Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 116/2008 van 31 juli 2008 Rolnummer 4323 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van het decreet van het Waalse Gewest van 2 april 1998 houdende wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 116/2008 van 31 juli 2008 Rolnummer 4323 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van het decreet van het Waalse Gewest van 2 april 1998 houdende wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 116/2008 du 31 juillet 2008 Numéro du rôle : 4323 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 du décret de la Région wallonne du 2 avril 1998 modifiant la loi du 8 juillet 1976 organique des centres pu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 116/2008 van 31 juli 2008 Extrait de l'arrêt n° 116/2008 du 31 juillet 2008
Rolnummer 4323 Numéro du rôle : 4323
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van het decreet van En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 du décret
het Waalse Gewest van 2 april 1998 houdende wijziging van de organieke de la Région wallonne du 2 avril 1998 modifiant la loi du 8 juillet
wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor 1976 organique des centres publics d'aide sociale, posée par le
maatschappelijk welzijn, gesteld door de Raad van State. Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P.
rechters P. Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van
Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder Goey, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président
voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 175.714 van 12 oktober 2007 in zake Yolande Liebin Par arrêt n° 175.714 du 12 octobre 2007 en cause de Yolande Liebin
tegen de vereniging « Le Domaine » en in zake de vereniging « Le contre l'association « Le Domaine » et en cause de l'association « Le
Domaine » tegen het Waalse Gewest, in aanwezigheid van Yolande Liebin, Domaine » contre la Région wallonne, en présence de Yolande Liebin,
tussenkomende partij, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is partie intervenante, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 29 oktober 2007, heeft de Raad van State de volgende Cour le 29 octobre 2007, le Conseil d'Etat a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt het Waalse decreet van 2 april 1998, dat artikel 121 van de « Le décret wallon du 2 avril 1998 complétant l'article 121 de la loi
organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale
maatschappelijk welzijn aanvult, de bevoegdheidverdelende regels in viole-t-il les règles répartitrices de compétences en tant que, compte
zoverre het, rekening houdend met de verschillende statuten die zijn tenu des régimes juridiques différents établis d'une part par le
bepaald, enerzijds, in hoofdstuk XII van de wet van 8 juli 1976 en, chapitre XII de la loi du 8 juillet 1976 et d'autre part par la loi du
anderzijds, in de wet van 21 [lees : 27] juni 1921, afwijkt van de 21 [lire : 27] juin 1921, il déroge au régime de la loi du 21 [lire :
regeling bepaald in de wet van 21 [lees : 27] juni 1921, die onder de
bevoegdheid van de federale overheid valt ? ». 27] juin 1921 qui est de la compétence de l'autorité fédérale ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Bij artikel 31 van het Waalse decreet van 2 april 1998 « houdende B.1. L'article 31 du décret wallon du 2 avril 1998 « modifiant la loi
wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale »
centra voor maatschappelijk welzijn » wordt artikel 121 van de wet van complète l'article 121 de la loi du 8 juillet 1976 par un alinéa 2 qui
8 juli 1976 aangevuld met een tweede lid, dat luidt als volgt : dispose :
« De vereniging kan de rechtsvorm van een v.z.w. aannemen ». « L'association peut adopter la forme juridique de l'association sans
Dat artikel 121 is opgenomen in een hoofdstuk XII dat betrekking heeft but lucratif ». Cet article 121 est compris dans un chapitre XII relatif aux
op de verenigingen die door een openbaar centrum voor maatschappelijk
welzijn (hierna : OCMW) kunnen worden opgericht met een of meer andere associations qu'un centre public d'action sociale (ci-après : CPAS)
OCMW's, met andere openbare besturen of met rechtspersonen andere dan peut former avec un ou plusieurs autres CPAS, avec d'autres pouvoirs
die welke een winstoogmerk hebben, om een van de opdrachten uit te publics ou avec des personnes morales autres que celles qui ont un but
voeren die door die wet aan de centra zijn toevertrouwd (artikel 118 lucratif, pour réaliser une des tâches confiées aux centres par cette
van de wet van 8 juli 1976). loi (article 118 de la loi du 8 juillet 1976).
