← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 20/2006 van 1 februari 2006 Rolnummer 3650 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004 , gesteld door de beslagr(...) Het
Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters M. Boss(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 20/2006 van 1 februari 2006 Rolnummer 3650 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004 , gesteld door de beslagr(...) Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters M. Boss(...) | Extrait de l'arrêt n° 20/2006 du 1 er février 2006 Numéro du rôle : 3650 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 49 de la loi-programme du 9 juillet 2004 La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges M. Bossuyt, A.(...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Uittreksel uit arrest nr. 20/2006 van 1 februari 2006 | Extrait de l'arrêt n° 20/2006 du 1er février 2006 |
Rolnummer 3650 | Numéro du rôle : 3650 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 49 van de | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 49 de la |
programmawet van 9 juli 2004 (stuiting van de verjaring inzake | loi-programme du 9 juillet 2004 (interruption de la prescription en |
inkomstenbelastingen), gesteld door de beslagrechter in de Rechtbank | matière d'impôts sur les revenus), posée par le Juge des saisies au |
van eerste aanleg te Kortrijk. | Tribunal de première instance de Courtrai. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters | composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges M. |
M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, | Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, assistée |
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij beschikking van 21 februari 2005 in zake de n.v. Ter Lembeek | Par ordonnance du 21 février 2005 en cause de la s.a. Ter Lembeek |
International tegen de Belgische Staat en de Federale Overheidsdienst | International contre l'Etat belge et le Service public fédéral |
Financiën, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is | Finances, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
ingekomen op 10 maart 2005, heeft de beslagrechter in de Rechtbank van | d'arbitrage le 10 mars 2005, le Juge des saisies au Tribunal de |
eerste aanleg te Kortrijk de volgende prejudiciële vraag gesteld : | première instance de Courtrai a posé la question préjudicielle suivante : |
« Schendt artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004 (Belgisch | « L'article 49 de la loi-programme du 9 juillet 2004 (Moniteur belge |
Staatsblad 15 juli 2004) de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in | du 15 juillet 2004) viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
combinatie met het rechtszekerheidsbeginsel, het beginsel van het | Constitution, combinés avec le principe de la sécurité juridique, le |
principe du droit à une bonne administration de la justice tel qu'il | |
recht op behoorlijke rechtsbedeling als gewaarborgd in artikel 6 | est garanti par l'article 6 de la Convention européenne des droits de |
E.V.R.M. en de artikelen 13, 144, 146 en 159 van de Grondwet, en de | l'homme ainsi que par les articles 13, 144, 146 et 159 de la |
Constitution, et la protection du droit de propriété telle qu'elle est | |
bescherming van het eigendomsrecht als gewaarborgd in artikel 16 van | garantie par l'article 16 de la Constitution ainsi que par l'article 1er |
de Grondwet en artikel 1 van het Eerste Protocol bij het E.V.R.M., in | du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits |
de mate dat deze als interpretatief gekwalificeerde wet : | de l'homme, dans la mesure où cette loi qualifiée d'interprétative : |
- de rechtszekerheid in het gedrang brengt voor belastingplichtigen, | - compromet la sécurité juridique des contribuables, qui pouvaient |
die er van uit konden gaan dat de invordering van de | partir du principe que le recouvrement des cotisations était prescrit |
belastingaanslagen op basis van de arresten van het Hof van Cassatie | eu égard aux arrêts de la Cour de cassation des 10 octobre 2002 et 21 |
van 10 oktober 2002 en 21 februari 2003 verjaard waren, althans voor | février 2003, du moins pour autant que la prescription ne soit pas |
zover de verjaring nog niet op basis van een gerechtelijke beslissing | encore acquise sur la base d'une décision judiciaire, sans qu'en |
verworven is, zonder dat er in casu door de wetgever uitzonderlijke | l'espèce des circonstances exceptionnelles justifiant le caractère |
omstandigheden ter verantwoording van het retroactief karakter van de | rétroactif de la loi puissent être invoquées par le législateur; |
wet kunnen ingeroepen worden; | |
- het recht op behoorlijke rechtsbedeling en het eigendomsrecht in het | - compromet le droit à une bonne administration de la justice et le |
gedrang brengt doordat aan de rechtsonderhorigen die op het ogenblik | droit de propriété en ce que les justiciables qui, au moment de |
van het uitvaardigen van de wet van 9 juli 2004 een procedure tegen de | l'adoption de la loi du 9 juillet 2004, avaient déjà engagé contre |
