← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 Rolnummer 3842 In zake
: de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, §
1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffen Het Arbitragehof, samengesteld uit de
voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 Rolnummer 3842 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffen Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...) | Extrait de l'arrêt n° 147/2006 du 28 septembre 2006 Numéro du rôle : 3842 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2, § 1 er , alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1 er , alinéa 2, 7°, La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Uittreksel uit arrest nr. 147/2006 van 28 september 2006 | Extrait de l'arrêt n° 147/2006 du 28 septembre 2006 |
Rolnummer 3842 | Numéro du rôle : 3842 |
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2, § 1er, |
en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus | alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi |
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van | du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de |
hun werk, gesteld door de Raad van State. | l'exécution de leur travail, posées par le Conseil d'Etat. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters | composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. |
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. | Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, | J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du |
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
Bij arrest nr. 153.076 van 21 december 2005 in zake het Waalse Gewest | Par arrêt n° 153.076 du 21 décembre 2005 en cause de la Région |
tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het | wallonne contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe |
Arbitragehof is ingekomen op 4 januari 2006, heeft de Raad van State | de la Cour d'arbitrage le 4 janvier 2006, le Conseil d'Etat a posé les |
de volgende prejudiciële vragen gesteld : | questions préjudicielles suivantes : |
1. « Schendt artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus | 1. « L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996 |
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van | relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur |
hun werk artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet van | travail viole-t-il l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi |
8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre het bij | spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce qu'il |
het bepalen van het toepassingsgebied van die wet andere categorieën | assimile aux travailleurs pour la détermination du champ d'application |
van personen met werknemers gelijkstelt ? »; | de cette loi d'autres catégories de personnes ? »; |
2. « Schenden artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § | 2. « L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, |
1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het | alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des |
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk artikel 6, § | travailleurs lors de l'exécution de leur travail violent-t-ils |
1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot | l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août |
hervorming der instellingen, in zoverre zij de Koning ertoe machtigen, | 1980 de réformes institutionnelles dans la mesure où ils habilitent le |
enerzijds, maatregelen ter bescherming van de werknemers te nemen ten | Roi, d'une part, à prendre des mesures de protection des travailleurs |
aanzien van personen die door artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, van de | à l'égard de personnes qui sont assimilées aux travailleurs par |
wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn gelijkgesteld en, | l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996 et, d'autre |
anderzijds, die maatregelen ter bescherming van de werknemers | part, à rendre applicables ces mesures de protection des travailleurs |
toepasselijk te verklaren op andere dan de in paragraaf 1 van artikel | à d'autres personnes que celles visées au paragraphe 1er de l'article |
2 van die wet beoogde personen die zich op de bij de wet van 4 | 2 de cette loi, qui se trouvent sur les lieux du travail définis par |
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde arbeidsplaatsen bevinden ? »; | la loi du 4 août 1996 et ses arrêtés d'exécution ? »; |
3. « Schendt artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus | 3. « L'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 |
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van | relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur |
hun werk artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, van de bijzondere | travail viole-t-il l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la |
wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre | loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce qu'il |
het de federale Staat ertoe machtigt de maatregelen te reglementeren | habilite l'Etat fédéral à réglementer les mesures à prendre par les |
die de ondernemingen moeten nemen inzake leefmilieu, wat hun invloed | entreprises en matière d'environnement pour ce qui concerne leur |
op met name de arbeidsveiligheid betreft ? ». | influence notamment sur la sécurité du travail ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen | Quant aux dispositions en cause |
B.1. Het Hof wordt ondervraagd over de overeenstemming, met de | B.1. La Cour est interrogée sur la conformité avec les règles |
bevoegdheidverdelende regels, van artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § | répartitrices de compétences de l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et § |
3, en van artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus | 3, et de l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 |
1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van | relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur |
hun werk (hierna : de wet van 4 augustus 1996). | travail (ci-après : loi du 4 août 1996). |
B.2.1. Artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 bepaalt : | B.2.1. L'article 2 de la loi du 4 août 1996 dispose : |
« § 1. Deze wet is toepasselijk op de werkgevers en de werknemers. | « § 1. La présente loi est applicable aux employeurs et aux travailleurs. |
Voor de toepassing van deze wet worden gelijkgesteld met : | Pour l'application de la présente loi sont assimilés : |
1° werknemers : | 1° aux travailleurs : |
a) de personen die, anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, | a) les personnes qui, autrement qu'en vertu d'un contrat de travail, |
arbeid verrichten onder het gezag van een ander persoon; | exécutent des prestations de travail sous l'autorité d'une autre |
b) de personen die een beroepsopleiding volgen waarvan het | personne; b) les personnes qui suivent une formation professionnelle dont le |
studieprogramma voorziet in een vorm van arbeid die al dan niet in de | programme de formation prévoit une forme de travail qui est effectué |
opleidingsinstelling wordt verricht; | ou non dans l'établissement de formation; |
c) de personen verbonden door een leerovereenkomst; | c) les personnes liées par un contrat d'apprentissage; |
d) de stagiairs; | d) les stagiaires; |
e) de leerlingen en studenten die een studierichting volgen waarvan | e) les élèves et les étudiants qui suivent des études pour lesquelles |
het opleidingsprogramma voorziet in een vorm van arbeid die in de | le programme d'étude prévoit une forme de travail qui est effectué |
onderwijsinstelling wordt verricht; | dans l'établissement d'enseignement; |
[...] | [...] |
§ 3. De Koning kan de bepalingen van deze wet en van haar | § 3. Le Roi peut rendre applicables en tout ou en partie les |
uitvoeringsbesluiten geheel of gedeeltelijk toepasselijk verklaren op | dispositions de la présente loi et de ses arrêtés d'exécution à |
andere dan de bij § 1 bedoelde personen die zich op de bij deze wet en | d'autres personnes que celles visées au § 1er, qui se trouvent sur les |
haar uitvoeringsbesluiten bedoelde arbeidsplaatsen bevinden. | lieux de travail visés par la présente loi et ses arrêtés d'exécution. |
[...] ». | [...] ». |
B.2.2. Artikel 4 van dezelfde wet bepaalt : | B.2.2. L'article 4 de la même loi dispose : |
« § 1. De Koning kan aan de werkgevers en de werknemers alle | « § 1. Le Roi peut imposer aux employeurs et aux travailleurs toutes |
maatregelen opleggen die nodig zijn voor het welzijn van de werknemers | les mesures nécessaires au bien-être des travailleurs lors de |
bij de uitvoering van hun werk. | l'exécution de leur travail. |
