← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 52/2007 van 28 maart 2007 Rolnummer 3990 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende artikel 745quater, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek,
gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. samengesteld
uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, R. Henneuse, M. (...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 52/2007 van 28 maart 2007 Rolnummer 3990 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 745quater, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, R. Henneuse, M. (...) | Extrait de l'arrêt n° 52/2007 du 28 mars 2007 Numéro du rôle : 3990 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 745quater, § 1 er , alinéa 2, du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Bruxelles La Cour d'arbitage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R. (...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 52/2007 van 28 maart 2007 | Extrait de l'arrêt n° 52/2007 du 28 mars 2007 |
| Rolnummer 3990 | Numéro du rôle : 3990 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 745quater, § 1, | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 745quater, § |
| tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van | 1er, alinéa 2, du Code civil, posée par le Tribunal de première |
| eerste aanleg te Brussel. | instance de Bruxelles. |
| Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitage, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters | composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. |
| P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en J.-P. Snappe, | Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et J.-P. Snappe, |
| bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van | assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. |
| voorzitter M. Melchior, | Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 4 mei 2006 in zake Chantal Dueni Nedi tegen Justine | Par jugement du 4 mai 2006 en cause de Chantal Dueni Nedi contre |
| Ngoie Ya Kachina Umba en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van | Justine Ngoie Ya Kachina Umba et autres, dont l'expédition est |
| het Arbitragehof is ingekomen op 17 mei 2006, heeft de Rechtbank van | parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 17 mai 2006, le Tribunal |
| eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : | de première instance de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 745quater, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk | « L'article 745quater, § 1er, alinéa 2, du Code civil, en ce qu'il |
| Wetboek, doordat het de buitenechtelijke kinderen verbiedt de | interdit aux enfants adultères de demander la conversion de l'usufruit |
| omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot te | du conjoint survivant alors que cette faculté est ouverte aux autres |
| vorderen terwijl die mogelijkheid wel openstaat voor de andere | descendants et même aux enfants adoptifs du défunt, viole-t-il les |
| afstammelingen en zelfs voor de geadopteerde kinderen van de | |
| overledene, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang | articles 10 et 11 de la Constitution de la Belgique combinés avec les |
| gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de | articles 8 et 14 de la Convention européenne de Sauvegarde des Droits |
| Rechten van de Mens, met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol | de l'Homme, de l'article 1er du Protocole n° 1 de la CEDH, ainsi que |
| bij dat Verdrag, alsmede met artikel 2 van het Verdrag inzake de | l'article 2 de la Convention des droits de l'enfant du 20 novembre |
| rechten van het kind van 20 november 1989 ? ». | 1989 ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Artikel 745quater, § 1, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.1. L'article 745quater, § 1er, du Code civil dispose : |
| « § 1. Wanneer de blote eigendom behoort aan de afstammelingen van de | « § 1er. Lorsque la nue-propriété appartient aux descendants de |
| vooroverleden echtgenoot, aan zijn geadopteerde kinderen of aan de | l'époux prédécédé, à ses enfants adoptifs ou aux descendants de |
| afstammelingen van dezen, kan de langstlevende echtgenoot of een van | ceux-ci, la conversion totale ou partielle de l'usufruit peut être |
| de blote eigenaars vorderen dat het vruchtgebruik geheel of ten dele | demandée par le conjoint survivant ou un des nus-propriétaires, soit |
| wordt omgezet, hetzij in de volle eigendom van met vruchtgebruik | en la pleine propriété de biens grevés de l'usufruit, soit en une |
| belaste goederen, hetzij in een geldsom, hetzij in een gewaarborgde en | somme, soit en une rente indexée et garantie. |
| geïndexeerde rente. | |
| Het kind dat tijdens het huwelijk verwekt is door de overledene en een | L'enfant conçu pendant le mariage par le défunt et par une personne |
| andere persoon dan de langstlevende echtgenoot, kan niet om de | autre que le conjoint survivant ne peut demander la conversion de |
| omzetting van het vruchtgebruik verzoeken ». | l'usufruit. » |
| B.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op het tweede lid van die | B.2. La question préjudicielle porte sur l'alinéa 2 de cette |
| bepaling en verzoekt het Hof zich uit te spreken over de | disposition et invite la Cour à se prononcer sur la compatibilité de |
| bestaanbaarheid van dat tweede lid met de artikelen 10 en 11 van de | celui-ci avec les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il |
| Grondwet doordat het aanleiding geeft tot een verschil in behandeling | |
