Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 Rolnummer 3842 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffen Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 Rolnummer 3842 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffen Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 147/2006 du 28 septembre 2006 Numéro du rôle : 3842 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2, § 1 er , alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1 er , alinéa 2, 7°, La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 Extrait de l'arrêt n° 147/2006 du 28 septembre 2006
Rolnummer 3842 Numéro du rôle : 3842
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2, § 1er,
en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de
hun werk, gesteld door de Raad van State. l'exécution de leur travail, posées par le Conseil d'Etat.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij arrest nr. 153.076 van 21 december 2005 in zake het Waalse Gewest Par arrêt n° 153.076 du 21 décembre 2005 en cause de la Région
tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het wallonne contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe
Arbitragehof is ingekomen op 4 januari 2006, heeft de Raad van State de la Cour d'arbitrage le 4 janvier 2006, le Conseil d'Etat a posé les
de volgende prejudiciële vragen gesteld : questions préjudicielles suivantes :
1. « Schendt artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus 1. « L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
hun werk artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet van travail viole-t-il l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi
8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre het bij spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce qu'il
het bepalen van het toepassingsgebied van die wet andere categorieën assimile aux travailleurs pour la détermination du champ d'application
van personen met werknemers gelijkstelt ? »; de cette loi d'autres catégories de personnes ? »;
2. « Schenden artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 2. « L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er,
1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk artikel 6, § travailleurs lors de l'exécution de leur travail violent-t-ils
1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août
hervorming der instellingen, in zoverre zij de Koning ertoe machtigen, 1980 de réformes institutionnelles dans la mesure où ils habilitent le
enerzijds, maatregelen ter bescherming van de werknemers te nemen ten Roi, d'une part, à prendre des mesures de protection des travailleurs
aanzien van personen die door artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, van de à l'égard de personnes qui sont assimilées aux travailleurs par
wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn gelijkgesteld en, l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996 et, d'autre
anderzijds, die maatregelen ter bescherming van de werknemers part, à rendre applicables ces mesures de protection des travailleurs
toepasselijk te verklaren op andere dan de in paragraaf 1 van artikel à d'autres personnes que celles visées au paragraphe 1er de l'article
2 van die wet beoogde personen die zich op de bij de wet van 4 2 de cette loi, qui se trouvent sur les lieux du travail définis par
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde arbeidsplaatsen bevinden ? »; la loi du 4 août 1996 et ses arrêtés d'exécution ? »;
3. « Schendt artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 3. « L'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
hun werk artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, van de bijzondere travail viole-t-il l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la
wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce qu'il
het de federale Staat ertoe machtigt de maatregelen te reglementeren habilite l'Etat fédéral à réglementer les mesures à prendre par les
die de ondernemingen moeten nemen inzake leefmilieu, wat hun invloed entreprises en matière d'environnement pour ce qui concerne leur
op met name de arbeidsveiligheid betreft ? ». influence notamment sur la sécurité du travail ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen Quant aux dispositions en cause
B.1. Het Hof wordt ondervraagd over de overeenstemming, met de B.1. La Cour est interrogée sur la conformité avec les règles
bevoegdheidverdelende regels, van artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § répartitrices de compétences de l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et §
3, en van artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 3, et de l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
hun werk (hierna : de wet van 4 augustus 1996). travail (ci-après : loi du 4 août 1996).
B.2.1. Artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 bepaalt : B.2.1. L'article 2 de la loi du 4 août 1996 dispose :
« § 1. Deze wet is toepasselijk op de werkgevers en de werknemers. « § 1. La présente loi est applicable aux employeurs et aux travailleurs.
Voor de toepassing van deze wet worden gelijkgesteld met : Pour l'application de la présente loi sont assimilés :
1° werknemers : 1° aux travailleurs :
a) de personen die, anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, a) les personnes qui, autrement qu'en vertu d'un contrat de travail,
arbeid verrichten onder het gezag van een ander persoon; exécutent des prestations de travail sous l'autorité d'une autre
b) de personen die een beroepsopleiding volgen waarvan het personne; b) les personnes qui suivent une formation professionnelle dont le
studieprogramma voorziet in een vorm van arbeid die al dan niet in de programme de formation prévoit une forme de travail qui est effectué
opleidingsinstelling wordt verricht; ou non dans l'établissement de formation;
c) de personen verbonden door een leerovereenkomst; c) les personnes liées par un contrat d'apprentissage;
d) de stagiairs; d) les stagiaires;
e) de leerlingen en studenten die een studierichting volgen waarvan e) les élèves et les étudiants qui suivent des études pour lesquelles
het opleidingsprogramma voorziet in een vorm van arbeid die in de le programme d'étude prévoit une forme de travail qui est effectué
onderwijsinstelling wordt verricht; dans l'établissement d'enseignement;
[...] [...]
§ 3. De Koning kan de bepalingen van deze wet en van haar § 3. Le Roi peut rendre applicables en tout ou en partie les
uitvoeringsbesluiten geheel of gedeeltelijk toepasselijk verklaren op dispositions de la présente loi et de ses arrêtés d'exécution à
andere dan de bij § 1 bedoelde personen die zich op de bij deze wet en d'autres personnes que celles visées au § 1er, qui se trouvent sur les
haar uitvoeringsbesluiten bedoelde arbeidsplaatsen bevinden. lieux de travail visés par la présente loi et ses arrêtés d'exécution.
[...] ». [...] ».
B.2.2. Artikel 4 van dezelfde wet bepaalt : B.2.2. L'article 4 de la même loi dispose :
« § 1. De Koning kan aan de werkgevers en de werknemers alle « § 1. Le Roi peut imposer aux employeurs et aux travailleurs toutes
maatregelen opleggen die nodig zijn voor het welzijn van de werknemers les mesures nécessaires au bien-être des travailleurs lors de
bij de uitvoering van hun werk. l'exécution de leur travail.
Het welzijn wordt nagestreefd door maatregelen die betrekking hebben op : Le bien-être est recherché par des mesures qui ont trait à :
1° de arbeidsveiligheid; 1° la sécurité du travail;
2° de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk; 2° la protection de la santé du travailleur au travail;
3° de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk; 3° la charge psycho-sociale occasionnée par le travail;
4° de ergonomie; 4° l'ergonomie;
5° de arbeidshygiëne; 5° l'hygiène du travail;
6° de verfraaiing van de arbeidsplaatsen; 6° l'embellissement des lieux de travail;
7° de maatregelen van de onderneming inzake leefmilieu, wat betreft 7° les mesures prises par l'entreprise en matière d'environnement,
hun invloed op de punten 1° tot 6°. pour ce qui concerne leur influence sur les points 1° à 6°.
[...] ». [...] ».
B.3. Het Hof wordt ondervraagd over een eventuele schending, door de B.3. La Cour est interrogée sur une éventuelle violation, par les
voormelde bepalingen, van artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, dispositions précitées, de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles,
instellingen, dat de bevoegdheid inzake het leefmilieu en het qui confie comme suit aux régions la compétence en ce qui concerne
waterbeleid als volgt aan de gewesten toevertrouwt : l'environnement et la politique de l'eau :
« § 1. De aangelegenheden bedoeld in artikel 107quater van de Grondwet « § 1er. Les matières visées à l'article 107quater de la Constitution
zijn : sont :
[...] [...]
II. Wat het leefmilieu en het waterbeleid betreft : II. En ce qui concerne l'environnement et la politique de l'eau :
1° De bescherming van het leefmilieu, onder meer die van de bodem, de 1° La protection de l'environnement, notamment celle du sol, du
ondergrond, het water en de lucht tegen verontreiniging en aantasting, sous-sol, de l'eau et de l'air contre la pollution et les agressions
alsmede de strijd tegen de geluidshinder; ainsi que la lutte contre le bruit;
[...] [...]
