Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 10/2009 van 15 januari 2009 Rolnummer 4520 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 10/2009 van 15 januari 2009 Rolnummer 4520 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 10/2009 du 15 janvier 2009 Numéro du rôle : 4520 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2, § 1 er , alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et d La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 10/2009 van 15 januari 2009 Extrait de l'arrêt n° 10/2009 du 15 janvier 2009
Rolnummer 4520 Numéro du rôle : 4520
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2, § 1, vierde En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2, § 1er,
lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du
ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, zoals ingevoegd bij artikel territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré par l'article 87
87 van dezelfde wet, ingevoegd bij artikel 2 van het decreet van het de la même loi, inséré par l'article 2 du décret de la Région flamande
Vlaamse Gewest van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het du 23 juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret de la Région
decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 1994, gesteld door de Raad flamande du 13 juillet 1994, posées par le Conseil d'Etat.
van State. Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en T. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et T. Merckx-Van Goey,
Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij arrest nr. 186.310 van 16 september 2008 in zake Eric Boodts tegen Par arrêt n° 186.310 du 16 septembre 2008 en cause de Eric Boodts
het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is contre la Région flamande, dont l'expédition est parvenue au greffe de
ingekomen op 25 september 2008, heeft de Raad van State de volgende la Cour le 25 septembre 2008, le Conseil d'Etat a posé les questions
prejudiciële vragen gesteld : préjudicielles suivantes :
1. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 1. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de
houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré
zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2 par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23
van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994,
decreet van 13 juli 1994, de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée en ce
Grondwet in zoverre een niet-voorlopige wijziging van de qu'une modification non provisoire des prescriptions du plan de
gewestplanvoorschriften en een bouwverbod worden vastgesteld zonder secteur et une interdiction de bâtir sont établies sans procédure de
inspraak- en adviesprocedure, waar zo'n wijziging en bouwverbod bij consultation et d'avis, alors qu'une telle modification et une telle
toepassing van de stedenbouwwetgeving en andere reglementeringen interdiction de bâtir ne peuvent, en application de la législation
slechts na een inspraak- en adviesprocedure definitief worden organique de l'urbanisme et d'autres réglementations, être établies
définitivement qu'à l'issue d'une procédure de consultation et d'avis
vastgesteld ? »; ? »;
2. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 2. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de
houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré
zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2 par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23
van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994,
decreet van 13 juli 1994, de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée en ce
Grondwet in zoverre deze bepaling aan degenen op wie de betrokken que cette disposition prive les personnes auxquelles la mesure en
maatregel toepasselijk is de voor alle andere burgers - en cause est applicable de la protection juridictionnelle d'un contrôle
inzonderheid alle andere eigenaars van gronden waarvoor een de légalité par les cours et tribunaux et d'une tutelle d'annulation
gewestplanbestemming wordt vastgesteld of gewijzigd - geldende par le Conseil d'Etat dont bénéficient tous les autres citoyens et en
jurisdictionele bescherming van een wettigheidstoezicht door de hoven particulier tous les autres propriétaires de terrains pour lesquels
en rechtbanken en vernietigingstoezicht door de Raad van State ontneemt ? »; une destination au plan de secteur a été établie ou modifiée ? »;
3. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 3. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de
houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré
zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2 par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23
van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994,
decreet van 13 juli 1994, de regels die door of krachtens de Grondwet viole-t-il les règles qui sont établies par la Constitution ou en
zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden bevoegdheid van vertu de celle-ci pour déterminer les compétences respectives de
de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten, in zoverre deze bepaling l'Etat, des communautés et des régions, en ce que cette disposition
het wettigheids- en vernietigingstoezicht op soustrait respectivement aux cours et tribunaux et au Conseil d'Etat
gewestplanbestemmingswijzigingen onttrekt aan respectievelijk de hoven le contrôle de légalité et la tutelle d'annulation sur les
en rechtbanken en de Raad van State ? ». modifications de destination au plan de secteur ? ».
Op 23 oktober 2008 hebben de rechters-verslaggevers T. Merckx-Van Goey
en P. Martens, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de Le 23 octobre 2008, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la
bijzondere wet van 6 januari 1989, het Hof ervan in kennis gesteld dat loi spéciale du 6 janvier 1989, les juges-rapporteurs T. Merckx-Van
zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen een arrest van Goey et P. Martens ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à
onmiddellijk antwoord te wijzen. proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De eerste en de tweede prejudiciële vraag hebben betrekking op de B.1. Les première et deuxième questions préjudicielles portent sur la
bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met het beginsel compatibilité de la disposition en cause avec le principe d'égalité et
van gelijkheid en niet-discriminatie gewaarborgd bij de artikelen 10 de non-discrimination garanti par les articles 10 et 11 de la
en 11 van de Grondwet, terwijl de derde vraag het Hof uitnodigt tot Constitution, tandis que la troisième question invite la Cour à
een toetsing aan de bevoegdheidverdelende regels. procéder à un contrôle au regard des règles répartitrices de
Het Hof behandelt eerst de derde prejudiciële vraag met betrekking tot compétence. La Cour traite tout d'abord de la troisième question préjudicielle
de bevoegdheid van de decreetgever. relative à la compétence du législateur décrétal.
Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag Quant à la troisième question préjudicielle
B.2.1. De derde prejudiciële vraag betreft de overeenstemming van de B.2.1. La troisième question préjudicielle porte sur la conformité de
in het geding zijnde bepaling met de bevoegdheidverdelende regels « in la disposition en cause avec les règles répartitrices de compétence «
zoverre deze bepaling het wettigheids- en vernietigingstoezicht op en ce que cette disposition soustrait respectivement aux cours et
gewestplanbestemmingswijzigingen onttrekt aan respectievelijk de hoven tribunaux et au Conseil d'Etat le contrôle de légalité et la tutelle
en rechtbanken en de Raad van State ». d'annulation sur les modifications de destination au plan de secteur
B.2.2. De bevoegdheid van de decreetgever om te legifereren in een ». B.2.2. La compétence du législateur décrétal pour légiférer dans une
aangelegenheid van stedenbouw en ruimtelijke ordening bedoeld in matière d'urbanisme et d'aménagement du territoire visée à l'article
artikel 6, § 1, I, 1°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot 6, § 1er, I, 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
hervorming der instellingen, staat niet ter discussie. institutionnelles ne fait l'objet d'aucune contestation.
De vraag is of de decreetsbepaling afbreuk doet aan de materiële La question est de savoir si la disposition décrétale porte atteinte à
bevoegdheid van de rechtscolleges, inzonderheid de Raad van State, wat la compétence matérielle des juridictions, plus particulièrement du
een aangelegenheid zou zijn die in beginsel tot de voorbehouden Conseil d'Etat, ce qui serait une matière qui, en principe, relève de
bevoegdheid van de federale wetgever behoort. la compétence réservée du législateur fédéral.
B.2.3. Het in de prejudiciële vraag aangeklaagde gegeven dat te dezen B.2.3. Le fait - dénoncé par la question préjudicielle - qu'en
het wettigheids- en vernietigingstoezicht zou zijn onttrokken aan de l'espèce, le contrôle de légalité et la tutelle d'annulation seraient
hoven en rechtbanken, respectievelijk de Raad van State, is het soustraits respectivement aux cours et tribunaux et au Conseil d'Etat
loutere gevolg van het aannemen van een bepaling door de decreetgever est la simple conséquence de l'adoption, par le législateur décrétal,
in een aangelegenheid die voorheen door de uitvoerende macht werd d'une disposition dans une matière qui avait été réglée auparavant par
geregeld, meer bepaald doordat de in het geding zijnde le pouvoir exécutif, plus précisément en raison du fait que la
decreetsbepaling neerkomt op een afschaffing van de opvullingsregel disposition décrétale en cause revient à une abrogation de la règle du
waarin artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972 comblement prévue à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre
voorzag. De decreetgever regelt daarmee niet de materiële bevoegdheid 1972. En agissant ainsi, le législateur décrétal ne règle pas la
van de rechtscolleges. compétence matérielle des juridictions.
B.2.4. De derde prejudiciële vraag moet ontkennend worden beantwoord. B.2.4. La troisième question préjudicielle appelle une réponse négative.
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.3.1. De eerste prejudiciële vraag betreft de bestaanbaarheid van de B.3.1. La première question préjudicielle porte sur la compatibilité
in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de de la disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet « in zoverre een niet-voorlopige wijziging van de Constitution « en ce qu'une modification non provisoire des
gewestplanvoorschriften en een bouwverbod worden vastgesteld zonder prescriptions du plan de secteur et une interdiction de bâtir sont
inspraak- en adviesprocedure, waar zo'n wijziging en bouwverbod bij établies sans procédure de consultation et d'avis, alors qu'une telle
toepassing van de stedenbouwwetgeving en andere reglementeringen modification et une telle interdiction de bâtir ne peuvent, en
application de la législation organique de l'urbanisme et d'autres
slechts na een inspraak- en adviesprocedure definitief worden réglementations, être établies définitivement qu'à l'issue d'une
vastgesteld ». procédure de consultation et d'avis ».