| tussen het buitenechtelijke kind en de andere erfgenamen van de de | crée une différence de traitement entre l'enfant adultérin et les |
| cujus, wat betreft het recht om de omzetting te vorderen van het | autres héritiers du de cujus quant au droit de demander la conversion |
| vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot. | de l'usufruit du conjoint survivant. |
| B.3. Het Hof stelt vast dat bij artikel 24 van de wet van 1 juli 2006 | B.3. La Cour constate que l'article 24 de la loi du 1er juillet 2006 |
| tot wijziging van de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met | modifiant des dispositions du Code civil relatives à l'établissement |
| betrekking tot het vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan | de la filiation et aux effets de celle-ci, publiée au Moniteur belge |
| - die werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 29 december | du 29 décembre 2006, sixième édition, abroge notamment l'article |
| 2006, zesde editie - onder andere artikel 745quater, § 1, tweede lid, | 745quater, § 1er, alinéa 2, du Code civil. Le législateur a entendu, |
| van het Burgerlijk Wetboek, wordt opgeheven. De wetgever heeft met die | |
| bepaling een einde willen maken aan de « beperking [en] van de rechten | par cette disposition, mettre fin à des « restrictions aux droits de |
| van overspelige kinderen [, die] niet ter beoordeling aan het | l'enfant adultérin [qui] n'ont pas été soumises à la censure de la |
| Arbitragehof werden voorgelegd, [... maar] desondanks strijdig | Cour d'arbitrage mais [...] semblent néanmoins contraires au principe |
| [lijken] met het gelijkheidsbeginsel en het beginsel van | d'égalité et de non-discrimination » (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, |
| non-discriminatie » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-0597/001, p. | DOC 51-0597/001, p. 12.). |
| 12). Met toepassing van artikel 26 van de voormelde wet van 1 juli 2006, | En application de l'article 26 de la loi du 1er juillet 2006 précitée, |
| dat werd ingevoegd bij artikel 373 van de wet van 27 december 2006 | introduit par l'article 373 de la loi du 27 décembre 2006 portant des |
| houdende diverse bepalingen (I) (Belgisch Staatsblad van 28 december | dispositions diverses (I) (Moniteur belge , 28 décembre 2006, |
| 2006, derde editie), zal de wet van 1 juli 2006 in werking treden op | troisième édition), la loi du 1er juillet 2006 entrera en vigueur à la |
| de door de Koning te bepalen datum en uiterlijk op 1 juli 2007. | date fixée par le Roi et au plus tard le 1er juillet 2007. |
| Daaruit moet worden afgeleid dat, bij ontstentenis van een koninklijk | Il convient d'en déduire qu'en l'absence d'arrêté royal fixant |
| besluit dat de inwerkingtreding van de wet van 1 juli 2006 vaststelt, | l'entrée en vigueur de la loi du 1er juillet 2006, l'article |
| artikel 745quater, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek nog | 745quater, § 1er, alinéa 2, du Code civil n'a pas encore été abrogé, |
| niet is opgeheven, zodat het Hof moet antwoorden op de prejudiciële | de sorte que la Cour répond à la question préjudicielle telle qu'elle |
| vraag zoals ze is gesteld. | lui a été posée. |
| B.4. Ook al berust het bekritiseerde verschil in behandeling op het objectieve criterium van de geboorte van het kind, toch moet het Hof nagaan of dat criterium relevant is rekening houdend met het onderwerp van de in het geding zijnde norm, en of de schending van de rechten van het kind dat is geboren uit een buitenechtelijke relatie, niet onevenredig is met het doel van die norm. De controle door het Hof is strikter wanneer het fundamentele beginsel van de gelijkheid op grond van geboorte in het geding is. B.5. Onder de afstammelingen die erfgenaam zijn van de vooroverleden echtgenoot ontneemt de wet alleen de kinderen die tijdens het ingevolge het overlijden ontbonden huwelijk zijn geboren uit een buitenechtelijke relatie, de mogelijkheid om de omzetting van het vruchtgebruik te vorderen. Alle andere afstammelingen beschikken over de mogelijkheid om een einde te maken aan de relatie van de vruchtgebruiker tot de blote eigenaar waarin zij zich bevinden | B.4. Si la différence de traitement critiquée repose sur le critère objectif qu'est la naissance de l'enfant, la Cour doit toutefois vérifier si ce critère est pertinent compte tenu de l'objet de la norme en cause et si l'atteinte aux droits de l'enfant né d'une relation extraconjugale n'est pas disproportionnée par rapport à son objectif. Le contrôle exercé par la Cour est plus rigoureux lorsque le principe fondamental de l'égalité des naissances est en cause. B.5. Parmi les descendants héritiers du conjoint prédécédé, seuls les enfants nés d'une relation extraconjugale durant le mariage dissous par le décès sont privés par la loi de la possibilité de demander la conversion de l'usufruit. Tous les autres descendants disposent de la possibilité de mettre fin à la relation d'usufruitier à |
| tegenover de langstlevende echtgenoot, ongeacht of zij uit het | nu-propriétaire dans laquelle ils se trouvent avec le conjoint |
| huwelijk zijn geboren of niet. | survivant, qu'ils soient issus du mariage ou non. |
| B.6. Uit de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde | B.6. Les travaux préparatoires de la disposition en cause font |
| bepaling blijkt dat het voor de wetgever « moeilijk te aanvaarden [is] | apparaître que le législateur a jugé « peu acceptable » de permettre à |