3° De politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven 3° La police des établissements dangereux, insalubres et incommodes
onder voorbehoud van de maatregelen van interne politie die betrekking sous réserve des mesures de police interne qui concernent la
hebben op de arbeidsbescherming; protection du travail;
[...] ». [...] ».
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.4. De eerste prejudiciële vraag betreft artikel 2, § 1, tweede lid, B.4. La première question préjudicielle concerne l'article 2, § 1er,
1°, van de wet van 4 augustus 1996, dat, voor het vaststellen van het alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996, qui assimile aux travailleurs
toepassingsgebied van die wet, andere categorieën van personen met pour la détermination du champ d'application de cette loi d'autres
werknemers gelijkstelt. catégories de personnes.
De Raad van State heeft vragen bij de bevoegdheid van de federale Le Conseil d'Etat s'interroge sur la compétence du législateur fédéral
wetgever om die bepaling aan te nemen, daar artikel 6, § 1, II, eerste pour adopter cette disposition, alors que l'article 6, § 1er, II,
lid, 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
instellingen alleen de maatregelen van interne politie met betrekking institutionnelles ne réserve à ce dernier que les mesures de police
tot de arbeidsbescherming aan die federale wetgever voorbehoudt, interne qui concernent la protection du travail, les régions étant par
waarbij de gewesten voor de rest bevoegd zijn voor de externe politie ailleurs compétentes en ce qui concerne la police externe des
van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven. établissements dangereux, insalubres et incommodes.
B.5. De wet van 4 augustus 1996 heeft tot doel het welzijn van de B.5. La loi du 4 août 1996 a pour objet de protéger, de manière
werknemers bij de uitvoering van hun werk in het algemeen te générale, le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur
beschermen, en niet alleen het welzijn van de werknemers die in travail, et pas seulement le bien-être des travailleurs employés dans
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven zijn tewerkgesteld. des établissements dangereux, insalubres et incommodes.
In haar advies over het wetsontwerp dat de wet van 4 augustus 1996 is Dans son avis sur le projet de loi devenu la loi du 4 août 1996, la
geworden, heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State overigens section de législation du Conseil d'Etat a d'ailleurs estimé qu'il ne
gesteld dat niet eraan kon worden getwijfeld dat de ontworpen faisait aucun doute que, « considérée globalement », la réglementation
regeling, « in haar algemeenheid beschouwd, een zaak van de federale en projet constituait « une matière relevant de l'autorité fédérale »
overheid » was (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 74). (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 74).
Het Hof moet de overeenstemming, met de bevoegdheidverdelende regels, La Cour ne doit dès lors examiner la conformité aux règles
van artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, derhalve alleen onderzoeken in répartitrices de compétences de l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°,
zoverre die bepaling van toepassing is op de gevaarlijke, ongezonde en qu'en ce que cette disposition s'applique à des établissements
hinderlijke bedrijven bedoeld in artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, dangereux, insalubres et incommodes visés par l'article 6, § 1er, II,
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980. alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980.
B.6.1. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 4 B.6.1. Au cours des travaux préparatoires de la loi du 4 août 1996, le
augustus 1996 heeft de wetgever uitgelegd dat artikel 2, § 1, van het législateur a expliqué que l'article 2, § 1er, en projet « définit le
ontwerp « het personele toepassingsgebied van de wet [omschrijft]. Het champ d'application personnel de la loi, conformément à beaucoup
gebeurt conform heel wat andere arbeidsrechtelijke wetten » en dat « d'autres lois du droit du travail » et que « certaines catégories de
een aantal categorieën van personen [...] met werknemers [worden] personnes sont assimilées aux travailleurs » (Doc. parl., Chambre,
gelijkgesteld » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 4). S.E. 1995, n° 71/1, p. 4).
B.6.2. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, a), stelt « de personen die, B.6.2. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, a), assimile aux travailleurs
anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder à qui la loi est applicable « les personnes qui, autrement qu'en vertu
het gezag van een ander persoon » gelijk met de werknemers op wie de d'un contrat de travail, exécutent des prestations de travail sous
wet van toepassing is. l'autorité d'une autre personne ».
Die gelijkstelling is identiek aan die waarin artikel 1 van de wet van Cette assimilation est identique à celle prévue par l'article 1er de
12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers la loi du 12 avril 1965 concernant la protection de la rémunération
en artikel 1 van de arbeidswet van 16 maart 1971 voorzien. des travailleurs et l'article 1er de la loi du 16 mars 1971 sur le
In verband met die gelijkstelling is uiteengezet : travail. En ce qui concerne cette assimilation, il a été exposé ce qui suit :
« Hiermee worden bijvoorbeeld bedoeld : « Sont visés, par exemple :
- de werknemers verbonden krachtens één van de gereglementeerde typen - les travailleurs liés par l'un des types réglementés de contrat de
van arbeidsovereenkomst (arbeidsovereenkomst voor bedienden,
arbeidsovereenkomst voor werklieden, arbeidsovereenkomst voor travail (contrat de travail d'employé, contrat de travail d'ouvrier,
handelsvertegenwoordigers, overeenkomst voor tewerkstelling van contrat de travail de représentant de commerce, contrat d'occupation
studenten, arbeidsovereenkomst wegens dienst op binnenschepen, d'étudiants, contrat d'engagement pour la navigation intérieure et
arbeidsovereenkomst wegens scheepsdienst) met inbegrip van het contrat d'engagement maritime), y compris les travailleurs des
overheidspersoneel wier toestand niet statutair geregeld is; services publics, non régis par un statut;
- de werknemers verbonden krachtens een niet-gereglementeerde - les travailleurs liés par un contrat de travail non réglementé, par
arbeidsovereenkomst, bijvoorbeeld de werknemers die zijn tewerkgesteld exemple les travailleurs occupés pour le service des bâtiments de
voor dienst op zee- of binnenschepen voor pleziervaart; plaisance, de mer ou de navigation intérieure;
- de werknemers verbonden door een arbeidsovereenkomst voor - les travailleurs liés par un contrat de travail à domicile;
huisarbeiders;
- de gedetineerden die, hetzij in het raam van artikel 30bis van het - les détenus qui effectuent un travail, soit dans le cadre de
Strafwetboek, hetzij vrijwillig, arbeid verrichten; l'article 30bis du Code pénal, soit librement;
- de geplaatste minderjarigen bedoeld bij de wet van 8 april 1965 - les mineurs placés visés par la loi du 8 avril 1965 relative à la
betreffende de jeugdbescherming; protection de la jeunesse;
- de werknemers die burgerlijk zijn opgevorderd krachtens het - les travailleurs qui, en vertu de l'arrêté royal du 1er février
koninklijk besluit van 1 februari 1938; 1938, sont requis civilement;
De personen die vrijwilligerswerk verrichten zijn niet onderworpen aan Les personnes qui effectuent un travail volontaire ne sont pas
deze wet, behalve indien er een gezagsverhouding bestaat. Deze dient soumises à cette loi, sauf s'il existe une relation d'autorité. Cette
beoordeeld te worden door de rechtbanken, aangezien het hier gaat om situation doit être jugée par les tribunaux, puisqu'il s'agit d'une
een feitenkwestie. In elk geval zijn deze situaties zeer beperkt » situation de faits. En tous cas, ces situations sont très limitées »
(Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 4). (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 4).
