Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 Rolnummer 4560 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 Rolnummer 4560 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 21/2009 du 12 février 2009 Numéro du rôle : 4560 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, posée par le Tri La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 Extrait de l'arrêt n° 21/2009 du 12 février 2009
Rolnummer 4560 Numéro du rôle : 4560
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 13 de la loi
april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des
verbonden aan de bijstand van een advocaat, gesteld door de Rechtbank frais d'avocat, posée par le Tribunal de première instance de Bruges.
van eerste aanleg te Brugge. La Cour constitutionnelle,
Het Grondwettelijk Hof,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en T. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et T. Merckx-Van Goey,
Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 7 november 2008 in zake het openbaar ministerie, Carlos Par jugement du 7 novembre 2008 en cause du ministère public, Carlos
Haerts en Leslie Deloof tegen Eveline Deknudt, waarvan de expeditie Haerts et Leslie Deloof contre Eveline Deknudt, dont l'expédition est
ter griffie van het Hof is ingekomen op 18 november 2008, heeft de parvenue au greffe de la Cour le 18 novembre 2008, le Tribunal de
Rechtbank van eerste aanleg te Brugge de volgende prejudiciële vraag première instance de Bruges a posé la question préjudicielle suivante
gesteld : :
« Schendt artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de « L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité
verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand des honoraires et des frais d'avocat (M.B. 31 mai 2007) viole-t-il ou
van een advocaat (B.S. 31 mei 2007) al dan niet de artikelen 10 en 11 non les articles 10 et 11 de la Constitution en instaurant, entre les
van de Grondwet door een verschil in behandeling tussen de volgende catégories de personnes suivantes, une différence de traitement qui ne
categorieën personen in te stellen, dat niet op een objectief repose pas sur un critère objectif et qui n'est pas raisonnablement
criterium berust en dat niet redelijk verantwoord is, meer bepaald : justifiée, plus précisément : une distinction entre la catégorie des
een onderscheid tussen die categorie personen in wiens
strafrechtelijke procedure de debatten werden gesloten vóór de personnes dans la procédure pénale desquelles les débats ont été clos
inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007, de zaak voor definitief avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007, l'affaire était
vonnis was gesteld vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 april fixée pour un jugement définitif avant l'entrée en vigueur de la loi
2007 en anderzijds definitief vonnis tussenkomt vóór de du 21 avril 2007 et le jugement définitif est, par ailleurs, intervenu
inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007 en die categorie van avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 et la catégorie
personen in wiens strafrechtelijke procedure de debatten ook gesloten des personnes dans la procédure pénale desquelles les débats ont
werden vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007, de zaak également été clos avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril
tevens voor definitief vonnis was gesteld vóór de inwerkingtreding van 2007, l'affaire était également fixée pour un jugement définitif avant
de wet van 21 april 2007 doch, onafhankelijk van deze categorie van l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 mais dont le jugement
personen pas definitief vonnis tussenkomt na de inwerkingtreding van définitif n'est intervenu, indépendamment de cette catégorie de
de wet van 21 april 2007 ? ». personnes, qu'après l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 ?
Op 18 december 2008 hebben de rechters-verslaggevers T. Merckx-Van ».
Goey en P. Martens, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de Le 18 décembre 2008, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la
bijzondere wet van 6 januari 1989, het Hof ervan in kennis gesteld dat loi spéciale du 6 janvier 1989, les juges-rapporteurs T. Merckx-Van
zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen een arrest van Goey et P. Martens ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à
onmiddellijk antwoord te wijzen. proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de B.1.1. L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la
verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat bepaalt : répétibilité des honoraires et des frais d'avocat dispose :
« De artikelen 2 tot 12 zijn van toepassing op de zaken die hangende « Les articles 2 à 12 sont applicables aux affaires en cours au moment
zijn op het moment dat ze in werking treden ». de leur entrée en vigueur ».