Het welzijn wordt nagestreefd door maatregelen die betrekking hebben op : | Le bien-être est recherché par des mesures qui ont trait à : |
1° de arbeidsveiligheid; | 1° la sécurité du travail; |
2° de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk; | 2° la protection de la santé du travailleur au travail; |
3° de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk; | 3° la charge psycho-sociale occasionnée par le travail; |
4° de ergonomie; | 4° l'ergonomie; |
5° de arbeidshygiëne; | 5° l'hygiène du travail; |
6° de verfraaiing van de arbeidsplaatsen; | 6° l'embellissement des lieux de travail; |
7° de maatregelen van de onderneming inzake leefmilieu, wat betreft | 7° les mesures prises par l'entreprise en matière d'environnement, |
hun invloed op de punten 1° tot 6°. | pour ce qui concerne leur influence sur les points 1° à 6°. |
[...] ». | [...] ». |
B.3. Het Hof wordt ondervraagd over een eventuele schending, door de | B.3. La Cour est interrogée sur une éventuelle violation, par les |
voormelde bepalingen, van artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, | dispositions précitées, de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et |
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der | 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, |
instellingen, dat de bevoegdheid inzake het leefmilieu en het | qui confie comme suit aux régions la compétence en ce qui concerne |
waterbeleid als volgt aan de gewesten toevertrouwt : | l'environnement et la politique de l'eau : |
« § 1. De aangelegenheden bedoeld in artikel 107quater van de Grondwet | « § 1er. Les matières visées à l'article 107quater de la Constitution |
zijn : | sont : |
[...] | [...] |
II. Wat het leefmilieu en het waterbeleid betreft : | II. En ce qui concerne l'environnement et la politique de l'eau : |
1° De bescherming van het leefmilieu, onder meer die van de bodem, de | 1° La protection de l'environnement, notamment celle du sol, du |
ondergrond, het water en de lucht tegen verontreiniging en aantasting, | sous-sol, de l'eau et de l'air contre la pollution et les agressions |
alsmede de strijd tegen de geluidshinder; | ainsi que la lutte contre le bruit; |
[...] | [...] |
3° De politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven | 3° La police des établissements dangereux, insalubres et incommodes |
onder voorbehoud van de maatregelen van interne politie die betrekking | sous réserve des mesures de police interne qui concernent la |
hebben op de arbeidsbescherming; | protection du travail; |
[...] ». | [...] ». |
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag | Quant à la première question préjudicielle |
B.4. De eerste prejudiciële vraag betreft artikel 2, § 1, tweede lid, | B.4. La première question préjudicielle concerne l'article 2, § 1er, |
1°, van de wet van 4 augustus 1996, dat, voor het vaststellen van het | alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août 1996, qui assimile aux travailleurs |
toepassingsgebied van die wet, andere categorieën van personen met | pour la détermination du champ d'application de cette loi d'autres |
werknemers gelijkstelt. | catégories de personnes. |
De Raad van State heeft vragen bij de bevoegdheid van de federale | Le Conseil d'Etat s'interroge sur la compétence du législateur fédéral |
wetgever om die bepaling aan te nemen, daar artikel 6, § 1, II, eerste | pour adopter cette disposition, alors que l'article 6, § 1er, II, |
lid, 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der | alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes |
instellingen alleen de maatregelen van interne politie met betrekking | institutionnelles ne réserve à ce dernier que les mesures de police |
tot de arbeidsbescherming aan die federale wetgever voorbehoudt, | interne qui concernent la protection du travail, les régions étant par |
waarbij de gewesten voor de rest bevoegd zijn voor de externe politie | ailleurs compétentes en ce qui concerne la police externe des |
van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven. | établissements dangereux, insalubres et incommodes. |
B.5. De wet van 4 augustus 1996 heeft tot doel het welzijn van de | B.5. La loi du 4 août 1996 a pour objet de protéger, de manière |
werknemers bij de uitvoering van hun werk in het algemeen te | générale, le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur |
beschermen, en niet alleen het welzijn van de werknemers die in | travail, et pas seulement le bien-être des travailleurs employés dans |
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven zijn tewerkgesteld. | des établissements dangereux, insalubres et incommodes. |
In haar advies over het wetsontwerp dat de wet van 4 augustus 1996 is | Dans son avis sur le projet de loi devenu la loi du 4 août 1996, la |
geworden, heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State overigens | section de législation du Conseil d'Etat a d'ailleurs estimé qu'il ne |
gesteld dat niet eraan kon worden getwijfeld dat de ontworpen | faisait aucun doute que, « considérée globalement », la réglementation |
regeling, « in haar algemeenheid beschouwd, een zaak van de federale | en projet constituait « une matière relevant de l'autorité fédérale » |
overheid » was (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 74). | (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 74). |
Het Hof moet de overeenstemming, met de bevoegdheidverdelende regels, | La Cour ne doit dès lors examiner la conformité aux règles |
van artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, derhalve alleen onderzoeken in | répartitrices de compétences de l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, |
zoverre die bepaling van toepassing is op de gevaarlijke, ongezonde en | qu'en ce que cette disposition s'applique à des établissements |
hinderlijke bedrijven bedoeld in artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, | dangereux, insalubres et incommodes visés par l'article 6, § 1er, II, |
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980. | alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980. |
B.6.1. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 4 | B.6.1. Au cours des travaux préparatoires de la loi du 4 août 1996, le |
augustus 1996 heeft de wetgever uitgelegd dat artikel 2, § 1, van het | législateur a expliqué que l'article 2, § 1er, en projet « définit le |
ontwerp « het personele toepassingsgebied van de wet [omschrijft]. Het | champ d'application personnel de la loi, conformément à beaucoup |
gebeurt conform heel wat andere arbeidsrechtelijke wetten » en dat « | d'autres lois du droit du travail » et que « certaines catégories de |
een aantal categorieën van personen [...] met werknemers [worden] | personnes sont assimilées aux travailleurs » (Doc. parl., Chambre, |
gelijkgesteld » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 4). | S.E. 1995, n° 71/1, p. 4). |
B.6.2. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, a), stelt « de personen die, | B.6.2. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, a), assimile aux travailleurs |
anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder | à qui la loi est applicable « les personnes qui, autrement qu'en vertu |
het gezag van een ander persoon » gelijk met de werknemers op wie de | d'un contrat de travail, exécutent des prestations de travail sous |
wet van toepassing is. | l'autorité d'une autre personne ». |
Die gelijkstelling is identiek aan die waarin artikel 1 van de wet van | Cette assimilation est identique à celle prévue par l'article 1er de |
12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers | la loi du 12 avril 1965 concernant la protection de la rémunération |
en artikel 1 van de arbeidswet van 16 maart 1971 voorzien. | des travailleurs et l'article 1er de la loi du 16 mars 1971 sur le |
In verband met die gelijkstelling is uiteengezet : | travail. En ce qui concerne cette assimilation, il a été exposé ce qui suit : |
« Hiermee worden bijvoorbeeld bedoeld : | « Sont visés, par exemple : |
- de werknemers verbonden krachtens één van de gereglementeerde typen | - les travailleurs liés par l'un des types réglementés de contrat de |
van arbeidsovereenkomst (arbeidsovereenkomst voor bedienden, | |
arbeidsovereenkomst voor werklieden, arbeidsovereenkomst voor | travail (contrat de travail d'employé, contrat de travail d'ouvrier, |
handelsvertegenwoordigers, overeenkomst voor tewerkstelling van | contrat de travail de représentant de commerce, contrat d'occupation |
studenten, arbeidsovereenkomst wegens dienst op binnenschepen, | d'étudiants, contrat d'engagement pour la navigation intérieure et |
arbeidsovereenkomst wegens scheepsdienst) met inbegrip van het | contrat d'engagement maritime), y compris les travailleurs des |
overheidspersoneel wier toestand niet statutair geregeld is; | services publics, non régis par un statut; |
- de werknemers verbonden krachtens een niet-gereglementeerde | - les travailleurs liés par un contrat de travail non réglementé, par |
arbeidsovereenkomst, bijvoorbeeld de werknemers die zijn tewerkgesteld | exemple les travailleurs occupés pour le service des bâtiments de |
voor dienst op zee- of binnenschepen voor pleziervaart; | plaisance, de mer ou de navigation intérieure; |
- de werknemers verbonden door een arbeidsovereenkomst voor | - les travailleurs liés par un contrat de travail à domicile; |
huisarbeiders; | |
- de gedetineerden die, hetzij in het raam van artikel 30bis van het | - les détenus qui effectuent un travail, soit dans le cadre de |
Strafwetboek, hetzij vrijwillig, arbeid verrichten; | l'article 30bis du Code pénal, soit librement; |
- de geplaatste minderjarigen bedoeld bij de wet van 8 april 1965 | - les mineurs placés visés par la loi du 8 avril 1965 relative à la |
betreffende de jeugdbescherming; | protection de la jeunesse; |
- de werknemers die burgerlijk zijn opgevorderd krachtens het | - les travailleurs qui, en vertu de l'arrêté royal du 1er février |
koninklijk besluit van 1 februari 1938; | 1938, sont requis civilement; |
De personen die vrijwilligerswerk verrichten zijn niet onderworpen aan | Les personnes qui effectuent un travail volontaire ne sont pas |
deze wet, behalve indien er een gezagsverhouding bestaat. Deze dient | soumises à cette loi, sauf s'il existe une relation d'autorité. Cette |
beoordeeld te worden door de rechtbanken, aangezien het hier gaat om | situation doit être jugée par les tribunaux, puisqu'il s'agit d'une |
een feitenkwestie. In elk geval zijn deze situaties zeer beperkt » | situation de faits. En tous cas, ces situations sont très limitées » |
(Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 4). | (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 4). |
B.6.3. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, b) tot d), stelt « de personen | B.6.3. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, b) à d), assimile aux |
die een beroepsopleiding volgen waarvan het studieprogramma voorziet | travailleurs à qui la loi est applicable « les personnes qui suivent |
in een vorm van arbeid die al dan niet in de opleidingsinstelling | une formation professionnelle dont le programme de formation prévoit |
wordt verricht », de personen verbonden door een leerovereenkomst en | une forme de travail qui est effectué ou non dans l'établissement de |
de stagiairs gelijk met de werknemers op wie de wet van toepassing is. | formation », les personnes liées par un contrat d'apprentissage et les |
Die gelijkstelling is tijdens de parlementaire voorbereiding als volgt | stagiaires. Cette assimilation a été justifiée comme suit dans les travaux |
verantwoord : | préparatoires : |
« Alhoewel in de andere wetten de categorieën twee tot vier in de | « Quoique les catégories deux à quatre se retrouvent dans la notion |
algemene notie zijn vervat, werd het hier opportuun geacht deze | générale, il est opportun de les mentionner ici explicitement afin |
categorieën hier uitdrukkelijk te vermelden ter verduidelijking. Aldus | d'éviter toute équivoque. Ainsi, on mentionne pour la première fois |
wordt voor de eerste maal uitdrukkelijk in een wettekst vermeld wat | explicitement dans un texte de loi ce qui a été accepté depuis |
reeds sinds lang door de rechtsleer is aanvaard. Daarom ook kunnen | longtemps par la doctrine. C'est pourquoi ces dispositions ne peuvent |
deze bepalingen niet strijdig zijn met de bevoegdheidsverdeling die is | pas être contraires à la répartition des compétences établies par les |
vastgesteld in de wetten op de staatshervorming en is de door de Raad | lois sur les réformes institutionnelles. Dès lors, la crainte exprimée |
van State geuite vrees ongegrond. Bovendien wordt er ook beter | par la Conseil d'Etat n'est pas fondée. En outre, il est mieux tenu |
rekening gehouden met de tekst van de kaderrichtlijn veiligheid en | compte du texte de la directive cadre en matière de sécurité et de |
gezondheid » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 5). | santé » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 5). |
Aldus is gepreciseerd : | Il a été ainsi précisé : |
« De tweede categorie betreft personen die een beroepsopleiding | « La deuxième catégorie concerne les personnes qui suivent une |
volgen. Wanneer deze opleiding een soort praktijkervaring in de vorm | formation. Lorsque cette formation implique une sorte d'expérience |
van arbeid impliceert moeten de hier bedoelde maatregelen eveneens toegepast worden. Dit geldt zowel voor activiteiten verricht in het opleidingscentrum als deze er buiten. Het gaat bijvoorbeeld om : - de minder-validen verbonden door een speciale leerovereenkomst of door een overeenkomst voor beroepsopleiding of omscholing; - de personen die een beroepsopleiding volgen in het kader van de tewerkstellingsreglementering. De derde categorie wordt gevormd door de personen die verbonden zijn door een leerovereenkomst. Zowel zij die in het kader van de voortdurende vorming van de middenstand als zij die binnen het industrieel leerlingenwezen hun opleiding ontvangen worden bedoeld. De vierde categorie zijn de stagiairs. Het zijn de personen die gedurende een bepaalde tijd stage verrichten in een onderneming. De stage is de tijd welke iemand doormaakt in het kader van een afgerond leerprogramma voor het opdoen van beroepservaring. De stagiairs verrichten hun activiteiten in een onderneming. Deze onderneming moet dan ook als de werkgever beschouwd worden daar zij | pratique sous la forme de travail les mesures visées par la présente loi doivent également être appliquées. C'est le cas aussi bien pour les activités effectuées dans le centre de formation que pour celles effectuées hors de ce centre. Il s'agit par exemple : - des handicapés engagés dans les liens d'un contrat d'apprentissage spécial pour la réadaptation professionnelle ou d'un contrat de formation ou de réadaptation professionnelle; - des personnes qui suivent une formation professionnelle dans le cadre de la règlementation relative à l'emploi. La troisième catégorie est constituée de personnes liées par un contrat d'apprentissage. Sont visés, aussi bien ceux qui reçoivent une formation dans le cadre des règlements relatifs à la formation permanente dans les classes moyennes, que ceux qui reçoivent une formation dans le cadre de l'apprentissage de professions exercées par des travailleurs salariés. Les stagiaires font partie de la quatrième catégorie. Il s'agit de personnes qui, durant une période déterminée effectuent un stage dans une entreprise. Le stage correspond à la période prestée par une personne dans le cadre d'un programme d'études complet et destinée à permettre l'acquisition d'une expérience professionnelle. Les stagiaires effectuent leurs activités dans une entreprise. Cette entreprise doit donc être considérée comme l'employeur puisqu'elle |
effectief de stagiairs tewerkstellen » (ibid. ). | occupe effectivement les stagiaires » (ibid. ). |
B.6.4. Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, e), stelt « de leerlingen en | B.6.4. L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, e), assimile aux travailleurs |
studenten die een studierichting volgen waarvan het | à qui la loi est applicable « les élèves et les étudiants qui suivent |
opleidingsprogramma voorziet in een vorm van arbeid die in de | des études pour lesquelles le programme d'étude prévoit une forme de |
onderwijsinstelling wordt verricht » gelijk met de werknemers op wie | travail qui est effectué dans l'établissement d'enseignement ». |
de wet van toepassing is. | |
Tijdens de parlementaire voorbereiding is die gelijkstelling als volgt | Lors des travaux préparatoires, cette assimilation a été justifiée |
verantwoord : | comme suit : |
« De vijfde categorie betreft de activiteiten binnen de | « La cinquième catégorie concerne les activités de nature pratique qui |
onderwijsinstelling die van praktische aard zijn. Hoewel leerlingen en | se déroulent au sein d'un établissement de l'enseignement. Quoique des |
élèves et des étudiants n'exécutent pas un travail dans un | |
studenten in een onderwijsinstelling geen arbeid verrichten in de | établissement de l'enseignement dans le sens usuel du terme, ils |
gebruikelijke zin van het woord verrichten zij toch vaak activiteiten | exercent quand même des activités qui peuvent y être assimilées |
die er mee gelijkgesteld kunnen worden vooral in het technisch en | surtout dans l'enseignement technique et professionnel. On peut, en |
beroepsonderwijs. Er kan inderdaad vastgesteld worden dat leerlingen | effet, constater que des élèves exercent souvent dans leur école des |
binnen een school vaak activiteiten verrichten die dezelfde zijn als | activités qui sont les mêmes que pendant leur stage. Ainsi, il existe |