| » dat het buitenechtelijke kind, ofschoon het het recht behoudt om aan | l'enfant adultérin, tout en maintenant son droit de participer à la |
| de nalatenschap van zijn ouder deel te nemen, de omzetting van het | succession de son auteur, de demander la conversion de l'usufruit, et |
| vruchtgebruik zou mogen vorderen, en dat hij de mogelijkheid daartoe | qu'il a voulu en écarter la possibilité par égard pour le conjoint |
| heeft willen uitsluiten uit respect voor de beledigde echtgenoot : | offensé : |
| « Als een gehuwde man een buitenechtelijk kind erkent en overlijdt, | « Si un homme marié reconnaît un enfant adultérin et décède, l'épouse |
| verkrijgt zijn echtgenote het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap | recueille l'usufruit de toute la succession (par exemple une maison de |
| (b.v. een buitenverblijf waaraan zij om sentimentele redenen gehecht | campagne à laquelle elle tient pour des raisons sentimentales), mais |
| is); het in overspel verwekte kind zou evenwel de omzetting kunnen | l'enfant adultérin pourrait exiger la conversion ! [...] Cette |
| eisen ! [...] Dat moet onmogelijk worden gemaakt » (Parl. St., Kamer, | possibilité doit être écartée » (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° |
| 1985-1986, nr. 378/16, p. 71). | 378/16, p. 71). |
| B.7. Een verschil in behandeling inzake erfrecht tussen kinderen naar | B.7. Une différence de traitement en matière successorale entre |
| gelang van de omstandigheden van hun geboorte, dat alleen de kinderen | enfants selon les circonstances de leur naissance qui désavantage |
| benadeelt die zijn geboren uit een buitenechtelijke relatie, kan niet | uniquement les enfants issus d'une relation extraconjugale, ne peut |
| uitsluitend worden verantwoord vanuit de bekommernis de morele | être justifiée par le seul souci de protéger les intérêts moraux du |
| belangen van de langstlevende echtgenoot te beschermen : enerzijds, | conjoint survivant : d'une part, en effet, l'offense faite à ce |
| wordt immers de belediging van die laatste in geen enkel opzicht | dernier n'est nullement causée par l'enfant issu de la relation |
| veroorzaakt door het kind zelf dat uit de buitenechtelijke relatie is | extraconjugale lui-même, lequel « ne saurait se voir reprocher des |
| geboren, « aan wie geen feiten kunnen worden verweten die niet aan hem | faits qui ne lui sont pas imputables » et ne peut être pénalisé en |
| te wijten zijn », en dat niet mag worden gestraft louter wegens de | raison des seules circonstances de sa naissance (CEDH, 1er février |
| omstandigheden van zijn geboorte (EHRM, 1 februari 2000, Mazurek t. | 2000, Mazurek c. France, § 54); d'autre part, l'offense n'est pas |
| Frankrijk, § 54); anderzijds, verergert de belediging niet door de | aggravée par le souhait de ce dernier de sortir de la relation de |
| wens van dat kind om uit de relatie blote eigenaar-vruchtgebruiker te | nu-propriétaire à usufruitier qui le lie au conjoint survivant. Enfin, |
| treden, die hem aan de langstlevende echtgenoot bindt. Ten slotte is | l'obligation de demeurer dans cette relation qui, compte tenu des |
| de verplichting om die relatie in stand te houden die, rekening | |
| houdend met de omstandigheden, conflictueus kan zijn en die nog jaren | circonstances, peut s'avérer conflictuelle et qui peut se prolonger |
| kan voortduren, van die aard dat de betrokken erfgenaam in zijn | durant plusieurs années est de nature à léser les droits de l'héritier |
| rechten wordt geschaad, terwijl de wetgever de andere afstammelingen | concerné alors que le législateur a permis aux autres descendants de |
| heeft toegestaan een einde te maken aan diezelfde relatie door de | mettre fin à la même relation en demandant la conversion de |
| omzetting van het vruchtgebruik te vorderen. | l'usufruit. |
| De in het geding zijnde bepaling is niet redelijk verantwoord. | La disposition en cause n'est pas raisonnablement justifiée. |
| B.8. De bescherming van de langstlevende echtgenoot en van het gezin | B.8. Par ailleurs, la protection du conjoint survivant et de la |
| van de overledene, wat het genot van hun voornaamste woning betreft, | famille du défunt, en ce qui concerne la jouissance de leur logement |
| wordt overigens gewaarborgd door artikel 745quater, § 4, van het | principal, est assurée par l'article 745quater, § 4, du Code civil, |
| Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt : | qui dispose : |
| « Het vruchtgebruik van het onroerend goed dat bij het openvallen van | « L'usufruit qui s'exerce sur l'immeuble affecté au jour de |
| de nalatenschap het gezin tot voornaamste woning diende, en van het | l'ouverture de la succession au logement principal de la famille et |
| daarin aanwezige huisraad, kan niet worden omgezet dan met instemming | sur les meubles meublants qui le garnissent, ne peut être converti que |
| van de langstlevende echtgenoot ». | de l'accord du conjoint survivant ». |
| B.9. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. | B.9. La question préjudicielle appelle une réponse positive. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 745quater, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt | L'article 745quater, § 1er, alinéa 2, du Code civil viole les articles |
| de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | 10 et 11 de la Constitution. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 maart 2007. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 mars 2007. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| De voorzitter, | Le président, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |