← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake :
de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van
eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I.
Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging "
| Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 | Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 |
| Rolnummer 4097 | Numéro du rôle : 4097 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te | civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. |
| Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters | composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P. |
| P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. | Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, |
| Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig | J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à |
| artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus | l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président |
| voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le |
| voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Arts, | président émérite A. Arts, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 7 december 2006 in zake M.-A. S. en D.S. tegen L.L. en | Par jugement du 7 décembre 2006 en cause de M.-A. S. et D.S. contre |
| anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op | L.L. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le |
| 18 december 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk de | 18 décembre 2006, le Tribunal de première instance de Courtrai a posé |
| volgende prejudiciële vraag gesteld : | la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 731 B.W. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, waar | « L'article 731 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| artikel 731 B.W. voorziet dat slechts bloedverwanten in juridische zin | Constitution en ce que l'article 731 du Code civil prévoit que seuls |
| les parents au sens juridique peuvent hériter, ce qui crée une | |
| kunnen erven waardoor een manifeste ongelijkheid wordt gecreëerd | inégalité manifeste entre les personnes dont le lien de filiation |
| n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité | |
| tussen personen wiens afstammingsband niet vaststaat en die tot hun 48 | jusqu'à l'âge de 48 ans, quelle que soit la réalité sociale sur |
| jaar een onderzoek kunnen instellen naar het vaderschap ongeacht de | |
| sociale werkelijkheid waarop zij de juridische afstamming kunnen laten | laquelle ils peuvent faire établir la filiation juridique, et peuvent |
| vaststellen en vervolgens onvoorwaardelijk hun erfaanspraken kunnen | ensuite faire valoir sans réserve leurs prétentions successorales, et |
| laten gelden en die bloedverwanten wiens juridische afstamming reeds | les parents dont la filiation juridique est déjà établie mais dont la |
| vaststaat doch waarbij de sociale werkelijkheid aansluit bij de | réalité sociale est conforme à la réalité biologique, qui ne peuvent |
| biologische werkelijkheid, geen onderzoek meer naar het vaderschap | |
| kunnen instellen na de leeftijd van 22 jaar, en uitgesloten worden van | plus procéder à une recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne |
| het laten gelden van de erfaanspraken, terwijl deze ongelijke | peuvent plus faire valoir de prétentions successorales, alors que ce |
| behandeling noch wordt verantwoord vanuit het principe van de 'rust | traitement inégal n'est justifié ni par le principe de 'la paix des |
| der families' en het 'belang van het kind' of de beginselen van het | familles' et l''intérêt de l'enfant' ni par les principes du droit |
| Belgische erfrecht ? ». | successoral belge ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 731 van het Burgerlijk | B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 731 du Code |
| Wetboek. Die bepaling, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 14 | civil. Cette disposition, remplacée par l'article 7 de la loi du 14 |
| mei 1981 tot wijziging van het erfrecht van de langstlevende | mai 1981 modifiant les droits successoraux du conjoint survivant, |
| echtgenoot, luidde, vóór de wijziging ervan bij artikel 3 van de wet | disposait, avant sa modification par l'article 3 de la loi du 28 mars |
| van 28 maart 2007 « tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht | 2007 « modifiant, en ce qui concerne le droit successoral à l'égard du |
| van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het | |
| Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de | cohabitant légal survivant, le Code civil et la loi du 29 août 1988 |
| erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van | relative au régime successoral des exploitations agricoles en vue d'en |
| de continuïteit » : | promouvoir la continuité » : |
| « De erfenissen komen toe aan de kinderen en afstammelingen van de | « Les successions sont déférées aux enfants et descendants du défunt, |
| overledene, aan zijn noch uit de echt noch van tafel en bed gescheiden | |
| echtgenoot, aan zijn bloedverwanten in de opgaande lijn en aan zijn | à son conjoint non divorcé ni séparé de corps, à ses ascendants et à |
