Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 36/2007 van 7 maart 2007 Rolnummer 3979 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Arbitr samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 36/2007 van 7 maart 2007 Rolnummer 3979 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Arbitr samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-(...) Extrait de l'arrêt n° 36/2007 du 7 mars 2007 Numéro du rôle : 3979 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe,(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 36/2007 van 7 maart 2007 Extrait de l'arrêt n° 36/2007 du 7 mars 2007
Rolnummer 3979 Numéro du rôle : 3979
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6,
van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de
eerste aanleg te Luik. première instance de Liège.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke,
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitter M. Melchior, Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 27 april 2006 in zake Marie Jehotte tegen de Belgische Par jugement du 27 avril 2006 en cause de Marie Jehotte contre l'Etat
Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage
ingekomen op 8 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik le 8 mai 2006, le Tribunal de première instance de Liège a posé la
de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der « L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession
successierechten de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet, in viole-t-il les articles 10, 11, 22 et 172 de la Constitution en ce
zoverre het enkel aan de overlevende echtgenoot, met uitsluiting van qu'il réserve au seul conjoint survivant, à l'exclusion du cohabitant
de overlevende feitelijk samenwonende die blijk geeft van het feit dat de fait survivant qui établit une cohabitation de plusieurs années
hij gedurende verscheidene jaren heeft samengewoond met de overledene, avec le défunt, le bénéfice de l'exception prévue par cette
het voordeel voorbehoudt van de in die bepaling bedoelde uitzondering disposition au principe de l'assimilation à des legs des capitaux et
op het beginsel dat renten en kapitaal die door toedoen van de rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt en
werkgever van de overledene werden gevestigd tot uitvoering van een
groepsverzekeringscontract worden gelijkgesteld met legaten ? ». exécution d'un contrat d'assurance de groupe ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 8, zesde lid, B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 8, alinéa 6, 3°, du
3°, van het Wetboek der successierechten, vervangen bij artikel 1 van Code des droits de succession, remplacé par l'article 1er de l'arrêté
het koninklijk besluit nr. 12 van 18 april 1967 tot wijziging van het royal n° 12 du 18 avril 1967 modifiant le Code des droits de
Wetboek der successierechten, van het Wetboek der registratie-, succession, le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de
hypotheek- en griffierechten en van het Wetboek der zegelrechten. De greffe et le Code des droits de timbre. Les cinq premiers alinéas de
eerste vijf leden van dat artikel 8 bepalen dat verschillende sommen, cet article 8 disposent que sont considérées comme recueillies à titre
renten of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen de legs, et par conséquent soumises à des droits de succession,
op grond van een door de overledene gesloten contract, worden geacht diverses sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est appelée à
als legaat te zijn verkregen en dat zij bijgevolg aan successierechten recevoir à titre gratuit en vertu d'un contrat qu'avait conclu le
zijn onderworpen. défunt.
Het zesde lid van dat artikel bepaalt dat het niet van toepassing is : L'alinéa 6 de cet article dispose que celui-ci n'est pas applicable :
« [...] « [...]
3° op de renten en kapitalen die door tussenkomst van de werkgever van 3° aux capitaux et rentes constitués à l'intervention de l'employeur
de overledene werden gevestigd ten behoeve van de overlevende du défunt au profit du conjoint survivant du défunt ou, à défaut, au
echtgenoot van de overledene of, bij gebreke, ten behoeve van zijn profit de ses enfants n'ayant pas atteint l'âge de vingt et un ans, en
kinderen die de leeftijd van eenentwintig jaar niet hebben bereikt, exécution soit d'un contrat d'assurance de groupe souscrit en vertu
tot uitvoering hetzij van een groepsverzekeringscontract onderschreven
ingevolge een bindend reglement van de onderneming en beantwoordende d'un règlement obligatoire de l'entreprise et répondant aux conditions
aan de voorwaarden gesteld door de reglementering betreffende de déterminées par la réglementation relative au contrôle de ces
controle van zulke contracten, hetzij van het bindend reglement van contrats, soit du règlement obligatoire d'un fonds de prévoyance
een voorzorgsfonds opgericht ten behoeve van het personeel van de institué au profit du personnel de l'entreprise;
onderneming;
[...] ». [...] ».
B.2.1. Aan het Hof wordt gevraagd of de voormelde bepaling de B.2.1. La Cour est interrogée sur le point de savoir si la disposition
artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet schendt, in zoverre zij précitée ne viole pas les articles 10, 11, 22 et 172 de la
niet toepasbaar is op de overlevende feitelijk samenwonende. Het Hof Constitution, en ce qu'elle n'est pas applicable au cohabitant de fait
beperkt het onderzoek van de prejudiciële vraag tot het door de survivant. La Cour limite l'examen de la question préjudicielle à
verwijzende rechter voorgelegde geval. Het dient zich derhalve niet l'hypothèse que lui soumet le juge a quo. Elle ne doit dès lors pas se
uit te spreken over de situatie van de wettelijk samenwonenden, die prononcer sur la situation des cohabitants légaux, qui sont soumis, en
inzake successierechten aan dezelfde tarieven als echtgenoten zijn onderworpen. matière de droits de succession, aux mêmes taux que les conjoints.
B.2.2. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarborgen het beginsel B.2.2. Les articles 10 et 11 de la Constitution garantissent le
van gelijkheid en niet-discriminatie. Artikel 172 van de Grondwet is principe d'égalité et de non-discrimination. L'article 172 de la
een bijzondere toepassing van dat beginsel in fiscale aangelegenheden. Constitution est une application particulière de ce principe en
Artikel 22 van de Grondwet waarborgt het recht op eerbiediging van het matière fiscale. L'article 22 de la Constitution consacre le droit au
privé- en gezinsleven. respect de la vie privée et familiale.
B.3. Artikel 8 van het Wetboek der successierechten roept een fictie B.3. L'article 8 du Code des droits de succession établit une fiction
in het leven volgens welke de sommen, renten of waarden die een selon laquelle les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est
persoon geroepen is kosteloos te ontvangen, bij het overlijden van de appelée à recevoir à titre gratuit au décès du défunt en vertu d'un
overledene, ingevolge een contract dat een door de overledene of door contrat renfermant une stipulation à son profit par le défunt ou par
een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding bevat, worden un tiers sont considérées comme recueillies à titre de legs, et font
geacht als legaat te zijn verkregen, en derhalve deel uitmaken van het dès lors partie de l'actif de la succession. En conséquence, des
actief van de nalatenschap. Op die sommen zijn bijgevolg droits de succession sont dus sur ces sommes.
successierechten verschuldigd. En vertu de l'alinéa 6 de cette disposition, elle n'est pas applicable
Luidens het zesde lid van die bepaling is zij niet van toepassing op à certaines sommes, rentes et capitaux, parmi lesquels les capitaux et
sommige sommen, renten en kapitalen, waaronder de kapitalen en renten rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt au profit
gevestigd door toedoen van de werkgever van de overledene ten behoeve de son conjoint ou de ses enfants.
van diens echtgenoot of kinderen.
B.4.1. De in het geding zijnde bepaling doet derhalve een verschil in B.4.1. La disposition en cause établit donc une différence de
behandeling ontstaan tussen de overlevende echtgenoot en de traitement entre le conjoint survivant et le cohabitant de fait
overlevende feitelijk samenwonende. Voor de laatstgenoemden blijven de survivant. Pour ce dernier, les rentes et capitaux issus d'une
renten en kapitalen afkomstig van een door de werkgever van de assurance-groupe conclue par l'employeur du défunt continuent de faire
overledene afgesloten groepsverzekering tot de heffingsgrondslag van partie de la base d'imposition des droits de succession. Pour les
de successierechten behoren. Voor de eerstgenoemden maken die renten personnes citées en premier lieu, ces rentes et capitaux ne font pas
en kapitalen geen deel uit van de heffingsgrondslag. partie de la base d'imposition.
B.4.2. De Waalse en de Vlaamse Regering werpen op dat de echtgenoten B.4.2. Le Gouvernement wallon et le Gouvernement flamand soutiennent
en de feitelijk samenwonenden niet voldoende vergelijkbaar zijn, que les conjoints et les cohabitants de fait ne sont pas suffisamment
inzonderheid doordat hun juridische situatie verschillend is. comparables, en particulier du fait que leur situation juridique est
Men mag verschil en niet-vergelijkbaarheid evenwel niet verwarren. De différente. Il ne faut pas confondre différence et non-comparabilité. La situation
verschillende juridische situatie waarin de overlevende echtgenoot en juridique distincte dans laquelle se trouvent le conjoint survivant et
de overlevende feitelijk samenwonende zich bevinden neemt niet weg dat le cohabitant de fait survivant n'empêche pas que ces deux personnes
zij beiden renten en kapitalen kunnen hebben ontvangen die werden puissent avoir reçu des rentes et capitaux qui ont été établis par
gevestigd door toedoen van de werkgever van de overledene met wie zij suite de l'intervention de l'employeur du défunt avec lequel elles
een levensgemeenschap vormden. avaient une communauté de vie.