B.3.2. De Raad van State stelt die vraag over « artikel 2, vierde lid, B.3.2. Le Conseil d'Etat pose cette question au sujet de « l'article
van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du
ordening en van de stedenbouw, zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré par l'article 87
wet, ingevoegd bij artikel 2 van het decreet van 23 juni 1993 en de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23 juin 1993 et
vervangen bij artikel 2 van het decreet van 13 juli 1994 ». De in het remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994 ». La
geding zijnde bepaling, thans opgenomen in artikel 2, § 1, vierde lid, disposition en cause, actuellement reprise à l'article 2, § 1er,
van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de ruimtelijke alinéa 4, du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du
ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, luidt als volgt : territoire, coordonné le 22 octobre 1996, est libellée comme suit :
« Bij het onderzoek van bouw- of verkavelingsaanvragen, andere dan « Lors de l'instruction d'une demande de permis de bâtir ou de lotir,
voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare diensten kan geen autre que pour des équipements collectifs et des services publics,
toepassing worden gemaakt van regelen in verband met de inrichting en aucune application ne peut être faite des règles en matière de la
de toepassing van ontwerp-gewestplannen en gewestplannen die de présentation et de la mise en oeuvre des projets de plan de secteur et
mogelijkheid scheppen om van deze plannen af te wijken of des plans de secteur qui créent la possibilité de déroger à ces plans
uitzonderingen toe te laten waardoor kan worden gebouwd of verkaveld. ou d'autoriser des exceptions permettant de bâtir ou de lotir. La
Het niet toepassen van de regelen kan geen aanleiding geven tot non-application des règles ne peut donner lieu au paiement d'une
schadevergoeding als bedoeld in artikel 37 [thans : 35] ». indemnité telle que visée à l'article 37 [actuellement 35] ».
B.3.3. Over die bepaling heeft het Hof in zijn arrest nr. 29/2008 van B.3.3. Concernant cette disposition, la Cour a constaté, dans son
28 februari 2008 gesteld : arrêt n° 29/2008 du 28 février 2008 :
« B.2. [...] « B.2. [...]
Volgens de memorie van toelichting bij het ontwerp van decreet dat D'après l'exposé des motifs du projet de décret qui a conduit au
heeft geleid tot het decreet van 23 juni 1993, zijn de in die bepaling décret du 23 juin 1993, les règles de droit visées par cette
bedoelde rechtsregels waarbij afwijkingen van de ontwerp-gewestplannen disposition permettant des dérogations aux projets de plans de secteur
en de gewestplannen mogelijk zijn bij bouw- en verkavelingsaanvragen, et aux plans de secteur pour les demandes de permis de bâtir et de
de bepalingen van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 lotir sont les dispositions de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du
december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de 28 décembre 1972 relatif à la présentation et à la mise en oeuvre des
ontwerpgewestplannen en gewestplannen (Parl. St., Vlaamse Raad, projets de plans et des plans de secteur. (Doc., Conseil flamand,
1992-1993, nr. 265/1, p. 1). 1992-1993, n° 265/1, p. 1)
Dat artikel luidde : Cet article disposait :
'

Artikel 23.Onverminderd artikel 21 en artikel 6, zijn de navolgende

'

Article 23.Sans préjudice de l'article 21 et de l'article 6, les

regelen van toepassing in alle gebieden niet zijnde woongebieden, met règles ci-après sont d'application dans les zones autres que les zones
uitsluiting van de industriegebieden, de ontginningsgebieden, de d'habitat, à l'exclusion des zones industrielles, des zones
natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en de d'extraction, des zones naturelles d'intérêt scientifique et des zones
overstromingsgebieden : inondables.
1° Bij uitzondering kunnen verkavelingen en bouwwerken worden 1° A titre exceptionnel, peuvent être autorisés des lotissements et
toegestaan, voor zover deze de goede plaatselijke ordening niet des constructions, pour autant que ceux-ci ne portent pas atteinte au
schaden en de bestemming van het gebied niet in gevaar brengen, en bon aménagement local et ne mettent pas en péril la destination de la
voor zover de grond op de dag van de inwerkingtreding van het zone, et qu'à la date d'entrée en vigueur du plan ou du projet de plan
gewestplan of ontwerp-gewestplan gelegen is binnen een huizengroep en de secteur, le terrain soit situé à l'intérieur d'un groupe
aan dezelfde kant van een openbare weg, niet zijnde een aardeweg, en d'habitations et du même côté d'une voie publique, autre qu'un chemin
die voldoende uitgerust is, gelet op de plaatselijke toestand. de terre, et suffisamment équipée, compte tenu de la situation des
Deze mogelijkheid geldt evenwel niet voor gronden die langs de grote lieux. Cette faculté ne s'étend toutefois pas aux terrains situés à front des
wegen gelegen zijn, behalve voor een openbare dienst, hetzij voor het routes de grande voirie, exception faite soit pour un service public,
oprichten van installaties en gebouwen in verband met de dienst van soit pour l'établissement d'installations et de constructions en
een autosnelweg. rapport avec le service de l'autoroute.
