Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 50/2009 van 11 maart 2009 Rolnummer 4496 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, gesteld door het Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 50/2009 van 11 maart 2009 Rolnummer 4496 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, gesteld door het Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 50/2009 du 11 mars 2009 Numéro du rôle : 4496 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'action sociale, posée par la Cour du tra La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 50/2009 van 11 maart 2009 Extrait de l'arrêt n° 50/2009 du 11 mars 2009
Rolnummer 4496 Numéro du rôle : 4496
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 57, § 2, van de organieke En cause : la question préjudicielle relative à l'article 57, § 2, de
wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'action
maatschappelijk welzijn, gesteld door het Arbeidshof te Antwerpen. sociale, posée par la Cour du travail d'Anvers.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Martens, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée
Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 30 juni 2008 in zake het openbaar centrum voor Par arrêt du 30 juin 2008 en cause du centre public d'action sociale
maatschappelijk welzijn van Antwerpen tegen Anna Bodzenta, waarvan de d'Anvers contre Anna Bodzenta, dont l'expédition est parvenue au
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 9 juli 2008, heeft greffe de la Cour le 9 juillet 2008, la Cour du travail d'Anvers a
het Arbeidshof te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 57, § 2, OCMW-Wet, de artikelen 10 en 11 van de « L'article 57, § 2, de la loi sur les CPAS viole-t-il les articles 10
Grondwet doordat dit artikel bepaalt dat het OCMW, bij een aanvraag et 11 de la Constitution en ce qu'il dispose que le CPAS, en cas de
naar dringende medische hulp door een persoon die illegaal in het Rijk demande d'aide médicale urgente par une personne séjournant
verblijft, niet moet nagaan of deze aanvrager een menswaardig bestaan illégalement dans le Royaume, ne doit pas vérifier si celle-ci peut
kan leiden in de zin van artikel 1 OCMW-Wet, terwijl het OCMW bij een mener une vie conforme à la dignité humaine au sens de l'article 1er
aanvraag van een persoon die legaal op het grondgebied verblijft en de la loi sur les CPAS, alors qu'il doit effectivement vérifier, en
cas de demande d'aide médicale urgente par une personne séjournant
dringende medische hulp vraagt wel moet onderzoeken of deze persoon légalement sur le territoire, si celle-ci peut mener une vie conforme
een menswaardig bestaan kan leiden ? ». à la dignité humaine ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende B.1. L'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des
de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (hierna : de organieke
wet van 8 juli 1976), zoals van toepassing na de wijziging bij artikel centres publics d'action sociale (ci-après : la loi organique du 8
juillet 1976), tel qu'il est applicable après sa modification par
68 van de wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van l'article 68 de la loi du 12 janvier 2007 sur l'accueil des demandeurs
asielzoekers en van bepaalde andere categorieën van vreemdelingen, bepaalt : d'asile et de certaines autres catégories d'étrangers, dispose :
« In afwijking van de andere bepalingen van deze wet, is de taak van « Par dérogation aux autres dispositions de la présente loi, la
het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn beperkt tot : mission du centre public d'aide sociale se limite à :
1° het verlenen van dringende medische hulp, wanneer het gaat om een 1° l'octroi de l'aide médicale urgente, à l'égard d'un étranger qui
vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft; séjourne illégalement dans le Royaume;
[...] ». [...] ».
B.2. Het verwijzende rechtscollege vraagt of artikel 57, § 2, eerste B.2. La juridiction a quo demande si l'article 57, § 2, alinéa 1er,
lid, 1°, van de organieke wet van 8 juli 1976 bestaanbaar is met de 1°, de la loi organique du 8 juillet 1976 est compatible avec les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre « het OCMW, bij een articles 10 et 11 de la Constitution en ce que « le CPAS, en cas de
demande d'aide médicale urgente par une personne séjournant
aanvraag naar dringende medische hulp door een persoon die illegaal in illégalement dans le Royaume, ne doit pas vérifier si celle-ci peut
het Rijk verblijft, niet moet nagaan of deze aanvrager een menswaardig mener une vie conforme à la dignité humaine au sens de l'article 1er
bestaan kan leiden in de zin van artikel 1 OCMW-Wet, terwijl het OCMW de la loi sur les CPAS, alors qu'il doit effectivement vérifier, en
bij een aanvraag van een persoon die legaal op het grondgebied cas de demande d'aide médicale urgente par une personne séjournant
verblijft en dringende medische hulp vraagt wel moet onderzoeken of légalement sur le territoire, si celle-ci peut mener une vie conforme
deze persoon een menswaardig bestaan kan leiden ». à la dignité humaine ».