Staat hadden ingesteld die nog niet was beslecht door een in kracht | l'Etat une procédure qui n'avait pas encore été tranchée par une |
van gewijsde getreden uitspraak, een jurisdictionele waarborg wordt | décision coulée en force de chose jugée se voient privés d'une |
ontnomen, aangezien het interpretatief karakter van de wetskrachtige | garantie juridictionnelle puisque le caractère interprétatif de la |
norm tot gevolg heeft dat de afloop van de ingestelde procedures ten | norme législative a pour conséquence que l'issue des procédures |
voordele van de Staat wordt beïnvloed of het rechtscollege verhinderd | engagées est influencée au profit de l'Etat ou que la juridiction est |
wordt zich uit te spreken over de verjaring van de invordering van de | empêchée de se prononcer sur la prescription du recouvrement de la |
belastingsschuld, zonder dat er in casu uitzonderlijke omstandigheden | dette d'impôt, sans que des circonstances exceptionnelles justifiant |
ter verantwoording van het retroactief karakter van de wet kunnen ingeroepen worden; - een niet redelijk verantwoorde ongelijke behandeling wordt ingevoerd tussen een schuldenaar van een inkomstenbelastingschuld enerzijds en een schuldenaar van een gemeenrechtelijke schuld anderzijds, aangezien de verjaring van de invordering van een gemeenrechtelijke schuld niet kan worden gestuit door een dwangbevel dat niet is gesteund op een uitvoerbare titel, terwijl de verjaring van de invordering van een belastingsschuld wel zou kunnen worden gestuit door een dwangbevel uitgevaardigd op basis van een titel die niet effectief uitvoerbaar is ? ». | le caractère rétroactif de la loi puissent être invoquées en l'espèce; - instaure un traitement inégal qui n'est pas raisonnablement justifié entre un débiteur d'une dette d'impôt sur les revenus, d'une part, et un débiteur d'une dette de droit commun, d'autre part, puisque la prescription du recouvrement d'une dette de droit commun ne peut être interrompue par un commandement qui ne se fonde pas sur un titre exécutoire, alors que la prescription du recouvrement d'une dette d'impôt pourrait être interrompue par un commandement décerné sur la base d'un titre qui n'est pas effectivement exécutoire ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1. De prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen of | B.1. La question préjudicielle a pour objet de demander à la Cour si |
artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004 bestaanbaar is met de | l'article 49 de la loi-programme du 9 juillet 2004 est compatible avec |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het | les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le principe de |
rechtszekerheidsbeginsel, met het recht op een behoorlijke | la sécurité juridique, le droit à une bonne administration de la |
rechtsbedeling, gewaarborgd in artikel 6 van het Europees Verdrag voor | justice, garanti par l'article 6 de la Convention européenne des |
de Rechten van de Mens en in de artikelen 13, 144, 146 en 159 van de | droits de l'homme et par les articles 13, 144, 146 et 159 de la |
Grondwet, en met het eigendomsrecht, gewaarborgd in artikel 16 van de | Constitution, et le droit de propriété, garanti par l'article 16 de la |
Grondwet en in artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het | Constitution et par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à |
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. | la Convention européenne des droits de l'homme. |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context van de | Quant à la disposition en cause et au contexte de son adoption |
aanneming ervan B.2.1. Artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004 bepaalt : | B.2.1. L'article 49 de la loi-programme du 9 juillet 2004 dispose : |
« Niettegenstaande het dwangbevel de eerste akte van de rechtstreekse | « Nonobstant le fait que le commandement constitue le premier acte de |
vervolgingen is in de zin van de artikelen 148 en 149 van het | poursuites directes au sens des articles 148 et 149 de l'arrêté royal |
koninklijk besluit tot uitvoering van het Wetboek van de | d'exécution du Code des impôts sur les revenus 1992, le commandement |
inkomstenbelastingen 1992, moet het dwangbevel ook geïnterpreteerd | doit être interprété comme constituant également un acte interruptif |
worden als een verjaringsstuitende akte in de zin van artikel 2244 van | de prescription au sens de l'article 2244 du Code civil, même lorsque |
het Burgerlijk Wetboek, zelfs indien de betwiste belastingschuld geen | la dette d'impôt contestée n'a pas de caractère certain et liquide ». |
zeker en vaststaand karakter heeft ». | |
Die bepaling vormt het enige artikel van hoofdstuk XII « Interpretatie | Cette disposition constitue le seul article du chapitre XII « |
van de toepassing van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, op het | Interprétation de l'application de l'article 2244 du Code civil, en |
vlak van de inkomstenbelastingen » van de hiervoor vermelde programmawet. | matière d'impôts sur les revenus » de la loi-programme précitée. |
B.2.2. Die als interpretatief aangemerkte bepaling is aangenomen naar | B.2.2. Cette disposition qualifiée d'interprétative a été adoptée à la |
aanleiding van rechtspraak van het Hof van Cassatie waarbij aan het | |
dwangbevel waarin wordt voorzien inzake inkomstenbelastingen | suite d'une jurisprudence de la Cour de cassation déniant au |
(artikelen 148 en 149 van het besluit tot uitvoering van het W.I.B. | commandement prévu en matière d'impôts sur les revenus (article 148 et |
1992) een verjaringsstuitende werking wordt ontzegd wanneer de | 149 de l'arrêté d'exécution du C.I.R. 1992) un effet interruptif de |
belastingschuld wordt betwist. | prescription lorsque la dette d'impôt est contestée. |
B.3.1. Artikel 145 van het besluit tot uitvoering van het Wetboek van | B.3.1. L'article 145 de l'arrêté d'exécution du C.I.R. 1992 (ci-après |
de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : K.B./W.I.B. 1992) bepaalt de | : A.R./C.I.R. 1992) détermine comme suit le délai de prescription |
termijn van vijfjarige verjaring inzake inkomstenbelastingen als volgt : | quinquennale en matière d'impôts sur les revenus : |
« Directe belastingen zomede de onroerende voorheffing verjaren door | « Les impôts directs ainsi que le précompte immobilier se prescrivent |
verloop van vijf jaren vanaf de datum waarop ze dienen betaald te zijn | par cinq ans à compter de la date à laquelle ils doivent être payés |
krachtens artikel 413 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 | conformément à l'article 413 du Code des impôts sur les revenus 1992 |
[...] ». | [...] ». |
Krachtens artikel 145, derde lid, van dat uitvoeringsbesluit kan die | En vertu de l'article 145, alinéa 3, de cet arrêté d'exécution, ce |
termijn van vijf jaar « worden gestuit op de wijze bepaald in de | délai de cinq ans « peut être interrompu de la manière prévue par les |
artikelen 2244 en volgende van het Burgerlijk Wetboek of door afstand | articles 2244 et suivants du Code civil ou par une renonciation au |
te doen van de op de verjaring verlopen termijn ». | temps couru de la prescription ». |
B.3.2. Artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.3.2. L'article 2244 du Code civil dispose : |
« Een dagvaarding voor het gerecht, een bevel tot betaling, of een | « Une citation en justice, un commandement ou une saisie, signifiés à |
beslag, betekend aan hem die men wil beletten de verjaring te | celui qu'on veut empêcher de prescrire, forment l'interruption civile |
verkrijgen, vormen burgerlijke stuiting ». | ». |
B.3.3. De artikelen 148 en 149 van het K.B./W.I.B. 1992 definiëren het | B.3.3. Les articles 148 et 149 de l'A.R./C.I.R. 1992 déterminent la |
begrip dwangbevel inzake inkomstenbelastingen. | notion de commandement en matière d'impôts sur les revenus. |
Artikel 148 van het K.B./W.I.B. 1992 bepaalt : | L'article 148 de l'A.R./C.I.R. 1992 dispose : |
« De rechtstreekse vervolgingen omvatten : | « Les poursuites directes comprennent : |
1° het dwangbevel; | 1° le commandement; |
[...] | [...] |
Die vervolgingen zijn gerechtelijk en de geldigverklaring behoort tot | Ces poursuites sont judiciaires et leur validité est de la compétence |
de bevoegdheid van de gewone rechtbanken ». | des tribunaux ordinaires ». |
Artikel 149 van het K.B./W.I.B. 1992 bepaalt : | L'article 149 de l'A.R./C.I.R. 1992 prévoit : |
« Ingeval een belastingschuldige zijn belastingen niet heeft gekweten | « Lorsqu'un redevable ne s'est pas acquitté de ses impôts dans les |
binnen de termijnen van artikel 413 van het Wetboek van de | délais prévus à l'article 413 du Code des impôts sur les revenus 1992, |
inkomstenbelastingen 1992, doet de ontvanger hem een dwangbevel | |
betekenen tot betaling binnen 24 uren, op straffe van tenuitvoerlegging door beslag. | le receveur lui fait signifier un commandement de payer dans les 24 |
Het dwangbevel moet bovenaan een uittreksel bevatten uit het | heures, à peine d'exécution par voie de saisie. |
kohierartikel betreffende de belastingschuldige en een afschrift van | Le commandement doit porter en tête, un extrait de l'article du rôle |
de uitvoerbaarverklaring ». | concernant le redevable et une copie de l'exécutoire ». |
B.3.4. Artikel 410 van het W.I.B. 1992 staat echter een | B.3.4. L'article 410 du C.I.R. 1992 n'autorise cependant de mesure |
uitvoeringsmaatregel enkel toe ten aanzien van het - in de zin van die | d'exécution qu'à l'égard de la partie de la dette d'impôt « certaine |
bepaling - « zekere en vaststaande » deel van de belastingschuld. | et liquide » au sens de cette disposition. |
Wanneer een belastingplichtige de inkohiering van zijn belastingschuld | Lorsqu'un contribuable contestait l'enrôlement de sa dette d'impôt, à |
betwistte, bij ontstentenis van een zeker en vaststaand deel in de zin | défaut dès lors de quotité certaine et liquide au sens de l'article |
van artikel 410 van het W.I.B. 1992, voerde de belastingadministratie | 410 du C.I.R. 1992, l'administration fiscale qui lui avait signifié un |
die hem een dwangbevel had betekend de dubbele functie van het | commandement invoquait la double fonction du commandement et |
dwangbevel aan en oordeelde zij dat, ook al is dat bevel onregelmatig | considérait que, même irrégulier en tant qu'acte d'exécution au sens |