B.6.3. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, b) tot d), stelt « de personen B.6.3. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, b) à d), assimile aux
die een beroepsopleiding volgen waarvan het studieprogramma voorziet travailleurs à qui la loi est applicable « les personnes qui suivent
in een vorm van arbeid die al dan niet in de opleidingsinstelling une formation professionnelle dont le programme de formation prévoit
wordt verricht », de personen verbonden door een leerovereenkomst en une forme de travail qui est effectué ou non dans l'établissement de
de stagiairs gelijk met de werknemers op wie de wet van toepassing is. formation », les personnes liées par un contrat d'apprentissage et les
Die gelijkstelling is tijdens de parlementaire voorbereiding als volgt stagiaires. Cette assimilation a été justifiée comme suit dans les travaux
verantwoord : préparatoires :
« Alhoewel in de andere wetten de categorieën twee tot vier in de « Quoique les catégories deux à quatre se retrouvent dans la notion
algemene notie zijn vervat, werd het hier opportuun geacht deze générale, il est opportun de les mentionner ici explicitement afin
categorieën hier uitdrukkelijk te vermelden ter verduidelijking. Aldus d'éviter toute équivoque. Ainsi, on mentionne pour la première fois
wordt voor de eerste maal uitdrukkelijk in een wettekst vermeld wat explicitement dans un texte de loi ce qui a été accepté depuis
reeds sinds lang door de rechtsleer is aanvaard. Daarom ook kunnen longtemps par la doctrine. C'est pourquoi ces dispositions ne peuvent
deze bepalingen niet strijdig zijn met de bevoegdheidsverdeling die is pas être contraires à la répartition des compétences établies par les
vastgesteld in de wetten op de staatshervorming en is de door de Raad lois sur les réformes institutionnelles. Dès lors, la crainte exprimée
van State geuite vrees ongegrond. Bovendien wordt er ook beter par la Conseil d'Etat n'est pas fondée. En outre, il est mieux tenu
rekening gehouden met de tekst van de kaderrichtlijn veiligheid en compte du texte de la directive cadre en matière de sécurité et de
gezondheid » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 5). santé » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 5).
Aldus is gepreciseerd : Il a été ainsi précisé :
« De tweede categorie betreft personen die een beroepsopleiding « La deuxième catégorie concerne les personnes qui suivent une
volgen. Wanneer deze opleiding een soort praktijkervaring in de vorm formation. Lorsque cette formation implique une sorte d'expérience
van arbeid impliceert moeten de hier bedoelde maatregelen eveneens toegepast worden. Dit geldt zowel voor activiteiten verricht in het opleidingscentrum als deze er buiten. Het gaat bijvoorbeeld om : - de minder-validen verbonden door een speciale leerovereenkomst of door een overeenkomst voor beroepsopleiding of omscholing; - de personen die een beroepsopleiding volgen in het kader van de tewerkstellingsreglementering. De derde categorie wordt gevormd door de personen die verbonden zijn door een leerovereenkomst. Zowel zij die in het kader van de voortdurende vorming van de middenstand als zij die binnen het industrieel leerlingenwezen hun opleiding ontvangen worden bedoeld. De vierde categorie zijn de stagiairs. Het zijn de personen die gedurende een bepaalde tijd stage verrichten in een onderneming. De stage is de tijd welke iemand doormaakt in het kader van een afgerond leerprogramma voor het opdoen van beroepservaring. De stagiairs verrichten hun activiteiten in een onderneming. Deze onderneming moet dan ook als de werkgever beschouwd worden daar zij pratique sous la forme de travail les mesures visées par la présente loi doivent également être appliquées. C'est le cas aussi bien pour les activités effectuées dans le centre de formation que pour celles effectuées hors de ce centre. Il s'agit par exemple : - des handicapés engagés dans les liens d'un contrat d'apprentissage spécial pour la réadaptation professionnelle ou d'un contrat de formation ou de réadaptation professionnelle; - des personnes qui suivent une formation professionnelle dans le cadre de la règlementation relative à l'emploi. La troisième catégorie est constituée de personnes liées par un contrat d'apprentissage. Sont visés, aussi bien ceux qui reçoivent une formation dans le cadre des règlements relatifs à la formation permanente dans les classes moyennes, que ceux qui reçoivent une formation dans le cadre de l'apprentissage de professions exercées par des travailleurs salariés. Les stagiaires font partie de la quatrième catégorie. Il s'agit de personnes qui, durant une période déterminée effectuent un stage dans une entreprise. Le stage correspond à la période prestée par une personne dans le cadre d'un programme d'études complet et destinée à permettre l'acquisition d'une expérience professionnelle. Les stagiaires effectuent leurs activités dans une entreprise. Cette entreprise doit donc être considérée comme l'employeur puisqu'elle
effectief de stagiairs tewerkstellen » (ibid. ). occupe effectivement les stagiaires » (ibid. ).
B.6.4. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, e), stelt « de leerlingen en B.6.4. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, e), assimile aux travailleurs
studenten die een studierichting volgen waarvan het à qui la loi est applicable « les élèves et les étudiants qui suivent
opleidingsprogramma voorziet in een vorm van arbeid die in de des études pour lesquelles le programme d'étude prévoit une forme de
onderwijsinstelling wordt verricht » gelijk met de werknemers op wie travail qui est effectué dans l'établissement d'enseignement ».
de wet van toepassing is.
Tijdens de parlementaire voorbereiding is die gelijkstelling als volgt Lors des travaux préparatoires, cette assimilation a été justifiée
verantwoord : comme suit :
« De vijfde categorie betreft de activiteiten binnen de « La cinquième catégorie concerne les activités de nature pratique qui
onderwijsinstelling die van praktische aard zijn. Hoewel leerlingen en se déroulent au sein d'un établissement de l'enseignement. Quoique des
élèves et des étudiants n'exécutent pas un travail dans un
studenten in een onderwijsinstelling geen arbeid verrichten in de établissement de l'enseignement dans le sens usuel du terme, ils
gebruikelijke zin van het woord verrichten zij toch vaak activiteiten exercent quand même des activités qui peuvent y être assimilées
die er mee gelijkgesteld kunnen worden vooral in het technisch en surtout dans l'enseignement technique et professionnel. On peut, en
beroepsonderwijs. Er kan inderdaad vastgesteld worden dat leerlingen effet, constater que des élèves exercent souvent dans leur école des
binnen een school vaak activiteiten verrichten die dezelfde zijn als activités qui sont les mêmes que pendant leur stage. Ainsi, il existe
tijdens hun stage. Zo is het bijvoorbeeld in hotelscholen gebruikelijk par exemple dans les écoles d'hôtellerie un usage consistant dans le
dat de studenten maaltijden klaar maken voor het restaurant van de fait que les élèves préparent des repas pour le restaurant de l'école.
school. Deze activiteit verrichten zij ook tijdens hun stage. Het zou Ils exercent ces activités également pendant leur stage. Il ne serait
niet logisch zijn leerlingen in de school anders te behandelen dan pas logique de traiter les élèves dans les écoles autrement que
tijdens hun stage. pendant leur stage.
Bovendien zijn de leerlingen en studenten in de school aanwezig op een En outre, les élèves et les étudiants dans l'école sont présents sur
plaats waar zich ook werknemers (de leerkrachten, het administratief un lieu où il se trouve également des travailleurs (les professeurs,
en technisch personeel) bevinden, zodat kan gesteld worden dat de le personnel administratif et technique). Dès lors, on peut affirmer
uitbreiding van het toepassingsgebied tot leerlingen en studenten haar que l'extension du champ d'application aux élèves et aux étudiants est
grondslag vindt in de noodzakelijke bescherming van deze werknemers. fondée sur la nécessité de protéger ces travailleurs. Dans ce sens, il
In die zin is er dus conform aan het advies van de Raad van State een y a bien un rapport direct avec les autres travailleurs et ceci
direct verband met andere werknemers » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, conformément à l'avis du Conseil d'Etat » (Doc. parl., Chambre, S.E.
nr. 71/1, pp. 5-6). 1995, n° 71/1, pp. 5-6).
