← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 91/2008 van 18 juni 2008 Rolnummer 4221 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 449 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door het Hof
van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, I.
Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging "
| Uittreksel uit arrest nr. 91/2008 van 18 juni 2008 Rolnummer 4221 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 449 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 91/2008 du 18 juin 2008 Numéro du rôle : 4221 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 449 du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour constitutionnelle, après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 91/2008 van 18 juni 2008 | Extrait de l'arrêt n° 91/2008 du 18 juin 2008 |
| Rolnummer 4221 | Numéro du rôle : 4221 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 449 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 449 du Code |
| Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door het Hof van | des impôts sur les revenus 1992, posée par la Cour d'appel de Liège. |
| Beroep te Luik. | |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de | composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. |
| rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, | Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, |
| J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van | J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, |
| Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. |
| voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij arrest van 1 juni 2007 in zake het openbaar ministerie tegen P.D. | Par arrêt du 1er juin 2007 en cause du ministère public contre P.D. et |
| en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen | |
| op 13 juni 2007, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende | autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 13 juin |
| prejudiciële vraag gesteld : | 2007, la Cour d'appel de Liège a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 449 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen de | « L'article 449 du Code des impôts sur les revenus viole-t-il les |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen | articles 10 et 11 de la Constitution, lus séparément ou en combinaison |
| met artikel 6 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de | avec l'article 6 de la Convention de sauvegarde des droits de l'Homme |
| mens en de fundamentele vrijheden, met artikel 14.7 van het | et des libertés fondamentales, l'article 14.7 du Pacte international |
| Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en | relatif aux droits civils et politiques et le principe général de |
| met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, in zoverre het de | droit non bis in idem, en ce qu'il permet le cumul de sanctions |
| cumulatie van fiscale sancties van repressieve aard en | fiscales à caractère répressif et de sanctions pénales, alors que nul |
| strafrechtelijke sancties mogelijk maakt, terwijl niemand voor een | ne peut être poursuivi ou puni en raison d'une infraction pour |
| tweede keer mag worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit | laquelle il a déjà été acquitté ou condamné par un jugement définitif |
| waarvoor hij reeds overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk | conformément à la loi et à la procédure pénale de chaque pays ou pour |
| land bij einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is vrijgesproken, | laquelle il a été sanctionné d'une amende administrative à caractère |
| of waarvoor hij is gestraft met een administratieve boete van | |
| repressieve aard, en terwijl in de andere domeinen van het recht | répressif et alors que dans les autres domaines du droit permettant |
| waarin administratieve sancties kunnen worden opgelegd de cumulatie | d'imposer des sanctions administratives, le cumul de telles sanctions |
| van dergelijke sancties en strafrechtelijke sancties verboden is ? ». | et de sanctions pénales est prohibé ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Het Hof wordt gevraagd naar de bestaanbaarheid met de artikelen | B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité, avec les articles 10 |
| 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel | et 11 de la Constitution, lus séparément ou en combinaison avec |
| 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, avec |
| 14.7 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke | l'article 14.7 du Pacte international relatif aux droits civils et |
| rechten en met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, van | politiques et avec le principe général de droit non bis in idem, de |
