Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 177/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4451 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van langetermijnpachten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel."
Uittreksel uit arrest nr. 177/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4451 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van langetermijnpachten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. Extrait de l'arrêt n° 177/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4451 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion de baux à ferme longue durée, posée par le Tribu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 177/2008 van 3 december 2008 Extrait de l'arrêt n° 177/2008 du 3 décembre 2008
Rolnummer 4451 Numéro du rôle : 4451
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 13 mei En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3 de la loi
1999 tot stimulering van langetermijnpachten, gesteld door de du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion de baux à ferme
Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. longue durée, posée par le Tribunal de première instance de Nivelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P.
rechters P. Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E. Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke,
Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 4 april 2008 in zake Henri Germeau tegen Danny Par jugement du 4 avril 2008 en cause de Henri Germeau contre Danny
Degrauwe, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
9 april 2008, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel de Degrauwe, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9
avril 2008, le Tribunal de première instance de Nivelles a posé la
volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van « L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la
langetermijnpachten, dat artikel 8, § 1, eerste lid, van boek III, conclusion de baux à ferme de longue durée qui complète l'article 8, §
titel VIII, hoofdstuk II, afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek - 1er, alinéa 1er, du livre III, titre VIII, chapitre II, section III,
afdeling met als titel ' regels betreffende de pacht in het bijzonder du Code civil, des règles particulières aux baux à ferme, dite loi sur
', die de pachtwet wordt genoemd - aanvult, de artikelen 10 en 11 van les baux à ferme, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution
de Grondwet wanneer het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het niet s'il est interprété en ce sens qu'il ne s'étend pas aux conjoints des
van toepassing is op de echtgenoten van de bij die bepaling beoogde
bloedverwanten tot de vierde graad, terwijl de echtgenoten van de
andere bloedverwanten die zij beoogt wel het voordeel van dat artikel parents jusqu'au quatrième degré visés par cette disposition alors que
genieten ? ». les conjoints des autres parents qu'elle vise en bénéficient ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De wet van 4 november 1969 tot wijziging van de pachtwetgeving B.1.1. La loi du 4 novembre 1969 modifiant la législation sur le bail
en van de wetgeving betreffende het recht van voorkoop ten gunste van à ferme et sur le droit de préemption en faveur des preneurs de biens
huurders van landeigendommen, die de « pachtwet » wordt genoemd, vormt
afdeling 3 (« Regels betreffende de pacht in het bijzonder ») van boek ruraux, dénommée « loi sur le bail à ferme », forme la section 3 («
Des règles particulières en faveur des preneurs de biens ruraux ») du
III, titel VIII, hoofdstuk II, van het Burgerlijk Wetboek. livre III, titre VIII, chapitre II, du Code civil.
Artikel 8, § 1, van die wet stelt de verpachter in staat opzegging te L'article 8, § 1er, de cette loi permet au bailleur de donner congé au
geven aan de pachter vóór het einde van de pachtovereenkomst, om zelf preneur avant le terme du bail à ferme en vue d'exploiter lui-même le
het verpachte goed te exploiteren of de exploitatie ervan over te bien loué ou d'en céder l'exploitation à certains membres de sa
dragen aan bepaalde familieleden. famille.
B.1.2. In zijn oorspronkelijke versie bepaalde artikel 8 van de B.1.2. Dans sa version initiale, l'article 8 de la loi sur le bail à
pachtwet : ferme disposait :
« Gedurende elke van de opeenvolgende pachtperiodes, met uitsluiting « Au cours de chacune des périodes successives de bail, à l'exclusion
van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in afwijking van de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par dérogation à
artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het verpachte goed te l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter lui-même le bien
loué ou d'en céder l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou
exploiteren of de exploitatie ervan over te dragen aan zijn enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint.
echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die Les dispositions de l'article 7, 1°, deuxième alinéa, sont
van zijn echtgenoot.
De bepalingen van artikel 7, 1°, tweede lid, zijn van toepassing ». d'application ».
