Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 149/2007 van 5 december 2007 Rolnummer 4104 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 en de bijlage van het decreet van het Vlaamse Gewest van 2 juni 2006 tot wijzigi(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters P(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 149/2007 van 5 december 2007 Rolnummer 4104 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 en de bijlage van het decreet van het Vlaamse Gewest van 2 juni 2006 tot wijzigi(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters P(...) Extrait de l'arrêt n° 149/2007 du 5 décembre 2007 Numéro du rôle : 4104 En cause : le recours en annulation de l'article 2 et de l'annexe du décret de la Région flamande du 2 juin 2006 modifiant le dé(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P. Marte(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 149/2007 van 5 december 2007 Extrait de l'arrêt n° 149/2007 du 5 décembre 2007
Rolnummer 4104 Numéro du rôle : 4104
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 en de bijlage En cause : le recours en annulation de l'article 2 et de l'annexe
(samenstelling van de kiesdistricten) van het decreet van het Vlaamse (composition des districts électoraux) du décret de la Région flamande
Gewest van 2 juni 2006 tot wijziging van het provinciedecreet van 9 du 2 juin 2006 modifiant le décret provincial du 9 décembre 2005,
december 2005, ingesteld door de feitelijke vereniging « Groen ! » en introduit par l'association de fait « Groen ! » et autres.
anderen. Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à
artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président
voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le
voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Arts, président émérite A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 21 december Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 21
2006 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 22 décembre 2006 et parvenue au greffe le 22 décembre 2006, un recours en
december 2006, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 2 en annulation de l'article 2 et de l'annexe (composition des districts
de bijlage (samenstelling van de kiesdistricten) van het decreet van
het Vlaamse Gewest van 2 juni 2006 tot wijziging van het électoraux) du décret de la Région flamande du 2 juin 2006 modifiant
provinciedecreet van 9 december 2005 (bekendgemaakt in het Belgisch le décret provincial du 9 décembre 2005 (publié au Moniteur belge du
Staatsblad van 30 juni 2006, tweede editie) door de feitelijke 30 juin 2006, deuxième édition) a été introduit par l'association de
vereniging « Groen ! », met zetel te 1070 Brussel, Sergeant De fait « Groen ! », dont le siège est établi à 1070 Bruxelles, rue
Bruynestraat 78-82, Elisabeth Meuleman, wonende te 9700 Oudenaarde, Sergent De Bruyne 78-82, Elisabeth Meuleman, demeurant à 9700
Borgveld 9, Joke Vandeputte, wonende te 9300 Aalst, Koolstraat 73, Audenarde, Borgveld 9, Joke Vandeputte, demeurant à 9300 Alost,
Henk Vandaele, wonende te 8952 Heuvelland, Dorpstraat 7, Sandra Bamps, Koolstraat 73, Henk Vandaele, demeurant à 8952 Heuvelland, Dorpstraat
wonende te 3500 Hasselt, Andreas Vesaliuslaan 23, en Gerd Basteyns, 7, Sandra Bamps, demeurant à 3500 Hasselt, Andreas Vesaliuslaan 23, et
wonende te 2440 Geel, Lieventier 1A. Gerd Basteyns, demeurant à 2440 Geel, Lieventier 1A.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepaling Quant à la disposition attaquée
B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel 2, B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article 2,
met inbegrip van de bijlage waarnaar in dat artikel wordt verwezen, y compris l'annexe à laquelle cet article fait référence, du décret de
van het decreet van het Vlaamse Gewest van 2 juni 2006 tot wijziging la Région flamande du 2 juin 2006 modifiant le décret provincial du 9
van het provinciedecreet van 9 december 2005, dat luidt als volgt : décembre 2005, qui énonce :
« In artikel 6, § 1, van het provinciedecreet van 9 december 2005 « A l'article 6, § 1er, du décret provincial du 9 décembre 2005 sont
worden de volgende wijzigingen aangebracht : apportées les modifications suivantes :
1° in het eerste lid worden de woorden ' als vermeld in artikel 88 van 1° dans l'alinéa premier, les mots ' tels que visés à l'article 88 du
het Kieswetboek ' geschrapt; Code électoral ' sont supprimés;
2° het derde lid wordt vervangen door wat volgt : 2° le troisième alinéa est remplacé par ce qui suit :
' De lijst van de districten en de aanwijzing van de ' La liste des districts et la désignation du chef-lieu de district
districthoofdplaats wordt vastgesteld in de tabel die als bijlage bij sont établies dans le tableau joint en annexe au présent décret. La
dit decreet is gevoegd. De verdeling van de raadsleden over de répartition des conseillers entre les districts électoraux est, lors
kiesdistricten wordt bij elke volledige vernieuwing van de de chaque renouvellement intégral des conseils provinciaux, mise en
provincieraden door de Vlaamse Regering voor elk kiesdistrict in rapport par le Gouvernement flamand avec la population sur base des
overeenstemming gebracht met de bevolking op basis van de
bevolkingscijfers, vastgesteld overeenkomstig artikel 5 ' ». chiffres de la population, établis conformément à l'article 5 '. ».
B.1.2. Vóór de wijziging bij de bestreden bepaling, luidde artikel 6, B.1.2. Avant sa modification par la disposition attaquée, l'article 6,
§ 1, van het provinciedecreet van 9 december 2005 als volgt : § 1er, du décret provincial du 9 décembre 2005 énonçait :
« § 1. De provincieraad wordt om de zes jaar volledig vernieuwd. De « Le conseil provincial est intégralement renouvelé tous les six ans.
leden worden rechtstreeks verkozen. Zij zijn herverkiesbaar. De Les membres sont élus directement. Ils peuvent être réélus. Les
verkiezingen geschieden per district. Een district bevat één of meer élections se font par district. Un district comprend un ou plusieurs
kieskantons als vermeld in artikel 88 van het Kieswetboek. cantons électoraux tels que visés à l'article 88 du Code électoral.
Ieder district telt zoveel keer een raadslid als de provinciale deler Chaque district compte autant de conseillers que le chiffre de sa
in zijn bevolkingscijfer begrepen is. Die deler wordt verkregen door population contient de fois le diviseur provincial, obtenu en divisant
het bevolkingscijfer van de provincie te delen door het totaal van de toe te kennen zetels. De overblijvende zetels worden toegewezen aan de districten met het grootste nog niet vertegenwoordigde bevolkingsoverschot. De verdeling van de raadsleden over de kiesdistricten wordt bij elke volledige vernieuwing van de provincieraden door de Vlaamse Regering in overeenstemming gebracht met de bevolking op basis van de bevolkingscijfers. Het bevolkingsaantal dat in aanmerking moet worden genomen, is het aantal personen dat ingeschreven is in het rijksregister van de natuurlijke personen die op 1 januari van het jaar vóór dat van de volledige vernieuwing van de provincieraden hun hoofdverblijfplaats in de gemeenten van het desbetreffende district hadden. le chiffre de la population de la province par le nombre total de sièges à conférer, les sièges restants étant attribués aux districts ayant le plus grand excédent de population non encore représenté. La répartition des conseillers entre les districts électoraux est, lors de chaque renouvellement intégral des conseils provinciaux, mise en rapport par le Gouvernement flamand avec la population sur base des chiffres de la population. Le nombre de la population à prendre en compte est le nombre de personnes inscrites au Registre national des personnes physiques qui au 1er janvier de l'année précédant le renouvellement intégral des conseils provinciaux avaient leur résidence principale dans les communes du district concerné.
Die lijst wordt uiterlijk vijf maanden voor de volledige vernieuwing Cette liste est publiée au Moniteur belge au plus tard 5 mois avant le
van de provincieraden in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt ». renouvellement intégral des conseils provinciaux ».