| bloedverwanten in de zijlijn, in de orde en overeenkomstig de regels | ses parents collatéraux, dans l'ordre et suivant les règles ci-après |
| die hierna worden bepaald ». | déterminées ». |
| B.1.2. Volgens de verwijzende rechter vloeit uit die bepaling voort | B.1.2. Selon le juge a quo, il découle de cette disposition que seuls |
| dat enkel de afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig | les descendants dont le lien de filiation est établi conformément aux |
| de regels van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, in aanmerking | règles du Code civil entrent en ligne de compte pour hériter, à |
| komen om te erven, met uitsluiting van de afstammelingen van wie de | l'exclusion des descendants dont le lien de filiation biologique avec |
| biologische afstammingsband met de overledene enkel feitelijk is | le défunt n'est établi que par les faits. C'est dans cette |
| vastgesteld. Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële | interprétation que la Cour répond à la question préjudicielle. |
| vraag beantwoordt. B.1.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht twee | B.1.3. La question préjudicielle invite la Cour à comparer deux |
| categorieën van personen met elkaar te vergelijken : enerzijds, | catégories de personnes : d'une part, celles dont le lien de filiation |
| diegenen wier afstammingsband niet is vastgesteld en die tot de | n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité |
| leeftijd van 48 jaar een onderzoek naar het vaderschap kunnen laten | jusqu'à l'âge de 48 ans et qui peuvent ensuite faire valoir sans |
| uitvoeren en vervolgens zonder voorbehoud hun erfrechtelijke | réserve leurs prétentions successorales; d'autre part, celles dont la |
| aanspraken kunnen doen gelden; anderzijds, diegenen wier juridische | filiation juridique est établie et qui ne peuvent plus procéder à une |
| afstamming vaststaat en die na de leeftijd van 22 jaar geen onderzoek | recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne peuvent plus faire |
| naar het vaderschap meer kunnen laten uitvoeren en geen erfrechtelijke | |
| aanspraken meer kunnen doen gelden. | valoir de prétention successorales. |
| Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag | Quant à la recevabilité de la question préjudicielle |
| B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag | B.2.1. Le Conseil des Ministres fait valoir que la question |
| onontvankelijk zou zijn omdat het verschil in behandeling waarover het | préjudicielle serait irrecevable au motif que la différence de |
| Hof wordt ondervraagd zijn oorsprong zou vinden in de regels met | traitement au sujet de laquelle la Cour est interrogée trouverait son |
| origine dans les règles relatives à la filiation et en particulier | |
| betrekking tot de afstamming, en inzonderheid in artikel 332 van het | dans l'article 332 du Code civil, et non dans la disposition en cause. |
| Burgerlijk Wetboek, en niet in de in het geding zijnde bepaling. | B.2.2. Il convient toutefois de constater que la Cour n'est pas |
| B.2.2. Er dient evenwel te worden vastgesteld dat het Hof niet wordt | |
| ondervraagd omtrent de onmogelijkheid van een categorie van personen | interrogée sur l'impossibilité, pour une catégorie de personnes, de |
| om de afstammingsband met hun biologische vader te laten vaststellen, | faire établir le lien de filiation avec leur père biologique mais sur |
| maar omtrent het feit dat volgens artikel 731 van het Burgerlijk | le fait qu'en vertu de l'article 731 du Code civil, dans |
| Wetboek, in de interpretatie van de verwijzende rechter, enkel de | l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont le lien de |
| afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de regels van | filiation est établi conformément aux règles du Code civil peuvent |
| het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, met uitsluiting van | entrer en ligne de compte pour hériter, à l'exclusion des descendants |
| afstammelingen van wie de afstammingsband in feite is vastgesteld, in | dont le lien de filiation est établi par les faits. |
| aanmerking komen om te erven. B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de voorliggende zaak naar de | B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, l'affaire soumise devrait être |
| verwijzende rechter moeten worden teruggezonden om te onderzoeken | renvoyée au juge a quo afin qu'il examine quelle incidence ont sur |
| welke weerslag de wet van 1 juli 2006 « tot wijziging van de | l'affaire portée devant lui la loi du 1er juillet 2006 « modifiant les |
| bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het | dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation |
| vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan » en de artikelen | et aux effets de celle-ci » ainsi que les articles 367 à 374 de la loi |
| 367 tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse | du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses (I). |
| bepalingen (I), hebben op de zaak voor die rechter. | |