B.7. De afdeling wetgeving van de Raad van State had tegen enkele van B.7. La section de législation du Conseil d'Etat avait émis des
de bekritiseerde gelijkstellingen bezwaren geuit : objections quant à certaines des assimilations critiquées :
« Een dergelijke uitbreiding van het toepassingsgebied van het ontwerp « Des objections s'élèvent contre une pareille extension du champ
stuit op bezwaren in de mate dat erdoor de arbeidsrechtelijke d'application du projet, dans la mesure où l'on sort ainsi de la
verhouding wordt verlaten die bestaat tussen de werkgever en de relation de travail qui existe en droit entre l'employeur et le
werknemer en meteen het federaal bevoegdheidsdomein zoals afgebakend travailleur et, par là même, du domaine de compétence fédérale, tel
in de voornoemde artikelen 6, § 1, II, 3° en 6, § 1, VI, laatste lid, qu'il est défini à l'article 6, § 1er, II, 3°, et VI, dernier alinéa,
12°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980. 12°, précité, de la loi spéciale du 8 août 1980.
Traditioneel wordt de arbeidsrechtelijke verhouding getypeerd als een Sous l'angle du droit du travail, la relation entre employeur et
gezagsverhouding tussen een werkgever en een werknemer waarbij door travailleur est traditionnellement définie comme un rapport
deze laatste arbeid wordt gepresteerd in een ondergeschikt d'autorité, le dernier effectuant des prestations de travail dans un
dienstverband. In verband hiermee is beklemtoond dat het determinerend lien de subordination. Il a été souligné à cet égard que le critère
criterium voor het afbakenen van het arbeidsrecht precies dat déterminant pour la délimitation du droit du travail est précisément
ondergeschikt verband is. ce lien de subordination.
[...] [...]
het bestaan van de arbeidsrechtelijke gezagsverhouding en, in L'existence du rapport d'autorité sous l'angle du droit du travail et,
samenhang hiermee, de bevoegdheid van de federale overheid, zijn op corrélativement, la compétence de l'autorité fédérale, sont pour le
zijn minst betwijfelbaar in de gevallen van gelijkstelling bedoeld in moins contestables dans les cas d'assimilation visés à l'article 1er,
artikel 1, § 1, tweede lid, 1°, b) en e) » (Parl. St., Kamer, B.Z. § 1er, alinéa 2, 1°, b) et e) » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n°
1995, nr. 71/1, p. 75). 71/1, p. 75).
Om het bezwaar van onbevoegdheid te vermijden, stelde de afdeling Pour éviter l'objection d'incompétence, la section de législation du
wetgeving van de Raad van State voor « het procédé van de Conseil d'Etat suggérait de « limiter le procédé de l'assimilation aux
gelijkstelling te beperken tot ' de personen die, anders dan krachtens personnes qui, autrement qu'en vertu d'un contrat de travail,
een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder het gezag van een exécutent des prestations de travail sous l'autorité d'une autre
ander persoon ' ». Zij voegde eraan toe dat « het aldus afgeslankte personne ». Elle ajoutait qu'« ainsi réduit, le champ d'application
personeel toepassingsgebied [...] er dan niet aan in de weg [staat] ratione personae ne fait pas obstacle à ce que, dans le cadre du
dat, in het kader van de in het ontwerp uitgewerkte regeling, ter régime élaboré par la loi en projet, des mesures visant à promouvoir
bevordering van het welzijn van de werknemers maatregelen worden l'amélioration du bien-être des travailleurs soient prises à l'égard
genomen ten aanzien van personen welke buiten de arbeidsrechtelijke des personnes étrangères à la relation employeur-travailleur sous
verhouding werkgever-werknemer staan en vanuit die optiek als derden l'angle du droit du travail et qui, dans cette optique, sont à
vallen te bestempelen, doch [...] ten aanzien van wie beschermende qualifier de tiers, mais [...] à l'égard desquelles des mesures de
maatregelen kunnen worden getroffen wanneer zij zich op de protection peuvent être prises lorsque ces personnes se trouvent sur
arbeidsplaats bevinden (bijvoorbeeld bepaalde leerlingen of studenten) le lieu de travail (par exemple certains élèves ou étudiants) »
» (ibid., p. 76). (ibid., p. 76).
B.8.1. Vóór de wijziging ervan bij de bijzondere wet van 8 augustus B.8.1. Avant sa modification par la loi spéciale du 8 août 1988,
1988 kende artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août
van 8 augustus 1980 de bevoegdheid inzake de politie van de 1980 attribuait aux régions la compétence en matière de police des
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven aan de gewesten toe « établissements dangereux, insalubres et incommodes « sous réserve des
onder voorbehoud van de bepalingen die betrekking hebben op de arbeidsbescherming ». dispositions relatives à la protection du travail ».
Hiermee wilde de wetgever een onderscheid maken tussen, enerzijds, de Ce faisant, le législateur entendait distinguer, d'une part, la «
« externe politie » met betrekking tot de bescherming van de omgeving police externe » ayant trait à la protection des riverains et de
en het leefmilieu tegen hinder en ongemakken van een gevaarlijke, l'environnement contre les nuisances et incommodités qu'entraîne un
ongezonde of hinderlijke inrichting, die onder de bevoegdheid van de établissement dangereux, insalubre ou incommode, relevant de la
gewesten valt, en, anderzijds, de « interne politie » met betrekking compétence régionale, et, d'autre part, la « police interne » relative
tot de bescherming van de werknemers van de inrichting tegen de à la protection des travailleurs de l'établissement contre les
ongemakken die de exploitatie ervan met zich meebrengt, die onder de inconvénients liés à son exploitation, relevant de la compétence
federale bevoegdheid valt (Parl. St., Senaat, 1979-1980, nr. 434/1, p. fédérale (Doc. parl., Sénat, 1979-1980, n° 434/1, p. 12).
12). B.8.2. De bijzondere wet van 8 augustus 1988 tot wijziging van de B.8.2. La loi spéciale du 8 août 1988 modifiant la loi spéciale du 8
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen août 1980 de réformes institutionnelles a confirmé explicitement la
heeft het onderscheid tussen de interne en de externe politie van de distinction entre la police interne et la police externe des
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven, uitdrukkelijk établissements dangereux, insalubres et incommodes, en prévoyant comme
bevestigd door « de maatregelen van interne politie die betrekking réserve à la compétence régionale en matière de police des
hebben op de arbeidsbescherming » te beschouwen als een voorbehoud op établissements dangereux, insalubres et incommodes « les mesures de
de bevoegdheid van de gewesten inzake de politie van de gevaarlijke, police interne qui concernent la protection du travail », les travaux
ongezonde en hinderlijke bedrijven, waarbij in de parlementaire
voorbereiding wordt gepreciseerd dat « het begrip ' interne politie ' préparatoires précisant que « la notion de ' police interne ' vise
uitsluitend betrekking heeft op de arbeidsbescherming in ruimere zin exclusivement la protection du travail au sens large, pour laquelle le
[waarvoor] de Nationale Overheid bevoegd [blijft] » (Parl. St. Kamer, pouvoir national reste compétent » (Doc. parl., S.E. 1988, n° 516/6,
B.Z. 1988, nr. 516/6, p. 115). p. 115).
Volgens de minister vallen « alle andere aspecten die betrekking Selon le ministre, « tous les autres aspects relatifs aux nuisances
hebben op de hinder die een inrichting met zich kan brengen voor de qu'un établissement peut provoquer pour l'environnement relèvent (même
omgeving (ook gesitueerd binnen de inrichting) [...] onder de ' s'ils se situent dans l'établissement) de la ' police externe ' et
externe politie ' en dus onder de bevoegdheid van de Gewesten » (ibid. donc de la compétence des Régions » (ibid. ).