B.2. Tijdens de parlementaire voorbereiding werd de bestreden bepaling B.2. Au cours des travaux préparatoires, la disposition attaquée a été
toegelicht als volgt : commentée comme suit :
« Met deze wijziging wordt in het provinciedecreet de rechtsbasis « Par cette modification, l'on reprend dans le décret provincial le
opgenomen inzake de vaststelling van de kiesdistricten ter gelegenheid fondement juridique de la fixation des districts électoraux à
van de volledige vernieuwing van de provincieraden. Dit gebeurt door l'occasion du renouvellement intégral des conseils provinciaux. C'est
de tabel die de lijst van de kiesdistricten en de districthoofdplaats ce qui est fait en annexant au décret le tableau qui fixe la liste des
vaststelt als bijlage bij het decreet te voegen. Om de transparantie districts électoraux et le chef-lieu du district. Afin de promouvoir
te bevorderen, wordt ook de verwijzing in artikel 6, § 1, naar het la transparence, l'on supprime aussi, à l'article 6, § 1er, la
Kieswetboek geschrapt en wordt in de tabel ook aangegeven welke référence au Code électoral et l'on indique aussi dans le tableau
gemeenten tot een kieskanton behoren. De tabel met de indeling van de quelles communes appartiennent à un canton électoral. Jusqu'à présent,
le tableau comportant la répartition des districts était fixé à
districten werd tot nu toe vastgesteld in artikel 2 van de l'article 2 de la loi provinciale » (Doc. parl., Parlement flamand,
provinciewet » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2005-2006, nr. 815/1, p. 3). 2005-2006, n° 815/1, p. 3).
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
B.3.1. De eerste verzoekende partij is de politieke partij « Groen ! B.3.1. La première partie requérante est le parti politique « Groen !
». ».
B.3.2. Naar luid van artikel 2, 2°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 dient de verzoekende partij voor het Hof een natuurlijke persoon of een rechtspersoon te zijn die doet blijken van een belang. De politieke partijen die feitelijke verenigingen zijn, hebben in beginsel niet de vereiste bekwaamheid om voor het Hof een beroep in te stellen. Anders is het wanneer zij optreden in aangelegenheden, zoals de kieswetgeving, waarvoor zij wettelijk als afzonderlijke entiteiten worden erkend en wanneer, terwijl hun optreden bij de wet is erkend, sommige aspecten daarvan in het geding zijn. B.3.3. De overige verzoekende partijen beroepen zich op hun hoedanigheid van kandidaat en/of kiezer bij de provincieraadsverkiezingen. B.4. De Vlaamse Regering betwist het belang van de verzoekende partijen, op grond van het feit dat de decreetgever de voorheen in federale wetgeving geregelde indeling in kiesdistricten inhoudelijk niet heeft gewijzigd, en die indeling enkel heeft overgenomen om eraan een « duidelijkere en transparantere » grondslag te geven. Zij betwist daarenboven het belang van de tweede, derde, vijfde en zesde verzoekende partij, op grond van het feit dat zij wonen in een kiesdistrict waar de natuurlijke kiesdrempel bijzonder laag is. B.3.2. Aux termes de l'article 2, 2°, de la loi spéciale du 6 janvier 1989, la partie requérante devant la Cour doit être une personne physique ou morale justifiant d'un intérêt. Les partis politiques qui sont des associations de fait n'ont pas, en principe, la capacité requise pour introduire un recours devant la Cour. Il en va toutefois autrement lorsqu'ils agissent dans les matières, telle la législation électorale, pour lesquelles ils sont légalement reconnus comme formant des entités distinctes et que, alors que leur intervention est légalement reconnue, certains aspects de celle-ci sont en cause. B.3.3. Les autres parties requérantes invoquent leur qualité de candidat et/ou d'électeur aux élections provinciales. B.4. Le Gouvernement flamand conteste l'intérêt des parties requérantes du fait que le législateur décrétal n'a pas modifié, quant au contenu, la répartition en districts électoraux précédemment réglée par la législation fédérale, et a uniquement repris cette répartition afin de lui donner un fondement « plus clair et plus transparent ». Il conteste en outre l'intérêt des deuxième, troisième, cinquième et sixième parties requérantes, au motif qu'elles habitent dans un district électoral où le seuil électoral naturel est particulièrement bas.
B.5. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 vereisen dat B.5. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 imposent à
elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot toute personne physique ou morale qui introduit un recours en
vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt
belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée
bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. directement et défavorablement par la norme attaquée.
B.6. Het kiesrecht is het fundamentele politieke recht in de B.6. Le droit de vote est le droit politique fondamental de la
representatieve democratie. Elke kiezer of kandidaat doet blijken van démocratie représentative. Tout électeur ou candidat justifie de
het vereiste belang om de vernietiging te vorderen van bepalingen die l'intérêt requis pour demander l'annulation de dispositions
zijn stem of zijn kandidatuur ongunstig kunnen beïnvloeden. susceptibles d'affecter défavorablement son vote ou sa candidature.
B.7.1. De bestreden bepaling maakt deel uit van de reglementering van de provincieraadsverkiezingen en regelt onder meer de indeling van het grondgebied van de provincies in kieskringen. De bijlage waarnaar die bepaling verwijst, bevat de lijst van de kieskringen en bepaalt de omvang ervan. De omvang van een kiesomschrijving kan een ongunstige invloed hebben op het gewicht van de stem van een kiezer, de kandidatuur van een kandidaat en, meer in het algemeen, op de kansen van een politieke partij om vertegenwoordigers te behalen in een vertegenwoordigend orgaan. B.7.2. Het feit dat de decreetgever voor het Vlaamse Gewest een bestaande wettelijke regeling bestendigt, ontneemt de verzoekende partijen niet hun belang, nu juist het behoud van de voorheen bestaande toestand het voorwerp is van hun kritiek. Het is bovendien niet vereist dat een eventuele vernietiging de verzoekende partijen een onmiddellijk voordeel zou opleveren. De omstandigheid dat zij, als gevolg van de vernietiging van de bestreden bepaling, opnieuw een kans zouden krijgen dat hun situatie in gunstigere zin wordt geregeld, volstaat om hun belang bij het bestrijden van die bepaling te verantwoorden. B.7.3. Nu het belang van de eerste en de vierde verzoekende partij vaststaat, is het beroep tot vernietiging ontvankelijk en dient niet te worden onderzocht of ook de overige verzoekende partijen doen B.7.1. La disposition attaquée s'inscrit dans le cadre de la réglementation des élections provinciales et règle notamment la répartition du territoire des provinces en circonscriptions électorales. L'annexe à laquelle se réfère cette disposition contient la liste des circonscriptions électorales et en fixe l'étendue. L'étendue d'une circonscription électorale peut influencer de manière défavorable le poids du vote d'un électeur, la candidature d'un candidat et, plus généralement, les chances d'un parti politique d'obtenir des représentants dans un organe représentatif. B.7.2. Le fait que le législateur décrétal reprenne, pour la Région flamande, des règles législatives existantes ne prive pas les parties requérantes de leur intérêt puisque c'est précisément le maintien de la situation antérieure qui fait l'objet de leur critique. Il n'est en outre pas nécessaire qu'une éventuelle annulation procure aux parties requérantes un avantage immédiat. La circonstance que les parties requérantes obtiendraient une chance que leur situation soit réglée plus favorablement à la suite de l'annulation de la disposition attaquée suffit à justifier leur intérêt à attaquer cette disposition. B.7.3. Dès lors que l'intérêt des première et quatrième parties requérantes est établi, le recours en annulation est recevable et il n'y a pas lieu d'examiner si les autres parties requérantes justifient
blijken van het rechtens vereiste belang. également de l'intérêt requis.