| B.3.2. Noch de voormelde wet van 1 juli 2006, noch de artikelen 367 | B.3.2. Ni la loi précitée du 1er juillet 2006 ni les articles 367 à |
| tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse | 374 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses |
| bepalingen (I) wijzigen artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek. | (I) ne modifient l'article 731 du Code civil. Il n'y a donc pas de |
| Bijgevolg is er geen reden om de zaak terug te zenden naar de | raison de renvoyer l'affaire au juge a quo. |
| verwijzende rechter. | |
| B.4. De excepties worden verworpen. | B.4. Les exceptions sont rejetées. |
| Ten gronde | Quant au fond |
| B.5.1. In de interpretatie van de verwijzende rechter, zijn alleen | B.5.1. Dans l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont |
| afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de bepalingen | le lien de filiation est établi conformément aux dispositions du Code |
| van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, erfgerechtigd. | civil sont successibles. |
| B.5.2. De bepalingen van het Burgerlijk Wetboek die de erkenning en de | B.5.2. Les dispositions du Code civil qui règlent la reconnaissance et |
| gerechtelijke vaststelling van de afstamming van moeders- en | l'établissement juridique de la filiation maternelle et paternelle |
| vaderszijde regelen, bevatten een aantal beperkingen, | comportent un certain nombre de restrictions, de formalités et de |
| vormvoorschriften en procedurele waarborgen. | garanties procédurales. |
| B.5.3. Die regels sluiten niet uit dat de afstammingsband na het | B.5.3. Ces règles n'excluent pas que le lien de filiation soit établi |
| overlijden van een persoon alsnog wordt vastgesteld. Overeenkomstig | après le décès d'une personne. Conformément à l'article 314, alinéa 5, |
| artikel 314, vijfde lid, (ten aanzien van de moeder) en artikel 324, | (à l'égard de la mère) et à l'article 324, alinéa 2, (à l'égard du |
| tweede lid, (ten aanzien van de vader) van het Burgerlijk Wetboek kan, | père) du Code civil, à défaut de possession d'état, la preuve de la |
| bij gebrek aan bezit van staat, het bewijs van de afstamming door alle | filiation peut être administrée par toutes voies de droit. |
| wettelijke middelen worden geleverd. De vaststelling van een | |
| afstamming post mortem gebeurt met alle rechtsmiddelen (artikel | L'établissement d'une filiation post mortem se fait par toutes voies |
| 331septies van het Burgerlijk Wetboek) na een procedure tijdens welke | de droit (article 331septies du Code civil) à l'issue d'une procédure |
| de rechter zelfs ambtshalve « een bloedonderzoek of enig ander | au cours de laquelle le juge « [peut] ordonner, même d'office, |
| onderzoek volgens beproefde wetenschappelijke methodes [kan] gelasten | l'examen du sang ou tout autre examen selon des méthodes scientifiques |
| » (artikel 331octies van het Burgerlijk Wetboek). Overigens houdt, | éprouvées » (article 331octies du Code civil). Au demeurant, selon la |
| volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, artikel 8 van | Cour européenne des droits de l'homme, l'article 8 de la Convention |
| het Europees Verdrag voor de rechten van de mens het recht in om te | européenne des droits de l'homme implique le droit de connaître son |
| weten van wie men afstamt (EHRM, 13 juli 2006, Jäggi t. Zwitserland). | ascendance (CEDH, 13 juillet 2006, Jäggi c. Suisse). |
| B.6.1. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de | B.6.1. Il découle également de la jurisprudence de la Cour européenne |
| Mens vloeit ook voort dat een bepaling die een kind wiens | |
| afstammingsband na het overlijden van zijn vader wordt vastgesteld, | des droits de l'homme qu'une disposition qui exclut de la succession |
| van diens erfopvolging uitsluit, niet bestaanbaar is met de artikelen | paternelle un enfant dont le lien de filiation est établi après le |
| 8 en 14 van het Verdrag, in zoverre die bepaling een verschil in | décès de son père est incompatible avec les articles 8 et 14 de la |
| behandeling tot stand brengt tussen, enerzijds, dergelijke kinderen | Convention, en ce que cette disposition met en oeuvre une différence |
| en, anderzijds, wettige kinderen en kinderen die vóór het overlijden | de traitement entre, d'une part, ces enfants et, d'autre part, les |
| worden erkend (EHRM, 3 oktober 2000, Camp en Bourimi t. Nederland). | enfants légitimes et les enfants reconnus avant le décès (CEDH, 3 |
| B.6.2. Te dien aanzien dient evenwel te worden opgemerkt dat de in het | octobre 2000, Camp et Bourimi c. Pays-Bas). |
| geding zijnde bepaling niet verhindert dat een kind wiens | B.6.2. Il convient toutefois d'observer à cet égard que la disposition |
| afstammingsband na het overlijden van zijn ouder wordt vastgesteld | en cause n'empêche pas qu'un enfant dont le lien de filiation est |
| overeenkomstig de regels van het Burgerlijk Wetboek, erfgerechtigd | établi, conformément aux règles du Code civil, après le décès de son |
| wordt. Artikel 828, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt | parent soit successible. L'article 828, alinéa 1er, du Code civil |