B.3. Volgens de Ministerraad behoeft de prejudiciële vraag geen B.3. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle
antwoord vermits ze zou zijn gebaseerd op een verkeerde lezing van de n'appelle pas de réponse, au motif qu'elle serait fondée sur une
in het geding zijnde bepaling : artikel 57, § 2, eerste lid, 1°, van lecture erronée de la disposition en cause : l'article 57, § 2, alinéa
de organieke wet van 8 juli 1976 zou de toepassing van artikel 1 van
die wet niet uitsluiten.
B.4.1. Artikel 1, eerste lid, van de organieke wet van 8 juli 1976 1er, 1°, de la loi organique du 8 juillet 1976 n'exclurait pas
l'application de l'article 1er de cette loi.
B.4.1. L'article 1er, alinéa 1er, de la loi organique du 8 juillet
bepaalt : 1976 dispose :
« Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze « Toute personne a droit à l'aide sociale. Celle-ci a pour but de
heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te
leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid ». permettre à chacun de mener une vie conforme à la dignité humaine ».
Hieruit wordt afgeleid dat een persoon die maatschappelijke Il s'en déduit qu'une personne qui demande une aide sociale doit
dienstverlening vraagt, dient aan te tonen dat hij zonder die steun
niet in staat zal zijn een leven te leiden dat beantwoordt aan de démontrer que, sans cette aide, elle ne sera pas à même de mener une
menselijke waardigheid. Het openbaar centrum voor maatschappelijk vie conforme à la dignité humaine. Il appartient donc au centre public
welzijn dient dat dan ook na te gaan. d'action sociale de vérifier cet élément.
B.4.2. Artikel 1, tweede lid, van diezelfde wet bepaalt dat er B.4.2. L'article 1er, alinéa 2, de cette même loi dispose qu'il est
openbare centra voor maatschappelijk welzijn worden opgericht « die, créé des centres publics d'action sociale « qui, dans les conditions
onder de door deze wet bepaalde voorwaarden, tot opdracht hebben deze déterminées par la présente loi, ont pour mission d'assurer cette aide
dienstverlening te verzekeren ». Artikel 57, § 2, van diezelfde wet ». L'article 57, § 2, de cette même loi précise ces conditions à
preciseert die voorwaarden ten aanzien van de vreemdelingen die zich l'égard des étrangers qui se trouvent dans une des situations visées
in een van de in die bepaling bedoelde toestanden bevinden. par cette disposition.
B.5. Vóór het werd vervangen bij artikel 65 van de wet van 15 juli B.5. Avant d'avoir été remplacé par l'article 65 de la loi du 15
1996 « tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de juillet 1996 « modifiant la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au
toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers
verwijdering van vreemdelingen en van de organieke wet van 8 juli 1976 et la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn »,
bepaalde artikel 57, § 2, eerste lid, van de organieke wet van 8 juli sociale », l'article 57, § 2, alinéa 1er, de la loi organique du 8
1976 het volgende : « In afwijking van § 1, verleent het centrum slechts de strikt noodzakelijke dienstverlening om het verlaten van het grondgebied mogelijk te maken : 1° aan de vreemdeling die zich vluchteling heeft verklaard en heeft gevraagd als dusdanig te worden erkend doch die niet de toelating heeft om in die hoedanigheid in het Rijk te verblijven en aan wie een definitief bevel is betekend om het grondgebied te verlaten; 2° aan elke andere vreemdeling die onwettig in het Koninkrijk verblijft en aan wie een definitief bevel is betekend om het grondgebied te verlaten ». juillet 1976 disposait : « Par dérogation au § 1er, le centre accorde uniquement l'aide strictement nécessaire pour permettre de quitter le pays : 1° à l'étranger qui s'est déclaré réfugié, a demandé à être reconnu en cette qualité, n'est pas autorisé à séjourner dans le Royaume en cette qualité et auquel un ordre définitif de quitter le pays a été signifié; 2° à l'étranger qui séjourne illégalement dans le Royaume et auquel un ordre définitif de quitter le pays a été signifié ».
