Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 67/2007 van 26 april 2007 Rolnummer 3976 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 25 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontre Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 67/2007 van 26 april 2007 Rolnummer 3976 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 25 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontre Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 67/2007 du 26 avril 2007 Numéro du rôle : 3976 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 25 du décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la protection de l'environnement contre la pol La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 67/2007 van 26 april 2007 Extrait de l'arrêt n° 67/2007 du 26 avril 2007
Rolnummer 3976 Numéro du rôle : 3976
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 25 van het En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 25 du
decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake de décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la
bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais,
meststoffen, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Ieper. posées par le Tribunal de première instance d'Ypres.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 24 april 2006 in zake het openbaar ministerie tegen Par jugement du 24 avril 2006 en cause du ministère public contre
C.L., waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is C.L., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage
ingekomen op 4 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Ieper le 4 mai 2006, le Tribunal de première instance d'Ypres a posé les
de volgende prejudiciële vragen gesteld : questions préjudicielles suivantes :
1. « Schendt het decreet van 23 januari 1991 inzake de bescherming van 1. « Le décret du 23 janvier 1991 relatif à la protection de
het leefmilieu tegen de verontreiniging door meststoffen, het l'environnement contre la pollution due aux engrais viole-t-il le
gelijkheidsbeginsel en artikel 10 en 11 van de Grondwet, door het principe d'égalité ainsi que les articles 10 et 11 de la Constitution
en permettant que les personnes auxquelles une amende administrative a
mogelijk te maken personen aan wie in toepassing van artikel 25 van été infligée en application de l'article 25 de ce décret, et qui ont
dit decreet een administratieve geldboete werd opgelegd en die deze effectivement payé cette amende, soient encore poursuivies au pénal,
effectief betaald hebben, toch nog strafrechtelijk te vervolgen, alors que d'autres législations dans le même secteur (la loi du 24
terwijl andere wetgeving in dezelfde sector (dierengezondheidswet van
24 maart 1987 en het koninklijk besluit van 22 februari 2001 houdende mars 1987 relative à la santé des animaux et l'arrêté royal du 22
organisatie van de controles die worden verricht door het Federaal février 2001 organisant les contrôles effectués par l'Agence fédérale
Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen) bepaalt dat het pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire et modifiant diverses
opleggen van een administratieve geldboete het verval van de dispositions légales) énoncent que l'infliction d'une amende
strafvordering met zich meebrengt ? »; administrative éteint l'action publique ? »;
2. « Schendt artikel 25, §§ 4 en 5, van het decreet van 23 januari 2. « L'article 25, §§ 4 et 5, du décret du 23 janvier 1991 relatif à
1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging la protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais
door meststoffen, het gelijkheidsbeginsel en artikel 10 en 11 van de viole-t-il le principe d'égalité ainsi que les articles 10 et 11 de la
Grondwet, door het mogelijk te maken personen aan wie, omwille van dat Constitution en permettant que les personnes auxquelles une amende
deel van de berekende bedrijfsmatige mestoverschotten waarvoor de administrative - calculée au taux d'un euro par kilo de phosphate et
producent niet kan bewijzen dat deze overeenkomstig de bepalingen van d'un euro par kilo d'azote - a été infligée en raison de la part des
dit decreet werden afgezet, een - a rato van 1 euro per kg fosfaat en excédents d'engrais d'exploitation calculés dont le producteur ne peut
1 euro per kg stikstof berekende - administratieve geldboete werd prouver qu'il l'a écoulée conformément aux dispositions de ce décret,
opgelegd en die deze effectief betaald hebben, toch nog overeenkomstig et qui ont effectivement payé cette amende, se voient malgré tout