tijdens hun stage. Zo is het bijvoorbeeld in hotelscholen gebruikelijk | par exemple dans les écoles d'hôtellerie un usage consistant dans le |
dat de studenten maaltijden klaar maken voor het restaurant van de | fait que les élèves préparent des repas pour le restaurant de l'école. |
school. Deze activiteit verrichten zij ook tijdens hun stage. Het zou | Ils exercent ces activités également pendant leur stage. Il ne serait |
niet logisch zijn leerlingen in de school anders te behandelen dan | pas logique de traiter les élèves dans les écoles autrement que |
tijdens hun stage. | pendant leur stage. |
Bovendien zijn de leerlingen en studenten in de school aanwezig op een | En outre, les élèves et les étudiants dans l'école sont présents sur |
plaats waar zich ook werknemers (de leerkrachten, het administratief | un lieu où il se trouve également des travailleurs (les professeurs, |
en technisch personeel) bevinden, zodat kan gesteld worden dat de | le personnel administratif et technique). Dès lors, on peut affirmer |
uitbreiding van het toepassingsgebied tot leerlingen en studenten haar | que l'extension du champ d'application aux élèves et aux étudiants est |
grondslag vindt in de noodzakelijke bescherming van deze werknemers. | fondée sur la nécessité de protéger ces travailleurs. Dans ce sens, il |
In die zin is er dus conform aan het advies van de Raad van State een | y a bien un rapport direct avec les autres travailleurs et ceci |
direct verband met andere werknemers » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, | conformément à l'avis du Conseil d'Etat » (Doc. parl., Chambre, S.E. |
nr. 71/1, pp. 5-6). | 1995, n° 71/1, pp. 5-6). |
B.7. De afdeling wetgeving van de Raad van State had tegen enkele van | B.7. La section de législation du Conseil d'Etat avait émis des |
de bekritiseerde gelijkstellingen bezwaren geuit : | objections quant à certaines des assimilations critiquées : |
« Een dergelijke uitbreiding van het toepassingsgebied van het ontwerp | « Des objections s'élèvent contre une pareille extension du champ |
stuit op bezwaren in de mate dat erdoor de arbeidsrechtelijke | d'application du projet, dans la mesure où l'on sort ainsi de la |
verhouding wordt verlaten die bestaat tussen de werkgever en de | relation de travail qui existe en droit entre l'employeur et le |
werknemer en meteen het federaal bevoegdheidsdomein zoals afgebakend | travailleur et, par là même, du domaine de compétence fédérale, tel |
in de voornoemde artikelen 6, § 1, II, 3° en 6, § 1, VI, laatste lid, | qu'il est défini à l'article 6, § 1er, II, 3°, et VI, dernier alinéa, |
12°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980. | 12°, précité, de la loi spéciale du 8 août 1980. |
Traditioneel wordt de arbeidsrechtelijke verhouding getypeerd als een | Sous l'angle du droit du travail, la relation entre employeur et |
gezagsverhouding tussen een werkgever en een werknemer waarbij door | travailleur est traditionnellement définie comme un rapport |
deze laatste arbeid wordt gepresteerd in een ondergeschikt | d'autorité, le dernier effectuant des prestations de travail dans un |
dienstverband. In verband hiermee is beklemtoond dat het determinerend | lien de subordination. Il a été souligné à cet égard que le critère |
criterium voor het afbakenen van het arbeidsrecht precies dat | déterminant pour la délimitation du droit du travail est précisément |
ondergeschikt verband is. | ce lien de subordination. |
[...] | [...] |
het bestaan van de arbeidsrechtelijke gezagsverhouding en, in | L'existence du rapport d'autorité sous l'angle du droit du travail et, |
samenhang hiermee, de bevoegdheid van de federale overheid, zijn op | corrélativement, la compétence de l'autorité fédérale, sont pour le |
zijn minst betwijfelbaar in de gevallen van gelijkstelling bedoeld in | moins contestables dans les cas d'assimilation visés à l'article 1er, |
artikel 1, § 1, tweede lid, 1°, b) en e) » (Parl. St., Kamer, B.Z. | § 1er, alinéa 2, 1°, b) et e) » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° |
1995, nr. 71/1, p. 75). | 71/1, p. 75). |
Om het bezwaar van onbevoegdheid te vermijden, stelde de afdeling | Pour éviter l'objection d'incompétence, la section de législation du |
wetgeving van de Raad van State voor « het procédé van de | Conseil d'Etat suggérait de « limiter le procédé de l'assimilation aux |
gelijkstelling te beperken tot ' de personen die, anders dan krachtens | personnes qui, autrement qu'en vertu d'un contrat de travail, |
een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder het gezag van een | exécutent des prestations de travail sous l'autorité d'une autre |
ander persoon ' ». Zij voegde eraan toe dat « het aldus afgeslankte | personne ». Elle ajoutait qu'« ainsi réduit, le champ d'application |
personeel toepassingsgebied [...] er dan niet aan in de weg [staat] | ratione personae ne fait pas obstacle à ce que, dans le cadre du |
dat, in het kader van de in het ontwerp uitgewerkte regeling, ter | régime élaboré par la loi en projet, des mesures visant à promouvoir |
bevordering van het welzijn van de werknemers maatregelen worden | l'amélioration du bien-être des travailleurs soient prises à l'égard |
genomen ten aanzien van personen welke buiten de arbeidsrechtelijke | des personnes étrangères à la relation employeur-travailleur sous |
verhouding werkgever-werknemer staan en vanuit die optiek als derden | l'angle du droit du travail et qui, dans cette optique, sont à |
vallen te bestempelen, doch [...] ten aanzien van wie beschermende | qualifier de tiers, mais [...] à l'égard desquelles des mesures de |
maatregelen kunnen worden getroffen wanneer zij zich op de | protection peuvent être prises lorsque ces personnes se trouvent sur |
arbeidsplaats bevinden (bijvoorbeeld bepaalde leerlingen of studenten) | le lieu de travail (par exemple certains élèves ou étudiants) » |
» (ibid., p. 76). | (ibid., p. 76). |
B.8.1. Vóór de wijziging ervan bij de bijzondere wet van 8 augustus | B.8.1. Avant sa modification par la loi spéciale du 8 août 1988, |
1988 kende artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere wet | l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 août |
van 8 augustus 1980 de bevoegdheid inzake de politie van de | 1980 attribuait aux régions la compétence en matière de police des |
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven aan de gewesten toe « | établissements dangereux, insalubres et incommodes « sous réserve des |
onder voorbehoud van de bepalingen die betrekking hebben op de arbeidsbescherming ». | dispositions relatives à la protection du travail ». |
Hiermee wilde de wetgever een onderscheid maken tussen, enerzijds, de | Ce faisant, le législateur entendait distinguer, d'une part, la « |
« externe politie » met betrekking tot de bescherming van de omgeving | police externe » ayant trait à la protection des riverains et de |
en het leefmilieu tegen hinder en ongemakken van een gevaarlijke, | l'environnement contre les nuisances et incommodités qu'entraîne un |
ongezonde of hinderlijke inrichting, die onder de bevoegdheid van de | établissement dangereux, insalubre ou incommode, relevant de la |
gewesten valt, en, anderzijds, de « interne politie » met betrekking | compétence régionale, et, d'autre part, la « police interne » relative |
tot de bescherming van de werknemers van de inrichting tegen de | à la protection des travailleurs de l'établissement contre les |
ongemakken die de exploitatie ervan met zich meebrengt, die onder de | inconvénients liés à son exploitation, relevant de la compétence |
federale bevoegdheid valt (Parl. St., Senaat, 1979-1980, nr. 434/1, p. | fédérale (Doc. parl., Sénat, 1979-1980, n° 434/1, p. 12). |
12). B.8.2. De bijzondere wet van 8 augustus 1988 tot wijziging van de | B.8.2. La loi spéciale du 8 août 1988 modifiant la loi spéciale du 8 |
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen | août 1980 de réformes institutionnelles a confirmé explicitement la |
heeft het onderscheid tussen de interne en de externe politie van de | distinction entre la police interne et la police externe des |
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven, uitdrukkelijk | établissements dangereux, insalubres et incommodes, en prévoyant comme |
bevestigd door « de maatregelen van interne politie die betrekking | réserve à la compétence régionale en matière de police des |
hebben op de arbeidsbescherming » te beschouwen als een voorbehoud op | établissements dangereux, insalubres et incommodes « les mesures de |
de bevoegdheid van de gewesten inzake de politie van de gevaarlijke, | police interne qui concernent la protection du travail », les travaux |
ongezonde en hinderlijke bedrijven, waarbij in de parlementaire | |
voorbereiding wordt gepreciseerd dat « het begrip ' interne politie ' | préparatoires précisant que « la notion de ' police interne ' vise |
uitsluitend betrekking heeft op de arbeidsbescherming in ruimere zin | exclusivement la protection du travail au sens large, pour laquelle le |
[waarvoor] de Nationale Overheid bevoegd [blijft] » (Parl. St. Kamer, | pouvoir national reste compétent » (Doc. parl., S.E. 1988, n° 516/6, |
B.Z. 1988, nr. 516/6, p. 115). | p. 115). |
Volgens de minister vallen « alle andere aspecten die betrekking | Selon le ministre, « tous les autres aspects relatifs aux nuisances |
hebben op de hinder die een inrichting met zich kan brengen voor de | qu'un établissement peut provoquer pour l'environnement relèvent (même |
omgeving (ook gesitueerd binnen de inrichting) [...] onder de ' | s'ils se situent dans l'établissement) de la ' police externe ' et |
externe politie ' en dus onder de bevoegdheid van de Gewesten » (ibid. | donc de la compétence des Régions » (ibid. ). |
). B.8.3. Het Hof moet derhalve nagaan of de gelijkstellingen vervat in | B.8.3. La Cour doit dès lors examiner si les assimilations contenues |
artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, in de gevaarlijke, ongezonde en | dans l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, relèvent, dans des |
hinderlijke bedrijven onder de maatregelen van interne politie met | établissements dangereux, insalubres et incommodes, des mesures de |
betrekking tot de arbeidsbescherming vallen. | police interne qui concernent la protection du travail. |
B.9.1. De federale bevoegdheid inzake arbeidsbescherming is niet | B.9.1. La compétence fédérale en matière de protection du travail |
beperkt door de definitie van de arbeidsverhouding die inzake het | n'est pas limitée par la définition de la relation de travail qui est |
arbeidsrecht wordt gegeven. Gelet op het doel van die bescherming | donnée en matière de droit du travail. Etant donné l'objet de cette |
vermocht de federale wetgever ervan uit te gaan dat zij zich uitstrekt | protection, le législateur fédéral a pu considérer qu'elle s'étend à |
tot alle personen die een vorm van arbeid verrichten, ongeacht hun | toutes les personnes qui effectuent une forme de travail, quel que |
statuut, onder het gezag van een andere persoon. | soit leur statut, sous l'autorité d'une autre personne. |
B.9.2. Meer bepaald in verband met de gelijkstelling vervat in artikel | B.9.2. En ce qui concerne plus particulièrement l'assimilation prévue |
2, § 1, tweede lid, e), heeft het Hof, in zijn arrest nr. 65/2005, | par l'article 2, § 1er, alinéa 2, e), la Cour a, dans son arrêt n° |
besloten tot de overeenstemming van die gelijkstelling met de | 65/2005, conclu à la conformité de cette assimilation aux règles |
bevoegdheidverdelende regels, en dit op grond van de volgende | répartitrices de compétences, aux termes des considérations suivantes |
overwegingen : | : |
« In het bijzonder de leerlingen en studenten die een programma volgen | « En particulier, les élèves et étudiants qui suivent un programme qui |
dat de uitvoering van arbeidsprestaties in de instelling omvat, | comprend l'exécution de prestations de travail au sein de |
verrichten, onder het gezag van de praktijkleraar, een vorm van arbeid | l'établissement effectuent, sous l'autorité de l'enseignant de |
die soortgelijk is aan die welke zij tijdens een stage in het | pratique professionnelle, un travail similaire à celui qu'ils |
beroepsmilieu zouden kunnen verrichten, alsook aan die welke zij, | pourraient accomplir lors d'un stage en milieu professionnel, ainsi |
nadat zij hun diploma hebben behaald, onder het gezag van hun | qu'à celui qu'ils seront amenés à effectuer, une fois diplômés, sous |
werkgever zullen moeten verrichten. Door te beslissen dat die | l'autorité de leur employeur. En décidant que ces élèves et étudiants |
leerlingen en studenten, wanneer zij arbeid verrichten, de aan de | bénéficieraient, lorsqu'ils exécutent un travail, de la protection |
werknemers toegekende bescherming zouden genieten en door het mogelijk | accordée aux travailleurs et en permettant qu'ils s'initient, dès |
te maken dat zij zich reeds tijdens hun studie vertrouwd maken met de | leurs études, à la réglementation qui leur sera applicable dans leur |
reglementering die tijdens hun beroepsleven op hen van toepassing zal | vie professionnelle, le législateur fédéral a mis fin à l'incertitude |
zijn, heeft de federale wetgever een einde gemaakt aan de onzekerheid | qui régnait en la matière, sans empiéter sur les compétences des |
die ter zake heerste, zonder inbreuk te maken op de bevoegdheden van | communautés : lorsqu'ils effectuent un travail, ces élèves et |
de gemeenschappen : wanneer zij arbeid verrichten, vallen die | étudiants relèvent de la compétence du législateur fédéral pour la |
leerlingen en studenten onder de bevoegdheid van de federale wetgever | protection de leur bien-être au travail, tout en relevant de la |
voor de bescherming van hun welzijn op het werk, terwijl zij voor de | compétence des communautés pour l'organisation de l'enseignement |
inrichting van het door hen gevolgde onderwijs vallen onder de | |
bevoegdheid van de gemeenschappen » (B.14 in fine ). | qu'ils suivent » (B.14 in fine ). |
B.9.3. Het besluit dat de gelijkstelling vervat in artikel 2, § 1, | B.9.3. La conclusion selon laquelle l'assimilation prévue par |
tweede lid, 1°, e), valt onder de bevoegdheid van de federale wetgever | l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, e), relève de la compétence du |
wat de arbeidsbescherming betreft, geldt a fortiori voor de andere | législateur fédéral en ce qui concerne la protection du travail vaut a |
gelijkstellingen vervat in artikel 2, § 1, tweede lid, 1°. | fortiori en ce qui concerne les autres assimilations prévues par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°. |
De wetgever vermocht het immers noodzakelijk te achten, teneinde een | En effet, le législateur a pu estimer nécessaire, afin d'assurer une |
gelijke toepassing van de bescherming van het welzijn op het werk te verzekeren, andere categorieën van personen die, onder dezelfde of vergelijkbare arbeidsvoorwaarden of op dezelfde arbeidsplaats als de « werknemers », een arbeidsvorm verrichten, met werknemers gelijk te stellen. Het bestaan van een arbeidsverhouding in ruime zin verantwoordt dus een gelijkstelling met de werknemers, ongeacht of de verrichte arbeid al dan niet rechtstreeks of indirect uit een arbeidsovereenkomst voortvloeit en of hij de beroepswerkzaamheid of het verwerven van professionele ervaring of kennis betreft. Die gelijkstelling maakt het bovendien mogelijk een einde te maken aan een aantal onzekerheden en moeilijkheden bij de toepassing van de regels inzake arbeidsbescherming te voorkomen. | égale application de la protection du bien-être au travail, d'assimiler aux travailleurs d'autres catégories de personnes qui effectuent une forme de travail, dans des conditions de travail identiques ou analogues, ou sur le même lieu de travail que les « travailleurs ». C'est donc l'existence d'une relation de travail au sens large qui justifie une assimilation aux travailleurs, que le travail presté trouve ou non sa source directe ou indirecte dans un contrat de travail, et qu'il ait pour objet la pratique professionnelle ou l'acquisition d'une expérience ou de connaissances professionnelles. Cette assimilation permet en outre de mettre fin à des incertitudes et d'éviter des difficultés d'application des règles de protection du travail. |
B.9.4. Door te beslissen dat de in artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, | B.9.4. En décidant que les catégories de personnes visées à l'article |
beoogde categorieën van personen de aan de werknemers geboden bescherming genieten, is de federale wetgever dus uitgegaan van het bestaan van arbeidsprestaties in ruime zin, waarvoor hij in een gelijke bescherming heeft willen voorzien; hij heeft dus geen inbreuk gepleegd op de bevoegdheid van de gewesten inzake het leefmilieu. B.9.5. Voor het overige is de in het geding zijnde bepaling niet van dien aard dat zij de gewestwetgever belet maatregelen te nemen die vallen onder de externe politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven. B.10. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. T en aanzien van de tweede prejudiciële vraag | 2, § 1er, alinéa 2, 1°, bénéficient de la protection accordée aux travailleurs, le législateur fédéral s'est donc fondé sur l'existence de prestations de travail au sens large, auxquelles il a voulu assurer une égale protection; il n'a donc pas empiété sur la compétence des régions en matière d'environnement. B.9.5. Pour le surplus, la disposition en cause n'est pas de nature à empêcher le législateur régional d'adopter des mesures relevant de la police externe des établissements dangereux, insalubres et incommodes. B.10. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la deuxième question préjudicielle |
B.11. De tweede prejudiciële vraag betreft artikel 2, § 1, tweede lid, | B.11. La deuxième question préjudicielle concerne l'article 2, § 1er, |
1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, van de wet van 4 augustus 1996. | alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996. |
De Raad van State heeft vragen bij de overeenstemming van die | Le Conseil d'Etat s'interroge sur la conformité de ces dispositions |
bepalingen met artikel 6, § 1, II, eerste lid, 3°, van de bijzondere | avec l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 3°, de la loi spéciale du 8 |
wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in zoverre | août 1980 de réformes institutionnelles, dans la mesure où elles |
zij de Koning ertoe machtigen, enerzijds, maatregelen ter bescherming | habilitent le Roi, d'une part, à prendre des mesures de protection des |
van de werknemers te nemen ten aanzien van personen die door artikel | travailleurs à l'égard de personnes qui sont assimilées aux |
2, § 1, tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers | travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août |
zijn gelijkgesteld en, anderzijds, die maatregelen ter bescherming van | |
de werknemers toepasselijk te verklaren op andere dan de in paragraaf | |
1 van artikel 2 beoogde personen die zich op de bij de wet van 4 | |
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde | 1996 et, d'autre part, à rendre applicables ces mesures de protection |
arbeidsplaatsen bevinden. | des travailleurs à d'autres personnes que celles visées à l'article 2, |
B.12. Terwijl de prejudiciële vraag het toepassingsgebied ratione | § 1er, qui se trouvent sur les lieux du travail définis par la loi du |
personae van de wet van 4 augustus 1996 betreft, dient te worden | 4 août 1996 et ses arrêtés d'exécution. B.12. Alors que la question préjudicielle concerne le champ |
d'application rationae personae de la loi du 4 août 1996, il convient | |
vastgesteld dat artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, niet het | de constater que l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, ne définit pas le |
toepassingsgebied ratione personae van de wet van 4 augustus 1996 | champ d'application rationae personae de la loi du 4 août 1996, mais |
definieert, maar wel het toepassingsgebied ratione materiae, door de | en définit le champ d'application rationae materiae, par une |
verschillende aspecten op te sommen die door het begrip « welzijn » | énumération des différents aspects couverts par la notion de « |
van de werknemers zijn gedekt. | bien-être » des travailleurs. |
De tweede prejudiciële vraag behoeft geen antwoord, in zoverre ze op | La deuxième question préjudicielle n'appelle pas de réponse en tant |
die bepaling betrekking heeft. | qu'elle se rapporte à cette disposition. |
B.13.1. Het deel van de prejudiciële vraag met betrekking tot de aan | B.13.1. Par ailleurs, la partie de la question préjudicielle portant |
de Koning verleende machtiging om maatregelen ter bescherming van de | sur l'habilitation donnée au Roi de prendre des mesures de protection |
werknemers te nemen ten aanzien van personen die door artikel 2, § 1, | des travailleurs à l'égard de personnes qui sont assimilées aux |
tweede lid, 1°, van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn | travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 août |
gelijkgesteld, heeft overigens geen andere draagwijdte dan die van de | 1996 n'a pas de portée différente de celle de la première question |
eerste prejudiciële vraag. | préjudicielle. |
Aangezien, zoals is vastgesteld in B.9.3 en B.9.4, de wetgever, gelet | En effet, dès lors que, comme il a été constaté en B.9.3 et B.9.4, |
op het bestaan van een arbeidsverhouding in ruime zin, zijn | compte tenu de l'existence d'une relation de travail au sens large, le |
bevoegdheid inzake arbeidsbescherming mag uitoefenen ten aanzien van | législateur fédéral peut exercer sa compétence en matière de |
de categorieën van personen die door artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, | protection du travail à l'égard des catégories de personnes assimilées |
van de wet van 4 augustus 1996 met werknemers zijn gelijkgesteld, mag | aux travailleurs par l'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, de la loi du 4 |
hij immers de Koning ertoe machtigen uitvoeringsmaatregelen aan te | août 1996, il peut habiliter le Roi à adopter des mesures d'exécution |
nemen die onder het toepassingsgebied ratione personae van zijn | dans le champ d'application rationae personae de sa compétence. |
bevoegdheid vallen. | |
B.13.2. Het eerste deel van de prejudiciële vraag dient niet anders te | B.13.2. La première partie de la question préjudicielle n'appelle pas |
worden beantwoord dan de eerste prejudiciële vraag. | de réponse différente de celle donnée en ce qui concerne la première |
B.14. Het onderzoek van het Hof betreft dus alleen de vraag of artikel | question préjudicielle. |
2, § 3, van de wet van 4 augustus 1996 in overeenstemming is met de | B.14. L'examen de la Cour ne porte que sur la question de savoir si, |
bevoegdheidverdelende regels door de Koning ertoe te machtigen de | en habilitant le Roi à rendre applicables les mesures de protection |
maatregelen ter bescherming van de werknemers - met name de | des travailleurs - notamment les mesures en matière d'environnement |
maatregelen inzake leefmilieu bedoeld in artikel 4, § 1, tweede lid, | visées à l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7° - à d'autres personnes que |
7° - toepasselijk te verklaren op andere personen dan die welke worden | celles visées à l'article 2, § 1er, de cette loi, qui se trouvent sur |
beoogd in artikel 2, § 1, van die wet, die zich op de bij de wet van 4 | les lieux du travail définis par la loi du 4 août 1996 et ses arrêtés |
augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten gedefinieerde | d'exécution, l'article 2, § 3, de la loi du 4 août 1996 respecte les |
arbeidsplaatsen bevinden. | règles répartitrices de compétences. |
B.15. Ten aanzien van de mogelijkheid voor de Koning om de maatregelen | B.15. En ce qui concerne la possibilité pour le Roi de déclarer |
ter bescherming van de werknemers toepasselijk te verklaren op andere | applicables à d'autres personnes se trouvant sur les lieux de travail |
personen die zich op de arbeidsplaatsen bevinden, bevat de | les mesures de protection des travailleurs, les travaux préparatoires |
parlementaire voorbereiding de volgende uitleg : | expliquaient : |
« Veiligheidsvoorzieningen op een arbeidsplaats moeten niet alleen de | « Les mesures de sécurité sur le lieu de travail ne doivent pas |
werkgever en de werknemers beschermen. Sommige voorzieningen moeten | seulement protéger l'employeur et les travailleurs. Certaines mesures |
ook andere aanwezigen op een arbeidsplaats beschermen. Andere | doivent aussi préserver d'autres personnes présentes sur le lieu de |
aanwezigen kunnen zijn : bezoekers, leveranciers, klanten, enz. Daarom | travail. Ces personnes peuvent être : des visiteurs, des fournisseurs, |
moeten de beschermingsbepalingen eventueel op deze personen | des clients... En conséquence, les dispositions en matière de |
toepasselijk kunnen gemaakt worden » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. | protection doivent pouvoir éventuellement être rendues applicables à |
71/1, p. 6). | ces personnes » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 6). |
B.16.1. Wanneer de wetgever maatregelen ter bescherming van de | B.16.1. Lorsque le législateur adopte des mesures de protection des |
werknemers aanneemt, hebben die maatregelen vaak ook tot gevolg andere | travailleurs, ces mesures ont souvent aussi pour effet de protéger |
personen die zich zoals de werknemers op de arbeidsplaatsen bevinden, | indirectement d'autres personnes qui se trouvent, comme les |
indirect te beschermen. | travailleurs, sur les lieux de travail. |
Door het de Koning mogelijk te maken het personele toepassingsgebied | En permettant au Roi d'étendre le champ d'application personnel de la |
van de wet van 4 augustus 1996 uit te breiden tot andere personen dan | loi du 4 août 1996 à des personnes autres que les travailleurs et |
de werknemers en de met hen gelijkgestelde personen, wegens hun | personnes assimilées, en raison de leur présence sur les lieux de |
aanwezigheid op de arbeidsplaatsen, heeft de wetgever een maatregel | travail, le législateur a adopté une mesure visant à assurer, dans un |
genomen die ertoe strekt, omwille van de gelijkheid, de bescherming te | souci d'égalité, la protection de toutes les personnes, quel que soit |
verzekeren van alle personen die zich, ongeacht hun statuut, op | leur statut, se trouvant sur des lieux de travail. |
arbeidsplaatsen bevinden. | |
