Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging "
Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007
Rolnummer 4097 Numéro du rôle : 4097
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code
Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai.
Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à
artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président
voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le
voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Arts, président émérite A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 7 december 2006 in zake M.-A. S. en D.S. tegen L.L. en Par jugement du 7 décembre 2006 en cause de M.-A. S. et D.S. contre
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op L.L. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le
18 december 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk de 18 décembre 2006, le Tribunal de première instance de Courtrai a posé
volgende prejudiciële vraag gesteld : la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 731 B.W. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, waar « L'article 731 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la
artikel 731 B.W. voorziet dat slechts bloedverwanten in juridische zin Constitution en ce que l'article 731 du Code civil prévoit que seuls
les parents au sens juridique peuvent hériter, ce qui crée une
kunnen erven waardoor een manifeste ongelijkheid wordt gecreëerd inégalité manifeste entre les personnes dont le lien de filiation
n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité
tussen personen wiens afstammingsband niet vaststaat en die tot hun 48 jusqu'à l'âge de 48 ans, quelle que soit la réalité sociale sur
jaar een onderzoek kunnen instellen naar het vaderschap ongeacht de
sociale werkelijkheid waarop zij de juridische afstamming kunnen laten laquelle ils peuvent faire établir la filiation juridique, et peuvent
vaststellen en vervolgens onvoorwaardelijk hun erfaanspraken kunnen ensuite faire valoir sans réserve leurs prétentions successorales, et
laten gelden en die bloedverwanten wiens juridische afstamming reeds les parents dont la filiation juridique est déjà établie mais dont la
vaststaat doch waarbij de sociale werkelijkheid aansluit bij de réalité sociale est conforme à la réalité biologique, qui ne peuvent
biologische werkelijkheid, geen onderzoek meer naar het vaderschap
kunnen instellen na de leeftijd van 22 jaar, en uitgesloten worden van plus procéder à une recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne
het laten gelden van de erfaanspraken, terwijl deze ongelijke peuvent plus faire valoir de prétentions successorales, alors que ce
behandeling noch wordt verantwoord vanuit het principe van de 'rust traitement inégal n'est justifié ni par le principe de 'la paix des
der families' en het 'belang van het kind' of de beginselen van het familles' et l''intérêt de l'enfant' ni par les principes du droit
Belgische erfrecht ? ». successoral belge ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 731 van het Burgerlijk B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 731 du Code
Wetboek. Die bepaling, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 14 civil. Cette disposition, remplacée par l'article 7 de la loi du 14
mei 1981 tot wijziging van het erfrecht van de langstlevende mai 1981 modifiant les droits successoraux du conjoint survivant,
echtgenoot, luidde, vóór de wijziging ervan bij artikel 3 van de wet disposait, avant sa modification par l'article 3 de la loi du 28 mars
van 28 maart 2007 « tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht 2007 « modifiant, en ce qui concerne le droit successoral à l'égard du
van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het
Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de cohabitant légal survivant, le Code civil et la loi du 29 août 1988
erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van relative au régime successoral des exploitations agricoles en vue d'en
de continuïteit » : promouvoir la continuité » :
« De erfenissen komen toe aan de kinderen en afstammelingen van de « Les successions sont déférées aux enfants et descendants du défunt,
overledene, aan zijn noch uit de echt noch van tafel en bed gescheiden
echtgenoot, aan zijn bloedverwanten in de opgaande lijn en aan zijn à son conjoint non divorcé ni séparé de corps, à ses ascendants et à
bloedverwanten in de zijlijn, in de orde en overeenkomstig de regels ses parents collatéraux, dans l'ordre et suivant les règles ci-après
die hierna worden bepaald ». déterminées ».