artikel 42 en 43bis Sw. een bijzondere verbeurdverklaring van encore infliger, conformément aux articles 42 et 43bis du Code pénal,
vermogensvoordelen wegens het niet conform het mestdecreet afzetten une confiscation spéciale d'avantages patrimoniaux pour n'avoir pas
van mest op te leggen, terwijl in het kader van gemeenrechtelijke écoulé des engrais conformément au décret sur les engrais, alors que
misdrijven dergelijke bijzondere verbeurdverklaring in de regel niet dans le cadre des infractions de droit commun, une telle confiscation
gepaard gaat aan een voorafgaandelijke administratieve geldboete ? ». spéciale ne va en principe nullement de pair avec une amende administrative préalable ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen Quant aux dispositions en cause
B.1.1. Uit de formulering van de prejudiciële vragen en de daaraan ten B.1.1. Il ressort de la formulation des questions préjudicielles et
grondslag liggende motieven blijkt dat zij handelen over de paragrafen des motifs qui leur servent de fondement qu'elles portent sur les
4 en 5 van artikel 25 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 paragraphes 4 et 5 de l'article 25 du décret de la Région flamande du
januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de 23 janvier 1991 relatif à la protection de l'environnement contre la
verontreiniging door meststoffen (hierna : meststoffendecreet), zoals pollution due aux engrais [ci-après : décret relatif aux engrais],
toegevoegd respectievelijk vervangen bij de decreten van 20 december tels qu'ils ont été respectivement insérés et remplacés par les
1995 en 11 mei 1999, die luiden als volgt : décrets des 20 décembre 1995 et 11 mai 1999 et qui énoncent :
« § 4. Onverminderd de bepalingen van hoofdstuk XI wordt lastens elke « § 4. Sans préjudice des dispositions du chapitre XI, une amende
producent, die niet kan bewijzen dat hij de berekende bedrijfsmatige administrative est imposée à chaque producteur qui ne peut pas prouver
overschotten MOp en MOn heeft afgezet overeenkomstig de bepalingen van qu'il a écoulé les excédents d'exploitation calculés MOp et MOn
dit decreet, een administratieve geldboete opgelegd. conformément aux dispositions du présent décret.
De administratieve geldboete bedraagt 1 euro vermenigvuldigd met de L'amende administrative s'élève à 1 euro multiplié par la somme de la
som van het deel van MOp, uitgedrukt in kg difosforpentoxide en het fraction de MOp, exprimée en kg d'anhydride phosphorique et de la
deel van MOn, uitgedrukt in kg stikstof, waarvoor de producent niet fraction MOn, exprimée en kg d'azote, dont le producteur ne peut pas
kan bewijzen dat dit overeenkomstig de bepalingen van dit decreet werd prouver qu'elles ont été écoulées conformément aux dispositions du
afgezet. présent décret.
§ 5. Onverminderd de bepalingen van hoofdstuk XI, wordt lastens elke § 5. Sans préjudice des dispositions du chapitre XI, une amende
gebruiker die meer nutriënten uit dierlijke mest, andere meststoffen
of chemische meststoffen opbrengt op grond dan de toegelaten
hoeveelheden uitgedrukt in kg P2O5 en in kg N, een administratieve geldboete opgelegd van 1 euro vermenigvuldigd met de som van het deel uitgedrukt in kg difosforpentoxide en het deel uitgedrukt in kg stikstof, dat de gebruiker teveel heeft gebruikt op cultuurgrond overeenkomstig de bepalingen van het decreet ». Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepalingen. B.1.2. Bij de beoordeling van de prejudiciële vragen dient het Hof tevens rekening te houden met het onder hoofdstuk XI (« Strafbepalingen ») van het voormelde decreet opgenomen artikel 37, § 3, 1° en 2°, waarbij het 2° met ingang van 16 februari 2003 werd administrative de 1 euro, multiplié par la somme de la part exprimée en kg d'anhydride phosphorique et de la part exprimée en kg d'azote que l'utilisateur a utilisée à titre excédentaire sur les terres arables conformément aux dispositions du décret, est imposée à chaque utilisateur qui épand davantage d'éléments nutritionnels provenant d'effluents d'élevage, d'autres engrais ou engrais chimiques [que les quantités admises, exprimées en kg P2O5 et en kg N] ». La Cour limite son examen à ces dispositions. B.1.2. Dans l'examen des questions préjudicielles, la Cour doit également tenir compte de l'article 37, § 3, 1° et 2°, figurant au chapitre XI (« Dispositions pénales ») du décret précité, le 2° ayant été remplacé, avec effet au 16 février 2003, par l'article 30, 8°, du
vervangen bij artikel 30, 8°, van het decreet van 28 maart 2003 en van décret du 28 mars 2003 et étant applicable à l'année de production
toepassing is op het productiejaar 2003. 2003.