| artikel 449 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : | l'article 449 du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR |
| WIB 1992), in zoverre het de cumulatie van fiscale sancties van | |
| repressieve aard en strafrechtelijke sancties mogelijk zou maken, | 1992) en ce qu'il permettrait le cumul de sanctions fiscales à |
| terwijl niemand voor een tweede keer mag worden berecht of gestraft | caractère répressif et de sanctions pénales, alors que nul ne peut |
| voor een strafbaar feit waarvoor hij reeds overeenkomstig de wet en | être poursuivi ou puni en raison d'une infraction pour laquelle il a |
| het procesrecht van elk land bij einduitspraak is veroordeeld of | déjà été acquitté ou condamné par un jugement définitif conformément à |
| waarvan hij is vrijgesproken, of waarvoor hij is gestraft met een | la loi et à la procédure pénale de chaque pays ou pour laquelle il a |
| administratieve boete van repressieve aard, en terwijl in de andere | été sanctionné d'une amende administrative à caractère répressif et |
| domeinen van het recht waarin administratieve sancties kunnen worden | alors que dans les autres domaines du droit permettant d'imposer des |
| opgelegd de cumulatie van dergelijke sancties en strafrechtelijke | sanctions administratives, le cumul de telles sanctions et de |
| sancties is verboden. | sanctions pénales est prohibé. |
| B.2. Artikel 445 van het WIB 1992 bepaalt : | B.2. L'article 445 du CIR 1992 dispose : |
| « De door de gewestelijke directeur gemachtigde ambtenaar kan een | « Le fonctionnaire délégué par le directeur régional peut appliquer |
| geldboete van 50 EUR tot 1 250 EUR opleggen voor iedere overtreding | pour toute infraction aux dispositions du présent Code, ainsi que des |
| van de bepalingen van dit Wetboek, evenals van de ter uitvoering ervan | arrêtés pris pour leur exécution, une amende de 50 euros à 1250 euros. |
| genomen besluiten. | |
| Deze geldboete wordt gevestigd en ingevorderd volgens de regelen die | Cette amende est établie et recouvrée suivant les règles applicables |
| van toepassing zijn inzake personenbelasting ». | en matière d'impôt des personnes physiques ». |
| Artikel 449 van het WIB 1992 bepaalt : | L'article 449 du CIR 1992 dispose : |
| « Onverminderd de administratieve sancties, wordt hij, die met | « Sans préjudice des sanctions administratives, sera puni d'un |
| bedrieglijk opzet of met het oogmerk om te schaden, de bepalingen van | |
| dit Wetboek of van de ter uitvoering ervan genomen besluiten | |
| overtreedt, gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot twee jaar | |
| en met geldboete van 250 EUR tot 125.000 EUR of met één van die straffen alleen ». | emprisonnement de huit jours à deux ans et d'une amende de 250 euros à |
| B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de verwijzende rechter zijn vraag | 12.500 euros ou de l'une de ces peines seulement, celui qui, dans une |
| baseren op een onjuiste premisse in zoverre hij zou uitgaan van de | intention frauduleuse ou à dessein de nuire, contreviendra aux |
| stelling volgens welke in andere domeinen van het recht de cumulatie | dispositions du présent Code ou des arrêtés pris pour son exécution ». |
| B.3.1. D'après le Conseil des ministres, le juge a quo fonderait sa | |
| van administratieve sancties en strafrechtelijke sancties absoluut | question sur une prémisse inexacte en ce qu'il partirait du postulat |
| verboden zou zijn. Volgens de Ministerraad zou een dergelijke | selon lequel, dans d'autres domaines du droit, le cumul de sanctions |
| administratives et de sanctions pénales serait absolument prohibé. Or, | |
| cumulatie echter enkel verboden zijn wanneer ze strijdig is met het | d'après le Conseil des ministres, un tel cumul ne serait prohibé que |
| beginsel non bis in idem en niet in het geval waarin geen afbreuk zou | s'il est contraire au principe non bis in idem et non dans l'hypothèse |
| worden gedaan aan een dergelijk beginsel. | où il ne serait pas porté atteinte à pareil principe. |
| De derde geïntimeerde partij voor de verwijzende rechter merkt in haar | La troisième partie intimée devant le juge a quo relève, dans son |
| memorie op dat, in de talrijke domeinen waarin de wetgever heeft | mémoire, que dans les nombreux domaines où le législateur a prévu la |
| voorzien in de mogelijkheid om administratieve sancties op te leggen, | possibilité d'imposer des sanctions administratives, il a mis en place |
| hij een systeem van « alternatieve sancties » heeft ingevoerd waardoor | un système de « sanctions alternatives » permettant d'imposer soit une |
| hetzij een administratieve sanctie, hetzij een strafrechtelijke | |