[...]'. [...]'.
De uitzonderingsbepaling vervat in artikel 23, 1°, van het koninklijk
besluit van 28 december 1972, zal hierna, overeenkomstig het gebruik, L'exception incluse dans l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28
als de ' opvullingsregel ' worden aangeduid. décembre 1972 sera appelée ci-après, conformément à l'usage, la 'règle
du comblement'.
B.3. Het Hof heeft over de in het geding zijnde bepaling reeds B.3. La Cour a déjà statué sur la disposition en cause par ses arrêts
uitspraak gedaan in zijn arresten nr. 40/95 van 6 juni 1995 en nr. n° 40/95 du 6 juin 1995 et n° 24/96 du 27 mars 1996, dans lesquels
24/96 van 27 maart 1996, waarin het heeft geoordeeld dat die bepaling elle a considéré que cette disposition est compatible avec les
bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er
samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens ». de l'homme ».
B.3.4. Met betrekking tot de ongelijke behandeling die zou B.3.4. En ce qui concerne le traitement inégal qui découlerait de la
voortvloeien uit het feit dat de opvullingsregel werd afgeschaft circonstance que la règle du comblement a été abrogée sans qu'une
zonder dat daaraan een openbaar onderzoek is voorafgegaan, oordeelde enquête publique ait été organisée, la Cour a déjà jugé dans l'arrêt
het Hof reeds in zijn arrest nr. 24/96 van 27 maart 1996 : n° 24/96 du 27 mars 1996 :
« B.1.13. Artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december « B.1.13. L'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972
1972 bood de vergunningverlenende overheid de mogelijkheid om, bij prévoyait qu'à titre exceptionnel et moyennant le respect de certaines
uitzondering en onder bepaalde voorwaarden, bij de aanvraag van een conditions, l'autorité délivrant les permis pouvait, en cas de demande
bouw of verkavelingsvergunning of van een stedebouwkundig attest een d'un permis de bâtir, de lotir ou d'un certificat d'urbanisme,
afwijking van de ontwerp-gewestplannen of de gewestplannen toe te accorder une dérogation aux projets de plans et aux plans de secteur.
kennen. De vergunningverlenende overheid kon aldus het bouwen en het L'autorité octroyant les permis pouvait donc autoriser la construction
verkavelen toestaan op plaatsen waar zulks overeenkomstig de et le lotissement à des endroits où ceux-ci n'étaient en principe pas
gewestplanbestemming in beginsel niet mogelijk was. De afschaffing van possibles conformément à la destination du plan de secteur. Loin de la
de opvullingsregel wijzigt de bestemming van het betrokken gebied modifier, l'abrogation de la règle du comblement confirme la
niet; integendeel, zij bevestigt de bestemming ervan. destination de la zone concernée.
De afschaffing van een mogelijkheid van uitzondering op een La suppression d'une possibilité d'exception à une règle de
bestemmingsvoorschrift verschilt objectief van een destination diffère objectivement d'une modification de destination,
bestemmingswijziging, ongeacht of die laatste het gevolg is van het peu importe qu'elle soit la conséquence de l'établissement d'un plan
opstellen van een gewestplan, het herzien van een gewestplan of het de secteur, de la révision d'un plan de secteur ou de la désignation
aanwijzen van een gebied als beschermd duingebied of voor het d'une zone comme zone de dunes protégée ou comme zone agricole ayant
duingebied belangrijk landbouwgebied. une importance pour les dunes.
Het gelijkheidsbeginsel is niet geschonden in zoverre de afschaffing Le principe d'égalité n'est pas violé en tant que l'abrogation de la
van de opvullingsregel niet voorafgegaan werd door of gepaard ging met règle du comblement, contrairement aux modifications de destination,
een openbaar onderzoek, zoals zulks moet geschieden in geval van wijziging van bestemming ». n'a pas été précédée ou assortie d'une enquête publique ».
Het Hof heeft dit herhaald in zijn arrest nr. 29/2008 (B.7). La Cour a répété ceci dans son arrêt n° 29/2008 (B.7).