Paragraaf 3 van artikel 37 luidt als volgt : Le paragraphe 3 de l'article 37 est libellé comme suit :
« Met gevangenisstraf van acht dagen tot één jaar en met een geldboete « Est puni d'un emprisonnement de huit jours à un an et d'une amende
van honderd euro tot honderdduizend euro, of met één van die straffen alleen, wordt gestraft : de cent euros à cent mille euros ou de l'une de ces peines seulement :
1° degene die met overtreding van artikel 9 de in zijn bedrijf 1° celui qui, en infraction à l'article 9, écoule l'engrais animal ou
geproduceerde dierlijke mest of andere meststoffen niet conform de d'autres engrais produit par son entreprise en violation des
bepalingen van dit decreet afzet, of het bewijs niet levert dat dit dispositions du présent décret ou ne fournit pas la preuve qu'il est
geschiedt; satisfait auxdites dispositions;
[...] [...]
2° degene die op cultuurgrond een hoeveelheid dierlijke mest, andere 2° celui qui épand ou fait épandre sur une terre arable une quantité
meststoffen of chemische meststoffen opbrengt of laat opbrengen, d'effluents d'élevage, d'autres engrais ou d'engrais chimiques
groter dan de toegelaten hoeveelheden uitgedrukt in kg P2O5 en in kg N; supérieure aux quantités admises, exprimées en kg P2O5 et en kg N;
[...] ». [...] ».
Vóór de vervanging ervan bij artikel 30, 8°, van het decreet van 28 Avant son remplacement par l'article 30, 8°, du décret du 28 mars
maart 2003 luidde het 2°, zoals gewijzigd bij het voormelde decreet 2003, le 2°, tel qu'il avait été modifié par le décret précité du 11
van 11 mei 1999 en van toepassing op de productiejaren 2001 en 2002, mai 1999 et s'appliquait aux années de production 2001 et 2002,
als volgt : énonçait comme suit :
« degene die op een cultuurgrond een hoeveelheid meststoffen « celui qui épand sur une terre arable une quantité d'engrais
uitspreidt groter dan de grenswaarde vermeld in artikel 13bis, § 1, supérieure à la valeur limite visée à l'article 13bis, § 1er, alinéa
tweede lid, 2° en de maxima vermeld in de artikelen 13bis, § 2, 14, deux, 2°, et aux maxima visés aux articles 13bis, § 2, 14, 15, 15bis,
15, 15bis, 15ter, 15quater en 20bis ». 15ter, 15quater et 20bis ».
B.1.3. In de tweede prejudiciële vraag wordt bovendien verwezen naar B.1.3. La seconde question préjudicielle fait en outre référence aux
de artikelen 42 en 43bis van het Strafwetboek die luiden als volgt : articles 42 et 43bis du Code pénal, qui disposent :
«

Art. 42.Bijzondere verbeurdverklaring wordt toegepast :

«

Art. 42.La confiscation spéciale s'applique :

1° Op de zaken die het voorwerp van het misdrijf uitmaken, en op die 1° Aux choses formant l'objet de l'infraction et à celles qui ont
welke gediend hebben of bestemd waren tot het plegen van het misdrijf, servi ou qui ont été destinées à la commettre, quand la propriété en
wanneer zij eigendom van de veroordeelde zijn; appartient au condamné;
2° Op de zaken die uit het misdrijf voortkomen; 2° Aux choses qui ont été produites par l'infraction.
3° Op de vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het misdrijf zijn 3° Aux avantages patrimoniaux tirés directement de l'infraction, aux
verkregen, op de goederen en waarden die in de plaats ervan zijn biens et valeurs qui leur ont été substitués et aux revenus de ces
gesteld en op de inkomsten uit de belegde voordelen ». «

Art. 43bis.Bijzondere verbeurdverklaring toepasselijk op de zaken bedoeld in artikel 42, 3°, kan door de rechter in elk geval worden uitgesproken, maar slechts voorzover zij door de procureur des Konings schriftelijk wordt gevorderd. Indien de zaken niet kunnen worden gevonden in het vermogen van de veroordeelde, raamt de rechter de geldwaarde ervan en heeft de verbeurdverklaring betrekking op een daarmee overeenstemmend bedrag. Ingeval de verbeurdverklaarde zaken aan de burgerlijke partij toebehoren, zullen zij aan haar worden teruggegeven. De verbeurdverklaarde zaken zullen haar eveneens worden toegewezen ingeval de rechter de verbeurdverklaring uitgesproken heeft omwille van het feit dat zij goederen en waarden vormen die door de veroordeelde in de plaats gesteld zijn van de zaken die toebehoren aan de burgerlijke partij of omdat zij het equivalent vormen van zulke zaken in de zin van het tweede lid van dit artikel. Iedere andere derde die beweert recht te hebben op de verbeurdverklaarde zaak, zal dit recht kunnen laten gelden binnen een termijn en volgens modaliteiten bepaald door de Koning ». Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag B.2. De eerste prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen

avantages investis ». «

Art. 43bis.La confiscation spéciale s'appliquant aux choses visées à l'article 42, 3°, pourra toujours être prononcée par le juge, mais uniquement dans la mesure où elle est requise par écrit par le procureur du Roi. Si ces choses ne peuvent être trouvées dans le patrimoine du condamné, le juge procédera à leur évaluation monétaire et la confiscation portera sur une somme d'argent qui leur sera équivalente. Lorsque les choses confisquées appartiennent à la partie civile, elles lui seront restituées. Les choses confisquées lui seront de même attribuées lorsque le juge en aura prononcé la confiscation pour le motif qu'elles constituent des biens ou des valeurs substitués par le condamné à des choses appartenant à la partie civile ou parce qu'elles constituent l'équivalent de telles choses au sens de l'alinéa 2 du présent article. Tout autre tiers prétendant droit sur la chose confisquée pourra faire valoir ce droit dans un délai et selon des modalités déterminées par le Roi ». Quant à la première question préjudicielle B.2. La première question préjudicielle a pour objet de demander à la

of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn geschonden doordat, met Cour si les articles 10 et 11 de la Constitution sont violés en ce
toepassing van het decreet van 23 januari 1991, in het bijzonder van que, par application du décret du 23 janvier 1991, en particulier de
de artikelen 25, §§ 4 en 5, en 37, § 3, 1° en 2°, eenzelfde persoon ses articles 25, §§ 4 et 5, et 37, § 3, 1° et 2°, la même personne
wegens een inbreuk op bepalingen van het decreet, zowel een peut, en raison d'une infraction à des dispositions du décret, aussi
administratieve geldboete opgelegd kan krijgen, als, zelfs na betaling bien se voir infliger une amende administrative que faire l'objet de
ervan, strafrechtelijk kan worden vervolgd, terwijl in andere poursuites pénales, même après le paiement de cette amende, alors que
regelgeving het opleggen van een administratieve geldboete het verval dans d'autres réglementations, l'infliction d'une amende
van de strafvordering met zich meebrengt. administrative éteint l'action publique.
B.3. Verschillende tussenkomende partijen werpen de B.3. Plusieurs parties intervenantes soulèvent la non-comparabilité
niet-vergelijkbaarheid van de in de prejudiciële vraag bedoelde
regelgevingen op omdat zij uitgaan van verschillende wetgevers. De des réglementations visées dans la question préjudicielle au motif
vergelijking ervan zou, wegens de onderscheiden bevoegdheid van de qu'elles émanent de législateurs différents. A cause de la compétence
betrokken wetgevers en de daardoor nagestreefde verschillende distincte des législateurs concernés et des finalités différentes que
finaliteit van de bepalingen, de autonomie van de verschillende poursuivent de ce fait ces dispositions, leur comparaison
wetgevers in het gedrang brengen. compromettrait l'autonomie des différents législateurs.
B.4. Een verschil in behandeling in aangelegenheden waar de B.4. Une différence de traitement dans des matières où les différents
verschillende wetgevers over eigen bevoegdheden beschikken, is het
gevolg van een verschillend beleid dat voortvloeit uit hun autonomie législateurs disposent de compétences propres est la conséquence d'une
en kan als zodanig niet worden geacht strijdig te zijn met de politique différente résultant de leur autonomie et ne peut en soi pas
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. être jugée contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution.
