Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 57/2006 van 19 april 2006 Rolnummers 3689, 3692 en 3726 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Leuven, door het Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 57/2006 van 19 april 2006 Rolnummers 3689, 3692 en 3726 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Leuven, door het Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 57/2006 du 19 avril 2006 Numéros du rôle : 3689, 3692 et 3726 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 1382 et 1383 du Code civil, posées par le Tribunal correctionnel de Louvain, par la Cour d'ap La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 57/2006 van 19 april 2006 Extrait de l'arrêt n° 57/2006 du 19 avril 2006
Rolnummers 3689, 3692 en 3726 Numéros du rôle : 3689, 3692 et 3726
In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 1382 en 1383 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 1382 et
van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Rechtbank te 1383 du Code civil, posées par le Tribunal correctionnel de Louvain,
Leuven, door het Hof van Beroep te Luik en door de Rechtbank van par la Cour d'appel de Liège et par le Tribunal de première instance
eerste aanleg te Leuven. de Louvain.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
a) Bij vonnis van 14 april 2005 in zake het openbaar ministerie en F. a) Par jugement du 14 avril 2005 en cause du ministère public et de F.
De Boel tegen P. Waltherus, waarvan de expeditie ter griffie van het De Boel contre P. Waltherus, dont l'expédition est parvenue au greffe
Arbitragehof is ingekomen op 19 april 2005, heeft de Correctionele de la Cour d'arbitrage le 19 avril 2005, le Tribunal correctionnel de
Rechtbank te Leuven de volgende prejudiciële vraag gesteld : Louvain a posé la question préjudicielle suivante :
« Schenden de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, aldus « Les articles 1382 et 1383 du Code civil, interprétés en ce sens que
geïnterpreteerd dat de burgerlijke partij die van de beklaagde la partie civile qui demande réparation au prévenu en raison du délit
schadevergoeding vordert op grond van het aan de beklaagde ten laste mis à la charge du prévenu peut également obtenir de celui-ci le
gelegde misdrijf van de beklaagde ook terugbetaling kan bekomen van de remboursement des frais et honoraires qu'elle doit payer à son avocat,
kosten en het ereloon dat zij aan haar advocaat moet betalen, de
artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet, eventueel gelezen violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée,
in samenhang met artikel 6 E.V.R.M., doordat de beklaagde, wanneer hij éventuellement lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention
in het ongelijk gesteld wordt deze advocatenkosten moet betalen, européenne des droits de l'homme, en ce que le prévenu, lorsqu'il
terwijl de beklaagde zelf wanneer hij in het gelijk gesteld wordt de succombe, doit payer ces frais d'avocat, tandis que lui-même,
kosten en het ereloon dat hij aan zijn advocaat moet betalen niet kan lorsqu'il obtient gain de cause, ne peut récupérer les frais et
terugvorderen en de burgerlijke partij, wanneer zij in het ongelijk honoraires qu'il doit payer à son avocat et que la partie civile,
gesteld wordt, deze kosten niet moet betalen ? ». lorsqu'elle succombe, ne doit pas payer ces frais ? ».
b) Bij arrest van 18 april 2005 in zake het Waalse Gewest tegen B. b) Par arrêt du 18 avril 2005 en cause de la Région wallonne contre B.
