Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 172/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4374 In zake : het beroep tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van de echtscheiding, ingeste(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 172/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4374 In zake : het beroep tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van de echtscheiding, ingeste(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 172/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4374 En cause : le recours en annulation totale ou partielle de la loi du 27 avril 2007 réformant le divorce, introduit par l'ASBL « Conseil des Femme(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 172/2008 van 3 december 2008 Extrait de l'arrêt n° 172/2008 du 3 décembre 2008
Rolnummer 4374 Numéro du rôle : 4374
In zake : het beroep tot gehele of gedeeltelijke (artikelen 7, 42 en En cause : le recours en annulation totale ou partielle (articles 7,
44) vernietiging van de wet van 27 april 2007 betreffende de 42 et 44) de la loi du 27 avril 2007 réformant le divorce, introduit
hervorming van de echtscheiding, ingesteld door de vzw « Conseil des femmes francophones de Belgique » en anderen. par l'ASBL « Conseil des Femmes francophones de Belgique » et autres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P.
rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey,
Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 6 december Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 6
2007 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 10 décembre 2007 et parvenue au greffe le 10 décembre 2007, l'ASBL «
december 2007, hebben de VZW « Conseil des Femmes francophones de Conseil des femmes francophones de Belgique », dont le siège social
Belgique », met maatschappelijke zetel te 1210 Brussel, est établi à 1210 Bruxelles, rue du Méridien 10, l'ASBL « Vie féminine
Middaglijnstraat 10, de VZW « Vie féminine », met maatschappelijke
zetel te 1030 Brussel, Poststraat 111, de vzw « Ligue des Familles », », dont le siège social est établi à 1030 Bruxelles, rue de la Poste
met maatschappelijke zetel te 1050 Brussel, 111, l'ASBL « Ligue des Familles », dont le siège social est établi à
Troonstraat 127, Damien Dodemont, wonende te 1315 Incourt, rue de 1050 Bruxelles, rue du Trône 127, Damien Dodemont, demeurant à 1315
Longpré 15, Dominique Rogiers, wonende te 1150 Brussel, Horizonlaan 7, Incourt, rue de Longpré 15, Dominique Rogiers, demeurant à 1150
en Béatrice Maes, wonende te 6870 Saint-Hubert, Monastère Notre-Dame Bruxelles, avenue de l'Horizon 7, et Béatrice Maes, demeurant à 6870
Saint-Hubert, Monastère Notre-Dame de Hurtebise 2, ont introduit un
de Hurtebise 2, beroep tot gehele of gedeeltelijke (artikelen 7, 42 en recours en annulation totale ou partielle (articles 7, 42 et 44) de la
44) vernietiging ingesteld van de wet van 27 april 2007 betreffende de loi du 27 avril 2007 réformant le divorce (publiée au Moniteur belge
hervorming van de echtscheiding (bekendgemaakt in het Belgisch
Staatsblad van 7 juni 2007). du 7 juin 2007).
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen en van het onderwerp van het Quant aux dispositions attaquées et à l'objet du recours
beroep B.1.1. Artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij B.1.1. L'article 301 du Code civil, tel qu'il a été remplacé par
artikel 7 van de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van l'article 7 de la loi du 27 avril 2007 réformant le divorce, dispose :
de echtscheiding, bepaalt :
« [...] « [...]
§ 4. De duur van de uitkering mag niet langer zijn dan die van het § 4. La durée de la pension ne peut être supérieure à celle du
huwelijk. mariage.
In geval van buitengewone omstandigheden, kan de rechtbank de termijn En cas de circonstances exceptionnelles, si le bénéficiaire démontre
verlengen, indien de uitkeringsgerechtigde aantoont dat hij bij het qu'à l'expiration du délai visé à l'alinéa 1er, il reste, pour des
verstrijken van de in het eerste lid bedoelde termijn, om redenen raisons indépendantes de sa volonté, dans un état de besoin, le
onafhankelijk van zijn wil, nog steeds in staat van behoefte verkeert.
In dit geval beantwoordt het bedrag van de uitkering aan het bedrag tribunal peut prolonger le délai. Dans ce cas, le montant de la
dat noodzakelijk is om de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde te dekken. pension correspond au montant nécessaire pour couvrir l'état de besoin
[...] ». du bénéficiaire ».
B.1.2. Artikel 42 van de voormelde wet bepaalt : B.1.2. L'article 42 de la loi précitée dispose :
« [...] « [...]