Uit de eerste prejudiciële vraag blijkt evenwel dat, los van de vermelde categorieën die zouden moeten worden vergeleken, meer in het algemeen aan het Hof het verschil in behandeling wordt voorgelegd tussen personen die voor dezelfde feiten een - inmiddels betaalde - administratieve geldboete opgelegd krijgen en nadien ook strafrechtelijk worden vervolgd, enerzijds, en personen voor wie de betaling van een administratieve geldboete het verval van de strafvordering met zich meebrengt, anderzijds, ongeacht of het verschil in behandeling is ingesteld door eenzelfde wetgever of niet. Het Hof onderzoekt de eerste prejudiciële vraag dan ook in dat opzicht. B.5. De noodzaak om het aantal gevallen waarin een administratieve geldboete kan worden opgelegd, verder uit te breiden, onder meer in Il ressort cependant de la première question préjudicielle qu'indépendamment des catégories qui devraient faire l'objet d'une comparaison, la différence de traitement soumise à la Cour concerne de manière plus générale, d'une part, les personnes qui, pour les mêmes faits, se voient infliger une amende administrative - payée dans l'intervalle - et font ensuite également l'objet de poursuites pénales, et, d'autre part, les personnes pour lesquelles le paiement d'une amende administrative éteint l'action publique, que la différence de traitement soit ou non instaurée par le même législateur. La Cour examine dès lors la première question préjudicielle sous cet angle. B.5. La nécessité d'étendre le nombre de cas où une amende administrative peut être infligée, notamment dans le cas prévu par
het geval waarin artikel 25, § 4, van het meststoffendecreet voorziet, l'article 25, § 4, du décret relatif aux engrais, a été commentée de
werd als volgt toegelicht bij de parlementaire voorbereiding : la façon suivante lors des travaux préparatoires :
« Door de aanvulling worden de gevallen waarin een administratieve « Cet ajout étend les cas où une amende administrative peut être
geldboete kan opgelegd worden, uitgebreid tot personen die verzuimen infligée aux personnes qui restent en défaut de remplir l'obligation
de aangifteplicht te vervullen (§ 3), personen die niet kunnen de déclaration (§ 3), à celles qui ne peuvent pas prouver qu'elles ont
bewijzen dat zij hun bedrijfsmatige overschotten overeenkomstig de écoulé les excédents d'exploitation conformément aux dispositions du
bepalingen van het decreet hebben afgevoerd (§ 4) en tenslotte décret (§ 4) et enfin à celles qui font à tort notifier leur
personen die hun bedrijf onterecht laten notificeren als gezinsveeteeltbedrijf (§ 5). exploitation comme élevage familial de bétail (§ 5).
Het niet kunnen bewijzen van verantwoorde afzet van overschotten dient Le fait de ne pas pouvoir prouver un écoulement conforme d'excédents
beschouwd te worden als een zeer ernstige nalatigheid, die qua doit être considéré comme une négligence très grave, laquelle, en
mogelijke milieuschade zeker te vergelijken is met lozing, doch termes de possibilité de pollution environnementale, est certainement
waartegen tot op heden enkel gerechtelijk kon opgetreden worden. comparable au déversement, mais contre laquelle on ne pouvait à ce
Daarom is § 4 van uitzonderlijk belang. De hoogte van de in § 4 jour agir qu'en justice. C'est pour cette raison que le § 4 est
bedoelde administratieve geldboete werd zo gekozen, dat het totaal particulièrement important. La hauteur de l'amende administrative
bedrag van de boete in ieder geval hoger ligt dan de afzetkosten » visée dans le § 4 a été choisie de façon telle que le montant total de
l'amende soit en toute hypothèse supérieur aux frais d'écoulement »
(Parl.St., Vlaams Parlement, 1995-1996, nr. 148/01, p. 20). (Doc. parl., Parlement flamand, 1995-1996, n° 148/01, p. 20).
B.6. Wanneer de decreetgever oordeelt dat sommige tekortkomingen ten B.6. Lorsque le législateur décrétal estime que certains manquements à
aanzien van decretale bepalingen moeten worden bestraft, behoort het des dispositions décrétales doivent faire l'objet d'une répression, il
tot zijn beoordelingsbevoegdheid te beslissen of het opportuun is om relève de son pouvoir d'appréciation de décider s'il est opportun
voor strafsancties sensu stricto of voor administratieve sancties te d'opter pour des sanctions pénales sensu stricto ou pour des sanctions
opteren. De keuze van de ene of de andere categorie van sancties kan administratives. Le choix de l'une ou l'autre catégorie de sanctions
op zich niet worden geacht discriminerend te zijn, maar het verschil ne peut être considéré comme établissant, en soi, une discrimination,
in behandeling dat daaruit voor eenzelfde tekortkoming kan mais la différence de traitement qui peut en résulter pour le même
voortvloeien is slechts toelaatbaar indien het in redelijkheid is manquement n'est admissible que si elle est raisonnablement justifiée.
verantwoord. Dat geldt a fortiori wanneer het, zoals te dezen, gaat om een Ce raisonnement s'applique a fortiori lorsque, comme en l'espèce, il
samenloop van strafsancties sensu stricto en administratieve sancties s'agit d'un cumul de sanctions pénales sensu stricto et de sanctions
voor eenzelfde tekortkoming. administratives pour le même manquement.