B.1.2. Volgens de verwijzende rechter vloeit uit die bepaling voort B.1.2. Selon le juge a quo, il découle de cette disposition que seuls
dat enkel de afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig les descendants dont le lien de filiation est établi conformément aux
de regels van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, in aanmerking règles du Code civil entrent en ligne de compte pour hériter, à
komen om te erven, met uitsluiting van de afstammelingen van wie de l'exclusion des descendants dont le lien de filiation biologique avec
biologische afstammingsband met de overledene enkel feitelijk is le défunt n'est établi que par les faits. C'est dans cette
vastgesteld. Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële interprétation que la Cour répond à la question préjudicielle.
vraag beantwoordt. B.1.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht twee B.1.3. La question préjudicielle invite la Cour à comparer deux
categorieën van personen met elkaar te vergelijken : enerzijds, catégories de personnes : d'une part, celles dont le lien de filiation
diegenen wier afstammingsband niet is vastgesteld en die tot de n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité
leeftijd van 48 jaar een onderzoek naar het vaderschap kunnen laten jusqu'à l'âge de 48 ans et qui peuvent ensuite faire valoir sans
uitvoeren en vervolgens zonder voorbehoud hun erfrechtelijke réserve leurs prétentions successorales; d'autre part, celles dont la
aanspraken kunnen doen gelden; anderzijds, diegenen wier juridische filiation juridique est établie et qui ne peuvent plus procéder à une
afstamming vaststaat en die na de leeftijd van 22 jaar geen onderzoek recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne peuvent plus faire
naar het vaderschap meer kunnen laten uitvoeren en geen erfrechtelijke
aanspraken meer kunnen doen gelden. valoir de prétention successorales.
Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag Quant à la recevabilité de la question préjudicielle
B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag B.2.1. Le Conseil des Ministres fait valoir que la question
onontvankelijk zou zijn omdat het verschil in behandeling waarover het préjudicielle serait irrecevable au motif que la différence de
Hof wordt ondervraagd zijn oorsprong zou vinden in de regels met traitement au sujet de laquelle la Cour est interrogée trouverait son
origine dans les règles relatives à la filiation et en particulier
betrekking tot de afstamming, en inzonderheid in artikel 332 van het dans l'article 332 du Code civil, et non dans la disposition en cause.
Burgerlijk Wetboek, en niet in de in het geding zijnde bepaling. B.2.2. Il convient toutefois de constater que la Cour n'est pas
B.2.2. Er dient evenwel te worden vastgesteld dat het Hof niet wordt
ondervraagd omtrent de onmogelijkheid van een categorie van personen interrogée sur l'impossibilité, pour une catégorie de personnes, de
om de afstammingsband met hun biologische vader te laten vaststellen, faire établir le lien de filiation avec leur père biologique mais sur
maar omtrent het feit dat volgens artikel 731 van het Burgerlijk le fait qu'en vertu de l'article 731 du Code civil, dans
Wetboek, in de interpretatie van de verwijzende rechter, enkel de l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont le lien de
afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de regels van filiation est établi conformément aux règles du Code civil peuvent
het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, met uitsluiting van entrer en ligne de compte pour hériter, à l'exclusion des descendants
afstammelingen van wie de afstammingsband in feite is vastgesteld, in dont le lien de filiation est établi par les faits.
aanmerking komen om te erven. B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de voorliggende zaak naar de B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, l'affaire soumise devrait être
verwijzende rechter moeten worden teruggezonden om te onderzoeken renvoyée au juge a quo afin qu'il examine quelle incidence ont sur
welke weerslag de wet van 1 juli 2006 « tot wijziging van de l'affaire portée devant lui la loi du 1er juillet 2006 « modifiant les
bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation
vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan » en de artikelen et aux effets de celle-ci » ainsi que les articles 367 à 374 de la loi
367 tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses (I).
bepalingen (I), hebben op de zaak voor die rechter.
B.3.2. Noch de voormelde wet van 1 juli 2006, noch de artikelen 367 B.3.2. Ni la loi précitée du 1er juillet 2006 ni les articles 367 à
tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse 374 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses
bepalingen (I) wijzigen artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek. (I) ne modifient l'article 731 du Code civil. Il n'y a donc pas de
Bijgevolg is er geen reden om de zaak terug te zenden naar de raison de renvoyer l'affaire au juge a quo.
verwijzende rechter.
B.4. De excepties worden verworpen. B.4. Les exceptions sont rejetées.
Ten gronde Quant au fond
B.5.1. In de interpretatie van de verwijzende rechter, zijn alleen B.5.1. Dans l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont
afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de bepalingen le lien de filiation est établi conformément aux dispositions du Code
van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, erfgerechtigd. civil sont successibles.
B.5.2. De bepalingen van het Burgerlijk Wetboek die de erkenning en de B.5.2. Les dispositions du Code civil qui règlent la reconnaissance et
gerechtelijke vaststelling van de afstamming van moeders- en l'établissement juridique de la filiation maternelle et paternelle
vaderszijde regelen, bevatten een aantal beperkingen, comportent un certain nombre de restrictions, de formalités et de
vormvoorschriften en procedurele waarborgen. garanties procédurales.
B.5.3. Die regels sluiten niet uit dat de afstammingsband na het B.5.3. Ces règles n'excluent pas que le lien de filiation soit établi
overlijden van een persoon alsnog wordt vastgesteld. Overeenkomstig après le décès d'une personne. Conformément à l'article 314, alinéa 5,
artikel 314, vijfde lid, (ten aanzien van de moeder) en artikel 324, (à l'égard de la mère) et à l'article 324, alinéa 2, (à l'égard du
tweede lid, (ten aanzien van de vader) van het Burgerlijk Wetboek kan, père) du Code civil, à défaut de possession d'état, la preuve de la
bij gebrek aan bezit van staat, het bewijs van de afstamming door alle filiation peut être administrée par toutes voies de droit.
wettelijke middelen worden geleverd. De vaststelling van een
afstamming post mortem gebeurt met alle rechtsmiddelen (artikel L'établissement d'une filiation post mortem se fait par toutes voies
331septies van het Burgerlijk Wetboek) na een procedure tijdens welke de droit (article 331septies du Code civil) à l'issue d'une procédure
de rechter zelfs ambtshalve « een bloedonderzoek of enig ander au cours de laquelle le juge « [peut] ordonner, même d'office,
onderzoek volgens beproefde wetenschappelijke methodes [kan] gelasten l'examen du sang ou tout autre examen selon des méthodes scientifiques
» (artikel 331octies van het Burgerlijk Wetboek). Overigens houdt, éprouvées » (article 331octies du Code civil). Au demeurant, selon la
volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, artikel 8 van Cour européenne des droits de l'homme, l'article 8 de la Convention
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens het recht in om te européenne des droits de l'homme implique le droit de connaître son
weten van wie men afstamt (EHRM, 13 juli 2006, Jäggi t. Zwitserland). ascendance (CEDH, 13 juillet 2006, Jäggi c. Suisse).
B.6.1. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de B.6.1. Il découle également de la jurisprudence de la Cour européenne
Mens vloeit ook voort dat een bepaling die een kind wiens
afstammingsband na het overlijden van zijn vader wordt vastgesteld, des droits de l'homme qu'une disposition qui exclut de la succession
van diens erfopvolging uitsluit, niet bestaanbaar is met de artikelen paternelle un enfant dont le lien de filiation est établi après le
8 en 14 van het Verdrag, in zoverre die bepaling een verschil in décès de son père est incompatible avec les articles 8 et 14 de la
behandeling tot stand brengt tussen, enerzijds, dergelijke kinderen Convention, en ce que cette disposition met en oeuvre une différence
en, anderzijds, wettige kinderen en kinderen die vóór het overlijden de traitement entre, d'une part, ces enfants et, d'autre part, les
worden erkend (EHRM, 3 oktober 2000, Camp en Bourimi t. Nederland). enfants légitimes et les enfants reconnus avant le décès (CEDH, 3
B.6.2. Te dien aanzien dient evenwel te worden opgemerkt dat de in het octobre 2000, Camp et Bourimi c. Pays-Bas).