als daad van tenuitvoerlegging in de zin van de artikelen 148 en 149 | des articles 148 et 149 de l'A.R./C.I.R. 1992, celui-ci pouvait |
van het K.B./W.I.B. 1992, het zijn gevolgen kon behouden als « bevel | conserver ses effets en tant que « commandement » au sens de l'article |
tot betaling » in de zin van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, | 2244 du Code civil, à savoir un acte interruptif de prescription. |
namelijk als een verjaringsstuitende akte. | |
B.4.1. Het Hof van Cassatie heeft echter in een arrest van 10 oktober | B.4.1. Toutefois, la Cour de cassation a décidé, dans un arrêt du 10 |
2002 (AR C.01.0067.F, R.W. 2005-2006, 579-580), dat het bevestigd | octobre 2002 (RG C.01.0067.F, R.W. 2005-2006, 579-580), ce qu'elle a |
heeft in een arrest van 21 februari 2003 (AR C.01.0287.N), beslist dat | confirmé dans un arrêt du 21 février 2003 (RG C.01.0287.N), qu'« en |
« inzake inkomstenbelastingen, het bevel tot betaling een daad van | matière d'impôts sur les revenus, le commandement est un acte de |
rechtsvervolging is die een uitvoerbare titel veronderstelt en aan het | poursuite judiciaire qui suppose un titre exécutoire et prélude à une |
uitvoerend beslag voorafgaat », zodat wanneer dat bevel door de Staat | saisie-exécution », de sorte que, signifié par l'Etat en l'absence |
wordt betekend bij ontstentenis van een onbetwistbaar verschuldigde belasting het « geen stuitende werking heeft ». | d'impôt incontestablement dû, il « n'a pu produire d'effet interruptif |
Die rechtspraak verhindert dat een dwangbevel de verjaring stuit in | ». Cette jurisprudence empêche qu'un commandement interrompe la |
geval van betwisting van de ingekohierde belastingen. | prescription en cas de contestation des impôts enrôlés. |
B.4.2. De wetgever heeft geoordeeld dat die rechtspraak zijn optreden | B.4.2. Le législateur a estimé que cette jurisprudence rendait son |
onontbeerlijk maakte « om te vermijden dat bij gebrek aan een | intervention indispensable « pour éviter qu'à défaut de possibilité |
mogelijkheid voor de administratie om op een geldige manier de | pour l'administration de pouvoir valablement interrompre la |
verjaring te stuiten van de betwiste aanslagen waarvoor geen enkel | prescription des cotisations contestées pour lesquelles il n'existe |
zeker en vaststaand onmiddellijk eisbaar aandeel bestaat, een aantal | aucune quotité certaine et liquide immédiatement exigible, nombre |
onder hen zouden verjaard verklaard worden », waarbij dat optreden « | d'entre elles ne soient déclarées prescrites », cette intervention se |
des te meer dwingend [blijkt] te zijn uit het onderzoek van de | révélant « d'autant plus impérieuse à l'examen des données de |
gegevens van de fiscale achterstand inzake de inkomstenbelastingen die | l'arriéré fiscal en matière d'impôt sur le revenu qui révèlent que ce |
laten zien dat deze laatste voor meer dan veertig procent bestaat uit | dernier est constitué à plus de quarante pour cent de cotisations |
betwiste aanslagen » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-0473/001 en | contestées » (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC 51-0473/001 et |
DOC 51-0474/001, p. 148). | 51-0474/001, p. 148). |
De wetgever heeft dus beslist om artikel 297 van de programmawet van | Le législateur a donc décidé d'adopter l'article 297 de la |
22 december 2003 aan te nemen, dat een hoofdstuk XIbis invoegt in het | loi-programme du 22 décembre 2003, qui insère un chapitre XIbis dans |
Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, en de artikelen 443bis en | le Code des impôts sur les revenus 1992, comprenant les articles |
443ter omvat die luiden als volgt : | 443bis et 443ter, rédigés comme suit : |
« Hoofdstuk IXbis. Verjaring van de rechten van de schatkist. | « Chapitre IXbis. Prescription des droits du Trésor. |
Art. 443bis.§ 1. Directe belastingen zomede de onroerende voorheffing |
Art. 443bis.§ 1er. Les impôts directs ainsi que le précompte |
verjaren door verloop van vijf jaren vanaf de datum waarop ze dienen | immobilier se prescrivent par cinq ans à compter de la date à laquelle |
betaald te zijn krachtens artikel 413. | ils doivent être payés conformément à l'article 413. |
De roerende voorheffing en de bedrijfsvoorheffing verjaren door | Le précompte mobilier et le précompte professionnel se prescrivent par |
verloop van vijf jaren vanaf de datum van uitvoerbaarverklaring van | cinq ans à compter de la date d'exécutoire du rôle auquel ils sont |
het kohier waarin ze zijn opgenomen krachtens artikel 304, § 1, tweede lid. | portés conformément à l'article 304, § 1er, alinéa 2. |
§ 2. De termijn bedoeld in § 1 kan worden gestuit op de wijze bepaald | § 2. Le délai visé au § 1er peut être interrompu de la manière prévue |
in de artikelen 2244 en volgende van het Burgerlijk Wetboek of door | par les articles 2244 et suivants du Code civil ou par une |
afstand te doen van de op de verjaring verlopen termijn. In geval van | renonciation au temps couru de la prescription. En cas d'interruption |
stuiting van de verjaring treedt een nieuwe verjaring in, die op | de la prescription, une nouvelle prescription susceptible d'être |