B.7. De keuze om de in de paragrafen 4 en 5 van het in het geding B.7. Le choix de réprimer les infractions visées aux paragraphes 4 et
zijnde artikel 25 bedoelde inbreuken zowel met administratieve als met 5 de l'article 25 en cause au moyen de sanctions aussi bien
strafrechtelijke sancties te bestraffen, berust op een objectief administratives que pénales repose sur un critère objectif, à savoir
criterium, namelijk de aard van de inbreuken. Rekening houdend met de la nature des infractions. Eu égard à l'impact de ces infractions sur
impact van die inbreuken op het leefmilieu is die maatregel ook l'environnement, cette mesure est également pertinente pour atteindre
pertinent om het nagestreefde doel te bereiken. le but visé.
Het Hof dient evenwel nog na te gaan of de maatregel geen onevenredige La Cour doit cependant vérifier si la mesure n'a pas d'effets
gevolgen heeft, in het bijzonder rekening houdend met het beginsel non disproportionnés, en tenant compte en particulier du principe « non
bis in idem. bis in idem ».
B.8. Op grond van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, dat ook B.8. En vertu du principe général de droit « non bis in idem »,
is gewaarborgd door artikel 14.7 van het Internationaal Verdrag inzake garanti également par l'article 14.7 du Pacte international relatif
burgerrechten en politieke rechten, mag niemand voor een tweede keer aux droits civils et politiques, nul ne peut être poursuivi ou puni
worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit waarvoor hij reeds une deuxième fois en raison d'une infraction pour laquelle il a déjà
« overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk land » bij été acquitté ou condamné par un jugement définitif « conformément à la
einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is vrijgesproken. Dat loi et à la procédure pénale de chaque pays ». Ce principe est
beginsel is eveneens opgenomen in artikel 4 van het nog niet door également consacré par l'article 4 du Septième Protocole additionnel à
België bekrachtigde Zevende Aanvullend Protocol bij het Europees la Convention européenne des droits de l'homme, qui n'est pas encore
Verdrag voor de rechten van de mens. ratifié par la Belgique.
B.9.1. De administratieve geldboeten waarin de paragrafen 4 en 5 van B.9.1. Les amendes administratives prévues par les paragraphes 4 et 5
het in het geding zijnde artikel 25 voorzien, hebben tot doel de l'article 25 en cause ont pour but de prévenir et de réprimer les
inbreuken begaan door de veetelers die de door het decreet opgelegde infractions commises par les éleveurs de bétail qui ne respectent pas
verplichtingen niet naleven te voorkomen en te bestraffen. Zij hebben les obligations imposées par le décret. Elles présentent dès lors
derhalve in hoofdzaak een repressief karakter en zijn strafrechtelijk principalement un caractère répressif et sont pénales au sens de
in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme et de
de mens en van artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. B.9.2. Te dezen is de voor het verwijzende rechtscollege vervolgde partij geen eerste keer veroordeeld door een definitief vonnis, maar heeft zij de geldboete betaald die van haar door de administratie werd gevorderd. Die bijzonderheid, die inhoudt dat de administratieve geldboete door de administratie kan worden opgelegd zonder voorafgaande controle van een rechter, belet niet dat het beginsel non bis in idem van toepassing is, vermits het bestreden decreet het mogelijk maakt dat een persoon twee keer na elkaar voor dezelfde feiten wordt bestraft. l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. B.9.2. En l'espèce, la partie poursuivie devant la juridiction a quo n'a pas été condamnée une première fois par un jugement définitif mais a payé l'amende qui lui était réclamée par l'administration. Cette particularité, qui tient à ce que l'amende administrative peut être infligée par l'administration sans contrôle préalable d'un juge, n'empêche pas que le principe non bis in idem soit applicable puisque le décret litigieux permet qu'une personne soit punie successivement deux fois pour les mêmes faits.