). B.8.3. Het Hof moet derhalve nagaan of de gelijkstellingen vervat in B.8.3. La Cour doit dès lors examiner si les assimilations contenues
artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, in de gevaarlijke, ongezonde en dans l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, relèvent, dans des
hinderlijke bedrijven onder de maatregelen van interne politie met établissements dangereux, insalubres et incommodes, des mesures de
betrekking tot de arbeidsbescherming vallen. police interne qui concernent la protection du travail.
B.9.1. De federale bevoegdheid inzake arbeidsbescherming is niet B.9.1. La compétence fédérale en matière de protection du travail
beperkt door de definitie van de arbeidsverhouding die inzake het n'est pas limitée par la définition de la relation de travail qui est
arbeidsrecht wordt gegeven. Gelet op het doel van die bescherming donnée en matière de droit du travail. Etant donné l'objet de cette
vermocht de federale wetgever ervan uit te gaan dat zij zich uitstrekt protection, le législateur fédéral a pu considérer qu'elle s'étend à
tot alle personen die een vorm van arbeid verrichten, ongeacht hun toutes les personnes qui effectuent une forme de travail, quel que
statuut, onder het gezag van een andere persoon. soit leur statut, sous l'autorité d'une autre personne.
B.9.2. Meer bepaald in verband met de gelijkstelling vervat in artikel B.9.2. En ce qui concerne plus particulièrement l'assimilation prévue
2, § 1, tweede lid, e), heeft het Hof, in zijn arrest nr. 65/2005, par l'article 2, § 1er, alinéa 2, e), la Cour a, dans son arrêt n°
besloten tot de overeenstemming van die gelijkstelling met de 65/2005, conclu à la conformité de cette assimilation aux règles
bevoegdheidverdelende regels, en dit op grond van de volgende répartitrices de compétences, aux termes des considérations suivantes
overwegingen : :
« In het bijzonder de leerlingen en studenten die een programma volgen « En particulier, les élèves et étudiants qui suivent un programme qui
dat de uitvoering van arbeidsprestaties in de instelling omvat, comprend l'exécution de prestations de travail au sein de
verrichten, onder het gezag van de praktijkleraar, een vorm van arbeid l'établissement effectuent, sous l'autorité de l'enseignant de
die soortgelijk is aan die welke zij tijdens een stage in het pratique professionnelle, un travail similaire à celui qu'ils
beroepsmilieu zouden kunnen verrichten, alsook aan die welke zij, pourraient accomplir lors d'un stage en milieu professionnel, ainsi
nadat zij hun diploma hebben behaald, onder het gezag van hun qu'à celui qu'ils seront amenés à effectuer, une fois diplômés, sous
werkgever zullen moeten verrichten. Door te beslissen dat die l'autorité de leur employeur. En décidant que ces élèves et étudiants
leerlingen en studenten, wanneer zij arbeid verrichten, de aan de bénéficieraient, lorsqu'ils exécutent un travail, de la protection
werknemers toegekende bescherming zouden genieten en door het mogelijk accordée aux travailleurs et en permettant qu'ils s'initient, dès
te maken dat zij zich reeds tijdens hun studie vertrouwd maken met de leurs études, à la réglementation qui leur sera applicable dans leur
reglementering die tijdens hun beroepsleven op hen van toepassing zal vie professionnelle, le législateur fédéral a mis fin à l'incertitude
zijn, heeft de federale wetgever een einde gemaakt aan de onzekerheid qui régnait en la matière, sans empiéter sur les compétences des
die ter zake heerste, zonder inbreuk te maken op de bevoegdheden van communautés : lorsqu'ils effectuent un travail, ces élèves et
de gemeenschappen : wanneer zij arbeid verrichten, vallen die étudiants relèvent de la compétence du législateur fédéral pour la
leerlingen en studenten onder de bevoegdheid van de federale wetgever protection de leur bien-être au travail, tout en relevant de la
voor de bescherming van hun welzijn op het werk, terwijl zij voor de compétence des communautés pour l'organisation de l'enseignement
inrichting van het door hen gevolgde onderwijs vallen onder de
bevoegdheid van de gemeenschappen » (B.14 in fine ). qu'ils suivent » (B.14 in fine ).
B.9.3. Het besluit dat de gelijkstelling vervat in artikel 2, § 1, B.9.3. La conclusion selon laquelle l'assimilation prévue par
tweede lid, 1°, e), valt onder de bevoegdheid van de federale wetgever l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, e), relève de la compétence du
wat de arbeidsbescherming betreft, geldt a fortiori voor de andere législateur fédéral en ce qui concerne la protection du travail vaut a
gelijkstellingen vervat in artikel 2, § 1, tweede lid, 1°. fortiori en ce qui concerne les autres assimilations prévues par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°.
De wetgever vermocht het immers noodzakelijk te achten, teneinde een En effet, le législateur a pu estimer nécessaire, afin d'assurer une
gelijke toepassing van de bescherming van het welzijn op het werk te verzekeren, andere categorieën van personen die, onder dezelfde of vergelijkbare arbeidsvoorwaarden of op dezelfde arbeidsplaats als de « werknemers », een arbeidsvorm verrichten, met werknemers gelijk te stellen. Het bestaan van een arbeidsverhouding in ruime zin verantwoordt dus een gelijkstelling met de werknemers, ongeacht of de verrichte arbeid al dan niet rechtstreeks of indirect uit een arbeidsovereenkomst voortvloeit en of hij de beroepswerkzaamheid of het verwerven van professionele ervaring of kennis betreft. Die gelijkstelling maakt het bovendien mogelijk een einde te maken aan een aantal onzekerheden en moeilijkheden bij de toepassing van de regels inzake arbeidsbescherming te voorkomen. égale application de la protection du bien-être au travail, d'assimiler aux travailleurs d'autres catégories de personnes qui effectuent une forme de travail, dans des conditions de travail identiques ou analogues, ou sur le même lieu de travail que les « travailleurs ». C'est donc l'existence d'une relation de travail au sens large qui justifie une assimilation aux travailleurs, que le travail presté trouve ou non sa source directe ou indirecte dans un contrat de travail, et qu'il ait pour objet la pratique professionnelle ou l'acquisition d'une expérience ou de connaissances professionnelles. Cette assimilation permet en outre de mettre fin à des incertitudes et d'éviter des difficultés d'application des règles de protection du travail.
B.9.4. Door te beslissen dat de in artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, B.9.4. En décidant que les catégories de personnes visées à l'article
beoogde categorieën van personen de aan de werknemers geboden bescherming genieten, is de federale wetgever dus uitgegaan van het bestaan van arbeidsprestaties in ruime zin, waarvoor hij in een gelijke bescherming heeft willen voorzien; hij heeft dus geen inbreuk gepleegd op de bevoegdheid van de gewesten inzake het leefmilieu. B.9.5. Voor het overige is de in het geding zijnde bepaling niet van dien aard dat zij de gewestwetgever belet maatregelen te nemen die vallen onder de externe politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven. B.10. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. T en aanzien van de tweede prejudiciële vraag 2, § 1er, alinéa 2, 1°, bénéficient de la protection accordée aux travailleurs, le législateur fédéral s'est donc fondé sur l'existence de prestations de travail au sens large, auxquelles il a voulu assurer une égale protection; il n'a donc pas empiété sur la compétence des régions en matière d'environnement. B.9.5. Pour le surplus, la disposition en cause n'est pas de nature à empêcher le législateur régional d'adopter des mesures relevant de la police externe des établissements dangereux, insalubres et incommodes. B.10. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la deuxième question préjudicielle
B.11. De tweede prejudiciële vraag betreft artikel 2, § 1, tweede lid, B.11. La deuxième question préjudicielle concerne l'article 2, § 1er,
1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996. alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996.