dezelfde wijze kan worden gestuit, door verloop van vijf jaren na de | interrompue de la même manière, est acquise cinq ans après le dernier |
laatste akte of handeling waardoor de vorige verjaring is gestuit, | acte interruptif de la précédente prescription s'il n'y a instance en |
indien geen geding voor het gerecht aanhangig is. | justice. |
Art. 443ter.§ 1. Elk rechtsgeding met betrekking tot de toepassing of |
Art. 443ter.§ 1er. Toute instance en justice relative à |
de invordering van de belastingen en voorheffingen dat wordt ingesteld | l'établissement ou au recouvrement des impôts et des précomptes qui |
door de Belgische Staat, door de schuldenaar van deze belastingen of | est introduite par l'Etat belge, par le redevable de ces impôts ou |
voorheffingen of door ieder ander persoon die gehouden is tot de | précomptes ou par toute autre personne tenue au paiement de la dette |
betaling van de schuld op grond van dit Wetboek, van de besluiten | en vertu du présent Code, des arrêtés pris pour son exécution ou du |
genomen ter uitvoering ervan of van het gemeen recht, schorst de | droit commun, suspend le cours de la prescription. |
verjaring. Het bezwaar en de in artikel 376 bedoelde aanvraag tot ontheffing | La réclamation et la demande de dégrèvement visée à l'article 376 |
schorsen eveneens de verjaring. § 2. De schorsing vangt aan met de inleidende vordering en eindigt wanneer de rechterlijke beslissing in kracht van gewijsde is gegaan. Evenwel in geval van bezwaarschrift of aanvraag tot ambtshalve ontheffing bedoeld in artikel 376, vangt de schorsing aan met het verzoek waarbij het administratief beroep wordt ingeleid. Zij eindigt : - wanneer de belastingplichtige een rechtsvordering heeft ingesteld, op de dag dat de rechterlijke beslissing in kracht van gewijsde is gegaan; - in de andere gevallen, na verloop van de termijn die voor de belastingplichtige openstaat om een beroep in te stellen tegen de administratieve beslissing ». | suspendent également le cours de la prescription. § 2. La suspension débute avec l'acte introductif d'instance et se termine lorsque la décision judiciaire est coulée en force de chose jugée. Toutefois, en cas de réclamation ou de demande de dégrèvement d'office visée à l'article 376, la suspension débute avec la demande introductive du recours administratif. Elle se termine : - lorsque le contribuable a introduit une action en justice, au jour où la décision judiciaire est coulée en force de chose jugée; - dans les autres cas, à l'expiration du délai ouvert au contribuable pour introduire un recours contre la décision administrative ». |
B.4.3. Terwijl dat artikel 443bis de inhoud van artikel 145 van het | B.4.3. Si cet article 443bis reproduit le contenu de l'article 145 de |
voormelde besluit tot uitvoering van het W.I.B. 1992 weergeeft, voert | l'arrêté d'exécution du C.I.R. 1992 précité, l'article 443ter |
artikel 443ter, zijnerzijds, een nieuwe reden tot schorsing van de | introduit quant à lui une nouvelle cause de suspension de la |
verjaring in. | prescription. |
Bij ontstentenis van een overgangsbepaling is artikel 443ter van het | En l'absence de disposition transitoire, l'article 443ter du C.I.R. |
W.I.B. toepasbaar op de verjaringstermijnen die lopen op het ogenblik | est applicable aux délais de prescription qui courent au moment de son |
van de inwerkingtreding ervan, tien dagen na de bekendmaking ervan in | entrée en vigueur dix jours après sa publication au Moniteur belge , |
het Belgisch Staatsblad , zijnde op 10 januari 2004. | soit le 10 janvier 2004. |
De Raad van State, die het evenwel twijfelachtig vond of die bepaling | |
die met de programmawet van 22 december 2003 werd ingevoerd, van | Estimant toutefois qu'il était douteux que cette disposition |
toepassing is op belastingen die zijn verjaard op grond van de | s'applique à des impôts prescrits sur la base de la jurisprudence de |
rechtspraak van het Hof van Cassatie vóór 10 januari 2004, had in zijn | la Cour de cassation avant le 10 janvier 2004, le Conseil d'Etat |
avait, dans son avis sur cette disposition qui a été introduite par la | |
advies over de ontworpen tekst beklemtoond dat « indien de steller van | loi-programme du 22 décembre 2003, souligné que « si l'auteur de |
het voorontwerp het risico wil voorkomen dat belastingplichtigen in | l'avant-projet veut prévenir le risque que des contribuables |
een dergelijk geval de verjaring inroepen, [...] een expliciete | n'invoquent la prescription en pareil cas, une disposition transitoire |
overgangsbepaling noodzakelijk [is] » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, | explicite serait nécessaire » (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC |
DOC 51-0473/001 en DOC 51-0474/001, p. 464). | 51-0473/001 et 51-0474/001, p. 464). |
B.4.4. De wetgever die zich op die opmerking van de Raad van State | B.4.4. Se fondant sur cette observation du Conseil d'Etat, le |
steunde, heeft het, naar aanleiding van een amendement van de | législateur a estimé nécessaire d'insérer dans la loi-programme du 9 |
Regering, noodzakelijk geacht dat in de programmawet van 9 juli 2004 | juillet 2004, à la suite d'un amendement du Gouvernement, une « |
een « interpretatieve wettelijke bepaling [wordt] ingevoegd die van | disposition légale interprétative applicable aux cas visés par les |
toepassing is op de in de door de arresten van 10 oktober 2002 en 21 | arrêts de la Cour de cassation des 10 octobre 2002 et 21 février 2003 |
februari 2003 van het Hof van Cassatie beoogde gevallen » (Parl. St., | |
Kamer, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 2). Die bepaling maakt het | » (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 2). C'est cette |
voorwerp uit van de prejudiciële vraag die aan het Hof wordt | disposition qui fait l'objet de la question préjudicielle soumise à la |
voorgelegd. | Cour. |
Ten gronde | Quant au fond |
Wat betreft de kwalificatie van de in het geding zijnde bepaling | En ce qui concerne la qualification de la disposition en cause |
B.5. Het verwijzende rechtscollege wenst allereerst van het Hof te | B.5. La juridiction a quo demande tout d'abord à la Cour s'il y a |
vernemen of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn geschonden, in | violation des articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec le |
samenhang gelezen met het rechtszekerheidsbeginsel, doordat de | principe de la sécurité juridique, en ce que les contribuables, du |
belastingplichtigen door het retroactief karakter van de wet niet langer ervan kunnen uitgaan dat de invordering van de belastingaanslagen verjaard is op basis van de recente rechtspraak van het Hof van Cassatie. Het verwijzende rechtscollege wenst van het Hof vervolgens ook te vernemen of diezelfde bepalingen zijn geschonden, in samenhang gelezen met het recht op behoorlijke rechtsbedeling en het eigendomsrecht, in zoverre de interpretatieve wet aan een categorie van belastingplichtigen een jurisdictionele waarborg ontneemt door het retroactief karakter ervan. B.6. De eiseres voor het verwijzende rechtscollege bekritiseert de kwalificatie van de in het geding zijnde bepaling als een interpretatieve bepaling en de retroactieve werking ervan. Volgens haar is de in het geding zijnde bepaling geen interpretatieve bepaling maar een retroactieve wijzigingsbepaling, die door geen enkele uitzonderlijke omstandigheid wordt verantwoord. Die bepaling zou ertoe strekken de hangende procedures te beïnvloeden door de verjaring van belastingen ongedaan te maken, wat een discriminerende inbreuk zou betekenen op het rechtszekerheidsbeginsel, op het recht op een behoorlijke rechtsbedeling en op het recht op eigendom van de belastingplichtigen aan wie het genot van de verworven verjaringen wordt ontzegd. B.7.1. Het behoort tot het wezen van een interpretatieve wet dat zij terugwerkt tot op de datum van inwerkingtreding van de wetsbepalingen die zij interpreteert. Een interpretatieve wet is immers een wet die aan een wetsbepaling de betekenis geeft die zij, volgens de wetgever, reeds bij de aanneming ervan zou moeten hebben gekregen. B.7.2. De niet-retroactiviteit van wetten is een waarborg ter voorkoming van rechtsonzekerheid. Die waarborg vereist dat de inhoud van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat eenieder in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde handeling kan voorzien op het tijdstip dat die handeling wordt verricht. Die waarborg zou niet kunnen worden omzeild door het enkele feit dat een wet met terugwerkende kracht als een interpretatieve wet zou worden voorgesteld. Het Hof zou zich dus niet ervan kunnen ontslaan te onderzoeken of een als interpretatief gekwalificeerde wet bestaanbaar | fait du caractère rétroactif de la loi, ne peuvent plus partir du principe que le recouvrement des cotisations était prescrit sur la base de la jurisprudence récente de la Cour de cassation. La juridiction a quo demande ensuite également à la Cour s'il y a violation des mêmes dispositions, combinées avec le droit à une bonne administration de la justice et avec le droit de propriété, en tant que la loi interprétative, du fait de son caractère rétroactif, prive une catégorie de contribuables d'une garantie juridictionnelle. B.6. La demanderesse devant la juridiction a quo critique la qualification de la disposition en cause en tant que disposition interprétative, ainsi que son effet rétroactif. Selon elle, la disposition en cause n'est pas une disposition interprétative, mais une disposition modificative rétroactive, qui n'est justifiée par aucune circonstance exceptionnelle. Cette disposition viserait à influencer les procédures en cours, en ressuscitant des impôts prescrits, ce qui constituerait une atteinte discriminatoire au principe de la sécurité juridique, au droit à une bonne administration de la justice et au droit de propriété des contribuables privés du bénéfice des prescriptions acquises. B.7.1. C'est le propre d'une loi interprétative de sortir ses effets à la date d'entrée en vigueur des dispositions législatives qu'elle interprète. Une loi interprétative est, en effet, celle qui donne à une disposition législative le sens qu'elle aurait dû recevoir dès son adoption. B.7.2. La non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but de prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le contenu du droit soit prévisible et accessible, de sorte que chacun puisse prévoir, à un degré raisonnable, les conséquences d'un acte déterminé au moment où cet acte se réalise. Cette garantie ne pourrait être éludée par le seul fait qu'une loi ayant un effet rétroactif serait présentée comme une loi interprétative. La Cour ne pourrait donc se dispenser d'examiner si une loi qualifiée d'interprétative est |
is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. |
B.7.3. Onder voorbehoud van de in het strafrecht van toepassing zijnde | B.7.3. Sous réserve des règles applicables en droit pénal et du |
regels en van de eerbied voor de in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissingen, is de terugwerkende kracht die het gevolg is van een interpretatieve wetsbepaling gerechtvaardigd in zoverre de geïnterpreteerde bepaling vanaf haar oorsprong redelijkerwijze niet anders kon worden begrepen dan is aangegeven in de interpretatieve bepaling. B.7.4. Wanneer dit niet het geval is, is de zogenoemde interpretatieve bepaling in werkelijkheid een zuiver retroactieve bepaling en kan de terugwerkende kracht ervan enkel worden verantwoord wanneer wordt voldaan aan de voorwaarden waaraan de geldigheid van een dergelijke bepaling is onderworpen. B.8.1. Zoals in herinnering is gebracht in B.4.4, vormt de in het geding zijnde bepaling, die uit een amendement van de Regering is ontstaan, een als interpretatief gekwalificeerde wettelijke bepaling die van toepassing is op de gevallen bedoeld in de arresten van het | respect des décisions de justice passées en force de chose jugée, l'effet rétroactif qui s'attache à une disposition législative interprétative est justifié lorsque la disposition interprétée ne pouvait, dès l'origine, être raisonnablement comprise autrement que de la manière indiquée dans la disposition interprétative. B.7.4. Si tel n'est pas le cas, la disposition dite interprétative est en réalité une disposition rétroactive pure et simple, et sa rétroactivité ne peut se justifier que lorsqu'il est satisfait aux conditions auxquelles la validité d'une telle disposition est subordonnée. B.8.1. Comme il a été rappelé en B.4.4, la disposition en cause, issue d'un amendement du Gouvernement, constitue une disposition législative qualifiée d'interprétative applicable aux cas visés par les arrêts de |
Hof van Cassatie van 10 oktober 2002 en 21 februari 2003 en vloeit ze | la Cour de cassation des 10 octobre 2002 et 21 février 2003 et |
voort uit een opmerking die de afdeling wetgeving van de Raad van | provient d'une remarque de la section de législation du Conseil d'Etat |
State heeft gemaakt bij de voorontwerpen die geleid hebben tot de | formulée dans les avis qu'elle a donnés sur les lois-programmes des 22 |
programmawetten van 22 december 2003 en 9 juli 2004. | décembre 2003 et 9 juillet 2004 en projet. |
B.8.2. In zijn uiteenzetting stelde de Minister van Financiën : | B.8.2. Dans son exposé, le ministre des Finances déclarait : |
« Deze interpretatieve wettelijke bepaling [is] gerechtvaardigd in | « Cette disposition légale interprétative se justifie dans la mesure |
où la disposition interprétée ne pouvait, dès son origine, | |
zoverre de geïnterpreteerde bepaling vanaf haar oorsprong | raisonnablement se comprendre autrement que de la manière indiquée |
redelijkerwijze niet anders kon worden begrepen dan is aangegeven in | dans la disposition interprétative. |
de interpretatieve bepaling. De verjaring van de ingekohierde | La prescription des cotisations enrôlées dans les cas visés par les |
aanslagen in de door de voormelde arresten van het Hof van Cassatie | arrêts prémentionnés de la Cour de cassation a toujours été |
beoogde gevallen, werd steeds gestuit door de betekening van een | interrompue par la signification d'un commandement et la validité de |
dwangbevel en de rechtsgeldigheid ervan werd tot op het ogenblik van | ce dernier a toujours été reconnue jusqu'à la date de ces arrêts (voir |
die arresten steeds erkend (zie ook de conclusie van het Openbaar | également les conclusions du ministère public dans l'arrêt du 21 |
Ministerie bij het arrest van 21.02.2003 van het Hof van Cassatie) » | février 2003 de la Cour de cassation) » (Doc. parl., Chambre, |
(Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 2). | 2003-2004, DOC 51-1138/15, p. 2). |
B.9. De in het geding zijnde bepaling, die in het hoofdstuk « | B.9. La disposition en cause, figurant dans le chapitre « |
Interpretatie van de toepassing van artikel 2244 van het Burgerlijk | Interprétation de l'application de l'article 2244 du Code civil, en |
Wetboek, op het vlak van de inkomstenbelastingen » is opgenomen, heeft | matière d'impôts sur les revenus », a pour objet d'interpréter le |
tot doel het dwangbevel bedoeld in de artikelen 148 en 149 van het | commandement visé par les articles 148 et 149 de l'A.R./C.I.R. 1992 |
K.B./W.I.B. 1992 te interpreteren « als een verjaringsstuitende akte | comme « constituant également un acte interruptif de prescription au |
in de zin van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, zelfs indien de | sens de l'article 2244 du Code civil, même lorsque la dette d'impôt |
betwiste belastingschuld geen zeker en vaststaand karakter heeft ». | contestée n'a pas de caractère certain et liquide ». |