B.10. Uit de lezing van de voormelde teksten blijkt dat de B.10. Il ressort de la lecture des textes précités que l'amende
administratieve geldboete waarin artikel 25, §§ 4 en 5, van het administrative prévue par l'article 25, §§ 4 et 5, du décret relatif
meststoffendecreet voorziet en de strafrechtelijke sanctie waarin
artikel 37, § 3, van hetzelfde decreet voorziet, in soortgelijke aux engrais et la sanction pénale prévue par l'article 37, § 3, du
bewoordingen hetzelfde gedrag bestraffen en dat de essentiële bestanddelen van beide inbreuken identiek zijn. Uit de tekst van de eerste prejudiciële vraag blijkt daarnaast dat zij betrekking heeft op het geval waarin aan een persoon een administratieve geldboete is opgelegd die hij heeft voldaan en die persoon vervolgens het voorwerp uitmaakt van strafrechtelijke vervolgingen voor een strafgerecht. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die hypothese. Het behandelt dus niet het geval waarin eenzelfde gedraging aanleiding kan geven tot verschillende sancties onder verschillende kwalificaties, noch het geval waarin verschillende sancties worden opgelegd in het kader van één enkele vervolging. même décret répriment, en des termes équivalents, le même comportement et que les éléments essentiels des deux infractions sont identiques. Il ressort en outre du texte de la première question préjudicielle que celle-ci concerne le cas où une personne s'est vu infliger une amende administrative, qu'elle a payée, et fait ensuite l'objet de poursuites pénales devant une juridiction répressive. La Cour limite son examen à cette hypothèse. Elle ne traite donc pas de celle où un même comportement est passible de sanctions différentes sous des qualifications différentes ni de celle où des sanctions différentes sont infligées dans le cadre d'une seule poursuite.
B.11. Het beginsel non bis in idem wordt geschonden wanneer dezelfde B.11. Le principe non bis in idem est violé lorsqu'une même personne,
persoon, na daarvoor reeds te zijn veroordeeld of vrijgesproken, après avoir été déjà condamnée ou acquittée en raison d'un
opnieuw wegens hetzelfde gedrag wordt vervolgd voor inbreuken met comportement, est à nouveau poursuivie, en raison du même
dezelfde essentiële bestanddelen (EHRM, 29 mei 2001, Fischer t. comportement, pour des infractions dont les éléments essentiels sont
Oostenrijk, §§ 5-27; EHRM, 7 december 2006, Hauser-Sporn t. identiques (CEDH, 29 mai 2001, Fischer c. Autriche, §§ 25-27; CEDH, 7
Oostenrijk, §§ 42-46). décembre 2006, Hauser-Sporn c. Autriche, §§ 42-46).
B.12. De prejudiciële vraag noopt het Hof de categorie van de personen B.12. La question préjudicielle invite la Cour à comparer la catégorie
die na het betalen van een administratieve geldboete op grond van de des personnes qui, après le paiement d'une amende administrative sur
in het geding zijnde bepalingen ook nog strafrechtelijk worden la base des dispositions en cause, font encore l'objet de poursuites
vervolgd, te vergelijken met de categorie van de personen voor wie het pénales avec la catégorie des personnes pour lesquelles le paiement
betalen van een administratieve geldboete met een strafrechtelijk d'une amende administrative présentant un caractère pénal éteint
karakter het verval van de strafvordering meebrengt. l'action publique.
Een dergelijk verschil in behandeling kan niet worden verantwoord Une telle différence de traitement n'est pas susceptible de
wegens de aard zelf van het in het geding zijnde beginsel. Niets zou justification en raison de la nature même du principe en cause. Rien
immers kunnen verantwoorden dat een categorie van personen de ne pourrait en effet justifier qu'une catégorie de personnes se voie
toepassing van het beginsel non bis in idem wordt geweigerd, terwijl refuser l'application du principe non bis in idem alors que les
de voorwaarden voor die toepassing zijn vervuld. conditions de cette application sont réunies.
B.13. De eerste prejudiciële vraag dient bevestigend te worden B.13. La première question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. affirmative.
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag Quant à la seconde question préjudicielle
B.14. De tweede prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te B.14. La seconde question préjudicielle a pour objet de demander à la
vernemen of artikel 25, §§ 4 en 5, van het meststoffendecreet Cour si l'article 25, §§ 4 et 5, du décret relatif aux engrais est
bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat een compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'une
persoon die wegens een inbreuk op bepalingen van het decreet een personne qui a payé une amende administrative en raison d'une
administratieve geldboete heeft betaald, nog kan worden veroordeeld infraction à des dispositions du décret peut encore être condamnée à
tot een bijzondere verbeurdverklaring van vermogensvoordelen une confiscation spéciale d'avantages patrimoniaux conformément aux
overeenkomstig de artikelen 42 en 43bis van het Strafwetboek, terwijl articles 42 et 43bis du Code pénal, alors que la personne qui est
diegene die tot een bijzondere verbeurdverklaring wordt veroordeeld condamnée à une confiscation spéciale du chef d'infractions de droit
voor gemeenrechtelijke misdrijven geen voorafgaande administratieve commun n'a pas payé d'amende administrative préalable.
geldboete heeft betaald.