B.1.2. De artikelen 2 tot 12 van de voormelde wet van 21 april 2007 B.1.2. Les articles 2 à 12 de la loi précitée du 21 avril 2007
wijzigen sommige bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek en van het modifient certaines dispositions du Code judiciaire et du Code
Wetboek van strafvordering teneinde een deel van de kosten van de d'instruction criminelle de manière à imposer la prise en charge, par
bijstand van de advocaat van de partij die een proces wint, ten laste la partie qui succombe, d'une partie des frais d'avocats exposés par
te leggen van de partij die in het ongelijk wordt gesteld. la partie qui gagne le procès.
B.1.3. Krachtens het koninklijk besluit van 26 oktober 2007 tot B.1.3. En vertu de l'arrêté royal du 26 octobre 2007 fixant le tarif
vaststelling van het tarief van de rechtsplegingsvergoeding zijn de des indemnités de procédure, les articles 1er à 13 de la loi précitée
artikelen 1 tot en met 13 van de voormelde wet van 21 april 2007 in du 21 avril 2007 sont entrés en vigueur le 1er janvier 2008, soit à la
werking getreden op 1 januari 2008, dit is de uiterste datum van
inwerkingtreding voorgeschreven bij artikel 14 van de wet van 21 april date ultime de l'entrée en vigueur prévue par l'article 14 de la loi
2007. B.2. De prejudiciële vraag noopt tot een vergelijking van de categorie van personen in een strafrechtelijke procedure waarin over de burgerlijke belangen uitspraak is gedaan vóór 1 januari 2008 en de categorie van personen in een vergelijkbaar geschil, maar waarover uitspraak is gedaan na die datum. Die vraag kan worden begrepen als een kritiek op het feit dat ten aanzien van de tweede categorie van personen de nieuwe wetgeving mede van toepassing is op hun zaak die nog voor de rechtbank hangende was. du 21 avril 2007. B.2. La question préjudicielle appelle une comparaison de la catégorie des personnes engagées dans une procédure pénale où il est statué sur des intérêts civils avant le 1er janvier 2008 avec la catégorie des personnes impliquées dans un litige comparable mais au sujet duquel il est statué après cette date. Cette question peut se comprendre comme critiquant le fait qu'en ce qui concerne la seconde catégorie de personnes, la nouvelle législation s'applique également à leur cause qui était encore pendante devant le tribunal. B.3.1. Cette critique a déjà été formulée dans les recours en
B.3.1. Die kritiek is reeds geuit in de in de zaken nrs. 4313 en annulation introduits dans les affaires n° 4313 et autres, visant,
andere ingestelde beroepen tot vernietiging van, onder andere, artikel 13 van de wet van 21 april 2007. entre autres, l'article 13 de la loi du 21 avril 2007.
B.3.2. Het Hof heeft in zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 B.3.2. La Cour a jugé dans son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008 :
geoordeeld : « B.20.2. De middelen [het tweede en het vierde middel in de zaak nr. « B.20.2. Les moyens [les deuxième et quatrième moyens dans l'affaire
4354 en het derde middel in de zaak nr. 4370, gericht tegen artikel 13 n° 4354 et le troisième moyen dans l'affaire n° 4370, dirigés contre
van de wet van 21 april 2007] zijn afgeleid uit de schending van de l'article 13 de la loi du 21 avril 2007] sont pris de la violation des
artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan niet in samenhang articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus isolément ou combinés
gelezen met de artikelen 6, 13 en 14 van het Europees Verdrag voor de avec les articles 6, 13 et 14 de la Convention européenne des droits
rechten van de mens, met artikel 14 van het Internationaal Verdrag de l'homme, avec l'article 14 du Pacte international relatif aux
inzake burgerrechten en politieke rechten, met artikel 2 van het droits civils et politiques, avec l'article 2 du Code civil et avec le
Burgerlijk Wetboek en met het algemeen beginsel van de
niet-retroactiviteit van de wetten. principe général de la non-rétroactivité des lois.
De verzoekende partijen verwijten de bestreden bepaling dat zij een Les parties requérantes font grief à la disposition attaquée de faire
terugwerkende kracht zou toekennen aan de wet, waardoor de rétroagir la loi, ce qui aurait pour effet de tromper le justiciable
rechtzoekende zou worden misleid die partij is bij een vóór 1 januari qui est partie à un procès commencé avant le 1er janvier 2008, qui n'a
2008 aangevat proces en die het risico van zijn procedure aldus niet pas pu apprécier correctement le risque de sa procédure.
correct heeft kunnen inschatten.
B.20.3. De verantwoording voor het amendement dat de bestreden B.20.3. La justification de l'amendement qui a introduit la
bepaling heeft ingevoerd in het wetsontwerp, luidt : disposition attaquée dans le projet de loi est ainsi rédigée :
' Er wordt voorgesteld om de toekomstige wet van toepassing te maken ' Il est proposé de rendre la future loi applicable aux affaires en
op de lopende zaken, zodra zij in werking treedt. Het arrest van het cours dès son entrée en vigueur. En effet, l'arrêt de la Cour de
Hof van Cassatie van 2 september 2004 heeft immers een belangrijke cassation du 2 septembre 2004 a créé une grande insécurité juridique,
rechtsonzekerheid geschapen, zowel voor de nieuwe zaken als voor de qui touche tant les nouvelles affaires que les affaires qui étaient en
zaken die lopende waren op het moment dat het arrest uitgesproken cours au moment de son prononcé. Depuis lors, les parties demandent de
werd. Sedertdien vragen de partijen systematisch het toepassen van de manière systématique l'application de la répétibilité au juge, sans
verhaalbaarheid aan de rechter, zonder dat die (noch de partijen) ter pour autant que celui-ci (ni les parties) dispose de règles claires et
zake over duidelijke en precieze regels beschikt. Dat is precies het précises en la matière. Tel est précisément l'objet de la présente
voorwerp van dit voorstel. Het lijkt derhalve uit het oogpunt van
gelijkheid en non-discriminatie opportuun om te voorzien dat de proposition. Dès lors, et dans un souci d'égalité et de
partijen op een identieke manier zullen behandeld worden bij de vraag non-discrimination, il apparaît opportun de prévoir que les parties
over de verhaalbaarheid, onafhankelijk van de datum waarop de zaak seront traitées de manière identique relativement à la question de la
werd ingeleid. Het is in ieder geval van belang dat er zo snel répétibilité, indépendamment de la date à laquelle l'affaire a été
mogelijk een einde wordt gemaakt aan de rechtsonzekerheid die introduite. Il importe en tout état de cause de mettre fin au plus
veroorzaakt werd door het arrest van september 2004 ' (Parl. St., vite à l'insécurité juridique générée par l'arrêt de septembre 2004 '
Senaat, 2006-2007, nr. 3-1686/4, p. 7). (Doc. parl., Sénat, 2006/2007, n° 3-1686/4, p. 7).