B.3.5. Wat betreft de aangeklaagde ontstentenis van een inspraak- en B.3.5. En ce qui concerne l'absence dénoncée d'une procédure de
adviesprocedure heeft de tegenpartij voor de Raad van State doen consultation et d'avis, la partie adverse devant le Conseil d'Etat a
opmerken dat het Hof in zijn arrest nr. 56/95 van 12 juli 1995 reeds fait observer que la Cour, dans son arrêt n° 56/95 du 12 juillet 1995,
had geoordeeld : avait déjà jugé :
« B.5.1. In het verzoekschrift wordt de schending aangevoerd van het « B.5.1. Dans la requête est invoquée la violation du principe
gelijkheidsbeginsel doordat aan de verzoekende partijen zonder d'égalité en ce que les parties requérantes se voient privées, sans
voorafgaand openbaar onderzoek de mogelijkheid is ontnomen om een bouw
of verkavelingsvergunning te verkrijgen met toepassing van de enquête publique préalable, de la possibilité d'obtenir un permis de
opvullingsregel, terwijl voor de invoering en de wijziging van die bâtir ou de lotir par application de la règle du comblement, alors
opvullingsregel volgens hen wel een openbaar onderzoek vereist was. qu'une enquête publique était cependant requise, selon elles, pour
B.5.2. Het Hof stelt vast dat noch voor de invoering van de l'instauration et la modification de cette règle.
opvullingsregel bepaald bij artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit B.5.2. La Cour observe que, ni pour l'instauration de la règle du
van 28 december 1972, noch voor de wijziging ervan enig openbaar comblement définie à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28
décembre 1972 ni pour sa modification, une quelconque enquête publique
onderzoek vereist was of is. n'était ou n'est requise.
Het middel kan derhalve niet worden aangenomen ». Le moyen ne peut dès lors être retenu ».
B.3.6. Zoals blijkt uit de in het verwijzingsarrest overgenomen B.3.6. Ainsi qu'il ressort du mémoire en réplique de la partie
memorie van wederantwoord van de verzoekende partij voor de Raad van requérante devant le Conseil d'Etat cité dans l'arrêt de renvoi, cette
State, is die partij van mening dat het Hof zich daarmee nog niet partie estime que la Cour ne s'est pas encore prononcée sur la
heeft uitgesproken over de thans voorliggende vraag. De verzoekende question qui fait l'objet de l'affaire présente. La partie requérante
partij voor de Raad van State betoogt dat de verzoekende partijen in devant le Conseil d'Etat soutient que les parties requérantes dans
de zaak beslecht bij het voormelde arrest van het Hof nr. 56/95 l'affaire tranchée par l'arrêt de la Cour n° 56/95, précité,
« [uitgaan] van de verkeerde premisse dat voor de invoering of « partent de la prémisse erronée selon laquelle, avant l'insertion ou
wijziging van artikel 23, 1°, van het K.B. van 28 december 1972 zelf la modification de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre
een openbaar onderzoek was vereist en [voorbijgaan] aan het feit dat 1972 lui-même, une enquête publique était requise et négligent le fait
artikel 23, 1°, van voormeld K.B. in de 25 gewestplannen van het que l'article 23, 1°, de l'arrêté royal précité est repris dans les 25
Vlaams Gewest is opgenomen, dan ook deel uitmaakt van de gewestplannen plans de secteur de la Région flamande et fait dès lors partie des
en overeenkomstig artikel 2 van de Stedebouwwet dezelfde verordenende plans de secteur, et qu'en vertu de l'article 2 de la loi organique de
kracht heeft dan de gewestplannen. l'urbanisme, il a la même valeur réglementaire que les plans de
Dit houdt volgens de rechtspraak van de Raad van State, geciteerd op secteur. Cela implique également, selon la jurisprudence du Conseil d'Etat,
p. 4 van het annulatieberoep, eveneens in dat een wijziging aan citée à la page 4 du recours en annulation, qu'une modification de
artikel 23, 1°, slechts geldig kan zijn wanneer de procedure van l'article 23, 1°, ne peut être valable que si l'on suit la procédure
artikel 9, 13 en 43 van de Stedebouwwet voor de herziening van een des articles 9, 13 et 43 de la loi organique de l'urbanisme,
gewestplan gevolgd wordt. applicable à la révision d'un plan de secteur.