De Raad van State heeft vragen bij de overeenstemming van die Le Conseil d'Etat s'interroge sur la conformité de ces dispositions
bepalingen met artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere avec l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8
wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre août 1980 de réformes institutionnelles, dans la mesure où elles
zij de Koning ertoe machtigen, enerzijds, maatregelen ter bescherming habilitent le Roi, d'une part, à prendre des mesures de protection des
van de werknemers te nemen ten aanzien van personen die door artikel travailleurs à l'égard de personnes qui sont assimilées aux
2, § 1, tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août
zijn gelijkgesteld en, anderzijds, die maatregelen ter bescherming van
de werknemers toepasselijk te verklaren op andere dan de in paragraaf
1 van artikel 2 beoogde personen die zich op de bij de wet van 4
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde 1996 et, d'autre part, à rendre applicables ces mesures de protection
arbeidsplaatsen bevinden. des travailleurs à d'autres personnes que celles visées à l'article 2,
B.12. Terwijl de prejudiciële vraag het toepassingsgebied ratione § 1er, qui se trouvent sur les lieux du travail définis par la loi du
personae van de wet van 4 augustus 1996 betreft, dient te worden 4 août 1996 et ses arrêtés d'exécution. B.12. Alors que la question préjudicielle concerne le champ
d'application rationae personae de la loi du 4 août 1996, il convient
vastgesteld dat artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, niet het de constater que l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, ne définit pas le
toepassingsgebied ratione personae van de wet van 4 augustus 1996 champ d'application rationae personae de la loi du 4 août 1996, mais
definieert, maar wel het toepassingsgebied ratione materiae, door de en définit le champ d'application rationae materiae, par une
verschillende aspecten op te sommen die door het begrip « welzijn » énumération des différents aspects couverts par la notion de «
van de werknemers zijn gedekt. bien-être » des travailleurs.
De tweede prejudiciële vraag behoeft geen antwoord, in zoverre ze op La deuxième question préjudicielle n'appelle pas de réponse en tant
die bepaling betrekking heeft. qu'elle se rapporte à cette disposition.
B.13.1. Het deel van de prejudiciële vraag met betrekking tot de aan B.13.1. Par ailleurs, la partie de la question préjudicielle portant
de Koning verleende machtiging om maatregelen ter bescherming van de sur l'habilitation donnée au Roi de prendre des mesures de protection
werknemers te nemen ten aanzien van personen die door artikel 2, § 1, des travailleurs à l'égard de personnes qui sont assimilées aux
tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août
gelijkgesteld, heeft overigens geen andere draagwijdte dan die van de 1996 n'a pas de portée différente de celle de la première question
eerste prejudiciële vraag. préjudicielle.
Aangezien, zoals is vastgesteld in B.9.3 en B.9.4, de wetgever, gelet En effet, dès lors que, comme il a été constaté en B.9.3 et B.9.4,
op het bestaan van een arbeidsverhouding in ruime zin, zijn compte tenu de l'existence d'une relation de travail au sens large, le
bevoegdheid inzake arbeidsbescherming mag uitoefenen ten aanzien van législateur fédéral peut exercer sa compétence en matière de
de categorieën van personen die door artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, protection du travail à l'égard des catégories de personnes assimilées
van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn gelijkgesteld, mag aux travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4
hij immers de Koning ertoe machtigen uitvoeringsmaatregelen aan te août 1996, il peut habiliter le Roi à adopter des mesures d'exécution
nemen die onder het toepassingsgebied ratione personae van zijn dans le champ d'application rationae personae de sa compétence.
bevoegdheid vallen.
B.13.2. Het eerste deel van de prejudiciële vraag dient niet anders te B.13.2. La première partie de la question préjudicielle n'appelle pas
worden beantwoord dan de eerste prejudiciële vraag. de réponse différente de celle donnée en ce qui concerne la première
B.14. Het onderzoek van het Hof betreft dus alleen de vraag of artikel question préjudicielle.
2, § 3, van de wet van 4 augustus 1996 in overeenstemming is met de B.14. L'examen de la Cour ne porte que sur la question de savoir si,
bevoegdheidverdelende regels door de Koning ertoe te machtigen de en habilitant le Roi à rendre applicables les mesures de protection
maatregelen ter bescherming van de werknemers - met name de des travailleurs - notamment les mesures en matière d'environnement
maatregelen inzake leefmilieu bedoeld in artikel 4, § 1, tweede lid, visées à l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7° - à d'autres personnes que
7° - toepasselijk te verklaren op andere personen dan die welke worden celles visées à l'article 2, § 1er, de cette loi, qui se trouvent sur
beoogd in artikel 2, § 1, van die wet, die zich op de bij de wet van 4 les lieux du travail définis par la loi du 4 août 1996 et ses arrêtés
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde d'exécution, l'article 2, § 3, de la loi du 4 août 1996 respecte les
arbeidsplaatsen bevinden. règles répartitrices de compétences.
B.15. Ten aanzien van de mogelijkheid voor de Koning om de maatregelen B.15. En ce qui concerne la possibilité pour le Roi de déclarer
ter bescherming van de werknemers toepasselijk te verklaren op andere applicables à d'autres personnes se trouvant sur les lieux de travail
personen die zich op de arbeidsplaatsen bevinden, bevat de les mesures de protection des travailleurs, les travaux préparatoires
parlementaire voorbereiding de volgende uitleg : expliquaient :
« Veiligheidsvoorzieningen op een arbeidsplaats moeten niet alleen de « Les mesures de sécurité sur le lieu de travail ne doivent pas
werkgever en de werknemers beschermen. Sommige voorzieningen moeten seulement protéger l'employeur et les travailleurs. Certaines mesures
ook andere aanwezigen op een arbeidsplaats beschermen. Andere doivent aussi préserver d'autres personnes présentes sur le lieu de
aanwezigen kunnen zijn : bezoekers, leveranciers, klanten, enz. Daarom travail. Ces personnes peuvent être : des visiteurs, des fournisseurs,
moeten de beschermingsbepalingen eventueel op deze personen des clients... En conséquence, les dispositions en matière de
toepasselijk kunnen gemaakt worden » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. protection doivent pouvoir éventuellement être rendues applicables à
71/1, p. 6). ces personnes » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 6).
B.16.1. Wanneer de wetgever maatregelen ter bescherming van de B.16.1. Lorsque le législateur adopte des mesures de protection des
werknemers aanneemt, hebben die maatregelen vaak ook tot gevolg andere travailleurs, ces mesures ont souvent aussi pour effet de protéger
personen die zich zoals de werknemers op de arbeidsplaatsen bevinden, indirectement d'autres personnes qui se trouvent, comme les
indirect te beschermen. travailleurs, sur les lieux de travail.
Door het de Koning mogelijk te maken het personele toepassingsgebied En permettant au Roi d'étendre le champ d'application personnel de la
van de wet van 4 augustus 1996 uit te breiden tot andere personen dan loi du 4 août 1996 à des personnes autres que les travailleurs et
de werknemers en de met hen gelijkgestelde personen, wegens hun personnes assimilées, en raison de leur présence sur les lieux de
aanwezigheid op de arbeidsplaatsen, heeft de wetgever een maatregel travail, le législateur a adopté une mesure visant à assurer, dans un
genomen die ertoe strekt, omwille van de gelijkheid, de bescherming te souci d'égalité, la protection de toutes les personnes, quel que soit
verzekeren van alle personen die zich, ongeacht hun statuut, op leur statut, se trouvant sur des lieux de travail.
arbeidsplaatsen bevinden.