Malisse en M. Godefroid, waarvan de expeditie ter griffie van het Malisse et M. Godefroid, dont l'expédition est parvenue au greffe de
Arbitragehof is ingekomen op 27 april 2005, heeft het Hof van Beroep la Cour d'arbitrage le 27 avril 2005, la Cour d'appel de Liège a posé
te Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : la question préjudicielle suivante :
« Worden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden doordat, op « Les articles 10 et 11 de la Constitution sont-ils violés en ce que,
het vlak van de burgerlijke aansprakelijkheid, artikel 1382 van het en matière de responsabilité civile, l'article 1382 du Code civil
Burgerlijk Wetboek de eiser toestaat bij zijn vergoedbare schade de permet à un demandeur d'inclure dans son dommage indemnisable les
honoraria en kosten van zijn advocaat te rekenen die hij heeft honoraires et frais d'avocat, qu'il a supportés, rendus nécessaires
gedragen en die het gevolg zijn van het complexe karakter van het par la complexité de la procédure judiciaire qu'il a dû mener en vue
rechtsgeding dat hij heeft moeten voeren om de erkenning van zijn d'obtenir la reconnaissance de son droit, ces honoraires et frais
recht te verkrijgen, aangezien die honoraria en kosten een element étant un élément du dommage causé au demandeur par la faute du
zijn van de schade die aan de eiser is veroorzaakt door de fout van de défendeur alors qu'un défendeur à une action menée contre lui sur la
verweerder, terwijl een verweerder bij een rechtsvordering die tegen
hem is ingesteld op grond van hetzelfde artikel 1382 van het base du même article 1382 du Code civil et qui est dite non fondée
Burgerlijk Wetboek en die niet gegrond is verklaard, om te worden doit, pour obtenir l'indemnisation des honoraires et frais d'avocat
vergoed voor de honoraria en kosten van zijn advocaat, die door hem exposés par lui et nécessités par la complexité du litige - dépenses
zijn aangegaan en die het gevolg zijn van het complexe karakter van constitutives d'un dommage patrimonial -, démontrer qu'avoir intenté
het geding - uitgaven die een vermogensrechtelijke schade vormen -, la procédure constitue une faute dans le chef du demandeur - un
moet aantonen dat het feit de procedure te hebben ingesteld, voor de comportement qui n'aurait pas été celui de tout autre homme
eiser een fout is - een gedrag dat elke normaal bedachtzaam en
zorgvuldig persoon in diezelfde omstandigheden niet zou hebben normalement prudent et diligent placé dans les mêmes circonstances -,
aangenomen -, hem aldus verplichtend, na met succes zijn verdediging lui imposant ainsi, après avoir assumé victorieusement sa défense au
ten gronde te hebben gevoerd, een tweede maal, iets wat de eerste fond, de faire une seconde démonstration, que le premier justiciable
rechtsonderhorige in het eerste geval niet moet doen, de fout van de dans la première hypothèse ne doit pas faire, celle de la faute du
eiser aan te tonen die een niet-gegrond rechtsgeding heeft ingesteld, demandeur qui a introduit une procédure judiciaire non fondée, le seul
aangezien het loutere feit een niet-gegrond rechtsgeding te hebben fait d'avoir intenté une procédure judiciaire non fondée n'étant pas
ingesteld, geen fout inhoudt ? ». constitutif d'une faute ? ».
c) Bij vonnis van 4 mei 2005 in zake A. Dekeyser tegen de NV Crocodile c) Par jugement du 4 mai 2005 en cause de A. Dekeyser contre la SA
en de BVBA Terclavers, waarvan de expeditie ter griffie van het Crocodile et la SPRL Terclavers, dont l'expédition est parvenue au
Arbitragehof is ingekomen op 16 juni 2005, heeft de Rechtbank van greffe de la Cour d'arbitrage le 16 juin 2005, le Tribunal de première
eerste aanleg te Leuven de volgende prejudiciële vraag gesteld : instance de Louvain a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 1149 van het Burgerlijk Wetboek, aldus « L'article 1149 du Code civil, interprété en ce sens que la personne
geïnterpreteerd dat de benadeelde die van een medecontractant
schadevergoeding vordert op grond van een aan deze medecontractant ten lésée qui demande réparation à un cocontractant en raison d'une faute
laste gelegde contractuele fout ook terugbetaling kan bekomen van de contractuelle mise à la charge de ce cocontractant peut également
kosten en het ereloon die hij aan zijn advocaat moet betalen de obtenir le remboursement des frais et honoraires qu'elle doit payer à
artikelen 10 en 11 van de Gecoördineerde Grondwet, eventueel gelezen son avocat, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution
in samenhang met artikel 6 E.V.R.M., doordat de medecontractant, coordonnée, éventuellement lus en combinaison avec l'article 6 de la
wanneer hij in het ongelijk gesteld wordt deze advocatenkosten moet Convention européenne des droits de l'homme, en ce que le
betalen, terwijl de medecontractant zelf wanneer hij in het gelijk cocontractant, lorsqu'il succombe, doit payer ces frais d'avocat,
gesteld wordt de kosten en het ereloon die hij aan zijn advocaat moet tandis que lui-même, lorsqu'il obtient gain de cause, ne peut
betalen niet kan terugvorderen van de benadeelde en deze laatste récupérer les frais et honoraires qu'il doit payer à son avocat auprès
wanneer hij in het ongelijk gesteld wordt deze advocatenkosten niet de la personne lésée et que cette dernière, lorsqu'elle succombe, ne
moet betalen ? ». doit pas payer ces frais d'avocat ? ».
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3689, 3692 en 3726 van de rol Ces affaires, inscrites sous les numéros 3689, 3692 et 3726 du rôle de
van het Hof, werden samengevoegd. la Cour, ont été jointes.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Volgens artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek verwijst de B.1.1. En vertu de l'article 1017 du Code judiciaire, dans tout
rechter, tenzij bijzondere wetten anders bepalen, in ieder eindvonnis jugement définitif, le juge condamne aux dépens la partie qui a
de in het ongelijk gestelde partij in de gerechtskosten. Krachtens succombé, à moins que des lois particulières n'en disposent autrement.
artikel 1018 omvatten die kosten onder meer de in artikel 1022 Conformément à l'article 1018, ces dépens comprennent, entre autres,
bepaalde rechtsplegings- en uitgavenvergoeding, die de vergoeding l'indemnité de procédure et de débours prévue à l'article 1022, qui
beoogt van de in het gelijk gestelde partij voor de materiële akten vise à indemniser la partie qui a obtenu gain de cause pour les actes
die in de loop van de rechtspleging worden verricht door haar matériels accomplis en cours de procédure par son avocat.
advocaat. B.1.2. Het honorarium en de kosten van een advocaat behoren, volgens B.1.2. Les honoraires et frais d'avocat ne font pas partie, selon la
de wil van de wetgever, niet tot de gerechtskosten die van de in het volonté du législateur, des dépens qui peuvent être réclamés à la
ongelijk gestelde partij kunnen worden gevorderd. Artikel 1023 van het partie ayant succombé. L'article 1023 du Code judiciaire fait obstacle
Gerechtelijk Wetboek staat eraan in de weg dat partijen overeenkomen à ce que les parties conviennent d'augmenter le montant de la créance
dat het bedrag van de schuldvordering wordt verhoogd met het à concurrence des honoraires dus à l'avocat qui a poursuivi la
honorarium dat aan een advocaat verschuldigd is voor het voeren van
een rechtspleging ter invordering van het verschuldigde bedrag (Cass., 7 april 1995, Arr. Cass., 1995, p. 390). procédure en recouvrement du montant dû (Cass., 7 avril 1995, Pas., 1995, I, p. 403).
B.1.3. Op grond van de regels van het Gerechtelijk Wetboek draagt B.1.3. Sur la base des règles du Code judiciaire, toute partie au
derhalve iedere procespartij, behoudens de rechtsplegingsvergoeding, procès supporte donc en principe elle-même les frais et honoraires de
in beginsel zelf het honorarium en de kosten van haar advocaat. Enkel son avocat, sauf l'indemnité de procédure. Ce n'est que lorsqu'une
wanneer een procespartij haar recht om in rechte te treden uitoefent partie au procès exerce son droit d'agir en justice d'une manière qui
op een wijze die de perken van de normale uitoefening van dat recht excède manifestement les limites de l'exercice normal de ce droit par
door een bedachtzaam en zorgvuldig persoon kennelijk te buiten gaat
(Cass., 31 oktober 2003, C.02.0602.F), kan de tegenpartij een une personne prudente et diligente (Cass., 31 octobre 2003, Pas., I.,
schadevergoeding verkrijgen wegens tergend of roekeloos geding. p. 1747) que la partie adverse peut obtenir des dommages et intérêts
pour procédure téméraire ou vexatoire.
B.2.1. De prejudiciële vragen gaan uit van de interpretatie van de B.2.1. Les questions préjudicielles partent de l'interprétation des
artikelen 1149, 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek volgens welke, articles 1149, 1382 et 1383 du Code civil selon laquelle, en matière
inzake de contractuele of buitencontractuele aansprakelijkheid, het de responsabilité contractuelle ou extracontractuelle, les honoraires
honorarium en de kosten van een advocaat een element kunnen zijn van et frais d'avocat peuvent constituer un élément du dommage
de vergoedbare schade. indemnisable.
B.2.2. Die interpretatie heeft tot gevolg dat de eisende partij, B.2.2. Cette interprétation a pour effet que la partie demanderesse,
wanneer haar vordering gegrond is, van de aansprakelijke de lorsque sa demande est fondée, peut obtenir du responsable le
terugbetaling kan verkrijgen van het honorarium en de kosten van een remboursement des frais et honoraires d'avocat qu'elle a exposés en
advocaat die zij heeft gemaakt om de vergoeding te verkrijgen van de vue d'obtenir l'indemnisation du dommage subi, alors que la partie
geleden schade, terwijl de verwerende partij, wanneer zij in het
gelijk wordt gesteld, het honorarium en de kosten van haar advocaat, défenderesse, lorsqu'elle obtient gain de cause ne peut, en vertu des
krachtens de regels van het Gerechtelijk Wetboek, niet kan verhalen op règles du Code judiciaire, répéter les honoraires et frais de son
de gedingverliezende partij, aangezien zij enkel recht heeft op avocat sur la partie qui a perdu le procès, n'ayant droit à des
schadevergoeding indien laatstgenoemde, zoals het Hof van Beroep te dommages et intérêts que si cette dernière a mené un procès téméraire
Luik in de prejudiciële vraag aangeeft, een tergend of roekeloos ou vexatoire, comme l'indique la Cour d'appel de Liège dans la
geding heeft gevoerd. question préjudicielle.
B.2.3. Het Hof dient te onderzoeken of dat verschil in behandeling B.2.3. La Cour doit examiner si cette différence de traitement entre
tussen de eisende partij en de verwerende partij bestaanbaar is met de la partie demanderesse et la partie défenderesse est compatible avec
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen les articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou en
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de
B.3.1. Het slachtoffer van een fout dat in het gelijk wordt gesteld l'homme. B.3.1. La victime d'une faute qui obtient gain de cause dans une
bij een burgerlijke aansprakelijkheidsvordering, enerzijds, en de action en responsabilité civile, d'une part, et le défendeur ou le
verweerder of de beklaagde die in het gelijk wordt gesteld bij een prévenu qui obtient gain de cause dans une telle action, d'autre part,
dergelijke vordering, anderzijds, bevinden zich in een objectief
verschillende situatie : in het eerste geval staat de se trouvent dans une situation objectivement différente : dans le
aansprakelijkheid vast en zijn de rechtsregels van het premier cas, la responsabilité est établie et les règles du droit de
aansprakelijkheidsrecht van toepassing, terwijl dat niet zo is in het tweede geval. B.3.2. Het aansprakelijkheidsrecht strekt ertoe de door het slachtoffer van een contractuele of buitencontractuele fout geleden schade integraal te vergoeden. Overeenkomstig die doelstelling kunnen, in de interpretatie van de verwijzende rechters, het honorarium en de kosten van de advocaat die het slachtoffer heeft moeten maken, een element van zijn schade vormen. Die interpretatie berust op een arrest van het Hof van Cassatie van 2 september 2004 (C.01.0186.F), dat een ommekeer in zijn rechtspraak uitmaakt en volgens hetwelk « de aan de schuldeiser verschuldigde schadevergoeding, met toepassing van artikel la responsabilité sont donc applicables, alors qu'il n'en est pas de même dans le deuxième cas. B.3.2. Le droit de la responsabilité vise à indemniser intégralement le dommage subi par la victime d'une faute contractuelle ou extracontractuelle. Conformément à cet objectif, dans l'interprétation des juges a quo, les honoraires et frais d'avocat que la victime a dû exposer peuvent constituer un élément de son dommage. Cette interprétation repose sur un arrêt de la Cour de cassation du 2 septembre 2004 (C.01.0186.F), qui constitue un revirement de sa
1151 [van het Burgerlijk Wetboek], alleen hetgeen een noodzakelijk jurisprudence et selon lequel, « en application de l'article 1151 [du
Code civil], les dommages et intérêts dus au créancier ne doivent
gevolg is van het niet uitvoeren van de overeenkomst moet omvatten » comprendre que ce qui est une suite nécessaire de l'exécution de la
en « het honorarium en de kosten van een advocaat of van een technisch convention » et « les honoraires et frais d'avocat ou de conseil
raadsman die de benadeelde van een contractuele fout heeft betaald, technique exposés par la victime d'une faute contractuelle peuvent
een vergoedbaar element van zijn schade kunnen vormen, in zoverre zij constituer un élément de son dommage donnant lieu à indemnisation dans
dat noodzakelijke karakter vertonen ». la mesure où ils présentent ce caractère de nécessité ».
B.3.3. Het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de eiser of de B.3.3. La différence de traitement entre, d'une part, le demandeur ou
burgerlijke partij, die het honorarium en de kosten van een advocaat la partie civile, qui peuvent englober les honoraires et frais
in hun schade kunnen opnemen en, anderzijds, de verweerder of de d'avocat dans leur dommage, et, d'autre part, le défendeur ou le
beklaagde, die niet die mogelijkheid hebben, berust, in zoverre het prévenu, qui n'ont pas cette possibilité, repose, en ce qu'elle
voortvloeit uit de regels inzake burgerlijke aansprakelijkheid découle des règles de la responsabilité civile inscrites aux articles
neergelegd in de artikelen 1149, 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, op een relevant criterium : indien de aansprakelijkheidsvordering gegrond wordt verklaard, staat het juridisch vast dat de verweerder of de beklaagde een fout hebben begaan, terwijl bij een beslissing waarbij de eiser of de burgerlijke partij worden afgewezen, niet wordt aangetoond dat zij een fout zouden hebben begaan. B.4.1. De in de prejudiciële vragen opgeworpen problemen overschrijden echter het domein van de burgerlijke aansprakelijkheid. Het recht om zich tot een rechter te wenden, heeft zowel betrekking op de vrijheid om in rechte te treden als op de vrijheid om zich te verdedigen. Het feit dat de partijen tegenover elkaar staan wat de juridische inhoud van hun verplichtingen betreft en zich bijgevolg tot de rechter moeten wenden om hun geschil te beslechten, kan niet als een fout worden aangemerkt. Zo ook kan een redelijke partij die te goeder trouw is, zich vergissen wat de omvang van haar rechten betreft. 1149, 1382 et 1383 du Code civil, sur un critère pertinent : si l'action en responsabilité est déclarée fondée, il est judiciairement établi que le défendeur ou le prévenu ont commis une faute, tandis que la décision qui déboute le demandeur ou la partie civile ne contient pas la démonstration d'une faute qu'ils auraient commise. B.4.1. Les problèmes posés par les questions préjudicielles excèdent cependant le domaine de la responsabilité civile. Le droit de s'adresser à un juge concerne tout autant la liberté d'agir en justice que celle de s'y défendre. Le fait que des parties s'opposent quant au contenu juridique de leurs obligations et doivent, dès lors, recourir au juge pour trancher leur litige ne saurait être considéré comme une faute. De même, une partie raisonnable et de bonne foi peut se tromper sur l'étendue de ses droits.
B.4.2. Artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de B.4.2. L'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme
Mens waarborgt elke rechtzoekende het recht om een eerlijk proces te garantit à toute personne le droit de bénéficier d'un procès
genieten, wat, teneinde te verschijnen voor een rechtscollege, de équitable, ce qui peut impliquer, en vue de comparaître devant une
bijstand van een raadsman kan impliceren, wanneer uit de juridiction, l'assistance d'un conseil lorsqu'il ressort des
omstandigheden van de zaak blijkt dat het zeer onwaarschijnlijk is dat circonstances de la cause qu'il est très improbable que la personne
de betrokken persoon zijn eigen zaak naar behoren kan verdedigen concernée puisse défendre utilement sa propre cause (Cour européenne
(Europees Hof voor de Rechten van de Mens, Airey t/Ierland, 9 oktober 1979). des droits de l'homme, Airey c/Irlande, 9 octobre 1979).
B.4.3. Het recht op toegang tot de rechter en het beginsel van de B.4.3. Le droit d'accès à un juge et le principe de l'égalité des
wapengelijkheid houden ook de verplichting in om een evenwicht tussen armes impliquent également l'obligation de garantir un équilibre entre
de procespartijen te waarborgen en om aan elke partij de mogelijkheid les parties au procès et d'offrir à chaque partie la possibilité de
te bieden haar argumenten te doen gelden in omstandigheden die haar présenter sa cause dans des conditions qui ne la placent pas dans une
niet kennelijk benadelen ten aanzien van de tegenpartij (Europees Hof situation de net désavantage par rapport à son ou ses adversaires
voor de Rechten van de Mens, Dombo t/Nederland, 22 september 1993; (Cour européenne des droits de l'homme, Dombo c/Pays-Bas, 22 septembre
Öçalan t/Turkije, 12 maart 2003; Yvon t/Frankrijk, 24 april 2003). 1993; Öçalan c/Turquie, 12 mars 2003; Yvon c/France, 24 avril 2003).
B.4.4. Het staat aan de wetgever om een concrete draagwijdte te geven B.4.4. C'est au législateur qu'il appartient de donner une portée
aan de algemene beginselen, zoals de toegang tot een rechter en de concrète aux principes généraux tels l'accès à un juge et l'égalité
wapengelijkheid en te bepalen in welke mate de verhaalbaarheid van het honorarium en de kosten van een advocaat daartoe moet bijdragen. Het behoort echter tot de bevoegdheid van het Hof, zonder dat het zich in de plaats kan stellen van de wetgever, om te onderzoeken of de verschillende in het geding zijnde partijen op discriminerende wijze worden behandeld. B.4.5. Voor het slachtoffer van een onrechtmatige daad of van een contractuele wanprestatie kan het noodzakelijk zijn zich te wenden tot een rechter, indien de schadeverwekker zijn aansprakelijkheid betwist, en een beroep te doen op een advocaat teneinde zijn belangen in rechte te verdedigen. Wanneer evenwel de beweerde aansprakelijke met ernstige argumenten zijn aansprakelijkheid of de omvang van de gevorderde schadevergoeding wenst te betwisten, kan de uitoefening van zijn recht op verweer eveneens de bijstand van een advocaat verantwoorden. B.4.6. De mogelijke kostprijs van een gerechtelijke procedure kan zowel de beslissing beïnvloeden om een vordering in te stellen als de beslissing om zich tegen een eis of een betichting te verweren. De financiële situatie van de verschillende procespartijen kan in dezelfde mate door het honorarium en de kosten van een advocaat worden des armes et de déterminer dans quelle mesure la répétibilité des honoraires et frais d'avocat doit y contribuer. Mais il relève de la compétence de la Cour, sans qu'elle puisse se substituer au législateur, de vérifier si les différentes parties au procès ne sont pas traitées de manière discriminatoire. B.4.5. Il peut être nécessaire pour la victime d'un acte illicite ou d'un manquement contractuel de s'adresser à un juge si l'auteur du dommage conteste sa responsabilité et de faire appel à un avocat en vue de défendre ses intérêts. Toutefois, si le responsable prétendu souhaite contester à l'aide d'arguments sérieux sa responsabilité ou l'étendue du dédommagement demandé, l'exercice de son droit de défense peut également justifier l'assistance d'un avocat. B.4.6. Le coût éventuel d'une procédure judiciaire peut donc influencer aussi bien la décision d'intenter une action que la décision de se défendre contre une demande ou une accusation. La situation financière des différentes parties au procès peut être aggravée dans la même mesure par la charge des honoraires et frais
bezwaard. d'avocat.
B.5.1. In de huidige stand van het recht kunnen de procespartijen B.5.1. Or, dans l'état actuel du droit, les parties à un procès ne
enkel worden vergoed voor het honorarium en de kosten van hun advocaat peuvent être indemnisées des honoraires et frais d'avocat qu'en
door de in B.3 onderzochte verschillen in behandeling te ondergaan. Ook al zijn die verantwoord ten aanzien van de regels inzake burgerlijke aansprakelijkheid, zij voldoen niet aan de vereisten van een eerlijk proces en van de wapengelijkheid vermits de partijen op ongelijke wijze het risico van een proces dragen. De verweerder of de beklaagde die in het gelijk worden gesteld in een tegen hen gerichte aansprakelijkheidsvordering, zijn dus het slachtoffer van een discriminatie in zoverre het honorarium en de kosten van een advocaat die noodzakelijk zijn voor hun verdediging niet ten laste kunnen worden gelegd van de eiser of van de burgerlijke partij die in het ongelijk worden gesteld. B.5.2. Dat verschil in behandeling vloeit echter niet voort uit de in de prejudiciële vragen vermelde artikelen van het Burgerlijk Wetboek. Het is te wijten aan het feit dat er geen bepalingen bestaan die de rechter in staat stellen het honorarium en de kosten van een advocaat ten laste te leggen van de verliezende partij. B.6. Om een einde te maken aan die discriminatie, staat het aan de wetgever te oordelen op welke wijze en in welke mate de verhaalbaarheid van het honorarium en van de kosten van een advocaat dient te worden georganiseerd. Die verhaalbaarheid maakt het voorwerp uit van wetsbepalingen in onder meer Nederland, Frankrijk en Duitsland. subissant les différences de traitement examinées en B.3. Même si celles-ci sont justifiées au regard des règles de la responsabilité civile, elles ne satisfont pas aux exigences du procès équitable et de l'égalité des armes, puisque les parties assument inégalement le risque d'un procès. Le défendeur ou le prévenu qui obtiennent gain de cause dans une action en responsabilité dirigée contre eux sont donc victimes d'une discrimination en ce que les honoraires et frais d'avocat nécessaires à leur défense ne peuvent être mis à charge du demandeur ou de la partie civile qui succombe. B.5.2. Cette différence de traitement ne provient cependant pas des articles du Code civil mentionnés dans les questions préjudicielles. Elle est due à l'inexistence de dispositions qui permettraient au juge de mettre les honoraires et frais d'avocat à charge de la partie qui succombe. B.6. Pour mettre fin à cette discrimination, il appartient au législateur d'apprécier de quelle manière et dans quelle mesure la répétibilité des honoraires et frais d'avocat doit être organisée. Cette répétibilité fait l'objet de dispositions législatives notamment aux Pays-Bas, en France et en Allemagne.
Trouwens, volgens de aanbeveling van het Comité van Ministers van de Par ailleurs, selon la recommandation du Comité des Ministres du
Raad van Europa nr. R(81)7 betreffende het vergemakkelijken van de Conseil de l'Europe n° R(81)7 sur les moyens de faciliter l'accès à la
toegang tot het gerecht, dient, behalve in bijzondere omstandigheden, justice, « la partie gagnante, sauf dans des circonstances
de winnende partij in beginsel van de verliezende partij de vergoeding particulières, doit, en principe, obtenir de la partie perdante le
te verkrijgen van haar kosten - hieronder inbegrepen het honorarium
van de advocaat -, die zij redelijkerwijze heeft gemaakt met remboursement de ses frais et dépens, y compris les honoraires
betrekking tot de rechtspleging. d'avocat, qu'elle a raisonnablement exposés à propos de la procédure
B.7. Uit wat voorafgaat vloeit voort dat de procespartijen zonder ». B.7. Il découle de ce qui précède que les parties à un procès sont
redelijke toelaatbare verantwoording op verschillende wijze worden traitées de manière différente sans justification raisonnable mais que
behandeld maar dat die discriminatie niet haar oorsprong vindt in de cette discrimination n'a pas son origine dans les articles 1149, 1382
artikelen 1149, 1382 of 1383 van het Burgerlijk Wetboek, zodat de ou 1383 du Code civil, de telle sorte que les questions préjudicielles
prejudiciële vragen ontkennend dienen te worden beantwoord. appellent une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- De ontstentenis van wettelijke bepalingen die toelaten het
honorarium en de kosten van een advocaat ten laste te leggen van de - L'absence de dispositions législatives permettant de mettre les
eisende partij of van de burgerlijke partij, die in het ongelijk honoraires et frais d'avocat à charge de la partie demanderesse dans
worden gesteld bij een burgerlijke aansprakelijkheidsvordering, une action en responsabilité civile ou de la partie civile qui
schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen succombent viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme.
- De discriminatie vindt haar oorsprong niet in de artikelen 1149, - La discrimination ne trouve pas son origine dans les articles 1149,
1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. 1382 et 1383 du Code civil.
- De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. - Les questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 19 april 2006. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 19 avril 2006.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^