B.6.1. Het voormelde artikel 65 van de wet van 15 juli 1996 bepaalt B.6.1. L'article 65 précité de la loi du 15 juillet 1996 dispose que
dat artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 wordt l'article 57, § 2, de la loi organique du 8 juillet 1976 est remplacé
vervangen door de volgende bepaling : « In afwijking van de andere bepalingen van deze wet, is de taak van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn beperkt tot het verlenen van dringende medische hulp, wanneer het gaat om een vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft. De Koning kan bepalen wat onder dringende medische hulp begrepen moet worden. Een vreemdeling die zich vluchteling heeft verklaard en heeft gevraagd om als dusdanig te worden erkend, verblijft illegaal in het Rijk wanneer de asielaanvraag is geweigerd en aan de betrokken vreemdeling een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten is betekend. par la disposition suivante : « Par dérogation aux autres dispositions de la présente loi, la mission du centre public d'aide sociale se limite à l'octroi de l'aide médicale urgente, à l'égard d'un étranger qui séjourne illégalement dans le Royaume. Le Roi peut déterminer ce qu'il y a lieu d'entendre par aide médicale urgente. Un étranger qui s'est déclaré réfugié et a demandé à être reconnu comme tel, séjourne illégalement dans le Royaume lorsque la demande d'asile a été rejetée et qu'un ordre de quitter le territoire exécutoire a été notifié à l'étranger concerné.
[...] ». [...] ».
B.6.2. In de parlementaire voorbereiding werd die wetswijziging als B.6.2. Cette modification législative a été justifiée comme suit dans
volgt verantwoord : les travaux préparatoires :
« Het huidige artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 « L'actuel article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn vloeit centres publics d'aide sociale résulte d'une modification apportée par
voort uit een wijziging die aangebracht is door de wet van 30 december la loi du 30 décembre 1992. L'application de ce paragraphe a donné
1992. De toepassing van deze paragraaf gaf aanleiding tot talrijke lieu à de nombreux litiges. Il s'impose de le remplacer par un texte
geschillen. Deze bepalingen moeten dan ook worden vervangen door een
duidelijker tekst die evenwel geen afbreuk doet aan de beginselen van plus clair, tout en maintenant les principes du texte antérieur. Les
de vroegere tekst. De aanpassingen slaan op de volgende punten : améliorations portent sur les aspects suivants :
1°) Er wordt bevestigd dat de taak van het O.C.M.W. t.a.v. een 1°) On confirme que la mission du C.P.A.S. à l'égard d'un étranger qui
vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft, beperkt is tot het séjourne illégalement dans le Royaume, est limitée à l'octroi d'aide
verlenen van dringende medische hulp. Sommige rechtscolleges zijn médicale urgente. En effet, certaines juridictions estiment qu'en
inderdaad van mening dat personen die illegaal in het land verblijven, dehors de l'article 57, les personnes qui séjournent illégalement dans
los van artikel 57, toch recht hebben op hulpverlening op grond van le pays, ont quand même droit à l'aide en vertu de l'article 1er de la
artikel 1 van de wet (in die zin Arbeidshof Luik, OCMW Herstal versus loi. (En ce sens : Cour du travail de Liège, CPAS HERSTAL c/
GENCASLAN, nr. 21718/94, 24 juni 1994). Een dergelijke interpretatie GENCASLAN, n° 21718/94, 24 juin 1994). Une telle interprétation sera
is voortaan uitgesloten; het Hof van Cassatie heeft in zijn dorénavant exclue; la Cour de cassation a d'ailleurs affirmé, dans son
verbrekingsarrest t.a.v. voormelde beslissing van het Arbeidshof arrêt de cassation contre la décision précitée de la Cour du travail,
trouwens gesteld dat er geen tegenspraak of onverenigbaarheid is qu'il n'y a pas de contradiction ou d'incompatibilité entre l'article
tussen artikel 57, § 2 en de artikelen 1 en 57, § 1, van de wet van 8 juli 1976. 57, par. 2, et les articles 1er et 57, par. 1, de la loi du 8 juillet.