Ten gronde Quant au fond
B.8. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de B.8. Les parties requérantes prennent un moyen unique de la violation
schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang des articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 3 du
gelezen met artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
Europees Verdrag voor de rechten van de mens en, voor zover nodig, met Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
artikel 14 van dat Verdrag, doordat de bestreden bepaling grote verschillen in het leven roept op het vlak van het aantal kieskringen per provincie, wat leidt tot aanzienlijke verschillen in de natuurlijke kiesdrempel bij de provincieraadsverkiezingen, naar gelang van de provincie en de kieskring, waarvoor geen objectieve en redelijke verantwoording bestaat. B.9. Uit het middel, zoals ontwikkeld door de verzoekende partijen, blijkt dat het beroep is gericht tegen de tabel van de bij de provincieraadsverkiezingen te hanteren kieskringen, die als bijlage bij het decreet is gevoegd. B.10. De verzoekende partijen voeren aan dat de omvang van de kieskringen medebepalend is voor de bij de verkiezingen geldende natuurlijke kiesdrempel en dat de in de bijlage bij de bestreden bepaling vervatte indeling in kieskringen tot grote verschillen leidt op het vlak van die natuurlijke kiesdrempel, waardoor er verschillen in behandeling ontstaan tussen kiezers, kandidaten en politieke l'homme et, pour autant que nécessaire, avec l'article 14 de cette Convention, en ce que la disposition attaquée crée de grandes différences en ce qui concerne le nombre de circonscriptions électorales par province, ce qui génère des différences considérables au niveau du seuil électoral naturel aux élections provinciales, selon la province et la circonscription électorale, différences pour lesquelles il n'existe pas de justification objective et raisonnable. B.9. Il ressort du moyen tel qu'il est développé par les parties requérantes que le recours est dirigé contre le tableau des circonscriptions électorales à utiliser aux élections provinciales, tableau qui est annexé au décret. B.10. Les parties requérantes font valoir que l'étendue des circonscriptions électorales influence le seuil électoral naturel applicable aux élections et que la répartition en circonscriptions électorales, inscrite dans l'annexe à la disposition attaquée, aboutit à de grandes différences quant au seuil électoral naturel précité, ce qui donne lieu à des différences de traitement entre électeurs,
partijen, naar gelang van de provincie, het administratief candidats et partis politiques, selon la province, l'arrondissement
arrondissement en het kiesdistrict. administratif et le district électoral.
B.11.1. Artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees B.11.1. L'article 3 du Premier Protocole additionnel à la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens luidt als volgt : européenne des droits de l'homme dispose :
« De Hoge Verdragsluitende Partijen verbinden zich om met redelijke « Les Hautes Parties contractantes s'engagent à organiser, à des
tussenpozen vrije, geheime verkiezingen te houden onder voorwaarden intervalles raisonnables, des élections libres au scrutin secret, dans
welke de vrije meningsuiting van het volk bij het kiezen van de les conditions qui assurent la libre expression de l'opinion du peuple
wetgevende macht waarborgen ». sur le choix du corps législatif ».
B.11.2. De in het Vlaamse Gewest georganiseerde verkiezingen van de B.11.2. Les élections des conseils provinciaux organisées en Région
provincieraden hebben geen betrekking op het « kiezen van de flamande ne concernent pas le « choix du corps législatif » au sens de
wetgevende macht » in de zin van voormelde bepaling. Bijgevolg is
artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag la disposition précitée. Par conséquent, l'article 3 du Premier
voor de rechten van de mens niet van toepassing. protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme
n'est pas applicable.
B.11.3. Vermits artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten B.11.3. L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme
van de mens enkel kan worden aangevoerd in samenhang met een in het ne pouvant être invoqué qu'en combinaison avec un droit ou une liberté
Verdrag vermeld recht of een daarin vermelde vrijheid, is ook die figurant dans la Convention, cette disposition n'est pas davantage
bepaling te dezen niet van toepassing. applicable en l'espèce.
B.11.4. In zoverre het middel artikel 3 van het Eerste Aanvullend B.11.4. En ce qu'il invoque l'article 3 du Premier Protocole
Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et
artikel 14 van dat Verdrag aanvoert, is het niet ontvankelijk. l'article 14 de cette Convention, le moyen est irrecevable.
Het Hof beperkt bijgevolg zijn toetsing tot de artikelen 10 en 11 van La Cour limite par conséquent son contrôle aux articles 10 et 11 de la
de Grondwet. Constitution.
B.12. De bijlage bij de bestreden bepaling bepaalt voor elke provincie het aantal en de samenstelling van de kiesdistricten per administratief arrondissement. Volgens die bijlage zijn er in de provincie Antwerpen acht districten en drie administratieve arrondissementen, in de provincie Limburg dertien districten en drie administratieve arrondissementen, in de provincie Oost-Vlaanderen veertien districten en zes administratieve arrondissementen, in de provincie Vlaams-Brabant vijf districten en twee administratieve arrondissementen, en in de provincie West-Vlaanderen twaalf districten en acht administratieve arrondissementen. B.12. L'annexe à la disposition attaquée fixe pour chaque province le nombre et la composition des districts électoraux par arrondissement administratif. Selon cette annexe, il y a dans la province d'Anvers huit districts et trois arrondissements administratifs, dans la province de Limbourg treize districts et trois arrondissements administratifs, dans la province de Flandre orientale quatorze districts et six arrondissements administratifs, dans la province du Brabant flamand cinq districts et deux arrondissements administratifs, et dans la province de Flandre occidentale douze districts et huit arrondissements administratifs.
B.13. Volgens artikel 6, § 1, tweede lid, van het provinciedecreet van B.13. Selon l'article 6, § 1er, alinéa 2, du décret provincial du 9
9 december 2005 telt ieder district zoveel keer een raadslid als de décembre 2005, chaque district compte autant de conseillers que le
provinciale deler in zijn bevolkingscijfer is begrepen, waarbij die chiffre de sa population contient de fois le diviseur provincial,
deler wordt verkregen door het bevolkingscijfer van de provincie te obtenu en divisant le chiffre de la population de la province par le
delen door het totaal van de toe te kennen zetels. De overblijvende nombre total de sièges à conférer. Les sièges restants sont attribués
zetels worden toegewezen aan de districten met het grootste nog niet aux districts ayant le plus grand excédent de population non encore
vertegenwoordigde bevolkingsoverschot. représenté.
Daaruit volgt dat het aantal zetels dat in een kiesdistrict is te Il s'ensuit que le nombre de sièges à répartir dans un district
verdelen, afhankelijk is van bevolkingscijfer van dat district. électoral dépend du chiffre de la population de ce district.
B.14. De verdeling van de zetels en de aanwijzing van de gekozenen in B.14. La répartition des sièges et la désignation des élus aux
de provincieraden worden geregeld in de artikelen 19 en 20 van de conseils provinciaux sont réglées aux articles 19 et 20 de la loi
provinciekieswet van 19 oktober 1921. électorale provinciale du 19 octobre 1921.
Die bepalingen maken een onderscheid naargelang al dan niet gebruik is Ces dispositions établissent une distinction selon qu'il est fait ou
gemaakt van het bij artikel 15 van de provinciekieswet aan de non usage du droit accordé aux candidats par l'article 15 de la loi
kandidaten toegestane recht om een lijstenverbinding aan te gaan met électorale provinciale de se grouper avec les candidats de listes qui
de kandidaten van lijsten die in andere kiesdistricten van hetzelfde sont présentées dans d'autres districts électoraux du même
administratief arrondissement zijn voorgedragen. arrondissement administratif.
In de kiesdistricten waar geen gebruik is gemaakt van dat recht worden Dans les districts électoraux où il n'a pas été fait usage de ce
droit, les sièges revenant à chaque district, sont exclusivement
de aan elk district toekomende zetels uitsluitend verdeeld op het répartis au niveau du district conformément aux règles figurant à
niveau van het district, overeenkomstig de in artikel 19 van de l'article 19 de la loi électorale provinciale.
provinciekieswet opgenomen regels.