B.2. Het Hof wordt door de Raad van State ondervraagd over de B.2. La Cour est interrogée par le Conseil d'Etat sur la conformité
overeenstemming van artikel 31 van het Waalse decreet van 2 april 1998 aux règles répartitrices de compétence de l'article 31 du décret
met de bevoegdheidverdelende regels in zoverre het de verenigingen wallon du 2 avril 1998 en ce qu'il autorise les associations visées à
bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli 1976 toestaat de vorm van l'article 118 de la loi du 8 juillet 1976 à adopter la forme de
een vereniging zonder winstoogmerk (hierna : vzw) aan te nemen, maar l'association sans but lucratif (ci-après : ASBL), tout en leur
verplicht hen niettemin de bepalingen van hoofdstuk XII van de imposant de respecter les dispositions reprises au sein du chapitre
genoemde wet in acht te nemen, ook al zijn die onverenigbaar met de XII de ladite loi, même si elles sont incompatibles avec les règles
regels die zijn bepaald door de wet van 27 juni 1921 « betreffende de fixées par la loi du 27 juin 1921 « sur les associations sans but
verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen lucratif, les associations internationales sans but lucratif et les
zonder winstoogmerk en de stichtingen ». fondations ».
B.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding werd de in het geding B.3. Lors des travaux préparatoires, la disposition en cause fut
zijnde bepaling als volgt verantwoord : justifiée de la manière suivante :
« De intercommunale maatschappijen kunnen reeds de rechtsvorm van een « Les sociétés intercommunales peuvent déjà adopter la forme juridique
vereniging zonder winstoogmerk aannemen. de l'association sans but lucratif.
Vermits de in hoofdstuk XII bedoelde vereniging een publiekrechtelijke L'association visée au chapitre XII étant une personne morale de droit
rechtspersoon is van dezelfde aard als een intercommunale, wordt voor public de même nature que l'intercommunale, il est prévu de permettre
die vereniging in de mogelijkheid voorzien om, in voorkomend geval, de rechtsvorm van een vereniging zonder winstoogmerk aan te nemen. Het gaat uiteraard niet om een verplichting, maar louter om een mogelijkheid. Het bij hoofdstuk XII van de wet vastgestelde juridische stelsel is ietwat gedetailleerder dan dat van de intercommunales waarvoor eveneens maatregelen van toezicht en een meerderheidsvertegenwoordiging van de overheden zijn bepaald. Het stelsel van de vereniging voorziet niettemin in het opstellen van een eigen statuut. Bijgevolg kan de verwijzing naar het stelsel van de vereniging zonder winstoogmerk nuttig zijn. Overigens, in zoverre de Raad van State zelf suggereert, omwille van de duidelijkheid, de verenigingen vrij te maken van alle regels inzake beheer die van toepassing zijn op de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, behalve die welke toepasselijk zijn gemaakt door hoofdstuk XII, lijkt het aanwenden, als mogelijke referentie, van de regels vervat in de wet van 27 juni 1921 waarbij aan de verenigingen zonder winstoogmerk en aan de instellingen van openbaar nut rechtspersoonlijkheid wordt verleend, nog meer aangewezen. à celle-ci d'adopter, le cas échéant, la forme juridique de l'association sans but lucratif. Il ne s'agit évidemment pas d'une obligation mais d'une simple faculté. Le régime juridique établi par le chapitre XII de la loi est un peu plus précis que celui des intercommunales pour lesquelles des mesures de tutelle ainsi que la représentation majoritaire des autorités publiques sont également prévues. Le régime de l'association prévoit cependant la rédaction d'un statut propre. Dès lors, la référence au régime de l'association sans but lucratif peut apporter une référence utile. Par ailleurs, dans la mesure où le Conseil d'Etat suggère lui-même, dans un souci de clarté, de dégager les associations de toutes les règles d'administration applicables aux centres publics d'aide sociale sauf celles rendues applicables par le chapitre XII, l'utilisation au titre de référence possible des règles contenues dans la loi du 27 juin 1921 accordant la personnalité civile aux associations sans but lucratif et aux établissements d'utilité publique apparaît encore plus indiquée.
Overigens kan reeds worden bevestigd dat het huidige artikel 126, § 1, Au demeurant, il peut déjà être soutenu que l'article 126, § 1er,
van de wet van 8 juli 1976 waarvan sprake, reeds een voldoende grond actuel de la loi du 8 juillet 1976 dont question, constitue déjà un
vormt om toe te laten dat in de statuten het aannemen van de vorm van fondement suffisant pour permettre d'inscrire dans les statuts
de vereniging zonder winstoogmerk wordt ingeschreven » (Parl. St., l'adoption de la forme de l'association sans but lucratif » (Doc.