B.1.3. Bij de wet van 7 november 1988 tot wijziging van de wetgeving B.1.3. La loi du 7 novembre 1988 modifiant la législation sur le bail
betreffende de pacht en de beperking van de pachtprijzen werd de tekst
van dat artikel gewijzigd door, enerzijds, de echtgenoten van de à ferme et la limitation des fermages a modifié le texte de cet
afstammelingen en aangenomen kinderen met hen gelijk te stellen en, article, d'une part, en assimilant aux descendants et enfants adoptifs
anderzijds, voor de verpachter de mogelijkheid af te schaffen om les conjoints de ceux-ci et, d'autre part, en supprimant la
vroegtijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst gedurende de possibilité pour le bailleur de mettre fin anticipativement au bail au
eerste twee pachtperiodes. cours des deux premières périodes du bail.
Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever, Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a
met behoud van « een evenwicht [...] tussen enerzijds de belangen van entendu, tout en préservant « un équilibre entre les intérêts du
de pachter met het oog op zijn bedrijfszekerheid en anderzijds die van preneur quant à sa sécurité d'entreprise et ceux du bailleur en tant
de verpachter die in landeigendommen geïnvesteerd heeft » (Parl. St., qu'investisseur en biens ruraux » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n°
Kamer, 1981-1982, nr. 171/40, pp. 7, 11, 47 en 133), de positie van de 171/40, pp. 7, 11, 47 et 133), renforcer la position du preneur
pachter heeft willen verstevigen ten aanzien van de eigenaar die de pacht wil opzeggen (ibid., p. 8). vis-à-vis du propriétaire qui désire lui donner congé (ibid., p. 8).
B.1.4. Artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 « tot stimulering van B.1.4. L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la
langetermijnpachten » (hierna : de wet van 13 mei 1999) wijzigt conclusion de baux à ferme longue durée (ci-après : la loi du 13 mai
artikel 8, § 1, eerste lid, van die wet, door het aan te vullen met de 1999) modifie l'article 8, § 1er, alinéa 1er, de cette loi, en le
woorden « of aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad ». complétant par les mots « ou à ses parents jusqu'au quatrième degré ».
Artikel 8, § 1, van de pachtwet bepaalt : L'article 8, § 1er, de la loi sur le bail à ferme dispose :
« Gedurende elk van de opeenvolgende pachtperiodes, met uitsluiting « § 1. Au cours de chacune des périodes successives de bail, à
van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in afwijking van artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het verpachte goed geheel te exploiteren of de exploitatie ervan geheel over te dragen aan zijn echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen of aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad. De bepalingen van artikel 7, 1°, tweede lid, zijn van toepassing ». B.2. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de l'exclusion de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par dérogation à l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter lui-même l'ensemble du bien loué ou d'en céder la totalité de l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs ou à ses parents jusqu'au quatrième degré. Les dispositions de l'article 7, 1°, deuxième alinéa, sont d'application. [...] ». B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec les
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 3 de la loi du 13
artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 dat artikel 8 van de pachtwet mai 1999 qui complète l'article 8 de la loi sur le bail à ferme, si
aanvult, wanneer die bepaling in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij
niet van toepassing is op de echtgenoten van de bloedverwanten tot de cette disposition est interprétée comme ne s'étendant pas aux
vierde graad, terwijl de echtgenoten van de andere bloedverwanten die conjoints des parents jusqu'au quatrième degré alors que les conjoints
door artikel 8 van die wet worden beoogd, wel het voordeel van die bepaling genieten. des autres parents visés par l'article 8 de cette loi en bénéficient.
B.3. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een regeling, B.3. La disposition en cause fait partie d'une réglementation, la
de pachtwetgeving, die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht législation sur le bail à ferme, qui vise essentiellement à mettre en
tot stand te brengen tussen de belangen van de verpachters en de oeuvre un juste équilibre entre les intérêts des bailleurs et ceux des
belangen van de pachters. Teneinde de bedrijfszekerheid van de pachter preneurs. Afin de garantir la continuité de l'entreprise du preneur,
te waarborgen, is de mogelijkheid om de pachtovereenkomst eenzijdig op la possibilité de mettre fin unilatéralement au bail à ferme est
te zeggen aan strikte voorwaarden onderworpen. soumise à des conditions rigoureuses.
B.4. De wet van 13 mei 1999 strekt ertoe - zoals het opschrift ervan B.4. La loi du 13 mai 1999 a - comme son intitulé l'indique - pour
aangeeft - « pachtcontracten van minimaal achttien jaar [te objectif « l'encouragement de la conclusion de baux à ferme d'une
stimuleren] » om de exploitanten « meer bedrijfszekerheid » te bieden durée minimale de dix-huit ans » afin d'offrir aux exploitants « une
(Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2014/1, p. 1) : plus grande sécurité d'exploitation » (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 2014/1, p. 1) :
« Langetermijnpachten bieden de land- en tuinbouwers meer « Les baux à ferme de longue durée offrent aux agriculteurs et aux
bedrijfszekerheid en vormen zo een prikkel om te investeren, onder horticulteurs une plus grande sécurité d'exploitation et les incitent
meer in hun gebouwen en materieel en in het milieu. à investir, notamment dans les bâtiments, le matériel et la protection
de l'environnement.
[...] [...]
Artikel 2 voorziet in een fiscale stimulans voor pachten van lange L'article 2 prévoit un incitant fiscal à la conclusion de baux à ferme
duur van gronden. Ook artikel 3 bevat een extra stimulans : een de longue durée concernant des terrains. L'article 3 contient un
incitant supplémentaire, en ce sens qu'il instaure une possibilité
aanvullende opzegmogelijkheid ten gunste van bloedverwanten tot de supplémentaire de mettre fin au bail en vue de céder l'exploitation du
vierde graad. In artikel 4 wordt de overgangsregeling vastgelegd. Deze bien loué aux parents jusqu'au quatrième degré. L'article 4 contient
une disposition transitoire. La loi proposée est également applicable
wet is ook van toepassing op alle lopende pachtovereenkomsten » à tous les baux à ferme en cours » (ibid. ; voy. également Doc. parl.,
(ibid., zie ook Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2014/2, p. 2). Chambre, 1998-1999, n° 2014/2, p. 2).
B.5. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding blijkt dat de in het B.5. Il ressort des travaux préparatoires précités qu'en étendant aux
geding zijnde bepaling, door de lijst van de personen aan wie de
verpachter de exploitatie van het verpachte goed kan overdragen door « parents jusqu'au quatrième degré » la liste des personnes auxquelles
een einde te maken aan de pachtovereenkomst, uit te breiden tot de « le bailleur peut céder l'exploitation du bien loué en mettant fin au
bloedverwanten tot de vierde graad », weliswaar tot gevolg heeft de bail, la disposition en cause a certes pour conséquence de renforcer
positie van de verpachter te verstevigen, maar zij werd door de la position du bailleur, mais elle a surtout été conçue par le
wetgever vooral opgevat als een « extra stimulans » om de verpachter législateur comme un « incitant supplémentaire » en vue d'amener le
ertoe te brengen langetermijnpachten te sluiten teneinde de pachters bailleur à conclure des baux de longue durée offrant une plus grande
meer bedrijfszekerheid te bieden. sécurité d'exploitation aux preneurs.
B.6.1. Ook al kan de in het geding zijnde bepaling dus tot gevolg B.6.1. Si la disposition en cause peut donc avoir pour conséquence
hebben dat de mogelijkheden worden uitgebreid, voor de verpachter, om d'étendre les possibilités pour le bailleur de mettre fin
eenzijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst vóór het unilatéralement au bail avant le terme de celui-ci, et donc de déroger
verstrijken ervan, en dus om af te wijken van de lange looptijd van à la longue durée de ces baux, les effets de la mesure en cause
die pachtovereenkomsten, dienen de gevolgen van de in het geding doivent toutefois s'interpréter en tenant compte de son objectif.
zijnde maatregel niettemin te worden geïnterpreteerd rekening houdend B.6.2. Or, la volonté d'offrir une plus grande sécurité d'exploitation
met het doel ervan.