De exceptie van niet-vergelijkbaarheid wordt verworpen. Le grief d'incomparabilité est rejeté.
B.5. Uit het verslag aan de Koning dat het koninklijk besluit van 18 B.5. Le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 18 avril 1967 qui a
april 1967 voorafgaat waarbij in artikel 8 van het Wetboek der inséré l'avantage susvisé dans l'article 8 du Code des droits de
successierechten het hiervoor bedoelde voordeel werd ingevoegd, blijkt succession révèle que cet arrêté poursuivait essentiellement deux
dat dat besluit voornamelijk twee doelstellingen beoogde : enerzijds, objectifs : celui, d'une part, d'assurer une stricte justice
te zorgen voor een strikt verdelende rechtvaardigheid door alle distributive en visant l'ensemble des situations aux conséquences
situaties met soortgelijke economische gevolgen te beogen en,
anderzijds, de inachtneming van overwegingen van maatschappelijke orde économiques similaires et, d'autre part, le respect de considérations
door een weduwe (Pasin. 1967, p. 420) en, naar aanleiding van de d'ordre social, en permettant à la fois à une veuve (Pasin. 1967, p.
wetswijziging van 30 december 1988 (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. 420) et, à la suite de la modification législative intervenue le 30
609/1, pp. 97 en 98), een weduwnaar in staat te stellen te worden vrijgesteld voor de sommen die voortvloeien uit een groepsverzekering waarop de werkgever van de overledene heeft ingetekend. B.6.1. Het bepalen van de heffingsgrondslag van een belasting komt de bevoegde fiscale wetgever toe. Wanneer hij daartoe criteria van onderscheid hanteert, moeten die objectief en redelijk kunnen worden verantwoord. B.6.2. Het verschil in behandeling tussen echtgenoten en feitelijk samenwonenden steunt op het objectieve gegeven dat hun juridische toestand verschilt, zowel wat betreft de persoonlijke verplichtingen jegens elkaar, als wat betreft hun vermogensrechtelijke toestand. De echtgenoten zijn aldus tijdens het hele huwelijk elkaar hulp en décembre 1988 (Doc. parl., Chambre, n° 609/1, pp. 97 et 98), à un veuf d'être exonérés pour les sommes résultant d'une assurance de groupe souscrite par l'employeur du défunt. B.6.1. Il appartient au législateur fiscal compétent de fixer la base d'une imposition. Lorsqu'il emploie à cet effet des critères de distinction, ceux-ci doivent pouvoir être justifiés de manière objective et raisonnable. B.6.2. La différence de traitement entre conjoints et cohabitants de fait se fonde sur un élément objectif, à savoir que leur situation juridique diffère aussi bien en ce qui concerne leurs devoirs personnels mutuels que pour ce qui concerne leur situation patrimoniale. Ainsi, tout au long du mariage, les époux se doivent mutuellement
bijstand verschuldigd (artikel 213 van het Burgerlijk Wetboek) en zij secours et assistance (article 213 du Code civil) et ils doivent
dienen hun inkomen bij voorrang aan hun bijdrage in de lasten van het consacrer leurs revenus par priorité à leur contribution aux charges
huwelijk te besteden (artikel 217 van het Burgerlijk Wetboek), waartoe du mariage (article 217 du Code civil), à laquelle ils sont tenus
zij gehouden zijn naar hun vermogen (artikel 221 van het Burgerlijk Wetboek). B.6.3. De wetgever kan inzake successierechten maatregelen nemen die in verband staan met de in het burgerlijk recht tot uiting gebrachte doelstelling om een vorm van gezinsleven te bevorderen die de voormelde rechten en verplichtingen impliceert en die, naar zijn oordeel, betere kansen op stabiliteit biedt. B.6.4. Door aan de overlevende feitelijk samenwonende niet het voordeel toe te kennen dat in de in het geding zijnde bepaling aan de overlevende echtgenoot wordt toegekend, heeft de wetgever een maatregel genomen die niet zonder redelijke verantwoording is rekening selon leurs facultés (article 221 du Code civil). B.6.3. Le législateur peut, en matière de droits de succession, prendre des mesures qui sont en rapport avec l'objectif, manifesté en droit civil, de favoriser une forme de vie familiale qui implique les droits et obligations précités et qui, à son estime, offre de meilleures chances de stabilité. B.6.4. En n'accordant pas au cohabitant de fait survivant l'avantage que la disposition en cause accorde au conjoint survivant, le
houdend met de in B.6.3 in herinnering gebrachte doelstelling. législateur a pris une mesure qui n'est pas dépourvue de justification
Er moet bovendien rekening worden gehouden met het feit dat men compte tenu de l'objectif rappelé en B.6.3.