| overigens dat « erfgenamen wier banden van verwantschap met de | énonce du reste que « les héritiers dont les liens de parenté avec le |
| overledene niet zijn vastgesteld en die hun rechten niet hebben | |
| opgeëist binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap, | défunt ne sont pas établis et qui n'ont pas revendiqué leurs droits |
| [...] de geldigheid van de handelingen die later te goeder trouw zijn | dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession, ne |
| verricht door de andere erfgenamen of legatarissen, niet meer [kunnen] | pourront plus contester la validité des actes accomplis ultérieurement |
| betwisten noch hun aandeel in natura [kunnen] opvorderen van de | par les autres héritiers ou légataires agissant de bonne foi ni |
| goederen die door deze laatsten na die termijn zijn vervreemd of | réclamer leur part en nature dans les biens aliénés ou partagés par |
| verdeeld ». Ze kunnen evenwel de tegenwaarde van die goederen | eux après ce délai ». Ils peuvent toutefois demander la contre-valeur |
| vorderen, alsmede hun aandeel in natura van de goederen die niet zijn | |
| vervreemd. Bovendien kunnen ze de geldigheid van de handelingen | de ces biens, ainsi que leur part en nature des biens qui ne sont pas |
| betwisten of hun aandeel in natura opvorderen voor zover ze maar hun | aliénés. De surcroît, ils peuvent contester la validité des actes ou |
| rechten binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap | réclamer leur part en nature pour autant qu'ils aient revendiqué leurs |
| hebben opgeëist. In ieder geval behoudt de erfgenaam die niet bij de | droits dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession. En |
| verdeling van de nalatenschap werd betrokken, het recht om de | tout état de cause, l'héritier qui a été omis dans le partage de la |
| tegenwaarde van zijn aandeel te vorderen (artikel 828, tweede lid, van | succession pourra toujours exercer ses droits en valeur (article 828, |
| het Burgerlijk Wetboek). | alinéa 2, du Code civil). |
| B.6.3. De in het geding zijnde bepaling maakt tevens geen onderscheid | B.6.3. La disposition en cause n'établit de distinction ni entre les |
| tussen wettige en natuurlijke kinderen, noch tussen in overspel | enfants légitimes et naturels ni entre les enfants adultérins et les |
| verwekte en andere kinderen : zij zijn in gelijke mate erfgerechtigd. | autres enfants : ils sont successibles dans une égale mesure. Elle |
| Ze vereist enkel, in de interpretatie van de verwijzende rechter, dat | exige uniquement, dans l'interprétation du juge a quo, que le lien de |
| de afstammingsband juridisch wordt vastgesteld, wat op zich niet | filiation soit établi juridiquement, ce qui, en soi, n'est pas |
| kennelijk onredelijk is. | manifestement déraisonnable. |
| B.7. Uit het vonnis waarin het Hof wordt ondervraagd, alsook uit de | B.7. Il ressort toutefois du jugement qui interroge la Cour, ainsi que |
| vermelding in de prejudiciële vraag van de leeftijd van 22 jaar, | de la mention, dans la question préjudicielle, de l'âge de vingt-deux |
| blijkt evenwel dat de eisers voor de verwijzende rechter het | ans que les demandeurs devant le juge a quo ne peuvent faire |
| vaderschap van diegene die zij beschouwen als hun biologische vader | reconnaître la paternité de celui qu'ils considèrent comme leur père |
| niet kunnen laten erkennen omdat artikel 332 zich ertegen verzet dat | biologique parce que l'article 332 fait obstacle à ce qu'ils puissent |
| zij het vaderschap van diegene die volgens de wet hun vader is, | préalablement contester la paternité de celui qui, aux yeux de la loi, |
| voorafgaandelijk kunnen betwisten. | est leur père. |
| Het staat niet aan het Hof zich uit te spreken over die bepaling, die | Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer sur cette disposition, |
| niet het voorwerp van de prejudiciële vraag uitmaakt en die overigens | qui ne fait pas l'objet de la question préjudicielle et qui a, par |
| is opgeheven bij de wet van 1 juli 2006, die in werking is getreden op | ailleurs, été abrogée par la loi du 1er juillet 2006, qui est entrée |
| 1 juli 2007, en door nieuwe bepalingen is vervangen bij de voormelde | en vigueur le 1er juillet 2007, et remplacée par de nouvelles |
| wet van 1 juli 2006 en bij artikel 368 van de wet van 27 december 2006 | dispositions par la loi précitée du 1er juillet 2006 et par l'article |
| houdende diverse bepalingen (I), die voortaan zijn opgenomen in | 368 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses |
| artikel 318, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek. | (I), qui figurent désormais à l'article 318, § 2, alinéa 1er du Code |
| B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | civil. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11 | L'article 731 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
| van de Grondwet niet. | Constitution. |
| Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à |
| terechtzitting van 7 november 2007. | l'audience publique du 7 novembre 2007. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| De voorzitter, | Le président, |
| A. Arts. | A. Arts. |