Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 98/2006 van 14 juni 2006 Rolnummers 3771, 3773, 3777 en 3832 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 442bis van het Strafwetboek en artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de herv Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 98/2006 van 14 juni 2006 Rolnummers 3771, 3773, 3777 en 3832 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 442bis van het Strafwetboek en artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de herv Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 98/2006 du 14 juin 2006 Numéros du rôle : 3771, 3773, 3777 et 3832 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 442bis du Code pénal et à l'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 portant La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, L.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 98/2006 van 14 juni 2006 Extrait de l'arrêt n° 98/2006 du 14 juin 2006
Rolnummers 3771, 3773, 3777 en 3832 Numéros du rôle : 3771, 3773, 3777 et 3832
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 442bis van het En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 442bis
Strafwetboek en artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 du Code pénal et à l'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991
betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven, portant réforme de certaines entreprises publiques économiques, posées
gesteld door de Correctionele Rechtbank te Brussel en de Correctionele par le Tribunal correctionnel de Bruxelles et par le Tribunal
Rechtbank te Luik. correctionnel de Liège.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman en J. Spreutels, Martens, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman et J. Spreutels, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
a) Bij vonnis van 6 september 2005 in zake het openbaar ministerie en a) Par jugement du 6 septembre 2005 en cause du ministère public et
anderen tegen P.C., waarvan de expeditie ter griffie van het autres contre P.C., dont l'expédition est parvenue au greffe de la
Arbitragehof is ingekomen op 14 september 2005, heeft de Correctionele Cour d'arbitrage le 14 septembre 2005, le Tribunal correctionnel de
Rechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Schendt artikel 442bis van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 « 1. L'article 442bis du Code pénal viole-t-il les articles 10 et 11
van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 de la Constitution, lus isolément ou combinés avec les articles 6 et 7
en 7 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel
15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 15
rechten, opgemaakt te New York, in zoverre, op strafrechtelijk en du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, fait à
procedureel vlak, een verschil in behandeling zou kunnen worden
ingevoerd tussen twee rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid, New York, en ce qu'un traitement différent pourrait être réservé, sur
hetzelfde besef of dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen le plan pénal et procédural, à deux justiciables ayant commis les
hebben gesteld, wegens, enerzijds, de ontstentenis van een wettelijke mêmes actes matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de
definitie van het materiële element van het misdrijf die het beginsel volonté, en raison, d'une part, de l'absence d'une définition légale
van de wettigheid van de strafbaarstellingen in acht neemt en, de l'élément matériel de l'infraction respectant le principe de
anderzijds, het feit dat de definitie van het morele element van het légalité des incriminations et, d'autre part, du fait que la
misdrijf in artikel 442bis aan de rechters een ruime définition de l'élément moral de l'infraction audit article 442bis
beoordelingsbevoegdheid laat in een rechtsmaterie waar de beginselen laisse un vaste pouvoir d'appréciation aux juges dans une matière de
van de beperkende interpretatie heersen, wat tot een verbreking van de droit où règnent les principes de l'interprétation restrictive, ce qui
gelijkheid zou kunnen leiden ? pourrait être constitutif d'une rupture d'égalité ?
2. Schendt artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 2. L'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme
betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven de certaines entreprises publiques économiques viole-t-il les articles
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le principe de légalité de
beginsel van de wettigheid van de strafbaarstelling verankerd in de
artikelen 12 en 14 van de Grondwet en artikel 7 van het Europees l'incrimination consacré par les articles 12 et 14 de la Constitution
Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre, op strafrechtelijk en et par l'article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme,
procedureel vlak, een verschil in behandeling zou kunnen worden en tant qu'un traitement différent pourrait être réservé, sur le plan
ingevoerd tussen twee rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid, pénal et procédural, à deux justiciables ayant commis les mêmes actes
hetzelfde besef of dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de volonté, ce
hebben gesteld, wat tot een verbreking van de gelijkheid zou kunnen qui pourrait être constitutif d'une rupture d'égalité en raison du
leiden, doordat de gebruikte bewoordingen, namelijk ' om overlast te fait que les termes employés, à savoir ' afin d'importuner son
veroorzaken aan zijn correspondent of schade te berokkenen ' het de correspondant ou de provoquer des dommages ', ne permettraient pas aux
rechtzoekenden niet mogelijk zouden maken om, op het ogenblik dat zij justiciables de savoir, au moment où ils adoptent un comportement, si
een gedrag aannemen, te weten of dat gedrag al dan niet strafbaar is ? ». celui-ci est ou non punissable ? ».
b) Bij vonnis van 19 september 2005 in zake het openbaar ministerie b) Par jugement du 19 septembre 2005 en cause du ministère public
tegen G.C., waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is contre G.C., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
ingekomen op 22 september 2005, heeft de Correctionele Rechtbank te d'arbitrage le 22 septembre 2005, le Tribunal correctionnel de Liège a
Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 442bis van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 « L'article 442bis du Code pénal viole-t-il les articles 10 et 11 de
van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 la Constitution, lus isolément ou combinés avec les articles 6 et 7 de
en 7 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel
15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 15 du
rechten, opgemaakt te New York, in zoverre, op strafrechtelijk en Pacte international relatif aux droits civils et politiques de New
procedureel vlak, een verschil in behandeling zou kunnen worden York en ce qu'il pourrait, sur le plan pénal et procédural, être
ingevoerd tussen twee rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid,
hetzelfde besef of dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen réservé un sort différent entre deux justiciables ayant commis les
hebben gesteld, wegens, enerzijds, de ontstentenis van een wettelijke mêmes actes matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de
definitie van het materiële element van het misdrijf die het beginsel volonté en raison d'une part de l'absence d'une définition légale de
van de wettigheid van de strafbaarstellingen in acht neemt en, l'élément matériel de l'infraction respectant le principe de légalité
anderzijds, het feit dat de definitie van het morele element van het des incriminations et d'autre part du fait que la définition de
misdrijf in het voormelde artikel 442bis aan de rechters een ruime l'élément moral de l'infraction audit article 442bis laisse un vaste
beoordelingsbevoegdheid laat in een rechtsmaterie waar de beginselen pouvoir d'appréciation aux juges dans une matière de droit où règnent
van de beperkende interpretatie heersen, wat tot een verbreking van de les principes de l'interprétation restrictive, ce qui pourrait être
gelijkheid zou kunnen leiden ? ». constitutif d'une rupture d'égalité ? ».