De verzoekende partij klaagt, in tegenstelling derhalve tot de Dans cette première question préjudicielle, la partie requérante
beroepers bij het geciteerde arrest van het Arbitragehof, in deze dénonce le fait que, contrairement donc à ce qu'affirment les
eerste prejudiciële vraag aan dat artikel 23, 1°, opgeheven werd ' zonder dat deze wijziging binnen de grenzen van de diverse gewestplannen, met betrekking tot hun concrete uitwerking, onderworpen wordt aan de procedure van openbaar onderzoek en advisering ' (...). Zij [klaagt] tevens aan dat deze gewestplanwijziging met bouwverbod op een definitieve wijze wordt doorgevoerd, zonder openbaar onderzoek, hoewel daarvoor geen noodzaak bestond en het beoogde doel, zonder aan de rechten van de burgers te raken, evengoed bereikt kon worden door een herziening van de bestaande gewestplannen. requérants dans l'arrêt cité de la Cour d'arbitrage, l'article 23, 1°, ait été abrogé 'sans que cette modification fût soumise, dans les limites des différents plans de secteur en ce qui concerne leur élaboration concrète, à la procédure de l'enquête publique et des avis' (...). Elle dénonce également le fait que cette modification du plan de secteur contenant une interdiction de bâtir ait été réalisée d'une manière définitive, sans enquête publique, bien que la nécessité en était inexistante et que le but visé, sans toucher aux droits des citoyens, aurait pu tout aussi bien être atteint par une révision des plans de secteur existants. La Cour d'arbitrage ne s'est donc pas encore prononcée sur la première
Over verzoekers eerste prejudiciële vraag, zoals omstandig toegelicht question préjudicielle du requérant, telle qu'elle est commentée de
in het verzoekschrift tot nietigverklaring, p. 4 tot 9, heeft het manière circonstanciée dans la requête en annulation, pp. 4 à 9 » (CE,
Arbitragehof zich dus nog niet uitgesproken » (RvSt, 16 september 16 septembre 2008, n° 186.310, point 2.1.3, p. 6).
2008, nr. 186.310, punt 2.1.3, p. 6).
De verzoekende partij voor de Raad van State lijkt aldus de mening te La partie requérante devant le Conseil d'Etat semble donc estimer que
zijn toegedaan dat niet aan de orde is of voor een invoering of la question n'est pas de savoir si l'instauration ou la modification
wijziging van de opvullingsregel een openbaar onderzoek nodig was, de la règle du comblement nécessitait une enquête publique, mais si
maar wel of de opheffing van de opvullingsregel zonder openbaar l'abrogation de la règle du comblement sans enquête publique est
onderzoek in strijd is met het beginsel van de gelijkheid en contraire au principe d'égalité et de non-discrimination en ce que la
niet-discriminatie doordat de opvullingsregel dezelfde verordenende règle du comblement a la même force réglementaire que les plans de
kracht heeft als de gewestplannen zelf en derhalve de opheffing ervan secteur eux-mêmes et en ce que son abrogation requiert par conséquent,
zoals voor elke wijziging van een gewestplan een openbaar onderzoek
vergde. De verzoekende partij voor de Raad van State refereert voor dat comme chaque modification d'un plan de secteur, une enquête publique.
standpunt in haar verzoekschrift aan rechtspraak van dat hoge Dans sa requête, la partie requérante devant le Conseil d'Etat renvoie
rechtscollege, onder meer de arresten nrs. 26.611, 26.911, 27.456, à cet égard à la jurisprudence de cette haute juridiction, notamment
29.825, 32.021 en 32.443. aux arrêts nos 26.611, 26.911, 27.456, 29.825, 32.021 et 32.443.
B.3.7. Onverminderd de bovenvermelde (B.3.4) motieven van het arrest B.3.7. Sans préjudice des motifs de l'arrêt n° 24/96 mentionnés
nr. 24/96, heeft het Hof, inzonderheid wat de draagwijdte van sommige ci-dessus (B.3.4), la Cour a, plus particulièrement en ce qui concerne
van de voormelde arresten van de Raad van State betreft en over de la portée de certains des arrêts du Conseil d'Etat précités et quant à
verplichting tot een voorafgaand onderzoek in B.10 van zijn arrest nr. l'obligation d'une enquête préalable, jugé au B.10 de son arrêt n°
29/2008 geoordeeld : 29/2008 :
« In die rechtspraak wordt gesteld dat de bepalingen van dat « Selon cette jurisprudence, les dispositions de cet arrêté royal
koninklijk besluit het algemeen kader en het verwijzingssysteem vormen
waarin de plannen van aanleg moeten worden ingepast en zij door constituent le cadre général et le système de référence dans lequel
verwijzing worden opgenomen in de ontwerp-gewestplannen en les plans d'aménagement doivent s'intégrer, sont reprises par voie de
gewestplannen en, binnen de grenzen van het plan, met betrekking tot référence dans les projets de plans de secteur et les plans de secteur
hun concrete uitwerking, worden onderworpen aan het openbaar onderzoek
en de raadplegingen. Uit die rechtspraak volgt dat aan die plannen een et, en ce qui concerne leurs effets concrets, sont soumises, dans les
uitlegging dient te worden gegeven en een toepassing dient te worden limites du plan, à l'enquête publique et aux consultations. Il découle
verleend die rekening houdt met de versie van de bepalingen van het de cette jurisprudence qu'il y a lieu de donner à ces plans une
algemeen kader die van toepassing was op het ogenblik waarop die interprétation et une application qui tiennent compte de la version
plannen aan het openbaar onderzoek en de raadplegingen werden des dispositions du cadre général qui était applicable au moment où
onderworpen, en niet met de nadien tot stand gekomen versie. Zij ces plans ont été soumis à l'enquête publique et aux consultations, et
beoogt derhalve de toepassing van die plannen te waarborgen non de la version ultérieure. Elle vise dès lors à garantir
overeenkomstig de bij het openbaar onderzoek en de raadplegingen l'application de ces plans conformément aux règles de destination en
geldende bestemmingsvoorschriften. vigueur lors de l'enquête publique et des consultations.