| sanctie kan worden opgelegd maar niet beide. Zij citeert bij wijze van | sanction administrative soit une sanction pénale mais pas les deux. |
| voorbeeld artikel 4 van de wet van 30 juni 1971 betreffende de | Elle cite, à titre d'exemple, l'article 4 de la loi du 30 juin 1971 |
| administratieve geldboeten toepasselijk in geval van inbreuk op | relative aux amendes administratives applicables en cas d'infraction à |
| sommige sociale wetten, artikel 119bis, §§ 3, 7 en 8, van de Nieuwe | certaines lois sociales, l'article 119bis, §§ 3, 7 et 8, de la |
| Gemeentewet, de wetgeving inzake stedenbouw en ruimtelijke ordening, | Nouvelle loi communale, la législation en matière d'urbanisme et |
| de wetgeving betreffende de economische reglementering en de prijzen, | d'aménagement du territoire, celle sur la réglementation économique et |
| die op de bescherming van de gezondheid van de consumenten of nog die | les prix, celle relative à la protection de la santé des consommateurs |
| in verband met de voedingswaren en andere producten, alsmede de wet | ou encore celle qui concerne les denrées alimentaires et les autres |
| van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden. | produits ainsi que la loi du 21 décembre 1998 relative à la sécurité lors des matches de football. |
| B.3.2. Zoals blijkt uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en | B.3.2. Ainsi que cela ressort des termes de la question préjudicielle |
| de door de partijen ingediende memories, betreft het aan het Hof | et des mémoires introduits par les parties, la différence de |
| voorgelegde verschil in behandeling in het algemeen, de personen die | traitement soumise à la Cour concerne de manière générale, d'une part, |
| voor dezelfde feiten een - inmiddels betaalde - administratieve | les personnes qui, pour les mêmes faits, se voient infliger une amende |
| geldboete opgelegd krijgen en nadien ook strafrechtelijk worden | administrative - payée dans l'intervalle - et font ensuite également |
| vervolgd, enerzijds, en, personen voor wie de betaling van een | l'objet de poursuites pénales, et, d'autre part, les personnes pour |
| administratieve geldboete het verval van de strafvordering met zich | lesquelles le paiement d'une amende administrative éteint l'action |
| meebrengt, anderzijds. | publique. |
| B.4. De in het geding zijnde bepaling werd ingevoerd bij artikel 1 van | B.4. La disposition en cause a été introduite par l'article 1er de la |
| de herstelwet van 10 februari 1981 betreffende de strafrechtelijke | loi du 10 février 1981 relative au redressement en matière de |
| beteugeling van de belastingontduiking (Belgisch Staatsblad, 14 | répression pénale de la fraude fiscale (Moniteur belge , 14 février |
| februari 1981), om de volgende redenen : | 1981), pour les motifs qui suivent : |
| « Het nieuwe repressieve stelsel, beoogd in dit ontwerp, gaat uit van | « Le nouveau système répressif, qui fait l'objet du présent projet, |
| de algemeen erkende noodzakelijkheid de beteugeling van de | s'inspire de la nécessité, généralement reconnue, d'accentuer la |
| belastingontduiking te verscherpen ten einde het de Staat mogelijk te | répression de la fraude fiscale, afin de permettre à l'Etat de |
| maken ten volle te beschikken over de belastinginkomsten die de wet te | disposer pleinement des ressources fiscales que la loi met à sa |
| zijner beschikking stelt en terzelfder tijd een billijker verdeling | disposition et d'assurer, en même temps, une plus juste répartition de |
| van de fiscale last onder alle belastingplichtigen te waarborgen. | la charge fiscale entre tous les contribuables. |
| Het steunt, op twee bestraffingsmiddelen, welke overigens kunnen | Il se base sur deux moyens de répression, qui peuvent d'ailleurs se |
| samengaan : de toepassing door de belastingadministratie van | cumuler : l'application, par l'administration fiscale, de sanctions |
| uitsluitend administratieve sancties en de toepassing door de | exclusivement administratives et l'application, par les tribunaux |
| correctionele rechtbanken van louter strafrechtelijke sancties. | correctionnels, de sanctions purement pénales. |
| [...] | [...] |
| [De overtredingen van de bepalingen aan het WIB of van de ter | Quelle que soit leur nature, [les infractions aux dispositions du CIR |
| uitvoering ervan genomen besluiten die een verplichting opleggen om te | ou des arrêtés pris pour son exécution qui imposent une obligation de |
| doen of niet te doen] zijn, ongeacht hun aard en de eventuele | faire ou ne pas faire] sont punissables, indépendamment des sanctions |
| toepassing van de administratieve sancties, strafbaar met een | administratives qui auraient été prises, d'un emprisonnement de huit |
| gevangenisstraf van acht dagen tot twee jaar en een boete van 10 000 | jours à deux ans et d'une amende de 10 000 à 500 000 francs (montants |