c) Bij vonnis van 26 september 2005 in zake het openbaar ministerie c) Par jugement du 26 septembre 2005 en cause du ministère public
tegen B.D., waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is contre B.D., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
ingekomen op 30 september 2005, heeft de Correctionele Rechtbank te d'arbitrage le 30 septembre 2005, le Tribunal correctionnel de Liège a
Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 « L'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de
betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven,
in samenhang gelezen met artikel 442bis van het Strafwetboek, de certaines entreprises publiques autonomes, lu en combinaison avec
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die zin dat diegene die met l'article 442bis du Code pénal, viole-t-il les articles 10 et 11 de la
name gebruik heeft gemaakt van een telecommunicatiemiddel in het kader Constitution en ce sens que la personne qui a notamment utilisé un
van het plegen van feiten van belaging in de zin van artikel 442bis moyen de télécommunication dans le cadre de la perpétration de faits
van het Strafwetboek, zwaardere straffen oploopt dan die waarin de de harcèlement au sens de l'article 442bis du Code pénal encourt des
laatstvermelde bepaling voorziet ? ». peines plus fortes que celles comminées par cette dernière disposition
d) Bij vonnis van 12 december 2005 in zake het openbaar ministerie ? ». d) Par jugement du 12 décembre 2005 en cause du ministère public
tegen M.D. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het contre M.D. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
Arbitragehof is ingekomen op 19 december 2005, heeft de Correctionele Cour d'arbitrage le 19 décembre 2005, le Tribunal correctionnel de
Rechtbank te Luik de volgende prejudiciële vragen gesteld : Liège a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Schendt artikel 442bis van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 « 1. L'article 442bis du Code pénal viole-t-il les articles 10 et 11
van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 de la Constitution lus isolément ou combinés avec les articles 6 et 7
en 7 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel
15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 15 du
rechten, opgemaakt te New York, in zoverre, op strafrechtelijk en Pacte international relatif aux droits civils et politiques de New
procedureel vlak, een verschil in behandeling zou kunnen worden York en ce qu'il pourrait, sur le plan pénal et procédural, être
ingevoerd tussen twee rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid,
hetzelfde besef of dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen réservé un sort différent entre deux justiciables ayant commis les
hebben gesteld, wegens, enerzijds, de ontstentenis van een wettelijke mêmes actes matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de
definitie van het materiële element van het misdrijf die het beginsel volonté en raison, d'une part, de l'absence d'une définition légale de
van de wettigheid van de strafbaarstellingen in acht neemt en, l'élément matériel de l'infraction respectant le principe de légalité
anderzijds, het feit dat de definitie van het morele element van het des incriminations et, d'autre part, du fait que la définition de
misdrijf in artikel 442bis aan de rechters een ruime l'élément moral de l'infraction à l'article 442bi s laisse un vaste
beoordelingsbevoegdheid laat in een rechtsmaterie waar de beginselen pouvoir d'appréciation aux juges dans une matière du droit où règnent
van de beperkende interpretatie heersen, wat tot een verbreking van de les principes de l'interprétation restrictive, ce qui pourrait être
gelijkheid zou kunnen leiden ? constitutif d'une rupture d'égalité ?
2. Schendt artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 2. L'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme
betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven de certaines entreprises publiques économiques viole-t-il les articles
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le principe de légalité de
beginsel van de wettigheid van de strafbaarstelling verankerd in de
artikelen 12 en 14 van de Grondwet en artikel 7 van het Europees l'incrimination consacré par les articles 12 et 14 de la Constitution
Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre, op strafrechtelijk en et par l'article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme,
procedureel vlak, een verschil in behandeling zou kunnen worden en tant qu'un traitement différent pourrait être réservé, sur le plan
ingevoerd tussen twee rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid, pénal et procédural, à deux justiciables ayant commis les mêmes actes
hetzelfde besef of dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de volonté, ce
hebben gesteld, wat tot een verbreking van de gelijkheid zou kunnen qui pourrait être constitutif d'une rupture d'égalité en raison du
leiden, doordat de gebruikte bewoordingen, namelijk ' om overlast te fait que les termes employés, à savoir ' afin d'importuner son
veroorzaken aan zijn correspondent of schade te berokkenen ' het de correspondant ou de provoquer des dommages ', ne permettraient pas aux
rechtzoekenden niet mogelijk zouden maken om, op het ogenblik dat zij justiciables de savoir, au moment où ils adoptent un comportement, si
een gedrag aannemen, te weten of dat gedrag al dan niet strafbaar is ? celui-ci est ou non punissable ? ».
». Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3771, 3773, 3777 en 3832 van Ces affaires, inscrites sous les numéros 3771, 3773, 3777 et 3832 du
de rol van het Hof, werden samengevoegd. rôle de la Cour, ont été jointes.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag in de zaken nrs. 3771 en Quant à la première question préjudicielle dans les affaires nos 3771
3832 en de prejudiciële vraag in de zaak nr. 3773 et 3832 et à la question préjudicielle dans l'affaire n° 3773
B.1. Uit de bewoordingen van voormelde prejudiciële vragen en de B.1. Il ressort du libellé des questions préjudicielles susdites et
motieven van de verwijzingsbeslissingen blijkt dat het Hof wordt des motifs des décisions de renvoi que les questions invitent la Cour
verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid van artikel à statuer sur la compatibilité de l'article 442bis du Code pénal avec
442bis van het Strafwetboek met het wettigheidsbeginsel in strafzaken, le principe de légalité en matière pénale, tel qu'il est garanti par
zoals gewaarborgd bij de artikelen 12, tweede lid, en 14 van de les articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution, par l'article 7.1
Grondwet, artikel 7.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de de la Convention européenne des droits de l'homme et par l'article
Mens en artikel 15.1 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. 15.1 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques.