B.6.2. Welnu, de wil om de pachters meer bedrijfszekerheid te bieden aux preneurs, en garantissant la stabilité de leurs investissements
door stabiliteit te waarborgen voor hun investeringen op het goed dat sur le bien loué faisant l'objet du bail à ferme, constitue l'objectif
het voorwerp uitmaakt van de pachtovereenkomst, vormt het doel van
zowel de wet van 13 mei 1999 als, over het algemeen, de poursuivi tant dans la loi du 13 mai 1999 que, de manière générale,
pachtwetgeving. dans la législation sur le bail à ferme.
Gelet op dat doel dient de in het geding zijnde bepaling strikt te Compte tenu de cet objectif, la disposition en cause doit être
worden geïnterpreteerd, wat dus tot gevolg heeft dat de termen « of interprétée de manière stricte, ce qui a donc pour conséquence que les
aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad » niet in die zin kunnen termes « ou à ses parents jusqu'au quatrième degré » ne peuvent être
worden geïnterpreteerd dat zij eveneens de echtgenoten van die interprétés comme visant également les conjoints de ces parents.
bloedverwanten beogen.
Bovendien blijkt uit de verschillende versies van artikel 8 van de En outre, les différentes versions de l'article 8 de la loi sur le
pachtwet dat, wanneer de wetgever in die aangelegenheid een band van bail à ferme révèlent que lorsque le législateur a voulu, en cette
aanverwantschap beoogde, naast de band van bloedverwantschap, hij dat matière, viser un lien d'alliance, outre le lien de parenté, il l'a
uitdrukkelijk heeft gedaan. fait expressément.
B.7. Het hoofddoel van de pachtwetgeving, dat erin bestaat de stabiliteit en bijgevolg het voortbestaan van de landbouwbedrijven te bevorderen, kan verantwoorden dat in de wet zelf een duidelijke grens wordt getrokken wat de mogelijkheden betreft, voor de verpachter, om vroegtijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst teneinde de exploitatie van het verpachte goed over te dragen aan een familielid. De wetgever kon redelijkerwijs oordelen dat de lijst van de personen ten gunste van wie de verpachter een einde kon maken aan de pachtovereenkomst, niet moest worden uitgebreid met de echtgenoten van de bloedverwanten tot de vierde graad, van wie kan worden verondersteld dat zij minder aan de verpachter zijn gehecht dan de in de opsomming van artikel 8, § 1, bedoelde personen, en dat de verre band van aanverwantschap van die personen met de verpachter dus niet verantwoordde dat een einde zou worden gemaakt aan de exploitatie door de pachter. De bekommernis om een evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de verpachter en die van de pachter kan verantwoorden dat de lijst van de personen ten gunste van wie de verpachter vroegtijdig een einde kan maken aan de pachtovereenkomst, wordt beperkt tot diens naaste familieleden. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof B.7. L'objectif primordial de la législation sur le bail à ferme, qui est de favoriser la stabilité, et par conséquent la pérennité, des exploitations agricoles, peut justifier de tracer dans la loi même une limite précise aux possibilités offertes au bailleur de mettre fin anticipativement au bail en vue d'en céder l'exploitation à un membre de sa famille. Le législateur a pu raisonnablement considérer que la liste des personnes au profit desquelles le bailleur pouvait mettre fin au bail ne devait pas être étendue aux conjoints des parents jusqu'au quatrième degré, dont il peut être présumé qu'ils font l'objet d'un attachement moindre que les personnes visées par l'énumération de l'article 8, § 1er, et que le lien éloigné d'alliance de ces personnes avec le bailleur ne justifiait donc pas qu'il soit mis fin à l'exploitation du preneur. Le souci d'établir un équilibre entre les intérêts du bailleur et ceux du preneur peut justifier que la liste des personnes au profit desquelles le bailleur peut mettre fin anticipativement au bail soit limitée aux membres les plus proches de sa famille. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion
langetermijnpachten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet de baux à ferme longue durée ne viole pas les articles 10 et 11 de la
niet. Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 3 december 2008. l'audience publique du 3 décembre 2008.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^