| tot 500 000 frank (bedragen vastgesteld bij de wet van 4 augustus | fixés par la loi du 4 août 1978), lorsqu'il est établi qu'elles ont |
| 1978). Daartoe is echter vereist dat zij werden gepleegd ' met | été commises ' dans une intention frauduleuse ou à dessein de nuire '. |
| bedrieglijk opzet of met het oogmerk te schaden '. | |
| Zij worden bestraft door het nieuw artikel 339 [thans : artikel 449 | Ces délits sont réprimés par l'article 339 nouveau [actuellement : |
| van het WIB 1992]. Het bijzonder opzet vereist voor hun bestraffing | l'article 449 du CIR 1992]. Le dol spécial, que leur répression exige, |
| werd voorgesteld door de Commissie voor de studie van de | est celui que la Commission d'étude sur la répression pénale de la |
| strafrechtelijke beteugeling van de belastingontduiking en dit om het | fraude fiscale a suggéré en vue de faciliter la répression pénale de |
| strafrechtelijke optreden ter zake te vergemakkelijken. Het | ces infractions. L'intention frauduleuse et le dessein de nuire sont |
| bedrieglijk opzet en het oogmerk om te schaden zijn inderdaad | en effet des notions suffisamment larges pour englober n'importe |
| voldoende ruime begrippen die gelijk welk misdadig opzet van de | quelle intention délictuelle, poursuivie par le contrevenant, et sont, |
| overtreder omvatten en daarenboven door de rechtsleer en de | au surplus, suffisamment connues par la doctrine et par la |
| rechtspraak voldoende gekend zijn om iedere betwisting met betrekking | jurisprudence pour éviter toute controverse au sujet de leur |
| tot hun toepassing te vermijden. | application. |
| Inderdaad, het ' bedrieglijk opzet ' wordt door de rechtsleer en door | En effet, la doctrine et la jurisprudence admettent unanimement qu'il |
| de rechtspraak gedefinieerd als zijnde het inzicht om, met behulp van | faut entendre par ' intention frauduleuse ' le dessein de se procurer |
| bedrieglijke handelingen, aan zichzelf of aan anderen een onrechtmatig | à soi-même ou de procurer à autrui, par certains agissement |
| voordeel te verschaffen. Door ' oogmerk om te schaden ' wordt verstaan | frauduleux, un profit ou un avantage illicites. Le ' dessein de nuire |
| het inzicht de rechtmatige belangen of de rechten van andere private | ', c'est l'intention de porter atteinte aux droits et aux intérêts |
| of publieke personen te krenken » (Parl. St., Senaat, 1980-1981, nr. | légitimes d'autres personnes, tant particulières que publiques » (Doc. |
| 566/1, pp.2-3). | parl., Sénat, 1980-1981, n° 566/1, pp. 2-3). |
| In zijn inleidende uiteenzetting in de Commissie voor de Financiën | Dans son exposé introductif en commission des Finances, le ministre |
| heeft de minister van Financiën opgemerkt : | des Finances a fait observer : |
| « De strafrechtelijke beteugeling van de belastingontduiking komt meer | « La répression pénale de la fraude fiscale apparaît de plus en plus |
| en meer naar voor als één van de meest doelmatige middelen in de | comme un des moyens les plus efficaces de la lutte contre cette plaie |
| strijd tegen deze sociale plaag. | sociale. |
| [...] | [...] |
| De dreiging van strafrechtelijke sancties moet trouwens een doelmatig | La menace de sanctions pénales doit par ailleurs constituer une arme |
| afschrikkingswapen worden tegen de kandidaat-belastingontduikers. | de dissuasion efficace contre les candidats fraudeurs. |
| Om dit doel te bereiken moeten twee soorten middelen in werking worden | Pour atteindre l'objectif, deux types de moyens doivent être mis en |
| gesteld : | oeuvre : |
| 1° wettelijke middelen; d.w.z. de nodige wettelijke maatregelen om de | 1° des moyens légaux, c'est à dire les mesures législatives |
| meest doelmatige strafrechtelijke beteugeling te verzekeren; | nécessaires pour assurer la répression pénale la plus efficace; |
| 2° administratieve middelen; d.w.z. de meest doelmatige | 2° des moyens administratifs, c'est à dire l'organisation |
| administratieve organisatie om dat doel te bereiken » (Parl. St., | administrative la plus efficace pour atteindre ce but » (Doc. parl., |
| Senaat, 1980-1981, nr. 566/2, p. 6). | Sénat, 1980-1981, n° 566/2, p. 6). |
| B.5. Wanneer de wetgever oordeelt dat sommige tekortkomingen ten | B.5. Lorsque le législateur estime que certains manquements à des |
| aanzien van wettelijke bepalingen moeten worden bestraft, behoort het | dispositions légales doivent faire l'objet d'une répression, il relève |
| tot zijn beoordelingsbevoegdheid te beslissen of het opportuun is om | de son pouvoir d'appréciation de décider s'il est opportun d'opter |
| voor strafsancties sensu stricto of voor administratieve sancties te | pour des sanctions pénales sensu stricto ou pour des sanctions |
| opteren. De keuze van de ene of de andere categorie van sancties kan | administratives. Le choix de l'une ou l'autre catégorie de sanctions |
| op zich niet worden geacht discriminerend te zijn, maar het verschil | ne peut être considéré comme établissant, en soi, une discrimination, |
| in behandeling dat daaruit voor eenzelfde tekortkoming kan | mais la différence de traitement qui peut en résulter pour le même |
| voortvloeien, is slechts toelaatbaar indien het in redelijkheid is | manquement n'est admissible que si elle est raisonnablement justifiée. |
| verantwoord. Dat geldt a fortiori wanneer het, zoals te dezen, gaat om een | Ce raisonnement s'applique a fortiori lorsque, comme en l'espèce, il |
| samenloop van strafsancties sensu stricto en administratieve sancties | s'agit d'un cumul de sanctions pénales sensu stricto et de sanctions |
| voor eenzelfde tekortkoming. | administratives pour le même manquement. |
| B.6. De keuze om de in de in het geding zijnde bepaling bedoelde | B.6. Le choix de réprimer les infractions visées par la disposition en |
| inbreuken zowel met administratieve als met strafrechtelijke sancties | |
| te bestraffen, berust op een objectief criterium, namelijk de aard van | cause au moyen de sanctions aussi bien administratives que pénales |
| de inbreuken. Rekening houdend met de weerslag die de | repose sur un critère objectif, à savoir la nature des infractions. |
| belastingontduiking kan hebben op de Schatkist en de | Compte tenu de l'impact que peut avoir la fraude fiscale sur le Trésor |
| concurrentieverstoringen die daaruit kunnen voortvloeien voor de | et des distorsions de concurrence qui peuvent en découler pour les |
| bedrijven die zowel hun fiscale als hun sociale verplichtingen nakomen | entreprises qui remplissent leurs obligations fiscales et sociales |
| (Parl. St., Senaat, 1980-1981, nr. 566/2, p. 2), is de bestreden | (Doc. parl., Sénat, 1980-1981, n° 566/2, p. 2), la mesure incriminée |
| maatregel eveneens relevant om het nagestreefde doel van het | est également pertinente pour atteindre le but de lutte contre la |
| bestrijden van belastingontduiking te bereiken. | fraude fiscale. |
| Het Hof dient evenwel nog na te gaan of de maatregel geen onevenredige | La Cour doit cependant vérifier si la mesure n'a pas d'effets |
| gevolgen heeft, in het bijzonder rekening houdend met het beginsel non | disproportionnés, en tenant compte, en particulier, du principe non |
| bis in idem. | bis in idem. |
| B.7. Op grond van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, dat ook | B.7. En vertu du principe général de droit non bis in idem, garanti |
| is gewaarborgd door artikel 14.7 van het Internationaal Verdrag inzake | également par l'article 14.7 du Pacte international relatif aux droits |
| burgerrechten en politieke rechten, mag niemand voor een tweede keer | civils et politiques, nul ne peut être poursuivi ou puni une deuxième |
| worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit waarvoor hij reeds | fois en raison d'une infraction pour laquelle il a déjà été acquitté |
| « overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk land » bij | ou condamné par un jugement définitif « conformément à la loi et à la |
| einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is vrijgesproken. Dat | procédure pénale de chaque pays ». Ce principe est également consacré |
| beginsel is eveneens opgenomen in artikel 4 van het nog niet door | par l'article 4 du Septième Protocole additionnel à la Convention |
| België bekrachtigde Zevende Aanvullend Protocol bij het Europees | européenne des droits de l'homme, qui n'est pas encore ratifié par la |
| Verdrag voor de rechten van de mens. | Belgique. |
| B.8.1. De administratieve geldboeten waarin artikel 445 van het WIB | B.8.1. Les amendes administratives prévues par l'article 445 du CIR |
| 1992 voorziet, hebben tot doel de inbreuken op het WIB 1992 begaan | 1992 ont pour but de prévenir et de réprimer les infractions au CIR |
| door belastingplichtigen die de bij dat Wetboek opgelegde | 1992 commises par les contribuables qui ne respecteraient pas les |
| verplichtingen niet zouden naleven, te voorkomen en te bestraffen. Zij | obligations imposées par ledit Code. Elles présentent dès lors |
| hebben derhalve in hoofdzaak een repressief karakter en zijn | principalement un caractère répressif et sont pénales au sens de |
| strafrechtelijk in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme et de |
| de rechten van de mens en van artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. B.8.2. Te dezen is de derde geïntimeerde partij voor de verwijzende rechter geen eerste keer veroordeeld door een definitief vonnis maar heeft zij de geldboete betaald die door de administratie werd gevorderd. Die bijzonderheid, die inhoudt dat de administratieve geldboete door de administratie kan worden opgelegd zonder voorafgaande controle van een rechter, belet niet dat het beginsel non bis in idem toepassing zou kunnen vinden, vermits de in het geding zijnde bepaling het mogelijk maakt dat een reeds bestrafte persoon een tweede keer zou worden vervolgd of bestraft. | l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. B.8.2. En l'espèce, la troisième partie intimée devant la juridiction a quo n'a pas été condamnée une première fois par un jugement définitif mais a payé l'amende qui lui était réclamée par l'administration. Cette particularité, qui tient à ce que l'amende administrative peut être infligée par l'administration sans contrôle préalable d'un juge, n'empêche pas que le principe non bis in idem puisse être d'application puisque la disposition en cause permet qu'une personne déjà punie soit à nouveau poursuivie ou punie. |
| B.8.3. In zijn memorie merkt de Ministerraad in dat verband op dat de | B.8.3. Dans son mémoire, le Conseil des ministres relève, à cet égard, |
| toepassing van artikel 449 van het WIB 1992 een bijzonder opzet | que l'application de l'article 449 du CIR 1992 requiert un dol |
| vereist, terwijl de inbreuk die administratief wordt bestraft op grond | spécial, tandis que l'infraction sanctionnée par la voie |
| van artikel 445 van hetzelfde Wetboek zelfs bestaat indien de | administrative sur la base de l'article 445 du même Code existe même |
| niet-naleving van het bij dat Wetboek opgelegde verplichtingen te | si le manquement aux obligations imposées par ledit Code a été commis |
| goeder trouw gebeurde. Daaruit zou voortvloeien dat het beginsel non | de bonne foi. Il en résulterait que le principe non bis in idem ne |
| bis in idem geenszins zou worden geschonden, in zoverre de | souffrirait d'aucune violation dans la mesure où les sanctions pénales |
| strafrechtelijke sancties bedoeld in artikel 449 van het WIB 1992 niet | prévues par l'article 449 du CIR 1992 ne répriment pas la même |
| dezelfde inbreuk bestraffen als artikel 445 van dat Wetboek. | infraction que l'article 445 du Code. |
| B.8.4. Uit de lezing van de artikelen 445 en 449 van het WIB 1992 | B.8.4. Il ressort de la lecture des articles 445 et 449 du CIR 1992 |
| blijkt dat de administratieve geldboete bedoeld in artikel 445 van het | que l'amende administrative prévue par l'article 445 du CIR 1992 et la |
| WIB 1992 en de strafrechtelijke sanctie bedoeld in artikel 449 van | sanction pénale prévue par l'article 449 du même Code répriment, en |
| hetzelfde Wetboek, in soortgelijke bewoordingen hetzelfde gedrag | des termes équivalents, le même comportement, à savoir le manquement |
| bestraffen, namelijk de niet-naleving van de bepalingen van het | aux dispositions du Code des impôts sur les revenus ou des arrêtés |
| Wetboek van de inkomstenbelastingen of de ter uitvoering ervan genomen | |
| besluiten. Het in het geding zijnde artikel 449 vereist evenwel voor | pris pour son exécution. Toutefois, l'article 449 en cause requiert, |
| de toepassing van de strafrechtelijke sanctie waarin het voorziet, dat | pour l'application de la sanction pénale qu'il prévoit, que soit |
| een bedrieglijk opzet of oogmerk om te schaden wordt vastgesteld. | constatée une intention frauduleuse ou un dessein de nuire. |
| De derde geïntimeerde partij voor de verwijzende rechter betoogt dat, | La troisième partie intimée devant le juge a quo soutient qu'en |
| wanneer er geen bedrieglijk opzet of oogmerk om te schaden is, tegen | l'absence d'intention frauduleuse ou de dessein de nuire, le |
| de belastingplichtige die de bepalingen van het voormelde Wetboek of | contribuable qui a contrevenu aux dispositions du Code précité ou aux |
| de ter uitvoering ervan genomen besluiten heeft overtreden, geen | arrêtés pris pour son exécution n'est pas susceptible de poursuites |
| strafrechtelijke vervolging kan worden ingesteld op grond van het in | pénales sur la base de l'article 449 en cause. Il ne pourrait, dans |
| het geding zijnde artikel 449. In een dergelijk geval zou er geen | une telle hypothèse, être question du cumul d'une sanction |
| sprake kunnen zijn van de cumulatie van een administratieve en een | administrative et d'une sanction pénale. En revanche, il y aurait |
| strafrechtelijke sanctie. Het beginsel non bis in idem zou daarentegen | violation du principe non bis in idem lorsqu'est infligée une sanction |
| worden geschonden wanneer een administratieve sanctie wordt opgelegd | |
| en vervolgens een strafrechtelijke sanctie wegens het niet-naleven van | administrative et, à sa suite, une sanction pénale, en raison d'un |
| de bij het Wetboek opgelegde verplichtingen in geval van bedrieglijk | manquement aux obligations imposées par le Code dans une intention |
| opzet of oogmerk om te schaden. | frauduleuse ou à dessein de nuire. |
| B.9. Het beginsel non bis in idem wordt geschonden wanneer dezelfde | B.9. Le principe non bis in idem est violé lorsqu'une même personne, |
| après avoir été déjà condamnée ou acquittée en raison d'un | |
| persoon, na daarvoor reeds te zijn veroordeeld of vrijgesproken, | comportement, est à nouveau poursuivie, en raison du même |
| opnieuw wegens hetzelfde gedrag wordt vervolgd voor inbreuken met | comportement, pour des infractions dont les éléments essentiels sont |
| dezelfde essentiële bestanddelen (EHRM, 29 mei 2001, Franz Fischer t. | identiques (CEDH, 29 mai 2001, Franz Fischer c. Autriche, §§ 25-27; |
| Oostenrijk, §§ 5-27; EHRM, 7 december 2006, Hauser-Sporn t. | CEDH, 7 décembre 2006, Hauser-Sporn c. Autriche, §§ 42-46). |
| Oostenrijk, §§ 42-46). | |
| B.10. Het beginsel non bis in idem wordt daarentegen niet geschonden | B.10. En revanche, le principe non bis in idem n'est pas violé lorsque |
| wanneer de essentiële bestanddelen van de beide strafbare feiten niet | les éléments essentiels des deux infractions ne sont pas identiques. |
| identiek zijn. Dat geldt wanneer het morele element van de beide | |
| strafbaarstellingen verschilt (EHRM (beslissing), Ponsetti en Chesnel | Il en est ainsi lorsque l'élément moral des deux incriminations |
| t. Frankrijk, 14 september 1999; EHRM (beslissing), Rosenquist t. | diffère (CEDH (décision), Ponsetti et Chesnel c. France, du 14 |
| Zweden, 14 september 2004). | septembre 1999; CEDH (décision), Rosenquist c. Suède, du 14 septembre 2004). |
| B.11. De derde geïntimeerde partij voor de verwijzende rechter | B.11. La troisième partie intimée devant le juge a quo compare les |
| vergelijkt de in het geding zijnde fiscale bepalingen met andere | |
| bepalingen die, in andere aangelegenheden, een systeem van | |
| alternatieve en niet-cumulatieve sancties organiseren. Dat systeem, | dispositions fiscales en cause à d'autres dispositions qui, dans |
| dat de toepassing van zogenaamde administratieve sancties slechts | d'autres matières, organisent un système de sanctions alternatives et |
| toestaat wanneer de bevoegde overheid heeft beslist geen | non cumulatives. Ce système, qui ne permet d'appliquer des sanctions |
| strafrechtelijke vervolging in te stellen, is het systeem dat het met | dites administratives que lorsque l'autorité compétente a décidé de ne |
| de meeste zekerheid mogelijk maakt geen inbreuk te maken op het | pas intenter de poursuites pénales, est celui qui permet le plus |
| beginsel non bis in idem. Zoals de afdeling wetgeving van de Raad van | sûrement de ne pas porter atteinte au principe non bis in idem. Ainsi |
| State heeft doen opmerken, wordt de wetgever, teneinde de schending | que l'a fait observer la section de législation du Conseil d'Etat, |
| van dat beginsel te vermijden, aanbevolen « zelf de problematiek van | afin d'éviter la violation de ce principe, il est recommandé au |
| het cumuleren van straffen te regelen in plaats van zulks af te | législateur de « régler lui-même cette question de cumul, plutôt que |
| schuiven op de [gerechtelijke] instanties » (Parl. St., Vlaams | de s'en décharger sur les autorités [judiciaires] » (Doc. parl., |
| Parlement, 1996-1997, nr. 742/1, pp. 70-74; Parl. St., Kamer, | Parlement flamand, 1996-1997, n° 742/1, pp. 70-74, et Doc. parl., |
| 1998-1999, nrs. 1928/1 en 1929/1, p. 80). | Chambre, 1998-1999, n° 1928/1 et n° 1929/1, p. 80). |
| B.12. Doordat de wetgever niet in een dergelijk systeem voor de | B.12. Il convient d'examiner si, en ne prévoyant pas un tel système |
| inkomstenbelastingen heeft voorzien, dient te worden onderzocht of hij | dans la matière des impôts sur les revenus, le législateur a méconnu |
| de in B.1 vermelde bepalingen heeft geschonden. | les dispositions mentionnées en B.1. |
| B.13. Door niet te gepasten tijde te voldoen aan de verplichtingen die | B.13. En s'abstenant de satisfaire en temps utile aux obligations que |
| hem door de fiscale wetten worden opgelegd, vertraagt de | lui imposent les lois fiscales, le contribuable retarde |
| belastingplichtige de vestiging en de inning van de belasting en, | l'établissement et la perception de l'impôt et, par conséquent, prive |
| bijgevolg, ontzegt hij de Staat fiscale inkomsten die de wet hem ter | l'Etat des ressources fiscales que la loi met à sa disposition pour |
| beschikking stelt om zijn opdrachten van algemeen belang te vervullen. | accomplir ses missions d'intérêt général. Le législateur a pu |
| De wetgever vermocht ervan uit te gaan dat de geldboete van 50 tot 1 | considérer que l'amende de 50 à 1 250 euros que peut infliger |