Het recht op dringende medische hulp blijft voor iedereen die op het Le droit à l'aide médicale urgente reste valable, à tout moment, pour
grondgebied verblijft, ten allen tijde gelden. toute personne qui réside sur le territoire.
2°) Gegeven de bijzonderheid van de asielprocedure wordt in een tweede 2°) Vu la particularité de la procédure d'asile, il est spécifié dans
lid verduidelijkt dat een asielzoeker wiens aanvraag afgewezen is en un deuxième alinéa qu'un demandeur d'asile dont la demande est rejetée
aan wie een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten is et auquel un ordre de quitter le territoire exécutoire est notifié,
betekend, illegaal in het land verblijft; m.a.w. dat alsdan, séjourne illégalement dans le pays; en d'autres termes, que l'aide
overeenkomstig het algemeen principe in het eerste lid, de sociale est alors limitée pour lui, conformément au principe général
maatschappelijke dienstverlening voor hem beperkt is tot de dringende contenu dans le premier alinéa, à l'aide médicale urgente. Cette
medische hulpverlening. Deze bepaling, die slechts een specificatie is disposition, qui ne fait, en fait, que spécifier le principe général
van het in het eerste lid vermelde algemeen principe t.a.v. mentionné dans l'alinéa premier à l'égard des demandeurs d'asile, suit
asielzoekers, volgt de zienswijze van de bevoegde diensten van het le point de vue des services compétents du Ministère de l'Intérieur au
Ministerie van Binnenlandse Zaken inzake het begrip ' illegaal verblijf '. sujet de la notion de ' séjour illégal '.
[...] » (Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. 364/1, p. 59). [...] » (Doc. parl., Chambre, 1995-1996, n° 364/1, p. 59).
B.6.3. Daarnaast wenste de wetgever te preciseren dat de hulp een B.6.3. De plus, le législateur souhaitait préciser que l'aide doit
avoir un caractère médical et qu'elle ne peut pas prendre d'autres
medisch karakter moet hebben en niet andere vormen mag aannemen, zoals formes, comme l'aide en espèces ou le logement (Doc. parl., Chambre
financiële hulp of huisvesting (Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. 1995-1996, n° 364/8, p. 231 et Doc. parl., Sénat, 1995-1996, n°
364/8, p. 231, en Parl. St., Senaat, 1995-1996, nr. 1-310/4, p. 7). 1-310/4, 4, p. 7).
B.7.1. Uit voormelde parlementaire voorbereiding van de wet van 15 B.7.1. Il ressort des travaux préparatoires précités de la loi du 15
juli 1996 blijkt dat de wijziging van artikel 57, § 2, van de juillet 1996 que la modification de l'article 57, § 2, de la loi
organieke wet van 8 juli 1976, en inzonderheid de invoeging van de organique du 8 juillet 1976, et en particulier l'insertion des termes
woorden « in afwijking van de andere bepalingen van deze wet » enkel « par dérogation aux autres dispositions de cette loi », vise
beoogt te voorzien in een afwijking van artikel 1, tweede lid, van die uniquement à prévoir une dérogation à l'article 1er, alinéa 2, de
wet, om een einde te maken aan bepaalde rechtspraak die oordeelde dat cette loi, afin de mettre fin à une certaine jurisprudence qui
vreemdelingen die illegaal in het Rijk verbleven op grond van die estimait que les étrangers séjournant illégalement dans le Royaume
bepaling recht hadden op andere vormen van maatschappelijke avaient droit, sur la base de cette disposition, à d'autres formes
dienstverlening dan de dringende medische hulp. De wetgever beoogde d'aide sociale que l'aide médicale urgente. Le législateur entendait
bijgevolg enkel de maatschappelijke dienstverlening waarop een donc uniquement limiter à l'aide médicale urgente l'aide sociale à
vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft recht heeft, te laquelle a droit un étranger séjournant illégalement dans le Royaume.