beslist te huwen of buiten het huwelijk samen te wonen met kennis van
de voor- en nadelen van de ene en de andere samenlevingsvorm. En outre, il y a lieu de tenir compte du fait que l'on décide de se
B.7. Ten aanzien van het recht op de eerbiediging van het privé- en marier ou de cohabiter hors mariage en connaissance des avantages et
gezinsleven ziet het Hof niet in hoe de in het geding zijnde bepaling des inconvénients de l'une et de l'autre formes de vie commune.
daaraan afbreuk doet. Niet alleen brengt de bepaling geenszins de B.7. Quant au droit au respect de la vie privée et familiale, la Cour
vrije keuze in het geding om al dan niet te huwen, maar bovendien n'aperçoit pas en quoi la disposition en cause porte atteinte à
hangt de toepasbaarheid van de bepaling niet af van de bewijsvoering celui-ci. Non seulement la disposition ne remet nullement en cause le
van het bestaan van een affectieve band tussen de beoogde personen, libre choix de se marier ou non mais, en outre, l'applicabilité de la
aangezien het enige criterium waarmee rekening wordt gehouden het disposition ne dépend pas de la preuve de l'existence d'un lien
bestaan is van de juridische band van het huwelijk op het ogenblik van affectif entre les personnes visées, le seul critère retenu étant
het overlijden van de overledene. l'existence du lien juridique de mariage au moment du décès du défunt.
B.8.1. De eisende partij voor de verwijzende rechter werpt nog op dat B.8.1. La partie demanderesse devant le juge a quo fait encore valoir
de in het geding zijnde bepaling de artikelen 10 en 11 van de que la disposition en cause viole les articles 10 et 11 de la
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 16 ervan en met artikel 1 Constitution, combinés avec l'article 16 de la Constitution et avec
van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
rechten van de mens, schendt en in haar memorie van antwoord européenne des droits de l'homme, et compare, dans son mémoire en
vergelijkt zij de in het geding zijnde bepaling met artikel 34, § 1,
2°, b), van het WIB 1992, krachtens hetwelk bedrijfsvoorheffing réponse, la disposition en cause avec l'article 34, § 1er, 2°, b), du
verschuldigd is op groepsverzekeringskapitaal dat bij het overlijden C.I.R. 1992 en vertu duquel un précompte professionnel est dû sur les
van de verzekerde wordt uitbetaald, ongeacht de persoon ten gunste van capitaux d'assurance de groupe payés au décès de l'assuré, quelle que
wie het bedrag wordt gestort. soit la personne au bénéfice de laquelle le versement est intervenu.
B.8.2. De verwijzende rechter heeft het Hof enkel ondervraagd over een B.8.2. Le juge a quo a uniquement interrogé la Cour au sujet d'une
mogelijke schending van de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de éventuelle violation des articles 10, 11, 22 et 172 de la
Grondwet. De partijen voor het Hof vermogen de draagwijdte van de Constitution. Les parties devant la Cour ne peuvent modifier ou
prejudiciële vraag niet te wijzigen of uit te breiden. étendre la portée de la question préjudicielle.
B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten schendt L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession ne viole
de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet niet, in zoverre het pas les articles 10, 11, 22 et 172 de la Constitution en ce qu'il ne
niet van toepassing is op de overlevende feitelijk samenwonende. s'applique pas au cohabitant de fait survivant.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 7 maart 2007. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 7 mars 2007.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^