Die maatregel strekt aldus ertoe de doeltreffendheid van de | Cette mesure tend ainsi à assurer l'effectivité des mesures de |
maatregelen ter bescherming van de werknemers te verzekeren, aangezien | protection des travailleurs, dès lors qu'elle permet d'éviter que des |
hij het mogelijk maakt te voorkomen dat derden - met name bezoekers, | tiers - notamment des visiteurs, fournisseurs ou clients - puissent, |
leveranciers en klanten -, wanneer zij zich op arbeidsplaatsen | alors qu'ils se trouvent sur des lieux de travail, méconnaître les |
bevinden, de regels inzake arbeidsbescherming overtreden en aldus het | règles de protection du travail et perturber ainsi le bien-être des |
welzijn van de werknemers verstoren dat de wetgever wil beschermen. | travailleurs que le législateur veut protéger. |
B.16.2. Ten slotte beperkt artikel 2, § 3, van de wet van 4 augustus | B.16.2. Enfin, l'article 2, § 3, de la loi du 4 août 1996 se borne à |
1996 zich ertoe te voorzien in de mogelijkheid - en niet de | prévoir la possibilité - et non l'obligation - pour le Roi d'étendre |
verplichting - voor de Koning om het toepassingsgebied van de | le champ d'application des mesures de protection du travail, et cette |
maatregelen inzake arbeidsbescherming uit te breiden, mogelijkheid | |
waarin reeds was voorzien bij artikel 1, § 1, vierde lid, van de wet | possibilité était déjà prévue par l'article 1er, § 1er, alinéa 4, de |
van 10 juni 1952 « betreffende de gezondheid en de veiligheid van de | la loi du 10 juin 1952 « concernant la santé et la sécurité des |
werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en de werkplaatsen », | travailleurs, ainsi que la salubrité du travail et des lieux de |
vervangen bij de wet van 4 augustus 1996. | travail », que la loi du 4 août 1996 tendait à remplacer. |
Het gebruik van de machtiging vervat in artikel 2, § 3, is dus facultatief en maakt het aldus mogelijk tegemoet te komen aan een praktische noodzaak, rekening houdend met bepaalde specifieke situaties. De wetgever heeft geen inbreuk gepleegd op de bevoegdheden van de gewesten. B.16.3. Voor het overige is de in het geding zijnde bepaling niet van dien aard dat zij de gewestwetgever belet om, in voorkomend geval, maatregelen te nemen die onder de externe politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven vallen. B.17. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. T en aanzien van de derde prejudiciële vraag | L'usage de l'habilitation contenue dans l'article 2, § 3, est facultatif et permet ainsi de répondre à des nécessités pratiques, en tenant compte de certaines situations spécifiques. Le législateur n'a donc pas empiété sur les compétences des régions. B.16.3. Pour le surplus, la disposition en cause n'est pas de nature à empêcher le législateur régional d'adopter des mesures relevant de la police externe des établissements dangereux, insalubres et incommodes. B.17. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la troisième question préjudicielle |
B.18. De derde prejudiciële vraag betreft artikel 4, § 1, tweede lid, | B.18. La troisième question préjudicielle concerne l'article 4, § 1er, |
7°, van de wet van 4 augustus 1996, dat in het begrip « welzijn van de | alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996, qui intègre dans la notion de |
werknemers » « de maatregelen [opneemt] van de ondernemingen inzake | bien-être des travailleurs « les mesures prises par l'entreprise en |
leefmilieu, wat betreft hun invloed op de punten 1° tot 6° », namelijk | matière d'environnement, pour ce qui concerne leur influence sur les |
hun invloed op de arbeidsveiligheid, de bescherming van de gezondheid | points 1° à 6° », à savoir leur influence sur la sécurité du travail, |
van de werknemer op het werk, de psycho-sociale belasting veroorzaakt | la protection de la santé du travailleur au travail, la charge |
door het werk, de ergonomie, de arbeidshygiëne of de verfraaiing van | psychosociale occasionnée par le travail, l'ergonomie, l'hygiène du |
de arbeidsplaatsen. | travail ou l'embellissement des lieux de travail. |
De Raad van State heeft vragen bij de overeenstemming van die | Le Conseil d'Etat s'interroge sur la conformité de cette disposition, |
bepaling, in zoverre zij de federale Staat ertoe machtigt de | en ce qu'elle habilite l'Etat fédéral à réglementer les mesures à |
maatregelen te reglementeren die de ondernemingen inzake leefmilieu | prendre par les entreprises en matière d'environnement pour ce qui |
moeten nemen wat hun invloed op met name de arbeidsveiligheid betreft, | concerne leur influence notamment sur la sécurité du travail, à |
met artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° tot 3°, van de bijzondere wet | l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la loi spéciale du 8 |
van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, dat aan de | août 1980 de réformes institutionnelles, qui confie aux régions la |
gewesten de bevoegdheid inzake de bescherming van het leefmilieu en de | |
politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven | compétence pour la protection de l'environnement et la police des |
toekent, en dat aan de federale Staat alleen de maatregelen van | établissements dangereux, insalubres et incommodes et ne réserve à |
interne politie met betrekking tot de arbeidsbescherming voorbehoudt. | l'Etat fédéral que les mesures de police interne qui concernent la protection du travail. |
B.19. Uit de tekst van artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1° en 3°, van | B.19. Il résulte du texte de l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et |
de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen | 3°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles |
vloeit voort dat de federale wetgever inzake het leefmilieu - in de | que le législateur fédéral peut légiférer en matière d'environnement - |
gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven of in andere bedrijven | dans les établissements dangereux, insalubres et incommodes ou dans |
- wetgevend mag optreden, op voorwaarde dat hij zich ertoe beperkt | d'autres établissements - pour autant qu'il se limite à édicter des |
maatregelen van interne politie met betrekking tot de | mesures de police interne relatives à la protection du travail. |
arbeidsbescherming uit te vaardigen. | |
B.20.1. De wet van 4 augustus 1996 strekte ertoe zich in de plaats te | B.20.1. La loi du 4 août 1996 tendait à se substituer à la loi du 10 |
stellen van de wet van 10 juni 1952 « betreffende de gezondheid en de | juin 1952 « concernant la santé et la sécurité des travailleurs, ainsi |
veiligheid van de werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en | que la salubrité du travail et des lieux de travail », en remplaçant |
van de werkplaatsen », door de begrippen « veiligheid », « gezondheid | les notions de sécurité, de santé et d'hygiène par la notion, de |
» en « hygiëne » te vervangen door het algemene begrip « welzijn van | portée générale, de « bien-être des travailleurs lors de l'exécution |
de werknemers bij de uitvoering van hun werk ». | de leur travail ». |
De federale wetgever heeft de arbeidsbescherming aldus willen | Le législateur fédéral a ainsi voulu réglementer la protection du |
reglementeren door van de volgende vaststelling uit te gaan : | travail en partant du constat suivant : |
« Het is niet voldoende de arbeidsveiligheid en -gezondheid in enge | « [...] Il n'est pas suffisant de traiter de la sécurité et de la |
zin te behandelen, maar [...] de nodige interesse [moet] uitgaan naar | santé du travail au sens strict, il faut également s'intéresser à la |
de toestand van de werknemer in zijn totaliteit. Dit impliceert dat | situation du travailleur dans sa totalité. Ceci implique que non |
men niet alleen onveilige en ongezonde situaties moet vermijden of | seulement il faille éviter ou éliminer des situations insécurisantes |
uitschakelen maar ook dat men op positieve wijze de goede lichamelijke | ou malsaines mais également qu'on doive promouvoir de manière |
en geestelijke gezondheid en het zich wel bevinden bij de arbeid moet | positive, une bonne santé tant physique que mentale ainsi que le |
bevorderen » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 2). | bien-être au travail » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. |
B.20.2. Aldus stelt artikel 4, § 1, van de wet van 4 augustus 1996 de | 2). B.20.2. Ainsi, l'article 4, § 1er, de la loi du 4 août 1996 détermine |
verschillende aspecten die onder het begrip « welzijn van de | de façon limitative les différents aspects couverts par la notion de |
werknemers » vallen, op beperkende wijze vast. | bien-être au travail. |
In verband met die bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding | En ce qui concerne cette disposition, les travaux préparatoires |