Uit die rechtspraak kan, rekening houdend met wat in B.8 is gesteld, Compte tenu de ce qui est dit en B.8, il ne peut toutefois être déduit
evenwel niet worden afgeleid dat de opvullingsregel, ongeacht welke de cette jurisprudence que la règle du comblement, quelle qu'eût été
versie van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december la version applicable de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28
1972 van toepassing was, aan de eigenaars van de percelen die zijn décembre 1972, aurait conféré ou garanti un droit de bâtir aux
gelegen in een andere zone dan een woonzone of een woonzone met propriétaires des parcelles situées dans une autre zone qu'une zone
landelijk karakter, een bouwrecht heeft verleend of gewaarborgd. d'habitat ou une zone d'habitat à caractère rural. Cette jurisprudence
Evenmin verhindert die rechtspraak dat de decreetgever, zoals reeds n'empêche pas davantage le législateur décrétal, en vertu de sa
aangegeven in B.5, op grond van zijn bevoegdheid en teneinde de compétence, ainsi qu'il a été mentionné en B.5, et afin de lutter
misbruiken tegen te gaan die waren gegroeid uit de veelvuldige contre les abus qui étaient nés de l'application très large de la
toepassing van de opvullingsregel, de bij uitvoeringsbesluit règle du comblement, d'abroger par voie de décret la mesure
ingevoerde uitzonderingsmaatregel bij decreet afschaft, noch verplicht exceptionnelle introduite par un arrêté d'exécution, ni ne l'oblige à
zij hem ertoe daarbij minstens die decretale maatregel aan een soumettre à tout le moins cette mesure décrétale à une enquête
voorafgaand openbaar onderzoek te onderwerpen. Niet alleen bevat de
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen publique préalable. Non seulement la loi spéciale du 8 août 1980 de
geen voor de decreetgever verbindende regels omtrent een dergelijk réformes institutionnelles ne contient-elle aucune règle obligeant le
onderzoek, maar ook vermag de decreetgever af te wijken van de regels législateur décrétal à organiser une telle enquête, mais le
die hijzelf aan de uitvoerende macht heeft opgelegd. Bovenal zou de législateur décrétal peut aussi déroger aux règles qu'il a lui-même
verplichting tot het houden van een openbaar onderzoek praktische en imposées au pouvoir exécutif. L'obligation d'organiser une enquête
administratieve gevolgen teweegbrengen die, rekening houdend met de publique aurait surtout des conséquences pratiques et administratives
afweging van de belangen van de eigenaars van de betrokken percelen, qui, compte tenu de la mise en balance des intérêts des propriétaires
onredelijk zouden zijn in het licht van de door de decreetgever des parcelles concernées, seraient déraisonnables à la lumière du but
nagestreefde doelstelling en die elk nuttig effect aan de afschaffing poursuivi par le législateur décrétal et qui priveraient de tout effet
van de opvullingsregel zouden ontnemen ». utile l'abrogation de la règle du comblement ».
B.3.8. Het Hof heeft aldus in zijn arresten nrs. 24/96 en 29/2008 te B.3.8. Dans ces arrêts nos 24/96 et 29/2008, la Cour a donc laissé
verstaan gegeven dat afschaffing van de opvullingsregel niet dezelfde entendre que l'abrogation de la règle du comblement n'a pas la même
draagwijdte heeft als een wijziging van de gewestplannen, en heeft portée qu'une modification des plans de secteurs et a ainsi rejeté
daarmee het uitgangspunt van de eerste prejudiciële vraag zoals l'hypothèse de départ de la première question préjudicielle, telle
gesuggereerd door de verzoekende partij voor de Raad van State qu'elle avait été suggérée par la partie requérante devant le Conseil
afgewezen. d'Etat.