In de kiesdistricten waar wel gebruik is gemaakt van het recht om een
lijstenverbinding aan te gaan, worden de zetels in eerste instantie Dans les districts électoraux où il a été fait usage du droit de se
verdeeld op het niveau van het district, overeenkomstig de in artikel grouper, les sièges sont d'abord répartis au niveau du district,
20 van de provinciekieswet opgenomen regels. De zetels die bij die conformément aux règles figurant à l'article 20 de la loi électorale
provinciale. Les sièges qui ne sont pas encore attribués lors de cette
eerste verdeling nog niet zijn toegewezen, worden, via het systeem van première répartition sont répartis, via le système de l'«
de « apparentering », verdeeld op het niveau van het administratief apparentement », au niveau de l'arrondissement administratif. Sont
arrondissement. Tot die aanvullende verdeling worden enkel de admises à cette répartition complémentaire les seules listes (ou
lijsten(groepen) toegelaten die in minstens één district een aantal groupes de listes) qui ont obtenu dans au moins un district un nombre
stemmen hebben verkregen dat ten minste gelijk is aan 66 pct. van de de voix au moins égal à 66 p.c. du diviseur électoral, fixé
kiesdeler, zoals vastgesteld overeenkomstig artikel 20, § 1, eerste conformément à l'article 20, § 1er, alinéa 1er, de la loi électorale
lid, van de provinciekieswet. Die kiesdeler is het resultaat van de provinciale. Ce diviseur est le résultat de la division du total
deling van het algemeen totaal van de geldige stemmen in het général des suffrages valables dans le district électoral par le
kiesdistrict door het getal van de in het district toe te kennen nombre de sièges à attribuer dans le district.
zetels. B.15.1. In tegenstelling tot wat geldt voor de verkiezingen van de B.15.1. A la différence de ce qui est le cas pour les élections de la
Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat (artikelen 62, tweede Chambre des représentants et du Sénat (articles 62, alinéa 2, et 68, §
lid, en 68, § 1, van de Grondwet) is voor de verkiezingen van de 1er, de la Constitution), la Constitution ne précise pas, pour les
provincieraden niet grondwettelijk bepaald dat zij volgens het stelsel élections provinciales, qu'elles se déroulent selon le système de la
van de evenredige vertegenwoordiging geschieden. représentation proportionnelle.
De keuze voor dat stelsel, dat inhoudt dat de mandaten over de Le choix de ce système, qui implique que les mandats soient répartis
kandidatenlijsten en kandidaten worden verdeeld in verhouding tot het entre les listes de candidats et les candidats proportionnellement au
aantal stemmen dat ze behaalden, vloeit evenwel voort uit de artikelen nombre de votes recueillis, découle cependant des articles 19 et 20 de
19 en 20 van de provinciekieswet van 19 oktober 1921. la loi électorale provinciale du 19 octobre 1921.
Het beginsel van de toepassing van de evenredige vertegenwoordiging Le principe de l'application de la représentation proportionnelle pour
bij de provincieraadsverkiezingen werd overigens bevestigd door les élections provinciales a du reste été confirmé par l'article 6, §
artikel 6, § 1, VIII, 4°, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1er, VIII, 4°, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
1980 tot hervorming der instellingen, naar luid waarvan een institutionnelles, aux termes duquel une majorité des deux tiers est
tweederdemeerderheid vereist is wanneer de gewesten de regelgeving ter requise lorsque les régions souhaitent modifier la réglementation en
zake in minder evenredige zin zouden wensen te wijzigen. la matière dans un sens moins proportionnel.
B.15.2. Zelfs indien de verkiezingen volgens een stelsel van volstrekt B.15.2. Même si les élections ont lieu suivant un système de
evenredige vertegenwoordiging plaatsvinden, kan het verschijnsel van représentation strictement proportionnelle, on ne saurait éviter le
de « verloren stemmen » niet worden vermeden. Daaruit volgt dat niet phénomène des « voix perdues ». Il s'ensuit que chaque suffrage n'a
elke stem hetzelfde gewicht heeft in de uitslag van de verkiezingen en pas un poids égal quant aux résultats des élections et que tout
dat niet iedere kandidaat dezelfde kans heeft om te worden verkozen. candidat n'a pas des chances égales d'être élu.
Bovendien staat geen enkele bepaling van internationaal recht of van En outre, aucune disposition de droit international ou de droit
intern recht eraan in de weg dat de wetgever die voor een stelsel van interne n'interdit au législateur qui a opté pour un système de
evenredige vertegenwoordiging heeft gekozen, daarop redelijke représentation proportionnelle de prévoir des limitations raisonnables
beperkingen aanbrengt, teneinde de goede werking van de democratische afin de garantir le bon fonctionnement des institutions démocratiques.
instellingen te waarborgen. B.16. Wat betreft de keuze van de regels die het gewicht bepalen van de uitgebrachte stemmen in de uitslag van de verkiezingen, beschikt het Hof niet over de beoordelingsruimte van de decreetgever. Het onderzoek door het Hof van de verenigbaarheid met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie van de bestreden bepaling moet derhalve worden beperkt tot het nagaan of de decreetgever al dan niet een maatregel heeft genomen die in redelijkheid kan worden verantwoord. B.17. Het komt in beginsel de decreetgever toe te beoordelen of het wenselijk is de provincieraadsverkiezingen te organiseren op grond van een of meer kieskringen. Wanneer hij opteert voor een op kleinere kieskringen gebaseerd kiessysteem, dient hij evenwel rekening ermee te houden dat het bevolkingscijfer van een kieskring de natuurlijke kiesdrempel bepaalt die moet worden bereikt om een zetel te behalen. De natuurlijke drempel is intrinsiek verbonden met het aantal in een kiesomschrijving te begeven zetels, wat, zoals in herinnering is gebracht in B.13, afhankelijk is van het bevolkingscijfer van die kieskring. De hoogte van de natuurlijke drempel is omgekeerd evenredig met het aantal te begeven zetels en dus ook met het bevolkingscijfer van de kiesomschrijving. B.16. En ce qui concerne le choix des règles déterminant quel est le poids des votes exprimés dans le résultat des élections, la Cour ne dispose pas de la liberté d'appréciation du législateur décrétal. L'examen par la Cour de la compatibilité avec le principe d'égalité et de non-discrimination de la disposition attaquée doit dès lors se limiter à vérifier si le législateur décrétal n'a pas pris une mesure qui ne peut être raisonnablement justifiée. B.17. Il appartient en principe au législateur décrétal d'apprécier s'il est souhaitable d'organiser les élections provinciales sur la base d'une seule ou de plusieurs circonscriptions électorales. Toutefois, lorsqu'il opte pour un système électoral basé sur de petites circonscriptions électorales, il doit prendre en considération que le chiffre de la population d'une circonscription électorale détermine le seuil électoral naturel qui doit être atteint afin d'obtenir un siège. Le seuil naturel est intrinsèquement lié au nombre de sièges à pourvoir dans une circonscription électorale, ce qui dépend, comme il est rappelé en B.13, du chiffre de la population de cette circonscription électorale. La hauteur du seuil naturel est inversement proportionnelle au nombre de sièges à pourvoir et donc aussi au chiffre de la population de la circonscription électorale.
B.18. Uit het besluit van de Vlaamse Regering van 9 juni 2006 « tot verdeling van de provincieraadsleden over de kiesdistricten », dat met het oog op de in 2006 georganiseerde provincieraadsverkiezingen werd uitgevaardigd, blijkt dat de bijlage bij de bestreden bepaling aanzienlijke verschillen met zich meebrengt op het vlak van het aantal te begeven zetels in de kiesdistricten en de administratieve arrondissementen. Vermits de hoogte van de natuurlijke drempel omgekeerd evenredig is met het aantal te begeven zetels, leiden die verschillen eveneens tot aanzienlijke verschillen op het vlak van de natuurlijke kiesdrempel en de apparenteringsdrempel, naar gelang van de kieskring en het administratief arrondissement. B.19. Uit de parlementaire voorbereiding van het bestreden decreet blijkt dat de decreetgever niet de bedoeling had de voorheen in de federale wetgeving geregelde indeling in kieskringen inhoudelijk te wijzen : B.18. Il apparaît de l'arrêté du Gouvernement flamand du 9 juin 2006 « portant répartition des conseillers provinciaux entre les districts électoraux », qui a été édicté en vue des élections provinciales organisées en 2006, que l'annexe à la disposition attaquée implique des différences considérables quant au nombre de sièges à pourvoir dans les districts électoraux et les arrondissements administratifs. Etant donné que la hauteur du seuil naturel est inversement proportionnelle au nombre de sièges à pourvoir, ces différences donnent également lieu à des différences considérables quant au seuil électoral naturel et quant au seuil d'apparentement, selon la circonscription électorale et l'arrondissement administratif. B.19. Les travaux préparatoires du décret attaqué font apparaître que le législateur décrétal n'avait pas l'intention de modifier quant au contenu la répartition en circonscriptions électorales réglée auparavant par la législation fédérale :
« De minister bevestigt dat er nooit enig misverstand is geweest over « Le ministre confirme qu'il n'y a jamais eu de malentendu quant à la
de omschrijving van de districten : er is van meet af aan gezegd dat délimitation des districts : l'on a dit dès le départ qu'il s'agirait
het om een status quo zou gaan » (Parl. St., Vlaams Parlement, d'un statu quo » (Doc. parl., Parlement flamand, 2005-2006, n° 815/3,
2005-2006, nr. 815/3, p. 7). p. 7).