uiteengezet : | exposaient : |
« Dit artikel bepaalt dat de Koning de concrete maatregelen | « Cet article précise que le Roi fixe les mesures concrètes concernant |
uitvaardigt betreffende het welzijn van de werknemers bij de | le bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail. |
uitvoering van hun werk. Dit is een bevestiging van de bestaande | C'est une confirmation de la situation existante. En effet, la loi du |
situatie. De wet van 10 juni 1952 geeft de Koning immers een | 10 juin 1952 donne au Roi une compétence similaire. Pourtant, la |
gelijkaardige bevoegdheid. In het huidige voorstel wordt wel nader | proposition actuelle définit plus précisément à quoi ces mesures ont |
omschreven waarop deze maatregelen betrekking hebben. Deze lijst is | trait. Cette liste est limitative. |
limitatief. Zij herneemt in de eerste plaats een aantal domeinen waarop thans | En premier lieu elle reprend un nombre de domaines dans lesquels déjà |
reeds maatregelen genomen worden, namelijk de arbeidsveiligheid, de | actuellement des mesures sont prises, à savoir la sécurité du travail, |
bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk, de | la protection de la santé du travailleurs au travail, l'ergonomie, |
ergonomie, de arbeidshygiëne en de verfraaiing van de werkplaatsen. | l'hygiène du travail et l'embellissement des lieux de travail. En |
Daarnaast verduidelijkt zij dat ook de psycho-sociale belasting | outre, elle accentue le fait que la charge psycho-sociale occasionnée |
veroorzaakt door het werk en de maatregelen van de onderneming inzake | par le travail et les mesures prises par l'entreprise en matière |
d'environnement pour ce qui concerne leur influence sur les domaines | |
leefmilieu wat betreft hun invloed op de hierboven vermelde domeinen | visés plus haut font partie du bien-être des travailleurs lors de |
behoren tot het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun | l'exécution de leur travail » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1995, n° |
werk » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 8). | 71/1, p. 8). |
B.20.3. In verband met artikel 4, § 1, tweede lid, 7°, heeft de | B.20.3. En ce qui concerne l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°, la |
afdeling wetgeving van de Raad van State overigens gesteld dat die | section de législation du Conseil d'Etat a d'ailleurs estimé que cette |
bepaling onder de bevoegdheid van de federale wetgever viel : | disposition relevait de la compétence du législateur fédéral : |
« De beoogde maatregelen betreffen weliswaar het leefmilieu, doch | « Bien que les mesures projetées aient effectivement trait à |
dienen uitsluitend te worden bezien afhankelijk van de invloed welke | l'environnement, elle doivent être considérées exclusivement en |
daarvan uitgaat op onder meer de arbeidsveiligheid en -bescherming. | fonction de l'influence qui en découle notamment pour la sécurité et |
Aldus begrepen kadert het bepaalde in artikel 4, tweede lid, 7°, in de | la protection du travail. Compris de la sorte, l'article 4, alinéa 2, |
federale bevoegdheidssfeer, met dien verstande dat de aan de Koning | 7°, s'inscrit dans la sphère des compétences fédérales, étant entendu |
toegekende bevoegdheid uiteraard niet zover zal kunnen reiken dat Hij | que le pouvoir octroyé au Roi ne pourra aller jusqu'à régler, en |
in essentie een aangelegenheid inzake leefmilieu gaat regelen en ter | substance, une question relative à l'environnement, empiétant ainsi |
zake het bevoegdheidsdomein betreedt dat artikel 6, § 1, II, eerste | sur le domaine de compétence conféré aux Régions par l'article 6, § 1er, |
lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 aan de gewesten heeft | II, alinéa 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 » (Doc. parl., |
toebedeeld » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1995, nr. 71/1, p. 76). | Chambre, S.E. 1995, n° 71/1, p. 76). |
B.20.4. Het is coherent dat de federale bevoegdheid inzake | B.20.4. Il est cohérent que la compétence fédérale en matière de |
arbeidsbescherming de verschillende aspecten van de bescherming van | protection du travail englobe les différents aspects de la protection |
het welzijn van de werknemer, onder meer de bescherming van een | du bien-être du travailleur, notamment la protection d'un |
gezonde omgeving op het werk, omvat. | environnement sain au travail. |
Het is immers onbetwistbaar dat de kwaliteit van de arbeidsomgeving | Il est en effet incontestable que la qualité de l'environnement de |
een wezenlijk element uitmaakt van het welzijn van de werknemers dat | travail est un élément essentiel du bien-être des travailleurs qui |
de gezondheid en de veiligheid op het werk kan beïnvloeden. | peut influencer la santé et la sécurité au travail. |
B.20.5. Door de Koning toe te staan de werkgevers en de werknemers | B.20.5. En autorisant le Roi à imposer aux employeurs et aux |
bepalingen op te leggen met betrekking tot de maatregelen van de | travailleurs des dispositions qui ont trait aux mesures prises par |
onderneming inzake leefmilieu en door die maatregelen uitdrukkelijk te | l'entreprise en matière d'environnement, et en limitant expressément |
beperken « wat betreft hun invloed op de punten 1° tot 6° », namelijk | ces mesures « pour ce qui concerne leur influence sur les points 1° à |
hun invloed op de arbeidsveiligheid, de bescherming van de gezondheid | 6° », à savoir, leur influence sur la sécurité du travail, la |
van de werknemer op het werk, de psycho-sociale belasting veroorzaakt | protection de la santé du travailleur au travail, la charge |
door het werk, de ergonomie, de arbeidshygiëne of de verfraaiing van | psychosociale occasionnée par le travail, l'ergonomie, l'hygiène du |
de arbeidsplaatsen, heeft de federale wetgever geen onevenredige | travail ou l'embellissement des lieux de travail, le législateur |
inbreuk gepleegd op de bevoegdheid van de gewesten. | fédéral n'a pas empiété de façon disproportionnée sur la compétence des régions. |
B.21. Het gegeven dat die regels inzake leefmilieu kunnen worden | B.21. La circonstance que ces règles en matière d'environnement |
toegepast op andere, met werknemers gelijkgestelde personen of op | puissent s'appliquer à d'autres personnes assimilées aux travailleurs |
derden die zich op de werkplaatsen bevinden, leidt niet tot een ander besluit, aangezien het slechts een gevolg is van het toepassingsgebied van de regels inzake arbeidsbescherming dat, zoals het Hof heeft vastgesteld, in overeenstemming is met de bevoegdheidverdelende regels. B.22. Overigens, wanneer een wetgever een machtiging verleent, dient te worden aangenomen, behoudens aanwijzingen in tegenovergestelde zin, dat hij de gemachtigde enkel de bevoegdheid verleent om die machtiging aan te wenden in overeenstemming met de bevoegdheidverdelende regels. Het staat bijgevolg aan de verwijzende rechter na te gaan of de Koning zijn machtiging heeft uitgeoefend in overeenstemming met de beperkingen vervat in artikel 4, § 1, tweede lid, 7°. | ou à des tiers qui se trouvent sur des lieux de travail ne conduit pas à une conclusion différente, dès lors qu'elle ne constitue que la conséquence du champ d'application des règles de protection du travail qui, comme la Cour l'a constaté, est conforme aux règles répartitrices de compétences. B.22. Par ailleurs, lorsqu'un législateur délègue, il faut supposer, sauf indication contraire, qu'il n'entend habiliter le délégué qu'à faire de son pouvoir un usage conforme aux règles répartitrices de compétences. C'est dès lors au juge a quo qu'il appartient d'examiner si le Roi a usé de son habilitation dans les limites précisées dans l'article 4, § 1er, alinéa 2, 7°. |
B.23. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden | B.23. La troisième question préjudicielle appelle une réponse |
beantwoord. | négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 2, § 1, tweede lid, 1°, en § 3, en artikel 4, § 1, tweede lid, | L'article 2, § 1er, alinéa 2, 1°, et § 3, et l'article 4, § 1er, |
7°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de | alinéa 2, 7°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des |
werknemers bij de uitvoering van hun werk schendt artikel 6, § 1, II, | travailleurs lors de l'exécution de leur travail ne violent pas |
eerste lid, 1° en 3°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot | l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1° et 3°, de la loi spéciale du 8 |
hervorming der instellingen niet. | août 1980 de réformes institutionnelles. |
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 september 2006. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 septembre 2006. |
De griffier, | Le greffier, |
(w.g.) P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
De voorzitter, | Le président, |
(w.g.) M. Melchior. | M. Melchior. |