§ 5. Artikel 301, § 4, van hetzelfde Wetboek, zoals gewijzigd bij § 5. L'article 301, § 4, du même Code, modifié par l'article 7, est
artikel 7, is van toepassing op de uitkeringen tot levensonderhoud, applicable aux pensions alimentaires fixées par un jugement antérieur
die zijn vastgesteld door een vonnis dat voorafgaat aan de à l'entrée en vigueur de celle-ci.
inwerkingtreding van deze wet.
Indien de duur van de uitkering niet werd bepaald, neemt de in artikel Si la durée de cette pension n'a pas été déterminée, le délai de
301, § 4, bepaalde termijn een aanvang op de datum van de l'article 301, § 4, prend cours à la date de l'entrée en vigueur de la
inwerkingtreding van deze wet. présente loi.
Indien de duur van de uitkering werd bepaald, blijft deze duur van Si la durée de la pension a été déterminée, cette durée demeure
toepassing, zonder dat ze de beperking waarin wordt voorzien in het d'application, sans qu'elle puisse excéder la limite prévue à l'alinéa
tweede lid kan overschrijden. 2.
[...] ». [...] ».
B.1.3. Artikel 44 van de voormelde wet bepaalt : B.1.3. L'article 44 de la loi précitée dispose :
« Deze wet treedt in werking op 1 september 2007 ». « La présente loi entre en vigueur le 1er septembre 2007 ».
B.2. Volgens de memorie van toelichting is de hervorming van het echtscheidingsrecht geïnspireerd op de conclusies van de in 2004 gehouden Staten-generaal van het Gezin, waarin met name werd gesuggereerd een maximumtermijn vast te leggen met betrekking tot de uitkering tot levensonderhoud, waarbij die beperking een « belangrijk logisch gevolg [is] van het feit dat men de uitkering onafhankelijk van elke fout zou kunnen toekennen ». De wetgever heeft geoordeeld dat het « minst willekeurig lijkt om de maximumtermijn voor het betalen van een uitkering tot levensonderhoud na de echtscheiding te bepalen op de termijn van het samenleven », wat billijk leek aangezien « het voor een behoeftige echtgenoot die reeds een bepaalde leeftijd heeft veel moeilijker [is] om de maatschappelijke draad weer op te nemen dan B.2. La réforme du droit du divorce s'inspire, selon l'exposé des motifs, des conclusions des Etats généraux des familles, tenus en 2004, qui suggéraient, notamment, de fixer un délai maximum quant à la pension alimentaire, cette limitation étant un « corollaire important au fait qu'elle pourrait être due indépendamment de toute faute ». Le législateur a estimé que « le moins arbitraire serait de considérer que le délai maximum pour le paiement d'une pension alimentaire après divorce serait le délai de durée de la vie commune », ce qui paraissait équitable car « il est plus difficile à un conjoint dans le
voor een jonge persoon » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC besoin qui a un certain âge de se reclasser qu'à une jeune personne »
51-2341/001, pp. 9 en 10). Het in de tijd beperkte karakter van de (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2341/001, pp. 9 et 10). Le
uitkering kan daarenboven worden verklaard door de bekommernis « de caractère limité dans le temps de la pension peut par ailleurs
uitkeringsgerechtigde ertoe [aan te zetten] [...] nieuwe
bestaansmiddelen aan te boren, iets wat hij misschien zal hebben s'expliquer par le souci d'« inciter le créancier à retrouver de
veronachtzaamd in de wetenschap dat de uitkering niet in de tijd nouvelles sources de revenus, ce qu'il aura peut-être négligé de faire
beperkt is » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2341/018, p. 103). sachant la durée illimitée » (ibid ., DOC 51-2341/018, p. 103).
B.3. Het beroep beoogt de vernietiging van de voormelde bepalingen. B.3. Le recours tend à l'annulation des dispositions précitées. Il
Uit de uiteenzetting van het middel blijkt echter dat de verzoekende ressort toutefois de l'exposé du moyen que les parties requérantes
partijen niet de nieuwe regeling inzake onderhoudsuitkering na n'attaquent pas la nouvelle réglementation en matière de pension
echtscheiding, vervat in artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek, als alimentaire après divorce, contenue à l'article 301 du Code civil, en
zodanig aanvechten, doch slechts de werking van die nieuwe regeling in tant que telle, mais uniquement l'effet de cette nouvelle
de tijd, zoals ze is vastgesteld bij artikel 42, § 5, van de bestreden wet. réglementation dans le temps, telle qu'elle est réglée par l'article 42, § 5, de la loi attaquée.