Die maatregel strekt aldus ertoe de doeltreffendheid van de Cette mesure tend ainsi à assurer l'effectivité des mesures de
maatregelen ter bescherming van de werknemers te verzekeren, aangezien protection des travailleurs, dès lors qu'elle permet d'éviter que des
hij het mogelijk maakt te voorkomen dat derden - met name bezoekers, tiers - notamment des visiteurs, fournisseurs ou clients - puissent,
leveranciers en klanten -, wanneer zij zich op arbeidsplaatsen alors qu'ils se trouvent sur des lieux de travail, méconnaître les
bevinden, de regels inzake arbeidsbescherming overtreden en aldus het règles de protection du travail et perturber ainsi le bien-être des
welzijn van de werknemers verstoren dat de wetgever wil beschermen. travailleurs que le législateur veut protéger.
B.16.2. Ten slotte beperkt artikel 2, § 3, van de wet van 4 augustus B.16.2. Enfin, l'article 2, § 3, de la loi du 4 août 1996 se borne à
1996 zich ertoe te voorzien in de mogelijkheid - en niet de prévoir la possibilité - et non l'obligation - pour le Roi d'étendre
verplichting - voor de Koning om het toepassingsgebied van de le champ d'application des mesures de protection du travail, et cette
maatregelen inzake arbeidsbescherming uit te breiden, mogelijkheid
waarin reeds was voorzien bij artikel 1, § 1, vierde lid, van de wet possibilité était déjà prévue par l'article 1er, § 1er, alinéa 4, de
van 10 juni 1952 « betreffende de gezondheid en de veiligheid van de la loi du 10 juin 1952 « concernant la santé et la sécurité des
werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en de werkplaatsen », travailleurs, ainsi que la salubrité du travail et des lieux de
vervangen bij de wet van 4 augustus 1996. travail », que la loi du 4 août 1996 tendait à remplacer.
Het gebruik van de machtiging vervat in artikel 2, § 3, is dus facultatief en maakt het aldus mogelijk tegemoet te komen aan een praktische noodzaak, rekening houdend met bepaalde specifieke situaties. De wetgever heeft geen inbreuk gepleegd op de bevoegdheden van de gewesten. B.16.3. Voor het overige is de in het geding zijnde bepaling niet van dien aard dat zij de gewestwetgever belet om, in voorkomend geval, maatregelen te nemen die onder de externe politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven vallen. B.17. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. T en aanzien van de derde prejudiciële vraag L'usage de l'habilitation contenue dans l'article 2, § 3, est facultatif et permet ainsi de répondre à des nécessités pratiques, en tenant compte de certaines situations spécifiques. Le législateur n'a donc pas empiété sur les compétences des régions. B.16.3. Pour le surplus, la disposition en cause n'est pas de nature à empêcher le législateur régional d'adopter des mesures relevant de la police externe des établissements dangereux, insalubres et incommodes. B.17. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la troisième question préjudicielle
B.18. De derde prejudiciële vraag betreft artikel 4, § 1, tweede lid, B.18. La troisième question préjudicielle concerne l'article 4, § 1er,
7°, van de wet van 4 augustus 1996, dat in het begrip « welzijn van de alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996, qui intègre dans la notion de
werknemers » « de maatregelen [opneemt] van de ondernemingen inzake bien-être des travailleurs « les mesures prises par l'entreprise en
leefmilieu, wat betreft hun invloed op de punten 1° tot 6° », namelijk matière d'environnement, pour ce qui concerne leur influence sur les
hun invloed op de arbeidsveiligheid, de bescherming van de gezondheid points 1° à 6° », à savoir leur influence sur la sécurité du travail,
van de werknemer op het werk, de psycho-sociale belasting veroorzaakt la protection de la santé du travailleur au travail, la charge
door het werk, de ergonomie, de arbeidshygiëne of de verfraaiing van psychosociale occasionnée par le travail, l'ergonomie, l'hygiène du
de arbeidsplaatsen. travail ou l'embellissement des lieux de travail.
De Raad van State heeft vragen bij de overeenstemming van die Le Conseil d'Etat s'interroge sur la conformité de cette disposition,
bepaling, in zoverre zij de federale Staat ertoe machtigt de en ce qu'elle habilite l'Etat fédéral à réglementer les mesures à
maatregelen te reglementeren die de ondernemingen inzake leefmilieu prendre par les entreprises en matière d'environnement pour ce qui
moeten nemen wat hun invloed op met name de arbeidsveiligheid betreft, concerne leur influence notamment sur la sécurité du travail, à
met artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° tot 3°, van de bijzondere wet l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la loi spéciale du 8
van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, dat aan de août 1980 de réformes institutionnelles, qui confie aux régions la
gewesten de bevoegdheid inzake de bescherming van het leefmilieu en de
politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven compétence pour la protection de l'environnement et la police des
toekent, en dat aan de federale Staat alleen de maatregelen van établissements dangereux, insalubres et incommodes et ne réserve à
interne politie met betrekking tot de arbeidsbescherming voorbehoudt. l'Etat fédéral que les mesures de police interne qui concernent la protection du travail.
B.19. Uit de tekst van artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, van B.19. Il résulte du texte de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles
vloeit voort dat de federale wetgever inzake het leefmilieu - in de que le législateur fédéral peut légiférer en matière d'environnement -
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven of in andere bedrijven dans les établissements dangereux, insalubres et incommodes ou dans
- wetgevend mag optreden, op voorwaarde dat hij zich ertoe beperkt d'autres établissements - pour autant qu'il se limite à édicter des
maatregelen van interne politie met betrekking tot de mesures de police interne relatives à la protection du travail.
arbeidsbescherming uit te vaardigen.
B.20.1. De wet van 4 augustus 1996 strekte ertoe zich in de plaats te B.20.1. La loi du 4 août 1996 tendait à se substituer à la loi du 10
stellen van de wet van 10 juni 1952 « betreffende de gezondheid en de juin 1952 « concernant la santé et la sécurité des travailleurs, ainsi
veiligheid van de werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en que la salubrité du travail et des lieux de travail », en remplaçant
van de werkplaatsen », door de begrippen « veiligheid », « gezondheid les notions de sécurité, de santé et d'hygiène par la notion, de
» en « hygiëne » te vervangen door het algemene begrip « welzijn van portée générale, de « bien-être des travailleurs lors de l'exécution
de werknemers bij de uitvoering van hun werk ». de leur travail ».
De federale wetgever heeft de arbeidsbescherming aldus willen Le législateur fédéral a ainsi voulu réglementer la protection du
reglementeren door van de volgende vaststelling uit te gaan : travail en partant du constat suivant :
« Het is niet voldoende de arbeidsveiligheid en -gezondheid in enge « [...] Il n'est pas suffisant de traiter de la sécurité et de la
zin te behandelen, maar [...] de nodige interesse [moet] uitgaan naar santé du travail au sens strict, il faut également s'intéresser à la
de toestand van de werknemer in zijn totaliteit. Dit impliceert dat situation du travailleur dans sa totalité. Ceci implique que non
men niet alleen onveilige en ongezonde situaties moet vermijden of seulement il faille éviter ou éliminer des situations insécurisantes
uitschakelen maar ook dat men op positieve wijze de goede lichamelijke ou malsaines mais également qu'on doive promouvoir de manière
en geestelijke gezondheid en het zich wel bevinden bij de arbeid moet positive, une bonne santé tant physique que mentale ainsi que le
bevorderen » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 2). bien-être au travail » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p.
B.20.2. Aldus stelt artikel 4, § 1, van de wet van 4 augustus 1996 de 2). B.20.2. Ainsi, l'article 4, § 1er, de la loi du 4 août 1996 détermine
verschillende aspecten die onder het begrip « welzijn van de de façon limitative les différents aspects couverts par la notion de
werknemers » vallen, op beperkende wijze vast. bien-être au travail.