beperken tot de dringende medische hulp. Zo verklaarde de C'est ainsi que le secrétaire d'Etat à l'Intégration sociale et à
staatssecretaris voor Maatschappelijke Integratie en Leefmilieu : l'Environnement a déclaré :
« Er wordt bevestigd dat een OCMW een persoon die illegaal in het Rijk « Il est confirmé qu'un CPAS ne doit pas accorder d'aide sociale à une
verblijft, geen maatschappelijke dienstverlening moet toekennen, met personne qui séjourne illégalement dans le Royaume, à l'exception
uitzondering vanzelfsprekend van de dringende medische hulpverlening » évidemment de l'aide médicale urgence » (Doc. parl., Chambre,
(Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. 364/8, p. 225). 1995-1996, n° 364/8, p. 225).
B.7.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt tevens dat die B.7.2. Il ressort également des travaux préparatoires que cette
wetswijziging geen afbreuk wenst te doen aan de voorheen geldende modification législative n'entend pas porter atteinte aux principes
beginselen, met inbegrip van het feit dat een vorm van
maatschappelijke dienstverlening slechts kan worden toegekend voor qui étaient précédemment en vigueur, en ce compris le fait qu'une
zover die noodzakelijk is teneinde een persoon in staat te stellen een forme d'aide sociale peut être accordée pour autant seulement qu'elle
leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Zo werd soit nécessaire pour permettre à une personne de mener une vie
in de memorie van toelichting bij het wetsontwerp dat tot de in het conforme à la dignité humaine. C'est ainsi qu'il a été précisé dans
geding zijnde bepaling heeft geleid, gepreciseerd dat artikel 57, § 2, l'exposé des motifs du projet de loi qui est devenu la disposition en
van de organieke wet van 8 juli 1976 moest worden vervangen « door een cause que l'article 57, § 2, de la loi organique du 8 juillet 1976
doit être remplacé « par un texte plus clair, tout en maintenant les
duidelijker tekst die evenwel geen afbreuk doet aan de beginselen van principes du texte antérieur » (Doc. parl., Chambre, 1995-1996, n°
de vroegere tekst » (Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. 364/1, p. 59). 364/1, p. 59).
Verwijzend naar het advies van de Raad van State verklaarde de Se référant à l'avis du Conseil d'Etat, le secrétaire d'Etat à
staatssecretaris voor Maatschappelijke Integratie en Leefmilieu tevens l'Intégration sociale et à l'Environnement a également déclaré :
dat « als de hulp aan illegalen wordt beperkt tot dringende medische « Le fait de limiter l'aide aux illégaux à l'aide médicale urgente ne
hulpverlening, zulks niet indruist tegen artikel 1 van de organieke va pas à l'encontre de l'article 1er de la loi organique des CPAS »
wet op de OCMW's » (Parl. St., Kamer, 1995-1996, nr. 364/8, p. 228). (Doc. parl., Chambre, 1995-1996, n° 364/8, p. 228).
B.8. Uit wat voorafgaat vloeit voort dat bij een aanvraag om dringende B.8. Il découle de ce qui précède qu'en cas de demande d'aide médicale
medische hulp van een vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft, urgente d'un étranger séjournant illégalement dans le Royaume, le
het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn nagaat of de centre public d'action sociale vérifie si, sans cette aide, le
aanvrager zonder die steun in staat is een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Indien dat het geval is, is demandeur est en mesure de mener une vie conforme à la dignité
het centrum niet verplicht op te treden. humaine. Si tel est le cas, le centre n'est pas tenu d'intervenir.
B.9. Er is geen aanleiding om in te gaan op een prejudiciële vraag die B.9. Il n'y a pas lieu de répondre à une question préjudicielle qui se
uitgaat van een verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepaling. fonde sur une lecture erronée de la disposition litigieuse.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De prejudiciële vraag behoeft geen antwoord. La question préjudicielle n'appelle pas de réponse.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 11 maart 2009. l'audience publique du 11 mars 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^