Waals Parlement, 1997-1998, nr. 332/1, pp. 17-18). parl., Parlement wallon, 1997-1998, n° 332/1, pp. 17-18).
De minister preciseerde nog het volgende : Le ministre précisa encore :
« [...] in het kader van de toewijzing van bevoegdheden aan de « [...] dans le cadre des attributions régionales, qui sont de
gewesten, die bevoegd zijn om de regels te bepalen betreffende de déterminer les règles d'organisation des CPAS, le projet réglemente
organisatie van de OCMW's, regelt het ontwerp de modaliteiten voor het les modalités d'association des CPAS qui sont des personnes morales de
verenigen van OCMW's, die publiekrechtelijke rechtspersonen zijn, en
doet het geen afbreuk aan de vrijheid van personen om zich te droit public, et ne porte pas atteinte à la liberté des personnes de
verenigen op grond van de wet van 27 juni 1921, die s'associer sur base de la loi du 27 juin 1921 qui accorde la
rechtspersoonlijkheid verleent aan de vzw's. personnalité juridique aux asbl.
[...] [...]
De statutaire vrijheid die, in het kader van hoofdstuk XII, door het La liberté statutaire qui est reconnue par le projet, dans le cadre du
ontwerp aan de verenigingen wordt toegekend, laat hun toe de vorm van chapitre XII, aux associations, leur permet de revêtir la forme asbl.
een vzw aan te nemen. Die verenigingen kunnen bijgevolg, met
inachtneming van de regels die bij hoofdstuk XII zijn vastgesteld, En conséquence, ces associations peuvent, dans le respect des règles
worden voorzien van een statuut dat uitgaat van de regels van de wet établies par le chapitre XII, être dotées d'un statut inspiré des
van 27 juni 1921 waarbij aan de vzw's rechtspersoonlijkheid wordt règles de la loi du 27 juin 1921 accordant la personnalité civile aux
verleend, naargelang zij al dan niet beslissen zich erop te baseren. asbl, selon qu'elles décident ou non de s'y référer.
Die vorm van een vzw kan overigens in overeenstemming worden gebracht Cette forme d'asbl se concilie d'ailleurs avec la possibilité pour
met de mogelijkheid, voor de vereniging, om als leden rechtspersonen l'association de comporter, à titre de membres, des personnes morales
zonder winstoogmerk op te nemen. n'ayant pas de but lucratif.
[...] [...]
Hoofdstuk XII van de organieke OCMW-wet vormt de harde kern, waarbij Le chapitre XII de la loi organique des CPAS constitue le noyau dur,
aanvullende bepalingen kunnen worden geput uit de wet op de vzw's, om des dispositions complémentaires pouvant être puisées dans la loi sur
de statuten van de vereniging op te stellen » (Parl. St., Waals les asbl afin de rédiger les statuts de l'association » (Doc. parl.,
Parlement, 1997-1998, nr. 332/23, pp. 24-25). Parlement wallon, 1997-1998, n° 332/23, pp. 24-25).
B.4. Krachtens artikel 5, § 1, II, 2°, van de bijzondere wet van 8 B.4. En vertu de l'article 5, § 1er, II, 2°, de la loi spéciale du 8
augustus 1980 tot hervorming der instellingen, zijn de gemeenschappen août 1980 de réformes institutionnelles, les communautés sont
bevoegd voor het beleid inzake maatschappelijk welzijn, met inbegrip compétentes en ce qui concerne la politique d'aide sociale, en ce
van de organieke regels betreffende de openbare centra voor compris les règles organiques relatives aux centres publics d'aide
maatschappelijk welzijn, onder voorbehoud van de uitzonderingen die in sociale, sous réserve des exceptions limitativement énumérées par la
dezelfde bepaling limitatief zijn opgesomd. même disposition.