De eerste prejudiciële vraag moet ontkennend worden beantwoord. La première question préjudicielle appelle une réponse négative.
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag Quant à la deuxième question préjudicielle
B.4.1. De tweede prejudiciële vraag betreft de bestaanbaarheid van de B.4.1. La deuxième question préjudicielle porte sur la compatibilité
in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de de la disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet « in zoverre deze bepaling aan degenen op wie de betrokken Constitution « en ce que cette disposition prive les personnes
maatregel toepasselijk is de voor alle andere burgers - en auxquelles la mesure en cause est applicable de la protection
inzonderheid alle andere eigenaars van gronden waarvoor een juridictionnelle d'un contrôle de légalité par les cours et tribunaux
gewestplanbestemming wordt vastgesteld of gewijzigd - geldende et d'une tutelle d'annulation par le Conseil d'Etat dont bénéficient
jurisdictionele bescherming van een wettigheidstoezicht door de hoven tous les autres citoyens - et en particulier tous les autres
en rechtbanken en vernietigingstoezicht door de Raad van State propriétaires de terrains pour lesquels une destination au plan de
ontneemt ». secteur a été établie ou modifiée ».
B.4.2. De grief dat het wettigheids- en vernietigingstoezicht zou zijn B.4.2. Le grief selon lequel le contrôle de légalité et la tutelle
onttrokken aan de hoven en rechtbanken, respectievelijk de Raad van d'annulation seraient soustraits respectivement aux cours et tribunaux
State, is het loutere gevolg van het aannemen van een bepaling door de et au Conseil d'Etat est la simple conséquence de l'adoption, par le
decreetgever in een aangelegenheid die voorheen door de uitvoerende législateur décrétal, d'une disposition dans une matière qui avait été
macht werd geregeld, meer bepaald doordat de in het geding zijnde réglée auparavant par le pouvoir exécutif, plus précisément en raison
decreetsbepaling neerkomt op een afschaffing van de zogenaamde du fait que la disposition décrétale en cause revient à une abrogation
opvullingsregel waarin artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972 voorzag. Overigens zijn de betrokkenen hierdoor niet van het recht op toegang tot een rechter verstoken, aangezien tegen wetskrachtige normen een beroep tot vernietiging bij het Grondwettelijk Hof mogelijk is door eenieder die van een belang doet blijken, getuige overigens de diverse zaken die dienaangaande bij het Hof aanhangig zijn gemaakt. Ten slotte heeft het gegeven dat een optreden van de decreetgever aan de rechtsmacht van de gewone en administratieve rechtscolleges ontsnapt, te maken met de keuze van de Grondwetgever om de toetsing de la règle dite du comblement prévue à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972. Au demeurant, les personnes concernées ne se voient pas privées du droit d'accès à un juge, étant donné que chaque personne justifiant d'un intérêt peut introduire un recours en annulation auprès de la Cour constitutionnelle contre des normes législatives, ainsi qu'en témoignent du reste les différentes affaires dont la Cour est saisie à ce sujet. Enfin, le fait qu'un acte du législateur décrétal échappe au pouvoir juridictionnel des juridictions ordinaires et administratives résulte du choix du Constituant de confier exclusivement à la Cour constitutionnelle le contrôle des normes législatives au regard des
van wetskrachtige normen aan de in artikel 142 van de Grondwet normes de contrôle visées à l'article 142 de la Constitution.
bedoelde toetsingsnormen exclusief toe te vertrouwen aan het
Grondwettelijk Hof.
B.4.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden B.4.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende L'article 2, § 1er, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de
organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, zoals l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré
ingevoegd bij artikel 87 van dezelfde wet, ingevoegd bij artikel 2 van par l'article 87 de la même loi, inséré par l'article 2 du décret de
het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 juni 1993 en vervangen bij la Région flamande du 23 juin 1993 et remplacé par l'article 2 du
artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 1994, décret de la Région flamande du 13 juillet 1994, actuellement
thans artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de l'article 2 du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du
ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, schendt niet territoire, coordonné le 22 octobre 1996, ne viole ni les règles qui
de regels die door of krachtens de Grondwet zijn vastgesteld voor het sont établies par la Constitution ou en vertu de celles-ci pour
bepalen van de bevoegdheid van de federale Staat, de gemeenschappen en déterminer les compétences respectives de l'Etat fédéral, des
de gewesten, noch de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. communautés et des régions, ni les articles 10 et 11 de la
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 15 januari 2009. l'audience publique du 15 janvier 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^