| 250 euro die de administratie kan opleggen in geval van gewone | |
| nalatigheid, van die aard was dat zij de belastingplichtigen ertoe zou | l'administration en cas de simple négligence était de nature à inciter |
| aanzetten te gepasten tijde de nodige gegevens te bezorgen voor de | les contribuables à fournir en temps utile les indications nécessaires |
| vaststelling van de belasting. | à l'établissement de l'impôt. |
| B.14. Vanwege de veelvuldige fiscale overtredingen en het aanzienlijke | B.14. En raison de la multiplicité des infractions fiscales et du |
| aantal dossiers waarmee de parketten reeds worden belast, vermocht de | nombre considérable de dossiers dont sont déjà chargés les parquets, |
| wetgever ervan uit te gaan dat een voorafgaande controle door die | le législateur a pu considérer qu'un contrôle préalable effectué par |
| parketten het risico zou inhouden dat het systeem van sancties | ceux-ci risquerait de rendre inefficace ce système de sanctions. |
| ondoeltreffend zou worden. | |
| B.15. Aan de belastingplichtige aan wie een dergelijke boete wordt | B.15. Le contribuable qui se voit infliger une telle amende n'est pas |
| opgelegd, worden geen verweermiddelen ontzegd : de administratie is | privé de moyens de défense : l'administration est tenue de motiver sa |
| ertoe gehouden haar beslissing te motiveren met toepassing van artikel 109 van de wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen en, indien de belastingplichtige die beslissing onwettig acht, kan hij die voor de burgerlijke rechter betwisten. B.16. De wetgever vermocht ook ervan uit te gaan dat, indien het in gebreke blijven van de belastingplichtige niet door gewone nalatigheid, maar door een bedrieglijk opzet of het oogmerk om te schaden is ingegeven, hem een zwaardere sanctie moet worden opgelegd, die kan gaan tot twee jaar gevangenisstraf en een geldboete van 125 000 euro, maar gepaard gaande met waarborgen en een voorafgaande rechterlijke controle in het kader van de strafprocedure. B.17. Uit wat voorafgaat volgt, enerzijds, dat de essentiële elementen | décision en application de l'article 109 de la loi du 4 août 1986 portant des dispositions fiscales et, si le contribuable estime que cette décision est illégale, il peut la contester devant le juge civil. B.16. Le législateur a également pu considérer que, si le manquement du contribuable s'expliquait, non par la simple négligence, mais par une intention frauduleuse ou le dessein de nuire, il devait faire l'objet d'une sanction plus lourde, qui peut aller jusqu'à deux ans d'emprisonnement et 125 000 euros d'amende, mais entourée des garanties et du contrôle préalable d'un juge dans le cadre de la procédure pénale. B.17. Il découle de ce qui précède que, d'une part, les éléments |
| van de overtredingen bedoeld in de artikelen 445 en 449 van het WIB | essentiels des infractions visées aux articles 445 et 449 du CIR 1992 |
| 1992 niet identiek zijn, vermits enkel het laatstgenoemde artikel een | ne sont pas identiques, puisque seul ce dernier article exige une |
| bedrieglijk opzet of het oogmerk om te schaden vereist, zodat het | intention frauduleuse ou le dessein de nuire, de telle sorte que le |
| beginsel non bis in idem niet is geschonden en, anderzijds, dat het | principe non bis in idem n'est pas violé et que, d'autre part, la |
| specifieke karakter van de aangelegenheid van de inkomstenbelastingen | spécificité de la matière des impôts sur les revenus justifie que le |
| verantwoordt dat de wetgever een systeem heeft georganiseerd dat | législateur ait organisé un système différent de celui des |
| verschilt van dat van de wetgevingen vermeld in B.3.1. | législations mentionnées en B.3.1. |
| B.18. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.18. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 449 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 schendt | L'article 449 du Code des impôts sur les revenus 1992 ne viole pas les |
| niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de la |
| artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met | Convention européenne des droits de l'homme, avec l'article 14.7 du |
| artikel 14.7 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en | Pacte international relatif aux droits civils et politiques et avec le |
| politieke rechten en met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem. | principe général de droit non bis in idem. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à |
| terechtzitting van 18 juni 2008. | l'audience publique du 18 juin 2008. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| De voorzitter, | Le président, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |