cas de circonstances nouvelles. |
| Deze regeling geldt alleen voor overeenkomsten die in werking zijn | Ce régime ne vaut que pour les conventions entrées en vigueur après |
| getreden na de inwerkingtreding van de nieuwe wet. Zij is niet van | l'entrée en vigueur de la nouvelle loi. Il ne s'applique pas aux |
| toepassing op overeenkomsten die al bestonden op het ogenblik van de | conventions existantes au moment de l'entrée en vigueur de la loi. Il |
| inwerkingtreding van de wet. Bestaande overeenkomsten zonder | n'est dès lors pas possible de modifier les conventions existantes ne |
| herzieningsbeding kunnen dus niet worden gewijzigd » (Parl. St., | comprenant pas de clause de révision » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, |
| Senaat, 2006-2007, nr. 3-2068/4, p. 71). | n° 3-2068/4, p. 71). |
| In zijn oriëntatienota, gevoegd bij het verslag van de Commissie voor | Dans sa note d'orientation, annexée au rapport de la commission de la |
| de Justitie van de Kamer van volksvertegenwoordigers, had de door die | justice de la Chambre des représentants, l'expert sollicité par elle |
| Commissie gevraagde deskundige uiteengezet : | avait exposé : |
| « 23. Artikel 301, § 7, wijzigt de regel van de onveranderlijkheid van | « 23. L'article 301, § 7, modifie la règle de l'immutabilité des |
| de overeenkomsten betreffende de onderhoudsuitkering, zelfs in geval | conventions relatives à la pension alimentaire, même en cas de divorce |
| van echtscheiding door onderlinge toestemming. De uitkering tot | par consentement mutuel. La pension devient révisable en cas de |
| onderhoud kan worden herzien in geval van gewijzigde omstandigheden, | changement de circonstances, sauf clause expresse en sens contraire. |
| behalve als een uitdrukkelijk beding het tegengestelde bepaalt. | En droit transitoire général, les contrats valablement conclus sous |
| In het algemeen overgangsrecht blijven de overeenkomsten die op | l'empire de la loi ancienne survivent à la loi nouvelle et demeurent |
| geldige wijze onder de gelding van de oude wet zijn gesloten bestaan | |
| en blijven ze onder de gelding van de oude wet vallen (P. Roubier, | régis par la loi ancienne (P. Roubier, p. 380), sauf si la loi |
| blz. 380), behalve als de nieuwe wet dwingend is (H. De Page, Traité | nouvelle est impérative. (H. De Page, Traité élémentaire de droit |
| élémentaire de droit civil belge, I, Brussel, Bruylant, 1962, blz. | civil belge, I, Bruxelles, Bruylant, 1962, p. 341; contra : P. |
| 341; contra : P. Roubier, blz. 420 en volgende). | Roubier, pp. 420 et s.). |
| De nieuwe wet is niet dwingend (artikel 301, § 7). Moet derhalve | La loi nouvelle n'est pas impérative (art. 301, § 7). Faut-il dès lors |
| uitdrukkelijk worden bepaald dat de vroegere voorafgaande | expressément prévoir la révisabilité des anciennes conventions |
| overeenkomsten kunnen worden herzien ? Wij menen van niet omdat ze op | préalables ? Nous ne le pensons pas car elles sont transactionnelles |
| een compromis berusten en ze de onderhoudsgerechtigde er misschien toe | et ont peut-être motivé le créancier de la pension alimentaire à |
| hebben aangezet toegevingen te doen in de vereffening van de | consentir des concessions dans la liquidation des droits patrimoniaux. |
| vermogensrechten. Zoniet zou men niet zeggen dat het oude principe van | On ne dirait pas autrement que l'ancien principe d'immutabilité entre |
| onveranderlijkheid normaliter deel uitmaakt van wat de partijen | |
| contractueel hebben bedongen » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC | normalement dans les prévisions contractuelles des parties » (Doc. |
| 51-2341/018, pp. 104 en 105). | parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2341/018, pp. 104 et 105). |
| B.4. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie verzet zich | B.4. Le principe d'égalité et de non-discrimination ne s'oppose pas à |
| niet ertegen dat de wetgever terugkomt op zijn oorspronkelijke | ce que le législateur revienne sur ses objectifs initiaux pour en |
| doelstellingen om er andere na te streven. In het algemeen trouwens | poursuivre d'autres. D'une manière générale, les pouvoirs publics |
| moet de overheid haar beleid kunnen aanpassen aan de wisselende | doivent d'ailleurs pouvoir adapter leur politique aux circonstances |
| vereisten van het algemeen belang. | |
| Indien de wetgever een beleidswijziging noodzakelijk acht, vermag hij | changeantes de l'intérêt général. |
| te oordelen dat die beleidswijziging met onmiddellijke ingang moet | Si le législateur estime qu'un changement de politique s'impose, il |
| worden doorgevoerd en is hij in beginsel niet ertoe gehouden in een | peut décider de lui donner un effet immédiat et, en principe, il n'est |
| overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien de overgangsregeling of de afwezigheid daarvan tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Dat laatste is het geval wanneer de rechtmatige verwachtingen van een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen worden miskend zonder dat een dwingende reden van algemeen belang voorhanden is die het ontbreken van een overgangsregeling kan verantwoorden. B.5. Te dezen is het de ontstentenis van een overgangsregeling die in het geding is en waarin het in B.2 aangegeven verschil in behandeling zijn oorsprong vindt : aangezien de wetgever niet in een dergelijke overgangsregeling heeft voorzien en rekening houdend met het feit dat | pas tenu de prévoir un régime transitoire. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si le régime transitoire ou son absence entraîne une différence de traitement insusceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Tel est le cas lorsqu'il est porté atteinte aux attentes légitimes d'une catégorie de justiciables sans qu'un motif impérieux d'intérêt général puisse justifier l'absence d'un régime transitoire. B.5. En l'espèce, c'est l'absence d'un régime transitoire qui est en cause, et qui est à l'origine de la différence de traitement indiquée en B.2 : dès lors que le législateur n'a pas prévu un tel régime |
| artikel 301, § 7, van het Burgerlijk Wetboek geen dwingende bepaling | transitoire et, compte tenu de ce que l'article 301, § 7, du Code |
| is - de partijen kunnen de toepassing ervan uitsluiten -, blijven de vóór de inwerkingtreding van die nieuwe bepaling op geldige wijze gesloten overeenkomsten geregeld door de vroegere wetgeving : de onderhoudsuitkering die in voorkomend geval door die « vroegere » overeenkomsten is vastgelegd, kan derhalve alleen worden herzien indien de partijen daarin hebben voorzien, terwijl, in het tegenovergestelde geval, de « nieuwe » onderhoudsuitkeringen herzienbaar zijn, behalve indien die mogelijkheid door de partijen is uitgesloten. Er dient te worden nagegaan of die ontstentenis van een overgangsregeling leidt tot een verschil in behandeling dat niet redelijk kan worden verantwoord dan wel of op overdreven wijze afbreuk is gedaan aan het beginsel van het gewettigd vertrouwen. B.6.1. Zoals blijkt uit de in B.3 aangehaalde parlementaire voorbereiding heeft de wetgever, met de aanneming van de in het geding zijnde bepaling, willen « verhelpen aan de soms onrechtvaardige gevolgen van de toepassing van de contractuele principes » op het vlak van de onderhoudsuitkeringen. | civil n'est pas une disposition impérative - les parties peuvent exclure son application -, les conventions valablement conclues avant l'entrée en vigueur de cette disposition nouvelle restent régies par l'ancienne législation : la pension alimentaire prévue, le cas échéant, par ces conventions « anciennes » ne peut dès lors être révisée que si les parties l'ont prévu alors que, à l'inverse, les pensions alimentaires « nouvelles » sont révisables, sauf si cette faculté a été exclue par les parties. Il y a lieu de vérifier si cette absence de régime transitoire entraîne une différence de traitement insusceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. B.6.1. Comme il ressort des travaux préparatoires cités en B.3, le législateur, en adoptant la disposition en cause, a entendu « remédier aux conséquences parfois inéquitables d'une application des principes contractuels » en matière de pensions alimentaires. |
| Hij vermocht op rechtmatige wijze ervan uit te gaan dat die gevolgen | Il a pu légitimement considérer que ces conséquences commandaient de |
| vereisten dat de toepassing van artikel 1134 van het Burgerlijk | nuancer, en la matière, l'application de l'article 1134 du Code civil, |
| Wetboek, volgens hetwelk de wettig aangegane overeenkomsten diegenen die ze hebben aangegaan, tot wet strekken, ter zake werd genuanceerd. B.6.2. Hij heeft evenwel geen einde willen maken aan het recht van de partijen om aan een conventionele onderhoudsuitkering een onveranderlijk karakter te geven, vermits zij, door middel van een uitdrukkelijke bepaling, de wijziging ervan door de rechtbank kunnen beletten door de toepassing van het nieuwe artikel 301, § 7, uit te sluiten. Zoals de Regering heeft aangegeven tijdens de parlementaire voorbereiding in de Senaat, heeft de wetgever evenmin het onveranderlijke karakter van de vóór 1 september 2007 overeengekomen uitkeringen, waarvoor in geen enkel herzieningsbeding zou zijn voorzien, opnieuw in het geding willen brengen. B.7.1. In de regeling die gold vóór de inwerkingtreding van het nieuwe artikel 301, § 7, waren de in het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming vastgestelde uitkeringen geregeld bij artikel | selon lequel les conventions légalement formées tiennent lieu de loi à ceux qui les ont faites. B.6.2. Il n'a toutefois pas voulu supprimer le droit des parties de donner à une pension alimentaire conventionnelle un caractère immuable, puisqu'elles peuvent, par une disposition expresse, empêcher sa modification par le tribunal, en excluant l'application du nouvel article 301, § 7. Comme l'a indiqué le Gouvernement lors des travaux préparatoires au Sénat, le législateur n'a pas davantage voulu remettre en cause le caractère immuable des pensions convenues avant le 1er septembre 2007 et pour lesquelles aucune clause de révision n'aurait été prévue. B.7.1. Dans le régime applicable avant l'entrée en vigueur du nouvel article 301, § 7, les pensions alimentaires fixées dans le cadre d'un |
| 1134 van het Burgerlijk Wetboek; door van dat middel gebruik te maken | divorce par consentement mutuel étaient régies par l'article 1134 du |
| moesten en konden de toekomstig uit de echt gescheiden personen | Code civil; en empruntant cette voie, les futurs divorcés devaient et |
| verwachten dat - behalve in onderling overleg - de overeengekomen | pouvaient s'attendre à ce que - sauf de commun accord - la pension |
| onderhoudsuitkering later niet zou kunnen worden gewijzigd, met name | alimentaire convenue ne puisse ultérieurement être modifiée, notamment |
| door een rechterlijke beslissing. | par décision de justice. |
| Het is precies om dat gevolg op te vangen en de aandacht van de | C'est précisément pour parer à cette conséquence et attirer |
| echtgenoten hierop te vestigen dat artikel 27, 3°, van de wet van 30 | l'attention des époux sur celle-ci que l'article 27, 3°, de la loi du |
| juni 1994 artikel 1288, eerste lid, 4°, van het Gerechtelijk Wetboek | 30 juin 1994 a modifié l'article 1288, alinéa 1er, 4°, du Code |
| heeft gewijzigd. Door de mogelijkheid tot vaststelling van | |
| modaliteiten tot herziening uitdrukkelijk in te schrijven in artikel | judiciaire. En faisant figurer explicitement dans l'article 1288, |
| 1288, eerste lid, 4°, van het Gerechtelijk Wetboek heeft de wetgever | alinéa 1er, 4°, du Code judiciaire la possibilité de fixer des |
| de echtgenoten bij het sluiten van een overeenkomst waarin een | modalités de révision, le législateur a voulu inviter les époux à |
| onderhoudsuitkering tussen hen wordt bedongen, willen uitnodigen ook | réfléchir aussi à cet aspect et à le régler, le cas échéant, |
| hierover na te denken en dat in voorkomend geval te regelen. | lorsqu'ils concluent une convention fixant une pension alimentaire entre eux. |
| B.7.2. Het is gewettigd dat de wetgever de wijze in acht heeft willen | B.7.2. Le législateur a pu légitimement vouloir respecter la façon |
| nemen waarop de partijen de aangelegenheid van de onderhoudsuitkering | dont les parties avaient réglé la question de la pension alimentaire |
| hadden geregeld in overeenkomsten gesloten onder de regeling van vóór | dans des conventions conclues sous le régime antérieur au nouvel |
| het nieuwe artikel 301, § 7 : die partijen konden immers op | article 301, § 7 : ces parties pouvaient en effet légitimement |
| rechtmatige wijze ervan uitgaan dat, bij ontstentenis van een | |
| herzieningsbeding, de overeenkomst met betrekking tot de | présumer que, en l'absence de clause de révision, la convention |
| onderhoudsuitkering zou blijven bestaan zoals ze bij de echtscheiding | alimentaire resterait celle convenue lors du divorce et ne pourrait |
| is gesloten en niet zou kunnen worden herzien. De echtgenoot die | |
| eventueel in een dergelijke herziening was geïnteresseerd, kon die | être révisée. L'époux éventuellement intéressé à une telle révision |
| aanvragen bij zijn echtgenoot, waarbij die laatstgenoemde de | était en mesure de la solliciter auprès de son conjoint, lequel était |
| toevoeging van een dergelijk beding vrij kon aanvaarden of niet; de | libre d'accepter ou non l'ajout d'une telle clause; l'absence d'une |
| ontstentenis van een dergelijk beding, niettegenstaande een verzoek | telle clause, nonobstant une demande en ce sens, dans les conventions |
| daartoe, in de uiteindelijk ondertekende overeenkomsten kon | finalement signées pouvait raisonnablement signifier que l'époux |
| redelijkerwijze betekenen dat de echtgenoot die een dergelijk beding | demandeur d'une telle clause admettait le caractère immuable de la |
| aanvroeg, het onveranderlijke karakter van de overeengekomen | pension alimentaire convenue, immutabilité en contrepartie de laquelle |
| onderhoudsuitkering aanvaardde, waarbij zijn echtgenoot, de | des efforts avaient sans doute été faits par son conjoint, le |
| schuldeiser van de onderhoudsuitkering, in ruil voor die | créancier de la pension alimentaire. |
| onveranderlijkheid wellicht inspanningen had gedaan. | |
| Door op die vroegere onderhoudsuitkeringen niet de herzieningsregeling | En n'appliquant pas à ces anciennes pensions alimentaires le régime de |
| toe te passen die het in het geding zijnde artikel 301, § 7, voor de | révisibilité qu'institue, pour les nouvelles pensions, l'article 301, |
| nieuwe uitkeringen invoert, doet de wetgever geenszins afbreuk aan de | |
| gewettigde verwachtingen van de partijen, maar waarborgt hij | § 7, en cause, le législateur, loin de porter atteinte aux attentes |
| integendeel de naleving ervan. | légitimes des parties, garantit au contraire le respect de celles-ci. |
| B.7.3. Bovendien betreft het geen absolute onveranderlijkheid : | B.7.3. En outre, il ne s'agit pas d'une immutabilité absolue : |
| artikel 1293, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek doet voor de | l'article 1293, alinéa 1er, du Code judiciaire ouvre en effet aux |
| partijen immers het recht ontstaan, onverminderd de inachtneming van | parties, sans préjudice du respect des alinéas 2 à 5 de cette |
| het tweede tot vijfde lid van die bepaling, om aan de rechter | disposition, le droit de demander ensemble au juge la modification de |
| gezamenlijk een wijziging van hun aanvankelijke overeenkomst aan te | |
| vragen in geval van nieuwe en onvoorzienbare omstandigheden die hun | leur convention initiale en cas de circonstances nouvelles et |
| situatie aanzienlijk wijzigen. | imprévisibles modifiant gravement leur situation. |
| B.8. Uit hetgeen voorafgaat vloeit voort dat artikel 301, § 7, van het | B.8. Il résulte de ce qui précède que l'article 301, § 7, du Code |
| civil, en ce qu'il ne s'applique pas aux personnes divorcées par | |
| consentement mutuel avant l'entrée en vigueur de cette disposition, | |
| Burgerlijk Wetboek niet onbestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van | n'est pas incompatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. |
| de Grondwet in zoverre het niet van toepassing is op de personen die | |
| door onderlinge toestemming uit de echt zijn gescheiden vóór de | |
| inwerkingtreding van die bepaling. | |
| De lezing van die bepalingen in samenhang met de artikelen 6 en 14 van | La combinaison de ces dispositions avec les articles 6 et 14 de la |
| het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel 1 van | Convention européenne des droits de l'homme, avec l'article 1er du |
| het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag en met artikel 6, leden | Premier Protocole additionnel à cette Convention et avec l'article 6, |
| 1 en 2, van het Verdrag betreffende de Europese Unie, leidt niet tot | paragraphes 1er et 2, du Traité sur l'Union européenne ne conduit pas |
| een ander besluit. | à une autre conclusion. |
| B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 301, § 7, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij | L'article 301, § 7, du Code civil, tel qu'il a été remplacé par |
| artikel 7 van de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van | l'article 7 de la loi du 27 avril 2007 réformant le divorce, en ce |
| de echtscheiding, in zoverre het niet van toepassing is op de personen | qu'il n'est pas applicable aux personnes qui ont divorcé par |
| die door onderlinge toestemming uit de echt zijn gescheiden vóór de | consentement mutuel avant son entrée en vigueur, ne viole pas les |
| inwerkingtreding ervan, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec les |
| Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 14 | articles 6 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, |
| van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel 1 | |
| van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag en met artikel 6, | avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à cette Convention |
| leden 1 en 2, van het Verdrag betreffende de Europese Unie. | et avec l'article 6, paragraphes 1 et 2, du Traité sur l'Union |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | européenne. Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à |
| terechtzitting van 17 september 2009. | l'audience publique du 17 septembre 2009. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De wnd. voorzitter, | Le président f.f., |
| M. Melchior | M. Melchior |