De verwijzende rechters vragen aan het Hof of dat beginsel niet wordt Les juges a quo demandent à la Cour si ce principe n'est pas violé,
geschonden door, enerzijds, de ontstentenis van een wettelijke d'une part, par l'absence d'une définition légale de l'élément
definitie van het materiële bestanddeel van het misdrijf waarin de in matériel de l'infraction prévue par la disposition en cause et,
het geding zijnde bepaling voorziet en, anderzijds, het gegeven dat de d'autre part, par la circonstance que la définition de l'élément moral
definitie van het morele bestanddeel van dat misdrijf aan de rechter de cette infraction laisse au juge un trop grand pouvoir
een te grote beoordelingsbevoegdheid laat. d'appréciation.
B.2. Het Hof wordt tevens verzocht na te gaan of artikel 442bis van B.2. En outre, la Cour est invitée à dire si l'article 442bis du Code
het Strafwetboek op discriminerende wijze afbreuk doet aan de rechten pénal porte atteinte de manière discriminatoire aux droits garantis
die worden gewaarborgd bij artikel 6 van het Europees Verdrag voor de par l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme.
Rechten van de Mens.
Noch de bewoordingen van de prejudiciële vragen, noch de motieven van Ni le libellé des questions préjudicielles ni les motifs des décisions
de verwijzingsbeslissingen preciseren echter in welke zin artikel de renvoi ne précisent cependant en quoi l'article 442bis du Code
442bis van het Strafwetboek in strijd zou zijn met het beginsel van
gelijkheid en niet-discriminatie, in samenhang gelezen met die pénal violerait le principe d'égalité et de non-discrimination, lu en
internationaalrechtelijke bepaling. combinaison avec cette disposition de droit international.
B.3. Artikel 442bis van het Strafwetboek, ingevoegd bij de wet van 30 B.3. L'article 442bis du Code pénal, inséré par la loi du 30 octobre
oktober 1998 « die een artikel 442bis in het Strafwetboek invoegt met 1998 « qui insère un article 442bis dans le Code pénal en vue
het oog op de strafbaarstelling van de belaging », bepaalt : d'incriminer le harcèlement », dispose :
« Hij die een persoon heeft belaagd terwijl hij wist of had moeten « Quiconque aura harcelé une personne alors qu'il savait ou aurait dû
weten dat hij door zijn gedrag de rust van die bewuste persoon ernstig savoir qu'il affecterait gravement par ce comportement la tranquillité
zou verstoren, wordt gestraft met gevangenisstraf van vijftien dagen de la personne visée, sera puni d'une peine d'emprisonnement de quinze
tot twee jaar en met geldboete van vijftig euro tot driehonderd euro jours à deux ans et d'une amende de cinquante euros à trois cents
of met een van die straffen alleen. euros, ou de l'une de ces peines seulement.
Tegen het in dit artikel bedoelde misdrijf kan alleen vervolging Le délit prévu par le présent article ne pourra être poursuivi que sur
worden ingesteld op een klacht van de persoon die beweert te worden la plainte de la personne qui se prétend harcelée ».
belaagd ». B.4.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt : B.4.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution dispose :
« Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en « Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et
in de vorm die zij voorschrijft ». dans la forme qu'elle prescrit ».
Artikel 14 van de Grondwet bepaalt : L'article 14 de la Constitution dispose :
« Geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet ». « Nulle peine ne peut être établie ni appliquée qu'en vertu de la loi ».
B.4.2. Artikel 7.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de B.4.2. L'article 7.1 de la Convention européenne des droits de l'homme
Mens bepaalt : dispose :
« Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat « Nul ne peut être condamné pour une action ou une omission qui, au
geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte moment où elle a été commise, ne constituait pas une infraction
ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin zal een d'après le droit national ou international. De même il n'est infligé
zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où
van het strafbare feit van toepassing was ». l'infraction a été commise ».
Artikel 15.1 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en L'article 15.1 du Pacte international relatif aux droits civils et
politieke rechten bepaalt : politiques dispose :
« Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat « Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui ne
geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte constituaient pas un acte délictueux d'après le droit national ou
ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin, mag een international au moment où elles ont été commises. De même, il ne sera
zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au
van het strafbare feit van toepassing was. Indien, na het begaan van moment où l'infraction a été commise. Si, postérieurement à cette
het strafbare feit de wet mocht voorzien in de oplegging van een infraction, la loi prévoit l'application d'une peine plus légère, le
lichtere straf, dient de overtreder daarvan te profiteren ». délinquant doit en bénéficier ».
B.4.3. Op grond van artikel 26, § 1, 3°, van de bijzondere wet van 6 B.4.3. En vertu de l'article 26, § 1er, 3°, de la loi spéciale du 6
januari 1989 op het Arbitragehof, vervangen bij artikel 9, a), van de janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, remplacé par l'article 9, a), de
bijzondere wet van 9 maart 2003, is het Hof bevoegd om wettelijke la loi spéciale du 9 mars 2003, la Cour est compétente pour contrôler
normen te toetsen aan de artikelen van titel II « De Belgen en hun les normes législatives au regard des articles du titre II de la
rechten » van de Grondwet. Constitution « Des Belges et de leurs droits ».