Ten gronde Quant au fond
B.4. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de B.4. Les parties requérantes prennent un moyen unique de la violation
schending, door artikel 42, § 5, van de voormelde wet van 27 april par l'article 42, § 5, de la loi précitée du 27 avril 2007 des
2007, van de artikelen 10, 11 en 11bis van de Grondwet, al dan niet in articles 10, 11 et 11bis de la Constitution, lus isolément ou en
samenhang gelezen met de artikelen 6 en 8 van het Europees Verdrag combinaison avec les articles 6 et 8 de la Convention européenne des
voor de rechten van de mens, met artikel 1 van het Eerste Aanvullend droits de l'homme, avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel
Protocol bij dat Verdrag, met de artikelen 22 en 23 van de Grondwet, à cette Convention, avec les articles 22 et 23 de la Constitution,
met de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen avec la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter contre la discrimination
vrouwen en mannen en met de algemene beginselen van het recht op entre les femmes et les hommes et avec les principes généraux du droit
eerbiediging van het gezag van gewijsde, op eerbiediging van de au respect de l'autorité de la chose jugée, au respect des droits
verworven rechten, op eerbiediging van de rechten van de verdediging acquis, au respect des droits de la défense et au respect de la
en op eerbiediging van het gewettigd vertrouwen en de rechtszekerheid. confiance légitime et de la sécurité juridique. Elles dénoncent deux
Zij klagen twee discriminaties aan. discriminations.
Met betrekking tot de eerste aangevoerde discriminatie En ce qui concerne la première discrimination alléguée
B.5. De verzoekende partijen voeren aan dat de wetgever, met de B.5. Les parties requérantes font valoir qu'en instaurant la nouvelle
invoering van de nieuwe regeling inzake onderhoudsuitkering, twee réglementation en matière de pension alimentaire, le législateur
categorieën van personen die zich in een fundamenteel verschillende traite de la même manière deux catégories de personnes se trouvant
situatie bevinden, op dezelfde wijze behandelt : enerzijds, diegenen dans une situation fondamentalement différente : d'une part, celle des
die, aangezien zij vóór de inwerkingtreding van de wet betreffende de personnes qui, s'étant mariées avant l'entrée en vigueur de la loi
hervorming van de echtscheiding in het huwelijk zijn getreden, keuzes réformant le divorce, ont pu faire des choix conduisant un époux à
hebben kunnen maken waarbij één echtgenoot uit werken gaat terwijl de andere zich met de kinderen en met het gezin zou bezighouden, waarbij de laatstgenoemde op gewettigde wijze kon vertrouwen op de omstandigheid dat hij bij een echtscheiding een uitkering tot levensonderhoud zou genieten zolang zijn financiële situatie, precair geworden door de gezinskeuze die hij had gemaakt, niet aanzienlijk zou zijn verbeterd; anderzijds, diegenen die, aangezien zij in het huwelijk treden na de inwerkingtreding van de nieuwe wet, weten waaraan zij zich te houden hebben wat betreft de gevolgen van die wet ten aanzien van hun rechten op een uitkering tot levensonderhoud in het geval van een echtscheiding. Die situatie zou bovendien een onrechtstreekse discriminatie uitmaken ten nadele van de vrouwen, aangezien zij, in de overgrote meerderheid van de gevallen, diegenen zijn die ervoor hebben gekozen niet te werken of zulks enkel deeltijds te doen, wat door officiële statistieken wordt bevestigd. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie verzet zich niet ertegen dat de wetgever terugkomt op zijn oorspronkelijke doelstellingen om er andere na te streven. In het algemeen trouwens moet de overheid haar beleid kunnen aanpassen aan de wisselende vereisten van het algemeen belang. B.7. Indien de wetgever een beleidswijziging noodzakelijk acht, vermag hij te oordelen dat die beleidswijziging met onmiddellijke ingang moet worden doorgevoerd en is hij in beginsel niet ertoe gehouden in een travailler pendant que l'autre s'occuperait des enfants et du ménage, le second étant légitimement rassuré par la circonstance qu'en cas de divorce, il bénéficierait d'une pension alimentaire aussi longtemps que sa situation financière, précarisée par le choix familial qu'il avait opéré, ne se serait pas nettement améliorée; d'autre part, celle des personnes qui, se mariant après l'entrée en vigueur de la loi nouvelle, savent à quoi s'en tenir quant aux effets de celle-ci sur leurs droits à une pension alimentaire en cas de divorce. Cette situation constituerait en outre une discrimination indirecte au détriment des femmes, puisqu'elles sont, dans l'immense majorité des cas, celles qui ont fait le choix de ne pas travailler ou de ne le faire qu'à temps partiel, ce que confirment des statistiques officielles. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination ne s'oppose pas à ce que le législateur revienne sur ses objectifs initiaux pour en poursuivre d'autres. D'une manière générale, les pouvoirs publics doivent d'ailleurs pouvoir adapter leur politique aux circonstances changeantes de l'intérêt général. B.7. Si le législateur estime qu'un changement de politique s'impose, il peut décider de lui donner un effet immédiat et, en principe, il
overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet n'est pas tenu de prévoir un régime transitoire. Les articles 10 et 11
zijn slechts geschonden indien de overgangsregeling of de afwezigheid daarvan tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Dat laatste is het geval wanneer de rechtmatige verwachtingen van een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen worden miskend zonder dat een dwingende reden van algemeen belang voorhanden is die het ontbreken van een overgangsregeling kan verantwoorden. B.8. De toetreding tot het huwelijk doet voor de personen die in het huwelijk treden niet de rechtmatige verwachting ontstaan dat de wettelijke regeling inzake echtscheiding op hen van toepassing zal blijven, zelfs al oordeelt de wetgever dat hij ze dient te wijzigen om redenen van algemeen belang. de la Constitution ne sont violés que si le régime transitoire ou son absence entraîne une différence de traitement insusceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Tel est le cas lorsqu'il est porté atteinte aux attentes légitimes d'une catégorie de justiciables sans qu'un motif impérieux d'intérêt général puisse justifier l'absence d'un régime transitoire. B.8. Le mariage ne fait pas naître pour les personnes qui se marient l'espoir légitime que la réglementation légale en matière de divorce continuera à leur être appliquée même si le législateur estime devoir la modifier pour des motifs d'intérêt général.
Artikel 44 van de wet van 27 april 2007 bepaalt dat die wet in werking L'article 44 de la loi du 27 avril 2007 dispose que celle-ci entre en
treedt op 1 september 2007. Overeenkomstig artikel 2 van het vigueur le 1er septembre 2007. Conformément à l'article 2 du Code
Burgerlijk Wetboek is de nieuwe wet van toepassing op de toekomstige civil, la loi nouvelle s'applique aux effets futurs de situations nées
gevolgen van onder het stelsel van de vroegere wet ontstane situaties sous le régime de la loi antérieure qui se produisent ou se prolongent
die zich voordoen of zich voortzetten onder de gelding van de nieuwe sous l'empire de la loi nouvelle, pour autant que cette application ne
wet, voor zover die toepassing geen afbreuk doet aan onherroepelijk porte pas atteinte à des droits irrévocablement fixés.
vastgestelde rechten. B.9. De personen die in het huwelijk waren getreden bij de B.9. Les personnes qui étaient mariées lors de l'entrée en vigueur de
inwerkingtreding van de wet van 27 april 2007 en die, op die datum, la loi du 27 avril 2007 et qui, à cette date, n'ont entamé aucune
geen enkele echtscheidingsprocedure hebben opgestart, hebben niet het
onherroepelijke recht verworven uit de echt te kunnen scheiden met procédure de divorce, n'ont pas acquis le droit irrévocable de pouvoir
toepassing van de bepalingen van de vroegere wet. divorcer en application des dispositions de la loi ancienne.
B.10. Aangezien de vordering tot echtscheiding die zij met toepassing van de nieuwe wet zouden instellen, door de bepalingen van die wet zal worden geregeld, zal hun recht op een uitkering tot levensonderhoud eveneens door de nieuwe wet worden geregeld, zonder dat de in het middel aangevoerde bepalingen zijn geschonden. B.11. Voor zover erin wordt aangeklaagd dat de bestreden bepalingen de personen die onder de gelding van de nieuwe wet uit de echt scheiden, op dezelfde manier behandelen, zonder een onderscheid te maken naargelang zij vóór of na de inwerkingtreding van die wet in het huwelijk zijn getreden, is het middel niet gegrond. Met betrekking tot de tweede aangevoerde discriminatie B.12. De verzoekende partijen doen gelden dat door de beperking van de B.10. Dès lors que l'action en divorce qu'elles introduiraient en application de la loi nouvelle sera régie par les dispositions de celle-ci, leur droit à une pension alimentaire sera également régi par la loi nouvelle, sans que soient violées les dispositions invoquées au moyen. B.11. Dans la mesure où il reproche aux dispositions attaquées de traiter de la même manière les personnes qui divorcent sous l'empire de la nouvelle loi, sans distinguer si elles se sont mariées avant ou après l'entrée en vigueur de celle-ci, le moyen n'est pas fondé. En ce qui concerne la seconde discrimination alléguée B.12. Les parties requérantes font valoir qu'en rendant immédiatement
duur van de uitkering tot levensonderhoud onmiddellijk van toepassing applicable la limitation de la durée de la pension alimentaire, même à
te maken, zelfs op de uitkeringen die zijn toegekend bij vóór de l'égard des pensions accordées par des décisions judiciaires devenues
inwerkingtreding van de bestreden wet definitief geworden rechterlijke définitives avant l'entrée en vigueur de la loi attaquée, le
beslissingen, de wetgever de in B.3 vermelde bepalingen schendt, in législateur viole les dispositions mentionnées en B.3, plus
het bijzonder in zoverre op discriminerende wijze afbreuk is gedaan particulièrement en ce qu'il est porté une atteinte discriminatoire à
aan het gezag van gewijsde dat met die rechterlijke beslissingen l'autorité de chose jugée s'attachant à ces décisions judiciaires,
gepaard gaat, alsook aan de gewettigde verwachtingen van de personen ainsi qu'aux attentes légitimes des personnes qui les avaient
die ze hadden verkregen. obtenues.