B.20.4. De bestreden bepaling heeft niet tot gevolg de wet B.20.4. La disposition attaquée n'a pas pour effet de rendre la loi
toepasselijk te maken op de zaken die met een definitieve rechtelijke beslissing zijn afgesloten. Zij heeft dus geen retroactieve werking. Zij leidt evenmin ertoe de afloop van de hangende gedingen te beïnvloeden. Het is daarentegen juist dat zij, door de onmiddellijke toepassing van de wet op de hangende zaken op te leggen, tot gevolg kan hebben de financiële last van de in het ongelijk gestelde partijen te verzwaren, terwijl zij bij de aanvang van het proces niet konden voorzien dat zij dat risico liepen. B.20.5. Het staat in beginsel aan de wetgever de inwerkingtreding van een nieuwe wet te regelen en te beslissen of er overgangsmaatregelen moeten worden genomen. Uit de hiervoor geciteerde uittreksels van de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever ter zake snel wilde optreden om een einde te maken aan de onzekerheden die zijn ontstaan applicable aux affaires clôturées par une décision de justice définitive. Elle n'a donc pas d'effet rétroactif. Elle n'a pas non plus pour effet d'influencer l'issue des causes pendantes. En revanche, il est exact qu'en imposant l'application immédiate de la loi aux affaires en cours, elle peut avoir pour effet d'alourdir la charge financière des parties succombantes alors que celles-ci n'avaient pu prévoir, à l'entame du procès, qu'elles courraient ce risque. B.20.5. Il appartient en principe au législateur de régler l'entrée en vigueur d'une loi nouvelle et de décider s'il y a lieu d'adopter des mesures transitoires. Il ressort des extraits précités des travaux préparatoires que le législateur avait pour objectif d'intervenir rapidement dans la matière, pour mettre un terme aux incertitudes
na de rechtspraak van het Hof van Cassatie. In die context is de découlant de la jurisprudence de la Cour de cassation. Dans ce
onmiddellijke toepassing van de bestreden wet een pertinente maatregel contexte, l'application immédiate de la loi attaquée est une mesure
om, ten aanzien van alle rechtzoekenden, een einde te maken aan de pertinente pour mettre un terme, à l'égard de tous les justiciables,
ontwikkeling van een uiteenlopende rechtspraak die derhalve au développement de jurisprudences divergentes et dès lors
ongelijkheden inhield ten aanzien van het beginsel van de inégalitaires quant au principe de la répétibilité et aux montants qui
verhaalbaarheid en de bedragen die konden worden toegewezen. pouvaient être alloués.
B.20.6. Ermee rekening houdend dat de wetgever de verhaalbaarheid B.20.6. Compte tenu de ce que le législateur a encadré la répétibilité
heeft omlijnd en dat de rechter op verzoek van de partijen de et que le juge peut, à la demande des parties, diminuer l'indemnité de
rechtsplegingsvergoeding kan verminderen, met name wanneer hij van procédure notamment lorsqu'il estime que la situation est '
oordeel is dat de situatie ' kennelijk onredelijk ' is, heeft de manifestement déraisonnable ', l'application immédiate de la
onmiddellijke toepassing van de in het geding zijnde wetgeving geen législation en cause n'entraîne pas d'effets disproportionnés pour les
onevenredige gevolgen voor de partijen die op het ogenblik van de parties engagées dans des procédures judiciaires au moment de son
inwerkingtreding ervan bij gerechtelijke procedures betrokken zijn. entrée en vigueur.
[...] [...]
B.21.4. De middelen zijn niet gegrond ». B.21.4. Les moyens ne sont pas fondés ».
B.3.3. Bij zijn arrest van 18 december 2008 heeft het Hof de beroepen B.3.3. Par son arrêt du 18 décembre 2008, la Cour a rejeté les recours
- onder voorbehoud van een hier niet ter zake doend element - - sous réserve d'un élément non pertinent en l'occurrence.
verworpen. B.4. De in de prejudiciële vraag vermelde omstandigheid dat het in B.4. La circonstance mentionnée dans la question préjudicielle, selon
beide gevallen gaat om zaken waarin de debatten waren gesloten en die laquelle il s'agit dans les deux cas d'affaires dans lesquelles les
reeds « voor definitief vonnis » waren gesteld vóór de débats étaient clos et qui étaient déjà fixées « pour un jugement
inwerkingtreding van de nieuwe bepalingen, leidt niet tot een andere définitif » avant l'entrée en vigueur des nouvelles dispositions, ne
conclusie. mène pas à une autre conclusion.
B.5. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.5. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des
van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een
advocaat schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. honoraires et des frais d'avocat ne viole pas les articles 10 et 11 de
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig la Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 12 februari 2009. l'audience publique du 12 février 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^