Overeenkomstig artikel 138 van de Grondwet en artikel 3, 7°, van de Conformément à l'article 138 de la Constitution et à l'article 3, 7°,
decreten II tot toekenning van de uitoefening van sommige bevoegdheden des décrets II attribuant l'exercice de certaines compétences de la
van de Franse Gemeenschap aan het Waalse Gewest en de Franse Communauté française à la Région wallonne et à la Commission
Gemeenschapscommissie, die werden aangenomen door de Franse communautaire française, adoptés par la Communauté française le 19
Gemeenschap op 19 juli 1993, door het Waalse Gewest op 22 juli 1993 en juillet 1993, par la Région wallonne le 22 juillet 1993 et par la
door de Franse Gemeenschapscommissie op 22 juli 1993, oefenen het Commission communautaire française le 22 juillet 1993, la Région
Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie - de eerstgenoemde op wallonne et la Commission communautaire française, la première sur le
het grondgebied van het Franse taalgebied en de laatstgenoemde op het
grondgebied van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad - de territoire de la région de langue française et la seconde sur le
bevoegdheden van de Gemeenschap uit, meer bepaald wat betreft de territoire de la région bilingue de Bruxelles-Capitale, exercent les
bijstand aan personen, bedoeld in artikel 5, § 1, II, van de compétences de la Communauté notamment en ce qui concerne l'aide aux
bijzondere wet van 8 augustus 1980, met uitzondering van de normen tot personnes, visée à l'article 5, § 1er, II, de la loi spéciale du 8
bepaling van de categorieën van ten laste genomen gehandicapten, van août 1980, à l'exception des normes déterminant les catégories de
wat behoort tot de opdrachten die zijn toegewezen aan de « Office de handicapés pris en charge, de ce qui relève des missions confiées à
la Naissance et de l'Enfance », van de jeugdbescherming en van de l'Office de la naissance et de l'enfance, de la protection de la
sociale hulpverlening aan gedetineerden. jeunesse et de l'aide sociale aux détenus.
B.5.1. Door de verenigingen die worden beoogd in artikel 118 van de B.5.1. En soumettant les associations visées à l'article 118 de la loi
wet van 8 juli 1976, te onderwerpen aan het geheel van de bepalingen du 8 juillet 1976 à l'ensemble des dispositions du chapitre XII de
van hoofdstuk XII van die wet, zelfs indien zij de rechtsvorm van een cette loi, même si elles adoptent la forme juridique d'une ASBL, le
vzw aannemen, heeft de Waalse decreetgever bij het uitoefenen van zijn législateur décrétal wallon a, dans l'exercice de ses compétences,
bevoegdheden de toepassing gehandhaafd, op die verenigingen, van de maintenu applicables à ces associations les règles de contrôle qu'il a
controleregels die hij essentieel achtte om een goede werking van de jugées essentielles pour garantir le bon fonctionnement des missions
hun toevertrouwde opdrachten van openbare dienstverlening te de service public qui leur sont confiées. Il a ainsi prévu
waarborgen. Zo voorzag hij in de goedkeuring van de statuten van de l'approbation des statuts de l'association par les conseils communaux
vereniging door de betrokken gemeente- en provincieraden, in de et provinciaux concernés, l'attribution obligatoire de la majorité des
verplichte toekenning van de meerderheid van de stemmen aan de voix aux personnes de droit public associées, l'organisation d'un
geassocieerde publiekrechtelijke rechtspersonen, in een
toezichtsregeling voor de beraadslagingen van de vereniging, en in de régime de tutelle sur les délibérations de l'association ainsi que la
mogelijkheid, voor de Regering, om de ontbinding van de vereniging uit faculté pour le Gouvernement de prononcer la dissolution de
te spreken. l'association.
B.5.2. Zodoende heeft de decreetgever geen afbreuk gedaan aan de B.5.2. En procédant de la sorte, le législateur décrétal n'a pas
bevoegdheid van de federale wetgever inzake verenigingsrecht. empiété sur la compétence du législateur fédéral en matière de droit
De afwijkingen van de wet van 27 juni 1921 waarin hoofdstuk XII van de des associations. En effet, les dérogations à la loi du 27 juin 1921 prévues par le
wet van 8 juli 1976 voorziet, hebben immers uitsluitend betrekking op chapitre XII de la loi du 8 juillet 1976 concernent uniquement les
de verenigingen bedoeld in artikel 118 van die wet, en kunnen worden associations visées à l'article 118 de cette loi et se justifient en
verantwoord door de opdrachten van openbare dienstverlening die zij op
zich nemen bij de uitvoering van het beleid inzake maatschappelijk raison des missions de service public que celles-ci assument dans la
welzijn dat door de Waalse decreetgever wordt gevoerd. Die afwijkingen mise en oeuvre de la politique d'aide sociale menée par le législateur
raken niet aan het gemene recht inzake verenigingen en wijzigen décrétal wallon. Elles ne touchent donc pas au droit commun des
evenmin op algemene wijze de wet van 27 juni 1921, maar passen in het associations et ne modifient pas de manière générale la loi du 27 juin
kader van de bekommernis van de decreetgever om ter zake een zo 1921 mais s'inscrivent dans le souci du législateur décrétal d'édicter
volledig mogelijke reglementering sui generis uit te vaardigen. en la matière une réglementation sui generis la plus complète possible.