Wanneer een verdragsbepaling die België bindt, een draagwijdte heeft die analoog is aan die van een van de grondwetsbepalingen waarvan de toetsing tot de bevoegdheid van het Hof behoort en waarvan de schending wordt aangevoerd, vormen de waarborgen vervat in die verdragsbepaling een onlosmakelijk geheel met de waarborgen die in de betrokken grondwetsbepalingen zijn opgenomen. Daaruit volgt dat het Hof, bij zijn toetsing aan die grondwetsbepalingen, rekening houdt met de internationaalrechtelijke bepalingen die analoge rechten of vrijheden waarborgen. In zoverre zij het wettigheidsbeginsel in strafzaken waarborgen, hebben artikel 7.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel 15.1 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten een draagwijdte die analoog is aan Lorsqu'une disposition conventionnelle liant la Belgique a une portée analogue à celle d'une des dispositions constitutionnelles dont le contrôle relève de la compétence de la Cour et dont la violation est alléguée, les garanties consacrées par cette disposition conventionnelle constituent un ensemble indissociable avec les garanties inscrites dans les dispositions constitutionnelles concernées. Il s'ensuit que, dans le contrôle qu'elle exerce au regard de ces dispositions constitutionnelles, la Cour tient compte de dispositions de droit international qui garantissent des droits ou libertés analogues. En ce qu'ils garantissent le principe de légalité en matière pénale, l'article 7.1 de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 15.1 du Pacte international relatif aux droits civils et
die van de artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet. politiques ont une portée analogue aux articles 12, alinéa 2, et 14 de
B.5.1. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken gaat uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het eist dat de wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, zodat, enerzijds, diegene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag zal zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote beoordelingsbevoegdheid wordt gelaten. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen. Aan het vereiste dat een misdrijf duidelijk moet worden omschreven in de wet is voldaan wanneer de rechtzoekende, op basis van de bewoordingen van de relevante bepaling en, indien nodig, met behulp la Constitution. B.5.1. Le principe de légalité en matière pénale procède de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable. Il exige que le législateur indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des comportements qu'elles répriment. La condition qu'une infraction doit être clairement définie par la loi se trouve remplie lorsque le justiciable peut savoir, à partir du
van de interpretatie daarvan door de rechtscolleges, kan weten welke libellé de la disposition pertinente et, au besoin, à l'aide de son
handelingen en welke verzuimen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid interprétation par les juridictions, quels actes et omissions engagent
meebrengen. sa responsabilité pénale.
B.5.2. Enkel bij het onderzoek van een specifieke strafbepaling is het mogelijk om, rekening houdend met de elementen eigen aan de misdrijven die zij wil bestraffen, te bepalen of de door de wetgever gehanteerde algemene bewoordingen zo vaag zijn dat ze het wettigheidsbeginsel in strafzaken zouden schenden. B.6.1. De in het geding zijnde bepaling heeft niet tot doel alle gevallen van belaging te bestraffen. Uit de bewoordingen ervan blijkt dat de strafrechtelijke sanctie die zij invoert, alleen betrekking heeft op de belager die de rust van de door hem beoogde persoon ernstig verstoort en die wist of had moeten weten dat zijn gedrag daartoe zou leiden. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt daarnaast dat de gedragingen die de wetgever wil bestraffen, gedragingen zijn die het privé-leven B.5.2. Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique qu'il est possible, en tenant compte des éléments propres aux infractions qu'elle entend réprimer, de déterminer si les termes généraux utilisés par le législateur sont à ce point vagues qu'ils méconnaîtraient le principe de légalité en matière pénale. B.6.1. La disposition en cause n'a pas pour objet de réprimer tous les cas de harcèlement. Il ressort de son libellé que la sanction pénale qu'elle instaure ne concerne que le harceleur qui affecte gravement la tranquillité de la personne qu'il vise, et qui savait ou aurait dû savoir que son comportement aurait cette conséquence. Il ressort, en outre, des travaux préparatoires que les agissements que le législateur entend réprimer constituent des atteintes à la vie
van de personen aantasten (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 1046/8, p. privée des personnes (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1046/8, p. 3;
3; Hand., Kamer, 1997-1998, zitting van 8 juli 1998, p. 9221). De Ann., Chambre, 1997-1998, séance du 8 juillet 1998, p. 9221). Leur
strafrechtelijke vervolging ervan is in dat opzicht ondergeschikt aan poursuite pénale est à cet égard subordonnée à la plainte de la
de klacht van de persoon die beweert te worden belaagd. personne qui se prétend harcelée.
Die gedragingen bestaan erin een persoon lastig te vallen op een wijze Ces comportements consistent à importuner une personne de manière
die voor de betrokkene overlast meebrengt (Parl. St., Kamer, irritante pour celle-ci (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1046/6, p.
1996-1997, nr. 1046/8, p. 2; Hand., Kamer, 1997-1998, zitting van 8 2; Ann., Chambre, 1997-1998, séance du 8 juillet 1998, p. 9221).
juli 1998, p. 9221).
B.6.2. De auteurs van het wetsvoorstel dat tot de aanneming van de in B.6.2. Les auteurs de la proposition de loi qui a mené à l'adoption de
het geding zijnde bepaling heeft geleid, wilden, naar het voorbeeld
van de auteurs van de eerste amendementen waartoe dat voorstel la disposition en cause entendaient, à l'instar des auteurs des
aanleiding heeft gegeven, diegene bestraffen die een persoon « premiers amendements auxquels cette proposition a donné lieu, punir
herhaaldelijk » achtervolgt, bespiedt of belaagt (Parl. St., Kamer, celui qui poursuit, épie ou harcèle une personne « de façon répétée »
1996-1997, nr. 1046/1, pp. 1-3; nr. 1046/3, p. 1; nr. 1046/5, p. 1). (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1046/1, pp. 1-3; n° 1046/3, p. 1;
Uit de commentaren en voorbeelden bij dat wetsvoorstel blijkt n° 1046/5, p. 1). Les commentaires et illustrations de cette
overigens dat de auteurs ervan alleen die gedragingen wilden proposition de loi indiquent, par ailleurs, que ses auteurs ne
bestraffen die meer dan één handeling inhielden (ibid., nr. 1046/1, p. souhaitaient réprimer que des comportements qui contenaient plus d'un
2; ibid., nr. 1046/8, pp. 2 en 6). acte (ibid., n° 1046/1, p. 2; ibid., n° 1046/8, pp. 2 et 6).