geding zijnde bepaling niet verhindert dat een kind wiens B.6.2. Il convient toutefois d'observer à cet égard que la disposition
afstammingsband na het overlijden van zijn ouder wordt vastgesteld en cause n'empêche pas qu'un enfant dont le lien de filiation est
overeenkomstig de regels van het Burgerlijk Wetboek, erfgerechtigd établi, conformément aux règles du Code civil, après le décès de son
wordt. Artikel 828, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt parent soit successible. L'article 828, alinéa 1er, du Code civil
overigens dat « erfgenamen wier banden van verwantschap met de énonce du reste que « les héritiers dont les liens de parenté avec le
overledene niet zijn vastgesteld en die hun rechten niet hebben
opgeëist binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap, défunt ne sont pas établis et qui n'ont pas revendiqué leurs droits
[...] de geldigheid van de handelingen die later te goeder trouw zijn dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession, ne
verricht door de andere erfgenamen of legatarissen, niet meer [kunnen] pourront plus contester la validité des actes accomplis ultérieurement
betwisten noch hun aandeel in natura [kunnen] opvorderen van de par les autres héritiers ou légataires agissant de bonne foi ni
goederen die door deze laatsten na die termijn zijn vervreemd of réclamer leur part en nature dans les biens aliénés ou partagés par
verdeeld ». Ze kunnen evenwel de tegenwaarde van die goederen eux après ce délai ». Ils peuvent toutefois demander la contre-valeur
vorderen, alsmede hun aandeel in natura van de goederen die niet zijn
vervreemd. Bovendien kunnen ze de geldigheid van de handelingen de ces biens, ainsi que leur part en nature des biens qui ne sont pas
betwisten of hun aandeel in natura opvorderen voor zover ze maar hun aliénés. De surcroît, ils peuvent contester la validité des actes ou
rechten binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap réclamer leur part en nature pour autant qu'ils aient revendiqué leurs
hebben opgeëist. In ieder geval behoudt de erfgenaam die niet bij de droits dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession. En
verdeling van de nalatenschap werd betrokken, het recht om de tout état de cause, l'héritier qui a été omis dans le partage de la
tegenwaarde van zijn aandeel te vorderen (artikel 828, tweede lid, van succession pourra toujours exercer ses droits en valeur (article 828,
het Burgerlijk Wetboek). alinéa 2, du Code civil).
B.6.3. De in het geding zijnde bepaling maakt tevens geen onderscheid B.6.3. La disposition en cause n'établit de distinction ni entre les
tussen wettige en natuurlijke kinderen, noch tussen in overspel enfants légitimes et naturels ni entre les enfants adultérins et les
verwekte en andere kinderen : zij zijn in gelijke mate erfgerechtigd. autres enfants : ils sont successibles dans une égale mesure. Elle
Ze vereist enkel, in de interpretatie van de verwijzende rechter, dat exige uniquement, dans l'interprétation du juge a quo, que le lien de
de afstammingsband juridisch wordt vastgesteld, wat op zich niet filiation soit établi juridiquement, ce qui, en soi, n'est pas
kennelijk onredelijk is. manifestement déraisonnable.
B.7. Uit het vonnis waarin het Hof wordt ondervraagd, alsook uit de B.7. Il ressort toutefois du jugement qui interroge la Cour, ainsi que
vermelding in de prejudiciële vraag van de leeftijd van 22 jaar, de la mention, dans la question préjudicielle, de l'âge de vingt-deux
blijkt evenwel dat de eisers voor de verwijzende rechter het ans que les demandeurs devant le juge a quo ne peuvent faire
vaderschap van diegene die zij beschouwen als hun biologische vader reconnaître la paternité de celui qu'ils considèrent comme leur père
niet kunnen laten erkennen omdat artikel 332 zich ertegen verzet dat biologique parce que l'article 332 fait obstacle à ce qu'ils puissent
zij het vaderschap van diegene die volgens de wet hun vader is, préalablement contester la paternité de celui qui, aux yeux de la loi,
voorafgaandelijk kunnen betwisten. est leur père.
Het staat niet aan het Hof zich uit te spreken over die bepaling, die Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer sur cette disposition,
niet het voorwerp van de prejudiciële vraag uitmaakt en die overigens qui ne fait pas l'objet de la question préjudicielle et qui a, par
is opgeheven bij de wet van 1 juli 2006, die in werking is getreden op ailleurs, été abrogée par la loi du 1er juillet 2006, qui est entrée
1 juli 2007, en door nieuwe bepalingen is vervangen bij de voormelde en vigueur le 1er juillet 2007, et remplacée par de nouvelles
wet van 1 juli 2006 en bij artikel 368 van de wet van 27 december 2006 dispositions par la loi précitée du 1er juillet 2006 et par l'article
houdende diverse bepalingen (I), die voortaan zijn opgenomen in 368 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses
artikel 318, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek. (I), qui figurent désormais à l'article 318, § 2, alinéa 1er du Code
B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. civil. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11 L'article 731 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet niet. Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 7 november 2007. l'audience publique du 7 novembre 2007.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^