B.20.1. De in het bestreden decreet geregelde indeling in B.20.1. La répartition en districts électoraux réglée dans le décret
kiesdistricten vindt haar oorsprong in de « inrichtingswet der attaqué trouve son origine dans la « loi organique des élections
provincieverkiezingen » van 19 oktober 1921. provinciales » du 19 octobre 1921.
B.20.2. De memorie van toelichting bij die wet doet ervan blijken dat B.20.2. L'exposé des motifs de cette loi fait apparaître que le
de wetgever zich bij het bepalen van de kieskringen heeft laten leiden législateur s'est laissé guider, pour déterminer les circonscriptions
door de voorstellen van een bij ministerieel besluit opgerichte « électorales, par les propositions d'une « commission pour la révision
Commissie voor de herziening van de provinciekieswet ». In het verslag de la loi électorale provinciale » créée par arrêté ministériel. Dans
van die commissie, dat integraal deel uitmaakt van de memorie van le rapport de cette commission, qui fait partie intégrante de l'exposé
toelichting, staat te lezen : des motifs, l'on peut lire :
« Tot nu toe werden de provincieverkiezingen gedaan per « Jusqu'ici les élections provinciales se sont faites par cantons de
vredegerechtskanton. De belangrijkheid der kantons is zeer justice de paix. Ces cantons étant d'importance très différente quant
verschillend wat betreft het getal hunner inwoners, en hunne au nombre de leurs habitants, leur représentation au Conseil
vertegenwoordiging in den provincieraad is natuurlijk ook zeer provincial est naturellement très différente aussi. Plus de cent
verschillend. Meer dan 100 kantons - juist 104 op 222 - hebben recht cantons, - exactement 104 sur 222 - n'ont droit qu'à un ou deux
op slechts een of twee raadsleden. En daaronder zijn er die enkel hun conseillers. Encore en est-il qui ne doivent leur unique conseiller
eenig raadslid hebben, dank aan de bekomen toestanden. qu'au bénéfice du maintien des situations acquises.
Deze toestand blijkt sedert lang een beletsel voor de toepassing der On a vu longtemps dans cette situation, un obstacle à l'application de
Evenredige Vertegenwoordiging. la représentation proportionnelle.
Onze Commissie is gansch en geheel voor deze toepassing, maar in hare Notre Commission, unanimement favorable à cette application, mais
bezorgdheid om de verschillende gewestelijke belangen der provincie te soucieuse de ménager les intérêts régionaux divers de la province, a
examiné dans cette pensée les différents systèmes antérieurement
waarborgen, heeft zij de verschillende vroeger aangeprezen stelsels préconisés. L'un d'eux, celui que la Section centrale de la Chambre
onderzocht. Een dezer, hetwelk in 1909 door de Middensectie van de Kamer der Volksvertegenwoordigers gunstig aangenomen werd, heeft bijzonderlijk hare aandacht gevestigd. In dit stelsel worden de omschrijvingen algeheel binnen hare huidige grenzen behouden, de candidaten die, volgens hunne verklaringen, tot een en dezelfde partij, en tot eene en dezelfde kiesgroep behooren, kunnen, ofschoon in verschillende kantons van hetzelfde arrondissement voorgesteld, zich vereenigen, zich, volgens de nieuwe uitdrukking, verbinden. [...] Benevens onbetwistbare voordeelen, heeft dit stelsel een groot gebrek. De kleine kantons, deze die maar over één of zelfs over twee zetels beschikken worden er door prijs gegeven. In 't algemeen zouden deze des Représentants avait accueilli avec faveur en 1909 a particulièrement retenu son attention. Dans ce système où les circonscriptions sont maintenues intégralement dans leurs limites actuelles, les candidats appartenant, d'après leurs déclarations, à un même parti, un même groupe électoral peuvent bien que présentés dans des cantons différents du même arrondissement s'unir ' s'apparenter ' suivant l'expression nouvelle. [...] A côté d'avantages incontestables, ce système a un défaut grave. Il sacrifie les petits cantons, ceux qui ne disposent que d'un siège ou même de deux. Ces cantons ne retireraient généralement rien de la
kantons niets trekken uit de eerste verdeeling : voorzeker niets in première répartition : certainement rien s'ils n'ont qu'un conseiller
geval zij maar een raadslid te verkiezen hebben. [...] à élire. [...]
Desaangaande valt zooveel niet meer te vreezen in de kantons welke ten Ce danger n'est pas à craindre au même point dans les collèges
minste 4 of 5 raadsleden te verkiezen hebben, want dssssr zijn het électoraux élisant au moins 4 ou 5 conseillers, car là, la plupart des
meerendeel der gekozenen de rechtstreeksche gekozenen der omschrijving élus sont véritablement les élus directs de la circonscription même;
zelve; [...] [...]
Daarom is het dat onze commissie eensgezind is in hare beslissing om Pour ces motifs, notre Commission a été unanime dans la décision de ne
de colleges, die maar één of twee raadsleden te verkiezen hebben, te pas maintenir des collèges n'élisant qu'un ou deux conseillers. A quel
doen verdwijnen. Welk was het minimum dat diende vastgesteld ? Een van minimum fallait-il s'arrêter ? L'un des membres de la Commission
de leden der commissie stelde een minimum van maar drie, oordeelende proposait le minimum de trois seulement, estimant ce minimum suffisant
dat dit minimum voldoende is om de evenredige vertegenwoordiging hare pour que la Proportionnelle produise ses effets et désirable pour
uitwerksels te doen hebben en wenschelijk om de samensmelting der éviter de devoir fusionner des cantons à intérêts nettement distincts.
kantons met duidelijk verschillende belangen, te vermijden. Een ander Un autre membre suggérait, au contraire, l'adoption pour
lid opperde, integendeel, de aanneming van geheel het bestuurlijk circonscription électorale, de l'arrondissement administratif tout
arrondissement als kiesomschrijving. entier.
Na bespreking hield de commissie het bij een minimum van 4 of 5 Après discussion, la Commission s'est arrêtée au minimum de 4 ou 5
raadsleden; liever 5 dan 4, om daardoor de vertegenwoordiging der conseillers : plutôt 5 que 4, conciliant ainsi la représentation des
gewestelijke belangen - welke door te sterke groepeeringen in gevaar intérêts régionaux - qu'auraient compromis des groupements trop
zouden gebracht worden - met de evenredige vertegenwoordiging der étendus - avec la représentation proportionnelle des groupes
politieke groepen te doen overeenkomen. politiques.
[...] [...]
Werd de voorgestelde groepeering aangenomen, dan zouden er in het land Si le groupement proposé est admis, le pays comprendrait 101 districts
101 kiesdistricten zijn. In 62 dezer zou het getal raadsleden 5 tot 7 électoraux. Dans 62 d'entre eux, le nombre des conseillers serait de 5
zijn. Een enkel district, dit van Veurne-Nieupoort zou enkel 3 à 7. Un seul district, celui de Furnes-Nieuport, n'obtient que 3
raadsleden tellen. Eene breedere groepeering was niet mogelijk, daar conseillers. Un groupement plus étendu n'était pas possible, la
de omschrijving gansch het arrondissement omvat, - 13 districten circonscription embrassant l'arrondissement tout entier. 13 districts
zullen enkel 4 raadsleden en 19 districten zullen er van 8 tot 10 n'éliront que 4 conseillers et 19 districts en éliront de 8 à 10. Ce
verkiezen. Dit cijfer 10 wordt enkel overtroffen in 6 districten omdat chiffre de 10 n'est dépassé que dans 6 districts dont le territoire
hun grondgebied hoofdplaatsen van provincies bevat welke voor haar comprend des chefs-lieux de province qui à eux seuls disposent de plus
eigen reeds over meer dan 10 zetels beschikken (Brussel, Antwerpen, de 10 sièges (Bruxelles, Anvers, Gand, Liège, Bruges et Namur » (Doc.