Tijdens het onderzoek van het amendement waarmee werd voorgesteld het Lors de l'examen de l'amendement qui proposait de supprimer les mots «
woord « herhaaldelijk » te schrappen, legde een van de auteurs ervan de façon répétée », l'un de ses auteurs expliquait que la notion de «
uit dat het begrip « belaging » moet « worden verstaan in [de] gewone harcèlement » doit être « comprise [...] dans [sa] signification
betekenis [ervan], die kan evolueren », waarbij hij eraan toevoegde habituelle qui peut évoluer », ajoutant que « [le] juge appréciera,
dat « de rechter [...] naar gelang van de omstandigheden van de zaak selon les circonstances de l'affaire, s'il y a ou non harcèlement ».
[zal] oordelen of er al dan niet belaging is ». Een andere
volksvertegenwoordiger vroeg of het repetitieve niet noodzakelijk deel Un autre député demandait si la notion de « harcèlement » n'impliquait
uitmaakte van het begrip « belaging ». De andere auteur van het pas nécessairement un caractère répétitif. L'autre auteur de
voormelde amendement preciseerde in dat verband dat de schrapping van l'amendement précité précisait, à cet égard, que la suppression de ces
dat woord kon worden verklaard door de wil om een gedraging te mots s'expliquait par la volonté de sanctionner un « comportement qui
bestraffen die « een vorm van belaging [kan] zijn, zelfs als ze niet peut constituer une forme de harcèlement, même s'il n'a pas été répété
op verschillende tijdstippen is herhaald », zoals die van een « à différents moments », tel que celui qu'adopte « une personne qui
persoon [die] iemand op straat aanklampt en daarmee doorgaat ondanks aborde quelqu'un en rue et insiste alors qu'il lui a été clairement
het feit dat hem wordt duidelijk gemaakt dat zijn gedrag stoort » fait comprendre que son comportement était gênant » (Doc. parl.,
(Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 1046/8, p. 8). Chambre, 1996-1997, n° 1046/8, p. 8).
De aanneming van dat amendement - met eenparigheid van stemmen - kan L'adoption de cet amendement - à l'unanimité - ne peut dès lors être
dus niet in die zin worden geïnterpreteerd dat de wetgever heeft interprétée comme la volonté du législateur de s'écarter du sens
willen afwijken van de gewone betekenis van het woord « belaging », commun du mot « harcèlement », qui renvoie à la répétition d'actes, ou
die naar herhaalde handelingen verwijst, of het toepassingsgebied van
de in het geding zijnde bepaling heeft willen uitbreiden tot de d'étendre le champ d'application de la disposition en cause aux actes
alleenstaande handelingen. Dat amendement getuigt alleen van de zorg isolés. Cet amendement témoigne uniquement du souci d'écarter une
om een interpretatie van artikel 442bis van het Strafwetboek te interprétation de l'article 442bis du Code pénal empêchant la
verwerpen die belet dat belaging, wanneer de periode tussen de répression du harcèlement, lorsque la période qui sépare les actes
herhaalde handelingen van korte duur is, wordt bestraft. répétés est de courte durée.
B.6.3. Het wetsvoorstel voorzag oorspronkelijk erin dat het belagende B.6.3. La proposition de loi prévoyait initialement que, pour être
gedrag, om strafbaar te zijn, « hinderlijk, verontrustend of kwellend punissable, le comportement harcelant devait être « gênant, inquiétant
» moest zijn (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 1046/1, p. 3; nr. ou angoissant » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1046/1, p. 3; n°
1046/3). In een amendement werd voorgesteld te preciseren dat die 1046/3). Un amendement suggérait de préciser que ce comportement
gedraging « kennelijk » dat effect moest hebben, teneinde « het devait « manifestement » avoir cet effet, afin de « donner une
misdrijf stalking op een objectieve manier te omschrijven » en het de définition objective du délit de harcèlement » et de permettre au juge
rechter mogelijk te maken om na te gaan of « de gedraging van de de vérifier si « le comportement de l'auteur du harcèlement doit
stalker redelijkerwijze [moet] worden omschreven als een gedraging die raisonnablement pouvoir être considéré comme gênant, inquiétant ou
hinderlijk, verontrustend of kwellend is voor het slachtoffer »
(ibid., nr. 1046/3, p. 2, nr. 1046/8, p. 2). Het doel van dat angoissant pour la victime » (ibid., n° 1046/3, p. 2, n° 1046/8, p.
amendement bestond in « een zekere objectivering bij het in aanmerking 2). Le but de cet amendement était « d'objectiver quelque peu la prise
nemen van voor het overige louter subjectieve elementen » (ibid., nr. en considération d'éléments par ailleurs purement subjectifs » (ibid.,
1046/8, p. 4). Naar aanleiding van opmerkingen van verschillende n° 1046/8, p. 4). A la suite de remarques de plusieurs députés qui
volksvertegenwoordigers die vragen hadden bij de plaats van « de s'interrogeaient sur la place réservée à « l'expérience subjective de
subjectieve ervaring van het slachtoffer » of de « gevoeligheid van la victime », à la « sensibilité de chacun » ou à la « perception
elkeen » (ibid., pp. 5 en 6) werd de verwijzing naar het kennelijk subjective de la victime » (ibid., pp. 5 et 6), la référence au
hinderlijke, verontrustende of kwellende karakter geschrapt (ibid., caractère manifestement gênant, inquiétant ou angoissant fut supprimée
nr. 1046/6, nr. 1046/8, p. 8). In de parlementaire voorbereiding wordt (ibid., n° 1046/6, n° 1046/8, p. 8). Par ailleurs, les travaux
overigens herhaaldelijk geïllustreerd welke vorm van gedraging de préparatoires illustrent à plusieurs reprises le type de comportement
wetgever wilde bestraffen (ibid., nr. 1046/1, p. 2, nr. 1046/8, pp. 2, que le législateur entendait réprimer (ibid., n° 1046/1, p. 2, n°
3, 5, 6 en 8; Hand., Kamer, 1997-1998, zitting van 8 juli 1998, p. 1046/8, pp. 2, 3, 5, 6, 8; Ann., Chambre, 1997-1998, séance du 8
9222). juillet 1998, p. 9222).
Derhalve kan niet ervan worden uitgegaan dat het begrip « ernstige La notion d'atteinte grave à la tranquillité dont il est question dans
verstoring van de rust » waarvan in de in het geding zijnde bepaling la disposition en cause ne peut dès lors être comprise comme une
sprake is, de rechter toestaat een gedraging te bestraffen op basis van subjectieve gegevens, zoals de ervaring van de persoon die door het belagende gedrag wordt beoogd. Het spreekt vanzelf dat een klacht van die persoon, op grond van het tweede lid van die bepaling, niet volstaat om het bestaan van een dergelijke verstoring van de rust aan te tonen. B.6.4. Een ernstige verstoring van andermans rust is overigens alleen strafbaar indien die voortvloeit uit een belagend gedrag van de persoon die op grond van artikel 442bis van het Strafwetboek wordt vervolgd. Een dergelijke sanctie veronderstelt bovendien dat de belager, met dat gedrag, de persoon beoogt wiens rust is verstoord. De in het geding zijnde bepaling maakt het niet mogelijk iemand te bestraffen die een gedrag aanneemt dat de rust van onbepaalde personen verstoort (Parl. autorisation pour le juge de sanctionner un comportement sur la base de données subjectives, telles que le sentiment de la personne visée par le comportement harcelant. Il va de soi qu'une plainte de celle-ci, sur la base de l'alinéa 2 de cette disposition, ne suffit pas à établir l'existence d'une telle atteinte à la tranquillité. B.6.4. Une atteinte grave à la tranquillité d'autrui n'est par ailleurs punissable que si elle est la conséquence d'un comportement harcelant adopté par la personne poursuivie sur la base de l'article 442bis du Code pénal. Une telle sanction suppose, en outre, que, par ce comportement, le harceleur vise la personne dont la tranquillité a été affectée. La disposition en cause ne permet pas de sanctionner celui qui adopte un comportement qui affecte la tranquillité de personnes indéterminées
St., Kamer, 1996-1997, nr. 1046/8, p. 9). (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1046/8, p. 9).
Alleen onder die voorwaarden kan die bepaling leiden tot de Ce n'est que dans ces conditions que cette disposition peut mener à la
bestraffing van gedragingen die als asociaal, niet aangepast of inadequaat worden beschouwd. répression de comportements jugés asociaux, inadaptés ou inadéquats.
Het komt uiteindelijk de rechter toe om te oordelen over de Il appartient en définitive au juge d'apprécier la réalité de
werkelijkheid van de verstoring van de rust van een persoon, de ernst l'atteinte à la tranquillité d'une personne, de la gravité de celle-ci
ervan en het oorzakelijk verband tussen die verstoring van de rust van et du lien de causalité entre cette perturbation d'une personne
een bepaalde persoon en het belagende gedrag. Hij zal daartoe rekening déterminée et le comportement harcelant. Il aura, pour ce faire, égard
houden met de objectieve gegevens die hem worden voorgelegd, zoals de aux données objectives qui lui sont soumises, telles que les
omstandigheden van de belaging, de betrekkingen tussen de dader van circonstances du harcèlement, les rapports qu'entretiennent l'auteur
het belagende gedrag en de klager, de gevoeligheid of de du comportement harcelant et le plaignant, la sensibilité ou la
persoonlijkheid van de laatstgenoemde of de wijze waarop dat gedrag personnalité de ce dernier ou la manière dont ce comportement est
door de maatschappij of het betrokken sociaal milieu wordt ervaren. perçu par la société ou le milieu social concerné.
B.6.5. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt ten slotte dat de B.6.5. Il ressort enfin des travaux préparatoires que l'insertion dans
invoeging in artikel 442bis van het Strafwetboek van de woorden « wist l'article 442bis du Code pénal des mots « savait ou aurait dû savoir »
of had moeten weten » voortvloeit uit een vergelijk tussen de wens van résulte d'un compromis entre le souhait de certains députés de
sommige volksvertegenwoordigers om de belager te bestraffen die blijk sanctionner le harceleur qui fait preuve de négligence ou
geeft van onachtzaamheid of onvoorzichtigheid en de wil van andere d'imprévoyance et la volonté d'autres parlementaires de ne réprimer
parlementsleden om alleen diegene te bestraffen die « kwaadwillig que celui qui « aura méchamment harcelé » (Doc. parl., Chambre,
heeft belaagd » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 1046/1, p. 2; ibid., 1996-1997, n° 1046/1, p. 2; ibid., n° 1046/5; ibid., n° 1046/6; ibid.,
nr. 1046/5; ibid., nr. 1046/6; ibid., nr. 1046/8, pp. 7-9). n° 1046/8, pp. 7-9).
De woorden « had moeten weten » maken het bijgevolg niet mogelijk de Les mots « aurait dû savoir » ne permettent dès lors pas la sanction
belager te bestraffen die niet wist dat zijn gedrag de rust van de du harceleur qui ne savait pas que son comportement affecterait
persoon die hij beoogde ernstig zou storen. gravement la tranquillité de la personne qu'il visait.
De verstoring van de rust van de persoon die door het belagende gedrag La perturbation de la tranquillité de la personne visée par le
wordt beoogd, bewijst overigens niet dat de gevolgen van die handeling comportement harcelant ne constitue pas, du reste, une preuve de la
bekend waren. Dat bewijs zou kunnen worden vastgesteld op basis van connaissance des conséquences de cet acte. Celle-ci pourra être
objectieve elementen die de belager moest kennen, zoals de établie sur la base d'éléments objectifs que le harceleur ne pouvait
omstandigheden van de belaging, de aard van de betrekkingen tussen de ignorer, tels que les circonstances du harcèlement, la nature des
belager en de klager, de wijze waarop dat gedrag door de maatschappij rapports entre le harceleur et le plaignant, la manière dont ce
of het betrokken sociaal milieu wordt ervaren, of zelfs, in sommige comportement est perçu par la société ou le milieu social concerné,
gevallen, de persoonlijkheid van de klager. voire, dans certains cas, la personnalité du plaignant.