B.13. Artikel 42 van de wet van 27 april 2007 stelt de B.13. L'article 42 de la loi du 27 avril 2007 définit les dispositions
overgangsbepalingen vast die met name betrekking hebben op het nieuwe
artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek, dat de vroegere regeling van transitoires qui concernent, notamment, le nouvel article 301 du Code
de na echtscheiding verschuldigde uitkering tot levensonderhoud heeft civil, lequel a modifié le régime antérieur de la pension alimentaire
gewijzigd. due après le divorce.
Wat betreft het recht op een uitkering van personen die op grond van
bepaalde feiten uit de echt zijn gescheiden vóór de inwerkingtreding Pour ce qui concerne le droit à une pension de personnes qui ont
van de wet, heeft de nieuwe wet geen gevolgen voor dat recht dat divorcé pour cause déterminée avant l'entrée en vigueur de la loi, la
definitief is verworven of uitgesloten op de dag van de loi nouvelle est sans effet sur ce droit définitivement acquis ou
inwerkingtreding ervan (artikel 42, § 3). exclu au jour de son entrée en vigueur (article 42, § 3).
De duur van de uitkering, toegekend vóór 1 september 2007, de datum En revanche, en ce qui concerne la durée de la pension, accordée avant
van inwerkingtreding van de wet, kan daarentegen niet langer zijn dan le 1er septembre 2007, date d'entrée en vigueur de la loi, cette durée
de duur van het huwelijk met toepassing van artikel 42, § 5, van de ne peut être supérieure à la durée du mariage en application de
bestreden wet, dat verwijst naar het nieuwe artikel 301, § 4, van het l'article 42, § 5, de la loi attaquée, qui renvoie à l'article 301, §
Burgerlijk Wetboek. Die beperking is dus zelfs van toepassing op de 4, nouveau du Code civil. Cette limitation s'applique donc même aux
uitkeringen na echtscheiding die zijn vastgesteld bij een vonnis dat pensions après divorce fixées par un jugement devenu définitif avant
definitief is geworden vóór de inwerkingtreding van de wet. l'entrée en vigueur de la loi.
Indien de uitkering werd toegekend voor onbepaalde duur, wordt ze Si la pension a été accordée pour une durée indéterminée, elle devient
beperkt in de tijd en kan de duur ervan niet langer zijn dan de duur limitée dans le temps et sa durée ne peut être supérieure à la durée
van het huwelijk, waarbij die duur ingaat op de datum van de du mariage, cette durée prenant cours à la date de l'entrée en vigueur
inwerkingtreding van de nieuwe wet, namelijk 1 september 2007. Indien de la loi nouvelle, soit le 1er septembre 2007. Si la pension a été
de uitkering werd toegekend voor een bepaalde duur, blijft ze van accordée pour une durée déterminée, celle-ci demeure d'application
toepassing zonder echter een duur die gelijk is aan die van het sans toutefois pouvoir excéder une durée égale à celle du mariage,
huwelijk, die ook op 1 september 2007 ingaat, te kunnen overschrijden. cette durée prenant cours, elle aussi, le 1er septembre 2007. Enfin,
Ten slotte kan een verlenging van de duur van de uitkering worden une prolongation de la durée de la pension peut être accordée par le
toegekend door de rechter, voor buitengewone omstandigheden, met juge, pour des circonstances exceptionnelles, en application du même
toepassing van hetzelfde nieuwe artikel 301, § 4, van het Burgerlijk article 301, § 4, nouveau du Code civil, et aux conditions fixées par
Wetboek, en onder de bij die bepaling vastgestelde voorwaarden. cette disposition.