B.5.3. Hoewel die werkwijze ertoe kan leiden dat de verenigingen B.5.3. Si cette manière de procéder peut aboutir à soumettre les
bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli 1976 die de vorm van een associations visées à l'article 118 de la loi du 8 juillet 1976 ayant
vzw hebben aangenomen, worden onderworpen aan een regeling die grondig pris la forme d'une ASBL à un régime sensiblement différent de celui
verschilt van de regeling die in principe voor de vzw's geldt, volgt qui est en principe applicable aux ASBL, il ne s'ensuit pas que le
daaruit niet dat de decreetgever, door bepalingen aan te nemen die législateur décrétal ait excédé ses compétences en adoptant des
afwijken van de voormelde wet van 27 juni 1921, zijn bevoegdheden dispositions qui dérogent à la loi du 27 juin 1921 précitée.
heeft overschreden.
De Grondwetgever en de bijzondere wetgever hebben immers, voor zover Le Constituant et le législateur spécial, pour autant qu'ils n'en
zij er niet anders over hebben beschikt, aan de gemeenschappen en de aient pas disposé autrement, ont en effet attribué aux communautés et
gewesten de volledige bevoegdheid toegekend tot het uitvaardigen van aux régions toute la compétence d'édicter les règles propres aux
de regels die eigen zijn aan de hun toegewezen aangelegenheden. De matières qui leur ont été transférées. La compétence que l'article 5,
bevoegdheid die artikel 5, § 1, II, 2°, van de bijzondere wet van 8 § 1er, II, 2°, de la loi spéciale du 8 août 1980 attribue aux
augustus 1980 aan de gemeenschappen toekent inzake maatschappelijk communautés en matière d'aide sociale implique qu'elles puissent
welzijn, impliceert dat de gemeenschappen alle geëigende maatregelen prendre toutes les mesures propres à leur permettre de l'exercer.
kunnen nemen om hun bevoegdheid uit te oefenen. Omgekeerd sluit zij Inversement, elle exclut que l'autorité fédérale soit compétente pour
uit dat de federale overheid bevoegd zou zijn om zelf in afwijkende prévoir elle-même des règles dérogatoires qui ne s'appliquent qu'aux
regels te voorzien die slechts van toepassing zouden zijn op de
verenigingen die, zoals die welke worden beoogd in artikel 118 van de associations qui, comme celles visées à l'article 118 de la loi du 8
wet van 8 juli 1976, hun activiteiten uitoefenen op het gebied van juillet 1976, exercent leurs activités dans le domaine de l'aide
maatschappelijk welzijn, dat in principe onder de sociale, qui relève en principe de la compétence des communautés.
gemeenschapsbevoegdheid valt. Un même raisonnement s'applique à l'égard du législateur régional
Eenzelfde redenering geldt voor de gewestwetgever wanneer zulke lorsque celui-ci s'est vu transférer de telles compétences en vertu de
bevoegdheden naar hem zijn overgeheveld krachtens artikel 138 van de Grondwet. l'article 138 de la Constitution.
B.6. Door de verenigingen bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli B.6. En permettant aux associations visées à l'article 118 de la loi
1976 toe te staan de vorm van een vzw aan te nemen, maar hen niettemin du 8 juillet 1976 de prendre la forme d'une ASBL tout en demeurant
te onderwerpen aan de bepalingen van hoofdstuk XII van die wet, is de soumises aux dispositions contenues au chapitre XII de ladite loi, le
Waalse decreetgever binnen de perken van zijn bevoegdheden gebleven. législateur décrétal wallon est resté dans les limites de ses compétences.
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 31 van het decreet van het Waalse Gewest van 2 april 1998 « L'article 31 du décret de la Région wallonne du 2 avril 1998 «
houdende wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de modifiant la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics
openbare centra voor maatschappelijk welzijn » schendt de bevoegdheidverdelende regels niet. d'aide sociale » ne viole pas les règles répartitrices de compétence.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 31 juli 2008. l'audience publique du 31 juillet 2008.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, P.-Y. Dutilleux.
P.-Y. Dutilleux. M. Melchior. Le président, M. Melchior.
^