De rechter zal overigens, in elk geval, de ernst van de begane fout Le juge devra, par ailleurs, dans chaque cas, apprécier la gravité de
moeten beoordelen en, binnen de door de wetgever vastgestelde perken, la faute commise et, dans les limites fixées par le législateur,
de straf daarmee in overeenstemming brengen. proportionner la peine en conséquence.
B.6.6. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. B.6.6. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag in de zaken nrs. 3771 en Quant à la seconde question préjudicielle dans les affaires nos 3771
3832 et 3832
B.7. Uit de bewoordingen van voormelde prejudiciële vragen blijkt dat B.7. Il ressort du libellé des questions visées que la Cour est
het Hof wordt gevraagd te oordelen of de woorden « om overlast te invitée à dire si les termes « afin d'importuner son correspondant ou
veroorzaken aan zijn correspondent of schade te berokkenen », in de provoquer des dommages », employés dans l'article 114, § 8, 2°, de
artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises
hervorming van sommige economische overheidsbedrijven bestaanbaar zijn publiques économiques, sont compatibles avec le principe de légalité
met het wettigheidsbeginsel in strafzaken, zoals gewaarborgd bij de en matière pénale, tel qu'il est garanti par les articles 12, alinéa
artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet en bij artikel 7.1 van 2, et 14 de la Constitution et par l'article 7.1 de la Convention
het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. européenne des droits de l'homme.
B.8. Artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991, gewijzigd bij B.8. L'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991, modifié par
artikel 85, H), van de wet van 19 december 1997 « tot wijziging van de l'article 85, H), de la loi du 19 décembre 1997 « modifiant la loi du
wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques
economische overheidsbedrijven teneinde het reglementaire kader aan te
passen aan de verplichtingen die inzake vrije mededinging en économiques afin d'adapter le cadre réglementaire aux obligations en
harmonisatie op de markt voor telecommunicatie, voortvloeien uit de matière de libre concurrence et d'harmonisation sur le marché des
van kracht zijnde beslissingen van de Europese Unie », bepaalde, vóór télécommunications découlant des décisions de l'Union européenne »,
de opheffing ervan bij artikel 155, 4°, van de wet 13 juni 2005 disposait, avant son abrogation par l'article 155, 4°, de la loi du 13
betreffende de elektronische communicatie : juin 2005 relative aux communications électroniques :
« Met geldboete van 500 tot 50 000 euro en met een gevangenisstraf van « Est punie d'une amende de cinq cents à cinquante mille euros maximum
één tot vier jaar of met één van die straffen alleen wordt gestraft : et d'un emprisonnement d'un à quatre ans ou d'une de ces peines seulement :
[...] [...]
2° de persoon, die een telecommunicatienet of -dienst of andere 2° la personne qui utilise un réseau ou un service de
middelen van telecommunicatie gebruikt om overlast te veroorzaken aan télécommunications ou d'autres moyens de télécommunications afin
zijn correspondent of schade te berokkenen ». d'importuner son correspondant ou de provoquer des dommages ».
B.9.1. De in het geding zijnde bepaling heeft tot doel een bepaald B.9.1. La disposition en cause a pour objectif de réprimer certains
gebruik van telecommunicatiemiddelen te bestraffen. usages des moyens de télécommunications.
De prejudiciële vragen betreffen alleen de morele bestanddelen van het Les questions préjudicielles ne portent que sur les éléments moraux de
misdrijf dat die bepaling invoert. l'infraction que crée cette disposition.
B.9.2. De woorden « om overlast te veroorzaken aan zijn correspondent B.9.2. Les mots « afin d'importuner son correspondant » indiquent à
» geven op voldoende wijze de morele bestanddelen van het misdrijf aan
en de woorden « om [...] schade te berokkenen » kunnen redelijkerwijze suffisance l'élément moral de l'infraction et les mots « afin [...] de
enkel worden opgevat als betrekking hebbend op schade veroorzaakt aan provoquer des dommages » ne peuvent raisonnablement s'entendre que
de telecommunicatiemiddelen zelf, wat in de parlementaire comme visant des dommages causés aux moyens de télécommunication
voorbereiding wordt bevestigd (Parl. St., Kamer, 1989-1990, nr. eux-mêmes, ce que confirment les travaux préparatoires (Doc. parl.,
1287/1, p. 71). Chambre, 1989-1990, n° 1287/1, p. 71).
De in het geding zijnde bepaling is dus niet onbestaanbaar met het La disposition en cause n'est donc pas incompatible avec le principe
legaliteitsbeginsel. de légalité.