B.14. Die door de wetgever gewenste uitzondering werd verantwoord B.14. Cette exception, voulue par le législateur, a été justifiée par
doordat, aangezien het een regel met betrekking tot een termijn
betreft, men diende aan te nemen dat ze een procedureregel was en le fait que, s'agissant d'une règle relative à un délai, il fallait
bijgevolg, volgens de regels van het overgangsrecht, onmiddellijk van considérer qu'elle était une règle de procédure et, partant, selon les
toepassing was, zelfs op de echtscheidingen uitgesproken vóór de règles du droit transitoire, applicable immédiatement, même aux
inwerkingtreding van de nieuwe wet. Zo preciseerde de minister van divorces prononcés avant l'entrée en vigueur de la loi nouvelle.
Justitie : Ainsi, la ministre de la Justice précisa-t-elle :
« [...] men [past] de algemene beginselen van het overgangsrecht [toe] « [...] l'on applique les principes généraux du droit transitoire,
[...], zoals men dat overigens in 1998 heeft gedaan voor de nieuwe wet comme on l'avait d'ailleurs fait en 1998 pour la nouvelle loi sur la
betreffende de verjaring. prescription.
Dat is de enige oplossing die de rechten van de partijen met elkaar C'est la seule solution qui permette de concilier les droits des
verzoent en die het gelijkheidsbeginsel respecteert » (Parl. St., parties et qui soit conforme au principe d'égalité » (Doc. parl.,
Senaat, 2006-2007, nr. 3-2068/4, p. 89). Sénat, 2006-2007, n° 3-2068/4, p. 89).
Over dat standpunt werd lang gediscussieerd. Zo wierp een senatrice Cette opinion a été longuement discutée. Ainsi, une sénatrice a-t-elle
het volgende op : objecté :
« [...] een wet die de manier regelt waarop men het bedrag van de « [...] une loi qui règle la manière dont on fixe le montant de la
onderhoudsuitkering vaststelt [is] geen procedurewet [...], maar een pension alimentaire n'est pas une loi de procédure, mais de fond. Le
wet ten gronde. Het overgangsrecht waarover de minister het heeft droit transitoire invoqué par la ministre ne s'applique donc pas en
geldt dus in dit geval niet. l'occurrence.
Waarom bestaan er overigens alleen overgangsbepalingen voor artikel De plus, pourquoi seul l'article 301, § 4, c'est-à-dire la durée de la
301, § 4, dit wil zeggen voor de looptijd van de onderhoudsuitkering ? pension alimentaire, fait-il l'objet de dispositions transitoires ?
Wat met de toepassing van het overgangsrecht op het principe van de Quid de l'application de cette règle de droit transitoire pour le
uitkering zelf en op de berekening ervan ? » (ibid., p. 90). principe même de la pension et pour son calcul ? » (ibid., p. 90).
De minister heeft geantwoord « [...] dat een afwijking van de algemene La ministre a répondu « que, si l'on s'écarte des principes généraux
principes van het overgangsrecht aanleiding zal geven tot problemen en matière de droit transitoire, cela suscitera des difficultés devant
voor het Arbitragehof » (ibid., p. 90). la Cour d'arbitrage » (ibid., p. 90).
Een in de Senaat ingediend amendement om paragraaf 5 van artikel 42 te Un amendement, déposé au Sénat, tendant à supprimer le paragraphe 5 de
schrappen, werd verworpen. Het werd met name verantwoord door de l'article 42, a été rejeté. Il était justifié notamment par la
volgende overweging : considération suivante :
« Deze bepaling doet afbreuk aan het gezag van gewijsde onder de « Cette disposition porte atteinte au principe de l'autorité de la
vorige wet. Het principe is dat beslissingen genomen voor de chose jugée sous la loi ancienne. En vertu de ce principe, les
inwerkingtreding van de wet betreffende de alimentatie, niet kunnen décisions rendues avant l'entrée en vigueur de la loi en ce qui
concerne les pensions alimentaires ne peuvent être remises en cause.
worden herzien. Als de alimentatie in het verleden door de geldende Si la durée de la pension alimentaire n'a pas été fixée par le passé
wetgeving niet werd beperkt in de tijd, kan zij nu ook niet vanaf de en vertu de la législation en vigueur, il n'est pas admissible qu'elle
puisse être par la suite limitée à la durée du mariage, et ce, à dater
datum van inwerkingtreding van de nieuwe wet, worden beperkt tot de de l'entrée en vigueur de la nouvelle loi. Une telle remise en cause
duur van het huwelijk. Dit zou onbillijk zijn jegens de partijen die surprendrait de manière inéquitable les parties dont les droits
hun rechten hebben verkregen krachtens de oude wetgeving » (Parl. St., auraient été fixés en vertu de l'ancienne législation » (Doc. parl.,
Senaat, 2006-2007, nr. 3-2068/2, amendement nr. 35, p. 32). Sénat, 2006-2007, n° 3-2068/2, amendement n° 35, p. 32).