In verband met die bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding En ce qui concerne cette disposition, les travaux préparatoires
uiteengezet : exposaient :
« Dit artikel bepaalt dat de Koning de concrete maatregelen « Cet article précise que le Roi fixe les mesures concrètes concernant
uitvaardigt betreffende het welzijn van de werknemers bij de le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail.
uitvoering van hun werk. Dit is een bevestiging van de bestaande C'est une confirmation de la situation existante. En effet, la loi du
situatie. De wet van 10 juni 1952 geeft de Koning immers een 10 juin 1952 donne au Roi une compétence similaire. Pourtant, la
gelijkaardige bevoegdheid. In het huidige voorstel wordt wel nader proposition actuelle définit plus précisément à quoi ces mesures ont
omschreven waarop deze maatregelen betrekking hebben. Deze lijst is trait. Cette liste est limitative.
limitatief. Zij herneemt in de eerste plaats een aantal domeinen waarop thans En premier lieu elle reprend un nombre de domaines dans lesquels déjà
reeds maatregelen genomen worden, namelijk de arbeidsveiligheid, de actuellement des mesures sont prises, à savoir la sécurité du travail,
bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk, de la protection de la santé du travailleurs au travail, l'ergonomie,
ergonomie, de arbeidshygiëne en de verfraaiing van de werkplaatsen. l'hygiène du travail et l'embellissement des lieux de travail. En
Daarnaast verduidelijkt zij dat ook de psycho-sociale belasting outre, elle accentue le fait que la charge psycho-sociale occasionnée
veroorzaakt door het werk en de maatregelen van de onderneming inzake par le travail et les mesures prises par l'entreprise en matière
d'environnement pour ce qui concerne leur influence sur les domaines
leefmilieu wat betreft hun invloed op de hierboven vermelde domeinen visés plus haut font partie du bien-être des travailleurs lors de
behoren tot het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun l'exécution de leur travail » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n°
werk » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 8). 71/1, p. 8).
B.20.3. In verband met artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, heeft de B.20.3. En ce qui concerne l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, la
afdeling wetgeving van de Raad van State overigens gesteld dat die section de législation du Conseil d'Etat a d'ailleurs estimé que cette
bepaling onder de bevoegdheid van de federale wetgever viel : disposition relevait de la compétence du législateur fédéral :
« De beoogde maatregelen betreffen weliswaar het leefmilieu, doch « Bien que les mesures projetées aient effectivement trait à
dienen uitsluitend te worden bezien afhankelijk van de invloed welke l'environnement, elle doivent être considérées exclusivement en
daarvan uitgaat op onder meer de arbeidsveiligheid en -bescherming. fonction de l'influence qui en découle notamment pour la sécurité et
Aldus begrepen kadert het bepaalde in artikel 4, tweede lid, 7°, in de la protection du travail. Compris de la sorte, l'article 4, alinéa 2,
federale bevoegdheidssfeer, met dien verstande dat de aan de Koning 7°, s'inscrit dans la sphère des compétences fédérales, étant entendu
toegekende bevoegdheid uiteraard niet zover zal kunnen reiken dat Hij que le pouvoir octroyé au Roi ne pourra aller jusqu'à régler, en
in essentie een aangelegenheid inzake leefmilieu gaat regelen en ter substance, une question relative à l'environnement, empiétant ainsi
zake het bevoegdheidsdomein betreedt dat artikel 6, § 1, II, eerste sur le domaine de compétence conféré aux Régions par l'article 6, § 1er,
lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 aan de gewesten heeft II, alinéa 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 » (Doc. parl.,
toebedeeld » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 76). Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 76).
B.20.4. Het is coherent dat de federale bevoegdheid inzake B.20.4. Il est cohérent que la compétence fédérale en matière de
arbeidsbescherming de verschillende aspecten van de bescherming van protection du travail englobe les différents aspects de la protection
het welzijn van de werknemer, onder meer de bescherming van een du bien-être du travailleur, notamment la protection d'un
gezonde omgeving op het werk, omvat. environnement sain au travail.
Het is immers onbetwistbaar dat de kwaliteit van de arbeidsomgeving Il est en effet incontestable que la qualité de l'environnement de
een wezenlijk element uitmaakt van het welzijn van de werknemers dat travail est un élément essentiel du bien-être des travailleurs qui
de gezondheid en de veiligheid op het werk kan beïnvloeden. peut influencer la santé et la sécurité au travail.
B.20.5. Door de Koning toe te staan de werkgevers en de werknemers B.20.5. En autorisant le Roi à imposer aux employeurs et aux
bepalingen op te leggen met betrekking tot de maatregelen van de travailleurs des dispositions qui ont trait aux mesures prises par
onderneming inzake leefmilieu en door die maatregelen uitdrukkelijk te l'entreprise en matière d'environnement, et en limitant expressément
beperken « wat betreft hun invloed op de punten 1° tot 6° », namelijk ces mesures « pour ce qui concerne leur influence sur les points 1° à
hun invloed op de arbeidsveiligheid, de bescherming van de gezondheid 6° », à savoir, leur influence sur la sécurité du travail, la
van de werknemer op het werk, de psycho-sociale belasting veroorzaakt protection de la santé du travailleur au travail, la charge
door het werk, de ergonomie, de arbeidshygiëne of de verfraaiing van psychosociale occasionnée par le travail, l'ergonomie, l'hygiène du
de arbeidsplaatsen, heeft de federale wetgever geen onevenredige travail ou l'embellissement des lieux de travail, le législateur
inbreuk gepleegd op de bevoegdheid van de gewesten. fédéral n'a pas empiété de façon disproportionnée sur la compétence des régions.
B.21. Het gegeven dat die regels inzake leefmilieu kunnen worden B.21. La circonstance que ces règles en matière d'environnement
toegepast op andere, met werknemers gelijkgestelde personen of op puissent s'appliquer à d'autres personnes assimilées aux travailleurs
derden die zich op de werkplaatsen bevinden, leidt niet tot een ander besluit, aangezien het slechts een gevolg is van het toepassingsgebied van de regels inzake arbeidsbescherming dat, zoals het Hof heeft vastgesteld, in overeenstemming is met de bevoegdheidverdelende regels. B.22. Overigens, wanneer een wetgever een machtiging verleent, dient te worden aangenomen, behoudens aanwijzingen in tegenovergestelde zin, dat hij de gemachtigde enkel de bevoegdheid verleent om die machtiging aan te wenden in overeenstemming met de bevoegdheidverdelende regels. Het staat bijgevolg aan de verwijzende rechter na te gaan of de Koning zijn machtiging heeft uitgeoefend in overeenstemming met de beperkingen vervat in artikel 4, § 1, tweede lid, 7°. ou à des tiers qui se trouvent sur des lieux de travail ne conduit pas à une conclusion différente, dès lors qu'elle ne constitue que la conséquence du champ d'application des règles de protection du travail qui, comme la Cour l'a constaté, est conforme aux règles répartitrices de compétences. B.22. Par ailleurs, lorsqu'un législateur délègue, il faut supposer, sauf indication contraire, qu'il n'entend habiliter le délégué qu'à faire de son pouvoir un usage conforme aux règles répartitrices de compétences. C'est dès lors au juge a quo qu'il appartient d'examiner si le Roi a usé de son habilitation dans les limites précisées dans l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°.
B.23. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden B.23. La troisième question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er,
7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des
werknemers bij de uitvoering van hun werk schendt artikel 6, § 1, II, travailleurs lors de l'exécution de leur travail ne violent pas
eerste lid, 1° en 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la loi spéciale du 8
hervorming der instellingen niet. août 1980 de réformes institutionnelles.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 september 2006. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 septembre 2006.
De griffier, Le greffier,
(w.g.) P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
(w.g.) M. Melchior. M. Melchior.
^