B.9.3. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. B.9.3. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Ten aanzien van de prejudiciële vraag in de zaak nr. 3777 Quant à la question préjudicielle dans l'affaire n° 3777
B.10. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid, met de B.10. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van het onderscheid dat de et 11 de la Constitution de la différence que font les articles 114, §
artikelen 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 en 442bis van het 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 et 442bis du Code pénal entre, d'une
Strafwetboek maken tussen, enerzijds, de persoon die gebruik maakt van een telecommunicatiemiddel om iemand overlast te bezorgen en, anderzijds, diegene die iemand belaagt door diens rust ernstig te verstoren, in zoverre het gedrag van de eerstgenoemde persoon zwaarder kan worden bestraft (namelijk met een gevangenisstraf van één tot vier jaar of met een geldboete van vijfhonderd tot vijftigduizend euro of met één van die straffen alleen) dan dat van de laatstgenoemde (namelijk met een gevangenisstraf van vijftien dagen tot twee jaar en met een geldboete van vijftig euro tot driehonderd euro of met één van die straffen alleen). B.11. De vaststelling van de ernst van een misdrijf en van de zwaarwichtigheid waarmee dat misdrijf kan worden bestraft, behoort tot het opportuniteitsoordeel van de wetgever. Het Hof zou zich op het aan de wetgever voorbehouden domein begeven, indien het bij de vraag naar de verantwoording van verschillen in de talrijke wetteksten houdende strafrechtelijke sancties, wat de strafmaat betreft, zijn oordeel niet zou beperken tot die gevallen waar de keuze van de wetgever dermate onsamenhangend is dat ze leidt tot een kennelijk onredelijk verschil in behandeling tussen vergelijkbare misdrijven. B.12. De twee in het geding zijnde bepalingen hebben tot doel gedragingen te bestraffen die andermans rust kunnen verstoren. Zij kunnen dus op voldoende pertinente wijze met elkaar worden vergeleken, wat de strafmaat betreft. B.13.1. Zoals eraan is herinnerd in B.6.1 heeft artikel 442bis van het Strafwetboek tot doel handelingen te bestraffen die het privé-leven van de personen aantasten door hen lastig te vallen op een wijze die part, la personne qui utilise un moyen de télécommunications afin d'importuner quelqu'un et, d'autre part, celle qui harcèle quelqu'un en affectant gravement sa tranquillité, en ce que le comportement de la première personne est susceptible d'être sanctionné plus lourdement (à savoir par un emprisonnement d'un à quatre ans et une amende de cinq cents à cinquante mille euros ou une de ces peines seulement) que celui de la seconde (à savoir par un emprisonnement de quinze jours à deux ans et une amende de cinquante à trois cents euros ou une de ces peines seulement). B.11. L'appréciation du caractère plus ou moins grave d'une infraction et de la sévérité avec laquelle cette infraction peut être punie relève du jugement d'opportunité qui appartient au législateur. La Cour empiéterait sur le domaine réservé au législateur si, en s'interrogeant sur la justification des différences qui existent entre les nombreux textes législatifs portant des sanctions pénales, elle ne limitait pas, en ce qui concerne l'échelle des peines, son appréciation aux cas dans lesquels le choix du législateur contient une incohérence telle qu'elle aboutit à une différence de traitement manifestement déraisonnable d'infractions comparables. B.12. Les deux dispositions en cause ont pour objectif de réprimer des comportements qui sont susceptibles de perturber la tranquillité d'autrui. Celles-ci peuvent donc être comparées de façon suffisamment pertinente en ce qui concerne l'échelle des peines. B.13.1. Comme cela a été rappelé en B.6.1, l'article 442bis du Code pénal a pour objectif de réprimer des agissements portant atteinte à
voor de betrokkenen overlast meebrengt. la vie privée des personnes en les importunant de manière irritante.
B.13.2. De straf waarin artikel 442bis van het Strafwetboek voorziet, B.13.2. La peine prévue par l'article 442bis du Code pénal n'est
is alleen van toepassing wanneer aan alle volgende voorwaarden is applicable que moyennant la réunion des conditions suivantes : le
voldaan : het belagende karakter van het gedrag van de vervolgde caractère harcelant du comportement de la personne poursuivie, une
persoon, een verstoring van de rust van de persoon die de belager atteinte à la tranquillité de la personne visée par le harceleur, un
beoogt, een oorzakelijk verband tussen het gedrag van die persoon en lien de causalité entre le comportement de celui-ci et cette
die verstoring van andermans rust, alsook de ernst van die verstoring. perturbation de la tranquillité d'autrui ainsi que la gravité de cette
perturbation.
De straf waarin artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 La peine prévue par l'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991
voorziet, kan ook worden toegepast wanneer aan die voorwaarden niet is peut être appliquée même si ces conditions ne sont pas remplies. Il
voldaan. Er wordt niet vereist dat het gebruik van het n'est requis ni que l'utilisation du moyen de télécommunication
telecommunicatiemiddel een belagend karakter heeft, noch dat de rust présente un caractère harcelant ni que la tranquillité du
van de correspondent van de persoon daadwerkelijk wordt verstoord. correspondant de la personne soit effectivement perturbée.
B.13.3. Het morele bestanddeel van het misdrijf dat artikel 442bis van B.13.3. L'élément moral de l'infraction créée par l'article 442bis du
het Strafwetboek invoert, is weliswaar van een lagere graad dan dat Code pénal est, certes, d'un degré moindre que celui de l'infraction
van het misdrijf dat artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 invoert. Die laatste bepaling stelt het gedrag van de gebruiker van het telecommunicatiemiddel alleen strafbaar wanneer hij het voornemen had zijn correspondent overlast te bezorgen, terwijl de belager die in de eerste bepaling wordt bedoeld, ook strafbaar is wanneer hij niet het voornemen had andermans rust te verstoren. Het Hof ziet echter niet in waarom die omstandigheid of het gebruik van een telecommunicatiemiddel van dien aard zijn dat zij een zwaardere straf verantwoorden. B.13.4. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. créée par l'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991. Cette dernière disposition ne rend punissable le comportement de l'utilisateur du moyen de télécommunication que si celui-ci avait l'intention d'importuner son correspondant alors que le harceleur visé par la première disposition est punissable même s'il n'avait pas l'intention de perturber la tranquillité d'autrui. La Cour n'aperçoit cependant pas en quoi cette circonstance ou l'utilisation d'un moyen de télécommunication sont de nature à justifier une peine à ce point plus lourde. B.13.4. La question préjudicielle appelle une réponse positive.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
1. Artikel 442bis van het Strafwetboek schendt de artikelen 12, tweede 1. L'article 442bis du Code pénal ne viole pas les articles 12, alinéa
lid, en 14 van de Grondwet niet. 2, et 14 de la Constitution.
2. Artikel 114, § 8, 2°, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de 2. L'article 114, § 8, 2°, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme
hervorming van sommige economische overheidsbedrijven schendt de de certaines entreprises publiques économiques ne viole pas les
artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet niet. articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution.
3. Artikel 114, § 8, 2°, van dezelfde wet schendt de artikelen 10 en 3. L'article 114, § 8, 2°, de la même loi viole les articles 10 et 11
11 van de Grondwet, in zoverre, voor diegene die gebruik maakt van een de la Constitution, en ce qu'il prévoit, pour celui qui utilise un
telecommunicatiemiddel om zijn correspondent overlast te bezorgen, het moyen de télécommunication afin d'importuner son correspondant, des
voorziet in straffen die zwaarder zijn dan die waarin artikel 442bis peines plus lourdes que celles prévues par l'article 442bis du Code
van het Strafwetboek voorziet. pénal.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 14 juni 2006. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 14 juin 2006.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^