B.15. De bestreden bepalingen zouden in geen geval ertoe mogen leiden B.15. Les dispositions attaquées ne pourraient en aucun cas aboutir à
rechterlijke beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan, in mettre en cause des décisions judiciaires passées en force de chose
het geding te brengen. Indien zij een dergelijke doelstelling zouden jugée. Si elles poursuivaient un tel objectif, elles violeraient les
hebben, zouden zij de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elles priveraient une
doordat zij aan een categorie van personen het voordeel van
rechterlijke beslissingen die definitief zijn geworden, zouden catégorie de personnes du bénéfice de décisions judiciaires devenues
ontzeggen, wat door geen enkele omstandigheid kan worden verantwoord. définitives, ce qu'aucune circonstance ne peut justifier.
B.16. Indien in de beslissing tot toekenning van een uitkering tot B.16. Si la décision accordant une pension alimentaire avait fixé la
levensonderhoud de duur van die uitkering werd vastgesteld, schendt
artikel 42, § 5, derde lid, van de bestreden wet het gezag van durée de celle-ci, l'article 42, § 5, alinéa 3, de la loi attaquée
gewijsde aangezien het bepaalt dat die duur « van toepassing [blijft], viole l'autorité de la chose jugée puisqu'il dispose que cette durée «
zonder dat ze de beperking waarin wordt voorzien in het tweede lid kan demeure d'application, sans qu'elle puisse excéder la limite prévue à
overschrijden », met andere woorden dat die duur niet langer kan zijn l'alinéa 2 », c'est-à-dire qu'elle ne peut être supérieure à la durée
dan de duur van het huwelijk, waarbij die termijn een aanvang neemt op du mariage, ce délai commençant à courir à la date d'entrée en vigueur
de datum van inwerkingtreding van de wet. de la loi.
B.17. Indien in de beslissing tot toekenning van een uitkering tot B.17. Si la décision accordant une pension alimentaire n'avait pas
levensonderhoud geen duur werd vastgesteld, kon die beslissing door de
rechter worden gewijzigd onder de voorwaarden van het vroegere artikel fixé de durée, elle pouvait être modifiée par le juge dans les
301, § 3, van het Burgerlijk Wetboek, dat bepaalde : conditions de l'ancien article 301, § 3, du Code civil, qui disposait
« Indien de uitkering, ingevolge omstandigheden onafhankelijk van de : « § 3. Si, par suite de circonstances indépendantes de la volonté du
wil van de uitkeringsgerechtigde, in ruime mate ontoereikend is bénéficiaire de la pension, celle-ci n'est plus suffisante et ce dans
geworden om de in § 1 bedoelde toestand te waarborgen, kan de rechter une mesure importante pour sauvegarder la situation prévue au § 1er,
de uitkering verhogen. le tribunal peut augmenter la pension.
Indien de toestand van de uitkeringsgerechtigde een ingrijpende Si, par suite d'une modification sensible de la situation du
wijziging heeft ondergaan zodat het bedrag van de uitkering niet meer bénéficiaire, le montant de la pension ne se justifie plus, le
verantwoord is, kan de rechtbank de uitkering verminderen of opheffen. tribunal peut réduire ou supprimer la pension.
Dit geldt eveneens bij ingrijpende wijziging van de toestand van de Ceci vaut également en cas de modification sensible de la situation du
uitkeringsplichtige ingevolge omstandigheden onafhankelijk van zijn débiteur de la pension par suite de circonstances indépendantes de sa
wil ». volonté ».
Daaruit volgt dat de rechterlijke uitspraak waarbij een Il s'ensuit que la décision judiciaire qui a accordé une pension
onderhoudsuitkering werd toegekend, niet kan worden beschouwd als een alimentaire ne peut être considérée comme une décision faisant naître
beslissing die onherroepelijk vastgestelde rechten doet ontstaan. des droits irrévocablement fixés.
B.18. Door echter, onder voorbehoud van de toepassing van het vroegere B.18. Toutefois, en substituant au régime d'une pension illimitée dans
artikel 301, § 3, van het Burgerlijk Wetboek, de regeling van een in le temps, sous réserve de l'application de l'article 301, § 3, ancien
de tijd onbeperkte uitkering te vervangen door een regeling die de du Code civil, un régime qui met fin de plein droit à la pension après
uitkering van rechtswege beëindigt na een duur die gelijk is aan die
van het huwelijk, doet de wetgever op discriminerende wijze afbreuk une durée égale à celle du mariage, le législateur porte atteinte de
aan de gewettigde verwachtingen van de personen wier situatie onder de manière discriminatoire aux attentes légitimes des personnes dont la
gelding van de vroegere wet was vastgesteld en enkel onder de bij die situation avait été arrêtée sous l'empire de la loi ancienne et qui ne
wet vastgestelde voorwaarden kon worden gewijzigd. pouvait être modifiée que dans les conditions fixées par celle-ci.