B.15. De bijzondere verbeurdverklaring bedoeld in artikel 42 van het B.15. La confiscation spéciale visée à l'article 42 du Code pénal est
Strafwetboek is een bijkomende straf en beoogt in de regel une peine accessoire tendant généralement à renforcer la peine ou
leedtoevoegend of vergoedend te zijn. In beide gevallen kan zij in ayant un caractère indemnitaire. Dans les deux hypothèses, elle ne
beginsel slechts worden uitgesproken bij veroordeling van de beklaagde peut, en règle, être prononcée qu'en cas de condamnation du prévenu à
tot een hoofdstraf. De verbeurdverklaring kan door de rechter worden une peine principale. La confiscation peut être ordonnée par le juge
opgelegd bij misdrijven in het algemeen, onder de voorwaarden bepaald pour les infractions en général, sous les conditions édictées par les
in de artikelen 42 en volgende van het Strafwetboek. articles 42 et suivants du Code pénal.
B.16. Het voorzien in een bijkomende straf die samen met de hoofdstraf B.16. Prévoir qu'une peine accessoire sera infligée en même temps que
wordt opgelegd, is als zodanig niet in strijd met het beginsel non bis la peine principale n'est, en soi, pas contraire au principe non bis
in idem. Een bijkomende straf zou eveneens kunnen worden opgelegd bij in idem. Une peine accessoire pourrait également être infligée par une
een afzonderlijke beslissing indien die beslissing wordt genomen ten décision distincte, si celle-ci intervient en raison de la
gevolge van de definitieve veroordeling door de strafrechter, zonder condamnation définitive prononcée par le juge pénal, sans l'ouverture
dat een nieuwe procedure wordt geopend en voor zover een nauw verband d'une nouvelle procédure, et s'il existe une étroite connexion entre
bestaat tussen de twee sancties (EHRM, Maszni t. Roemenië, 21 les deux sanctions (CEDH, Maszni c. Roumanie, 21 septembre 2006, §§ 68
september 2006, §§ 68 tot 70). à 70).
B.17. Vermits evenwel in de door het Hof onderzochte hypothese het B. 17. Toutefois, dans l'hypothèse examinée par la Cour, puisque
opleggen van een administratieve geldboete met een strafrechtelijk l'infliction d'une amende administrative présentant un caractère pénal
karakter, vanwege het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, doit nécessairement, en raison du principe général de droit « non bis
noodzakelijkerwijze moet leiden tot het verval van de strafvordering, in idem », conduire à l'extinction de l'action publique, le prévenu ne
kan de beklaagde niet worden veroordeeld tot een hoofdstraf en kan hem peut plus être condamné à une peine principale et il ne peut par
bijgevolg evenmin de bijkomende straf van de bijzondere conséquent pas davantage se voir infliger la peine accessoire de la
verbeurdverklaring worden opgelegd. confiscation spéciale.
B.18. Rekening houdend met het antwoord van het Hof op de eerste B.18. Compte tenu de la réponse de la Cour à la première question
prejudiciële vraag en het daaruit voortvloeiende gevolg, kan het in de préjudicielle et de la conséquence qui en découle, la différence de
tweede prejudiciële vraag vermelde verschil in behandeling zich te traitement mentionnée dans la seconde question préjudicielle ne peut
dezen niet voordoen, zodat die vraag geen afzonderlijk antwoord en l'espèce se produire, de sorte que cette question n'appelle pas de
behoeft. réponse distincte.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 25, §§ 4 en 5, in samenhang gelezen met artikel 37, § 3, 1° en L'article 25, §§ 4 et 5, combiné avec l'article 37, § 3, 1° et 2°, du
2°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la
de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais
meststoffen schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le
samenhang gelezen met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, in principe général de droit « non bis in idem », en ce que des personnes
zoverre aan personen wegens een gedraging die inbreuken met dezelfde peuvent, en raison d'un comportement constitutif d'infractions à des
essentiële bestanddelen op bepalingen van het voormelde decreet dispositions du décret précité, dont les éléments essentiels sont
uitmaakt, achtereenvolgens een administratieve geldboete met een identiques, se voir infliger successivement une amende administrative
strafrechtelijk karakter en een strafsanctie kunnen worden opgelegd. présentant un caractère pénal et une sanction pénale.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 april 2007. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 avril 2007.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^