Gent, Luik, Brugge en Namen) » (Parl. St., Kamer, 1920-1921, nr. 314, pp. 3-5). parl., Chambre, 1920-1921, n° 314, pp. 3-5).
B.20.3. In het verslag van de werkzaamheden van de « Middenafdeling » B.20.3. Dans le rapport des activités de la « Section centrale » de la
van de Kamer van volksvertegenwoordigers werd gesteld : Chambre des représentants, il fut affirmé :
« Eene oplossing van het vraagstuk, welke in al de Afdeelingen der « Une solution du problème qui fut suggérée dans toutes les sections
Kamer werd ingegeven en door een der leden van de Middenafdeeling werd de la Chambre et qui fut défendue par un des membres de la Section
voorgestaan, namelijk de vorming van kiesomschrijvingen centrale : la formation de circonscriptions électorales correspondant
overeenstemmende met de bestaande bestuursarrondissementen, werd in de aux arrondissements administratifs existants, a été repoussée en
Middenafdeeling afgewezen met 5 stemmen tegen 1. Ten voordeele van Section centrale par 5 voix contre 1. En faveur de cette solution on
deze oplossing had men doen gelden dat, dank zij het hoog getal door avait fait observer que seule, grâce au nombre élevé des conseillers
elk kiesdistrict te benoemen provinciale raadsleden, zij alleen - provinciaux à nommer par chaque district électoral, elle assurait,
zonder tot de verbinding der candidatenlijsten te moeten overgaan - sans qu'il fut besoin à recourir à l'apparentement, une représentation
eene vertegenwoordiging in den Raad verzekerde van al de groepen au conseil de tous les groupes honorés lors d'une élection d'un
welke, bij eene verkiezing, een zeker aantal stemmen zouden bekomen.
Doch de meerderheid van de leden der Middenafdeeling heeft deze certain nombre de suffrages. Mais la majorité des membres de la
oplossing afgewezen; vooreerst, omdat zij de gewestelijke belangen ter Section centrale a repoussé cette solution; d'abord, parce qu'elle
zijde stelde (bl. 4 in fine der Memorie van Toelichting); vervolgens, sacrifiait les intérêts régionaux (p. 4 in fine de l'exposé des
omdat de verkiezing per arrondissement in sommige provinciën aan de motifs); ensuite, parce que l'élection par arrondissement donnait dans
gekozenen van een arrondissement de volstrekte meerderheid der stemmen certaines provinces aux élus d'un arrondissement la majorité absolue
in den provinciale raad verleende en, in andere provinciën, een veel des voix au sein du conseil provincial et dans d'autres provinces une
te grooten invloed aan deze verkozenen gaf » (Parl. St., Kamer, influence trop prépondérante à ces élus » (Doc. parl., Chambre,
1920-1921, nr. 430, p. 3). 1920-1921, n° 430, p. 3).
B.21.1. Les limites des districts électoraux créés par la loi précitée
B.21.1. De grenzen van de bij de voornoemde wet van 19 oktober 1921 du 19 octobre 1921 furent par la suite corrigées sur certains points,
gecreëerde kiesdistricten werden later op bepaalde punten
gecorrigeerd, onder meer bij de hierna volgende normen. notamment par les normes suivantes.
B.21.2. Bij de wet van 20 februari 1963 « houdende splitsing van het B.21.2. Par la loi du 20 février 1963 « relative au dédoublement du
kieskanton Hasselt » werd het kiesdistrict Hasselt opgesplitst in twee canton électoral de Hasselt », le district électoral de Hasselt fut
districten, namelijk Hasselt en Genk. Uit de parlementaire scindé en deux districts, à savoir Hasselt et Genk. Les travaux
voorbereiding van die wet blijkt dat die splitsing werd doorgevoerd préparatoires de cette loi font apparaître que cette scission faisait
ten gevolge van de « geweldige demografische aangroei in midden suite à l'« énorme expansion démographique qu'allait connaître le
Limburg, inzonderheid in de Genkse mijnstreek », die ervoor zou hebben centre du Limbourg et notamment la région minière de Genk », qui
gezorgd dat « de gemeenten Hasselt en Genk [...] zich, samen met de aurait eu pour effet que « les communes de Hasselt et de Genk ont
omringende gemeenten, tot twee duidelijk onderscheiden agglomeraties constitué peu à peu, avec les communes avoisinantes, deux
[hebben] ontwikkeld » (Parl. St., Senaat, 1961-1962, nr. 29, p. 1). agglomérations distinctes » (Doc. parl., Sénat, 1961-1962, n° 29, p.
Daaraan werd toegevoegd : 1). Il fut ajouté :
« Een drietal jaren geleden heeft de wetgever het trouwens nodig « D'ailleurs, le législateur a jugé nécessaire, voici environ trois
geacht de agglomeratie van Genk tot een zelfstandige ans, d'ériger l'agglomération de Genk en canton de justice de paix
vredegerecht-kanton in te richten. Het is derhalve verantwoord ook het séparé. Il est donc tout aussi justifié de scinder le canton électoral
kieskanton Hasselt te splitsen in twee ongeveer gelijkwaardige de Hasselt en deux cantons électoraux d'importance à peu près égale :
kieskantons van resp. 66.109 (Hasselt) en 60.437 (Genk) inwoners » (ibid., pp. 1 en 2). 66.109 habitants pour Hasselt et 60.437 pour Genk » (ibid., pp. 1 et 2).
B.21.3. Bij de wet van 2 april 1965 « tot wijziging van de B.21.3. Par la loi du 2 avril 1965 « apportant des modifications aux
kiesomschrijvingen » werden de grenzen van de kiesdistricten opnieuw circonscriptions électorales », les limites des districts électoraux
gecorrigeerd en dit als gevolg van de wet van 8 november 1962 « tot furent à nouveau corrigées et ceci comme conséquence de la loi du 8
wijziging van provincie-, arrondissements- en gemeentegrenzen en tot novembre 1962 « modifiant les limites des provinces, arrondissements
wijziging van de wet van 28 juni 1932 op het gebruik van de talen in et communes et modifiant la loi du 28 juin 1932 sur l'emploi des
bestuurszaken en van de wet van 14 juli 1932 houdende taalregeling in langues en matière administrative et la loi du 14 juillet 1932
het lager en in het middelbaar onderwijs », waarmee de provincie-, concernant le régime linguistique de l'enseignement primaire et de
arrondissements- en gemeentegrenzen op bepaalde punten werden l'enseignement moyen », qui a modifié les frontières des provinces,
gewijzigd met het oog op het verlenen van een « vast karakter » aan de arrondissements et communes sur certains points en vue de conférer un
taalgrens. Tijdens de parlementaire voorbereiding werden die « caractère fixe » à la frontière linguistique. Au cours des travaux
wijzigingen gemotiveerd als volgt : préparatoires, ces modifications ont été motivées comme suit :
« De wet van 8 november 1962 tot wijziging van de provincie-, « La loi du 8 novembre 1962 modifiant les limites des provinces,
arrondissements- en gemeentegrenzen bevat geen enkele bepaling tot arrondissements et communes ne contient aucune disposition adaptant la
aanpassing van de kieswet aan de ingevoerde wijzigingen. loi électorale aux modifications intervenues.
Zulks zou, indien daar niet in wordt voorzien, niet alleen met zich Cette absence, si elle n'était corrigée, risquerait, non seulement de
kunnen brengen dat sommige streken niet in het Parlement worden
vertegenwoordigd, maar zelfs dat de ingezetenen van die streken van voir des régions n'avoir aucune représentation, mais encore de priver
het stemrecht beroofd zouden zijn. leurs habitants du droit de vote.
Het onderhavige ontwerp raakt in genen dele aan de zetelverdeling Sans modifier en rien la répartition des sièges entre les provinces et
tussen de provincies, noch tussen de bestaande of gewijzigde à l'intérieur de celles-ci entre les arrondissements existants ou
arrondissementen binnen die provincies; het heeft ten doel : changés, le présent projet de loi a pour but :
1° het stemrecht te verzekeren van degenen die het zonder reden 1° d'assurer le droit de vote à ceux qui l'ont perdu, sans raison,
verloren hebben ingevolge de inwerkingtreding van de wet van 8 lors de l'entrée en vigueur de la loi du 8 novembre 1962.
november 1962; 2° het mogelijk te maken de mandaten van de provincieraadsleden te 2° de permettre une répartition des mandats de conseillers provinciaux
verdelen volgens de aangebrachte territoriale wijzigingen » (Parl. en fonction des modifications territoriales intervenues » (Doc. parl.,
St., Kamer, 1964-1965, nr. 690/8, p. 1). Chambre, 1963-1964, n° 690/8, p. 1).
B.21.4. De grenzen van de kiesdistricten werden op bepaalde punten B.21.4. Les frontières des districts électoraux ont à nouveau été
opnieuw gecorrigeerd naar aanleiding van de in de jaren 1970 en 1980 corrigées sur certains points à l'occasion de la « fusion des communes
doorgevoerde « fusie van gemeenten ». » opérée dans les années 1970 et 1980.
In het verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 10 maart Dans le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 10 mars 1977, il
1977 werd benadrukt dat de aanpassingen zich beperken tot de « strikt fut souligné que les adaptations se limitaient « strictement à tirer
noodzakelijke gevolgen van de nieuwe toestand » (verslag aan de Koning les conséquences de cette nouvelle situation » (rapport au Roi
bij het koninklijk besluit van 10 maart 1977 tot wijziging : a) van de précédant l'arrêté royal du 10 mars 1977 modifiant : a) le tableau
tabel tot samenstelling van de kieskantons; b) van de tabel tot déterminant la composition des cantons électoraux; b) le tableau
groepering van de kieskantons, aanwijzing van de districthoofdplaatsen groupant les cantons électoraux, désignant les chefs-lieux de
en toewijzing van het aantal raadsleden aan ieder district, Belgisch districts et attribuant le nombre de conseillers à chaque district,
Staatsblad, 12 maart 1977, p. 3072). Moniteur belge du 12 mars 1977, p. 3072).
In het verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 15 maart Dans le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 15 mars 1984, il
1984 werd gesteld dat « de aanpassing van de kieskantons en fut affirmé que « l'adaptation des cantons et districts électoraux se
-districten [...] zich [beperkt] tot de gevolgen van de installatie, limite aux conséquences de l'installation, à la date du 1er janvier
op 1 januari 1983, van de samengevoegde nieuwe gemeente Antwerpen » 1983, de la nouvelle commune fusionnée Anvers » (rapport au Roi
(verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 15 maart 1984 précédant l'arrêté royal du 15 mars 1984 modifiant : a) le tableau
tot wijziging : a) van de tabel tot samenstelling van de kieskantons; déterminant la composition des cantons électoraux; b) le tableau
b) van de tabel tot groepering van de kieskantons, aanwijzing van de groupant les cantons électoraux, désignant les chefs-lieux de
districtshoofdplaatsen en toewijzing van het aantal raadsleden aan districts et attribuant le nombre de conseillers à chaque district,
ieder district, Belgisch Staatsblad , 17 maart 1984, p. 3445). Moniteur belge du 17 mars 1984, p. 3445).
B.21.5. De kieskringen in de voormalige provincie Brabant werden ten B.21.5. Les circonscriptions électorales de l'ancienne province de
slotte herzien naar aanleiding van de in de jaren 1990 doorgevoerde Brabant furent finalement revues à l'occasion de la scission de cette
splitsing van die provincie in de provincies Vlaams-Brabant en province, opérée dans les années 1990, en une province du Brabant
Waals-Brabant : het administratief arrondissement Brussel werd flamand et une province du Brabant wallon : l'arrondissement
gesplitst in de arrondissementen Brussel en Halle-Vilvoorde. administratif de Bruxelles fut scindé en un arrondissement de
Bruxelles et un arrondissement de Hal-Vilvorde.
B.22.1. Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat de wetgever het B.22.1. Il peut se déduire de ce qui précède que le législateur a jugé
wenselijk heeft geacht het grondgebied van de provincies in te delen souhaitable de répartir le territoire des provinces en
in kieskringen, om op die wijze de binnen de provincies bestaande socio-economische regio's provinciale vertegenwoordigers te waarborgen. Bij het bepalen van de grenzen van de kieskringen is de wetgever ervan uitgegaan dat de gerechtelijke kantons, die voorheen als kieskring werden gehanteerd, in bepaalde gevallen een obstakel vormden voor de toepassing van het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging, en meer bepaald die kantons waar het aantal te verkiezen vertegenwoordigers gering was. Daarom werd vooropgesteld dat de kieskringen aan bepaalde minimale vereisten op het vlak van het aantal inwoners dienden te voldoen, om op die wijze te komen tot een voldoende aantal in die kieskringen te verkiezen vertegenwoordigers. Anderzijds, werd geoordeeld dat de kieskringen niet te omvangrijk mochten zijn, aangezien dit in bepaalde gevallen ertoe zou leiden dat de vertegenwoordigers van één kieskring de absolute meerderheid - of een te groot geacht numeriek overwicht - in de provincieraad zouden kunnen behalen, reden waarom ervoor werd geopteerd om de administratieve arrondissementen niet te hanteren als kieskring, behoudens voor wat de « apparentering » betreft. circonscriptions électorales afin de garantir aux régions socio-économiques existant dans ces provinces qu'elles aient des représentants provinciaux. En fixant les limites des circonscriptions électorales, le législateur est parti du principe que les cantons judiciaires, qui servaient auparavant de circonscriptions électorales, constituaient dans certains cas un obstacle à l'application du système de la représentation proportionnelle, et plus précisément les cantons où le nombre de représentants à élire était faible. C'est pourquoi il fut prévu que les circonscriptions électorales devaient satisfaire à certaines conditions minimales pour ce qui est du nombre d'habitants, afin d'aboutir de cette façon à un nombre suffisant de représentants à élire dans ces circonscriptions. Par ailleurs, il fut considéré que les circonscriptions électorales ne pouvaient être trop étendues, étant donné que, dans certains cas, cela impliquerait que les représentants d'une circonscription électorale puissent obtenir la majorité absolue - ou une supériorité numérique considérée comme trop grande - au conseil provincial, raison pour laquelle il fut choisi de ne pas utiliser les arrondissements administratifs comme circonscriptions électorales, sauf en ce qui concerne l'« apparentement ».
B.22.2. Uit de in B.20.1 tot B.21.4 beschreven historiek kan eveneens B.22.2. Il peut également se déduire de l'historique décrit en B.20.1
worden afgeleid dat de wetgever bij het bepalen van de kiesdistricten à B.21.4 que le législateur, en vue de déterminer les districts
rekening heeft willen houden, enerzijds, met administratieve realiteiten, zoals het territorium van de gemeenten en de reeds bestaande onderverdelingen van het grondgebied in gerechtelijke kantons en administratieve arrondissementen, en, anderzijds, met socio-economische realiteiten, meer bepaald met het gegeven dat bepaalde regio's binnen de provincie, om socio-economische redenen, als afzonderlijke entiteiten dienen te worden beschouwd. B.23. Door de voorheen in federale wetgeving opgenomen lijst van de kiesdistricten in de bestreden bepaling over te nemen, is de decreetgever de in B.22.1 en B.22.2 vervatte overwegingen gevolgd. B.24.1. Ofschoon de decreetgever vermag ervoor te opteren om, met het oog op het waarborgen van de vertegenwoordiging van de socio-economische regio's in de provincie, de provincieraadsverkiezingen te laten geschieden op grond van kiesdistricten, dient hij daarbij rekening te houden met de daaruit voortvloeiende verschillen in de natuurlijke kiesdrempel. De doelstelling om de vertegenwoordiging van de socio-economische regio's in de provincie te waarborgen, kan de uit de indeling in kiesomschrijvingen voortvloeiende verschillen in de natuurlijke kiesdrempel slechts verantwoorden indien die verschillen binnen redelijke grenzen blijven. B.24.2. Zoals de verzoekende partijen aanvoeren, leidt de bijlage bij de bestreden bepaling tot natuurlijke kiesdrempels die variëren, naar gelang van het kiesdistrict, van ongeveer 3 pct. tot meer dan 16 pct., wat overigens door de Vlaamse Regering op geen enkele wijze wordt weerlegd. De bestreden indeling in kieskringen brengt aldus, in sommige omstandigheden, met zich mee dat het gewicht dat aan een bij de provincieraadsverkiezingen uitgebrachte stem wordt verleend in sterke mate wordt beïnvloed door de kieskring waar die stem wordt uitgebracht. Ook de kansen van een kandidaat om verkozen te worden kunnen in sterke mate afhankelijk zijn van de kieskring waarin de kandidatuur wordt gesteld. B.24.3. Ofschoon elke indeling in kieskringen leidt tot verschillen in de natuurlijke kiesdrempel, kunnen de uit de bestreden bepaling voortvloeiende verschillen niet worden geacht binnen redelijke grenzen te blijven. B.24.4. Wanneer de decreetgever ervoor opteert de verkiezingen te laten geschieden volgens het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging, dient hij bovendien ermee rekening te houden dat dit stelsel slechts zinvol kan worden toegepast, indien in de kieskringen een minimaal aantal vertegenwoordigers zijn te verkiezen. électoraux, a voulu prendre en considération, d'une part, les réalités administratives, comme le territoire des communes et les subdivisions existantes du territoire en cantons judiciaires et en arrondissements administratifs et, d'autre part, les réalités socio-économiques, plus précisément la circonstance que certaines régions de la province, pour des raisons socio-économiques, devaient être considérées comme des entités distinctes. B.23. En reprenant dans la disposition attaquée la liste des districts électoraux figurant auparavant dans la législation fédérale, le législateur décrétal s'est approprié les considérations émises en B.22.1 et B.22.2. B.24.1. Bien que le législateur décrétal puisse choisir, afin de garantir la représentation des régions socio-économiques dans la province, d'organiser les élections provinciales sur la base de districts électoraux, il doit prendre en considération les différences quant au seuil électoral naturel qui en découlent. L'objectif consistant à garantir la représentation des régions socio-économiques dans la province ne peut justifier les différences quant au seuil électoral naturel qui découlent de la répartition en circonscriptions électorales que si ces différences demeurent dans des limites raisonnables. B.24.2. Comme le font valoir les parties requérantes, l'annexe à la disposition attaquée donne lieu à des seuils électoraux naturels qui varient, en fonction du district électoral, d'environ 3 p.c. à plus de 16 p.c., ce qui n'est par ailleurs nullement réfuté par le Gouvernement flamand. La répartition en circonscriptions électorales attaquée implique dès lors, dans certaines circonstances, que le poids qui est attribué à un vote émis aux élections provinciales est fortement influencé par la circonscription électorale où ce vote est émis. Les chances pour un candidat d'être élu peuvent aussi fortement dépendre de la circonscription électorale où la candidature est posée. B.24.3. Bien que chaque répartition en circonscriptions électorales mène à des différences quant au seuil électoral naturel, les différences découlant de la disposition attaquée ne peuvent être considérées comme restant dans des limites raisonnables. B.24.4. Lorsque le législateur décrétal choisit d'organiser les élections selon le système de la représentation proportionnelle, il doit en outre tenir compte de ce que ce système ne peut être appliqué utilement que si, dans les circonscriptions électorales, un nombre minimum de représentants peuvent être élus.
B.24.5. Uit de in B.20.2 aangehaalde parlementaire voorbereiding van B.24.5. Les travaux préparatoires, cités en B.20.2, de la « loi
de « inrichtingswet der provincieverkiezingen » van 19 oktober 1921 organique des élections provinciales » du 19 octobre 1921 font
blijkt dat de wetgever van oordeel was dat de toepassing van het apparaître que le législateur a estimé que l'application du système de
stelsel van de evenredige vertegenwoordiging in beginsel veronderstelt la représentation proportionnelle suppose en principe qu'il y ait,
dat er in elke kieskring minstens vier of vijf (met een voorkeur voor dans chaque circonscription électorale, au moins quatre ou cinq (de
vijf) vertegenwoordigers te verkiezen zijn. préférence cinq) représentants à élire.
B.24.6. Uit het in B.18 aangehaalde besluit van de Vlaamse Regering
van 9 juni 2006 « tot verdeling van de provincieraadsleden over de B.24.6. Il apparaît de l'arrêté du Gouvernement flamand du 9 juin 2006
kiesdistricten » blijkt dat in meerdere kiesdistricten minder dan vijf « portant répartition des conseillers provinciaux entre les districts
électoraux », cité au B.18, que, dans plusieurs districts électoraux,
mandaten te verdelen zijn. Op een totaal van 52, zijn er negen il y a moins de cinq mandats à répartir. Sur un total de
districten met vier vertegenwoordigers (Bree, Borgloon, Bilzen, cinquante-deux, neuf districts ont quatre représentants (Bree, Looz,
Zottegem, Zele, Evergem, Ronse, Diksmuide en Veurne), twee districten Bilzen, Zottegem, Zele, Evergem, Renaix, Dixmude et Furnes), deux
met drie vertegenwoordigers (Herk-de-Stad en Oudenaarde) en één districts ont trois représentants (Herck-la-Ville et Audenarde) et un
district met twee vertegenwoordigers (Poperinge). district a deux représentants (Poperinge).
B.24.7. Ofschoon kan worden aanvaard dat een kiesdistrict waar vier B.24.7. Bien qu'il puisse être admis qu'un district électoral où
mandaten zijn te verdelen verenigbaar is met het bij de quatre mandats sont à répartir est compatible avec le système de la «
provincieraadsverkiezingen gehanteerde stelsel van de « evenredige représentation proportionnelle » utilisé aux élections provinciales,
vertegenwoordiging », is dit niet het geval voor districten waar tel n'est pas le cas pour les districts où seuls deux ou trois mandats
slechts twee of drie mandaten zijn te verdelen en waar de natuurlijke sont à répartir et où le seuil électoral naturel est, pour cette
kiesdrempel om die reden onredelijk hoog is. raison, déraisonnablement élevé.
B.25. Het middel is gegrond. B.25. Le moyen est fondé.
De « tabel vermeld in artikel 6, § 1, derde lid, van het Le « tableau mentionné à l'article 6, § 1er, alinéa 3, du décret
provinciedecreet van 9 december 2005 », die door de bestreden bepaling provincial du 9 décembre 2005 » qui est annexé au décret par la
als bijlage bij dat decreet is gevoegd, dient te worden vernietigd. disposition attaquée doit être annulé.
B.26. Om redenen van politieke stabiliteit en rechtszekerheid, dienen B.26. Pour des raisons de stabilité politique et de sécurité
de gevolgen van de vernietigde bepaling te worden gehandhaafd, zoals juridique, il y a lieu de maintenir les effets de la disposition
aangegeven in het beschikkend gedeelte. annulée, ainsi qu'il est dit au dispositif.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
- vernietigt de « tabel vermeld in artikel 6, § 1, derde lid, van het - annule le « tableau visé à l'article 6, § 1er, alinéa 3, du décret
provinciedecreet van 9 december 2005 », die, bij artikel 2 van het provincial du 9 décembre 2005 » qui est annexé, par l'article 2 du
decreet van het Vlaamse Gewest van 2 juni 2006 tot wijziging van het décret de la Région flamande du 2 juin 2006 modifiant le décret
provinciedecreet van 9 december 2005, als bijlage bij dat decreet is provincial du 9 décembre 2005, à ce décret;
gevoegd; - handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling voor wat betreft - maintient les effets de la disposition annulée en ce qui concerne
de provincieraadsverkiezingen die aan de bekendmaking van dit arrest les élections provinciales qui ont précédé la publication du présent
zijn voorafgegaan. arrêt.
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
de openbare terechtzitting van 5 december 2007. janvier 1989, à l'audience publique du 5 décembre 2007.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^