B.19. Het nieuwe artikel 301, § 4, tweede lid, van het Burgerlijk B.19. Il est vrai que l'article 301, § 4, alinéa 2, nouveau du Code
Wetboek maakt het de rechtbank weliswaar mogelijk « de termijn [te] civil permet au tribunal de « prolonger le délai », en cas de «
verlengen », in geval van « buitengewone omstandigheden », indien de
uitkeringsgerechtigde aantoont dat hij bij het verstrijken van die circonstances exceptionnelles » si le bénéficiaire démontre qu'à
termijn « om redenen onafhankelijk van zijn wil, nog steeds in staat l'expiration de ce délai « il reste, pour des raisons indépendantes de
van behoefte verkeert ». In hetzelfde artikel wordt echter sa volonté, dans un état de besoin ». Mais le même article précise que
verduidelijkt dat « in dit geval [...] het bedrag van de uitkering « dans ce cas, le montant de la pension correspond au montant
[beantwoordt] aan het bedrag dat noodzakelijk is om de staat van
behoefte van de uitkeringsgerechtigde te dekken », met andere woorden nécessaire pour couvrir l'état de besoin du bénéficiaire »,
een bedrag dat meestal veel lager zal zijn dan het bedrag dat werd c'est-à-dire un montant qui sera, la plupart du temps, très inférieur
toegekend met toepassing van het vroegere artikel 301, § 1, van het à celui qui avait été accordé en application de l'article 301, § 1er,
Burgerlijk Wetboek. Volgens die bepaling diende de uitkering de ancien du Code civil. Selon cette disposition, la pension devait
uitkeringsgerechtigde in staat te stellen « rekening houdend met zijn permettre au bénéficiaire « compte tenu de ses revenus et
inkomsten en mogelijkheden, [...] in zijn bestaan te voorzien op een possibilités, d'assurer son existence dans des conditions équivalentes
gelijkwaardige wijze als tijdens het samenleven ». Het bedrag dat à celles dont il bénéficiait durant la vie commune ». Le montant
overeenstemt « met de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde correspondant à « l'état de besoin du bénéficiaire » est également
» is eveneens lager dan het bedrag dat wordt toegekend bij het nieuwe
artikel 301, § 3, van het Burgerlijk Wetboek, volgens hetwelk « de inférieur à celui qui est accordé par l'article 301, § 3, nouveau du
rechtbank [...] het bedrag van de onderhoudsuitkering vast [legt] die Code civil, selon lequel « le tribunal fixe le montant de la pension
ten minste de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde moet alimentaire qui doit couvrir au moins l'état de besoin du bénéficiaire
dekken » en die « rekening [dient te houden] met de inkomsten en » et qui doit tenir « compte des revenus et possibilités des conjoints
mogelijkheden van de echtgenoten en met de aanzienlijke terugval van et de la dégradation significative de la situation économique du
de economische situatie van de uitkeringsgerechtigde ». bénéficiaire ».
B.20. Hoewel de wetgever vermocht te beslissen dat, voor de met B.20. Si le législateur a pu décider que, pour les divorces prononcés
toepassing van de nieuwe wet uitgesproken echtscheidingen, de en application de la loi nouvelle, la pension alimentaire sera fixée
uitkering tot levensonderhoud zal worden bepaald binnen de bij die wet
vastgestelde beperkingen, met name met betrekking tot de duur ervan, dans les limites établies par celle-ci, notamment quant à sa durée, il
is het niet redelijk verantwoord diezelfde regeling toe te passen op n'est pas raisonnablement justifié d'appliquer ce même régime aux
de uitkeringen die, onder de gelding van de vroegere wet, zijn pensions accordées, sous l'empire de l'ancienne loi, par des décisions
toegekend bij vóór de inwerkingtreding van die wet definitief geworden judiciaires devenues définitives avant l'entrée en vigueur de
rechterlijke beslissingen. celle-ci.
B.21. In die mate is het middel gegrond. B.21. Dans cette mesure, le moyen est fondé.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
vernietigt artikel 42, § 5, van de wet van 27 april 2007 betreffende annule l'article 42, § 5, de la loi du 27 avril 2007 réformant le
de hervorming van de echtscheiding. divorce.
Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
de openbare terechtzitting van 3 december 2008. janvier 1989, à l'audience publique du 3 décembre 2008.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^