Die bepaling impliceert dus dat het dwangbevel, inzake de | Cette disposition implique donc que le commandement avait, en matière |
inkomstenbelastingen, een tweevoudig karakter had : akte van | d'impôts sur les revenus, une double nature : acte de poursuites |
onmiddellijke vervolging in de zin van de artikelen 148 en 149 van het | directes au sens des articles 148 et 149 de l'A.R./C.I.R. 1992 et acte |
K.B./W.I.B. 1992 en verjaringsstuitende akte in de zin van artikel | |
2244 van het Burgerlijk Wetboek, zelfs indien de betwiste | interruptif de prescription au sens de l'article 2244 du Code civil, |
belastingschuld geen zeker en vaststaand karakter had. | même lorsque la dette d'impôt contestée n'avait pas de caractère |
B.10. Zowel uit de verantwoording van de in het geding zijnde bepaling | certain et liquide. B.10. Il résulte tant de sa justification que de l'intitulé du |
als uit het opschrift van het hoofdstuk waarin ze zich bevindt en uit | chapitre dans lequel elle se situe et de sa formulation même que la |
de formulering zelf ervan blijkt dat die bepaling artikel 2244 van het | disposition en cause entend interpréter l'article 2244 du Code civil, |
Burgerlijk Wetboek, een bepaling waarnaar artikel 145 van het | disposition à laquelle renvoie l'article 145 de l'A.R./C.I.R. 1992. |
K.B./W.I.B. 1992 verwijst, wil interpreteren. | |
Doordat de wetgever het dwangbevel bedoeld in de artikelen 148 en 149 | En interprétant le commandement visé par les articles 148 et 149 de |
van het K.B./W.I.B. 1992 interpreteert als een verjaringsstuitende | l'A.R./C.I.R. 1992 comme un acte interruptif de prescription au sens |
akte in de zin van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, zelfs | de l'article 2244 du Code civil, même lorsque la dette d'impôt |
indien de betwiste belastingschuld geen zeker en vaststaand karakter | contestée n'a pas de caractère certain et liquide, le législateur |
heeft, interpreteert hij noodzakelijkerwijze, inzake | |
inkomstenbelastingen, het begrip bevel tot betaling in de zin van | interprète nécessairement, en matière d'impôts sur les revenus, la |
artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek. | notion de commandement au sens de l'article 2244 du Code civil. |
B.11.1. Artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek stelt de werking - | B.11.1. L'article 2244 du Code civil détermine l'effet - interruption |
stuiting van de verjaring - van een bevel tot betaling vast, maar | de la prescription - d'un commandement, mais ne définit toutefois ni |
definieert echter niet wat een bevel tot betaling is, noch de geldigheidsvoorwaarden ervan. B.11.2. De wetgever kan, via een interpretatieve bepaling, de toepassingsvoorwaarden van een wetsbepaling preciseren. Wanneer een interpretatieve bepaling aan de geïnterpreteerde bepaling de betekenis verleent die ze geacht wordt te hebben gehad van bij het ontstaan, kan die interpretatie echter niet leiden tot het creëren van een onderscheid in de betekenis van de bepaling naar gelang van de toepassingsfeer ervan. B.12.1. Uit het woord « ook » in de in het geding zijnde bepaling | ce qu'est un commandement ni les conditions de sa validité. B.11.2. Le législateur peut, par le biais d'une disposition interprétative, préciser les conditions d'application d'une disposition législative. Dès lors qu'une disposition interprétative confère à la disposition interprétée le sens qu'elle est censée avoir eu dès l'origine, cette interprétation ne peut toutefois aboutir à créer une distinction dans la signification de la disposition en fonction de son champ d'application. B.12.1. Il résulte du terme « également » de la disposition en cause que cette disposition ajoute, ou à tout le moins précise, une |
blijkt dat die bepaling een bijkomende betekenis toevoegt aan het | signification supplémentaire de la notion de commandement au sens de |
begrip bevel tot betaling in de zin van artikel 2244 van het | l'article 2244 du Code civil, puisque celui-ci doit être interprété, |
Burgerlijk Wetboek, of daarvan althans een precisering inhoudt, | |
vermits dit artikel, inzake inkomstenbelastingen, moet worden | en matière d'impôts sur les revenus, comme un acte interruptif de |
geïnterpreteerd als een verjaringsstuitende akte, « zelfs indien de | prescription « même lorsque la dette d'impôt contestée n'a pas de |
betwiste belastingschuld geen zeker en vaststaand karakter heeft ». | caractère certain et liquide ». |
B.12.2. Bovendien toont het gebruik van het woord « niettegenstaande » | B.12.2. En outre, l'emploi du terme « Nonobstant » démontre que cette |
aan dat die interpretatie zich helemaal niet opdrong, en zelfs | interprétation était loin de s'imposer, voire pouvait apparaître |
tegenstrijdig kon blijken met de aard van het dwangbevel als daad van | contradictoire avec la nature du commandement en tant qu'acte |
tenuitvoerlegging in de zin van de artikelen 148 en 149 van het | d'exécution au sens des articles 148 et 149 de l'arrêté royal |
koninklijk besluit tot uitvoering van het W.I.B. 1992. | d'exécution du C.I.R. 1992. |
B.12.3. Doordat de in het geding zijnde bepaling zich ertoe beperkt | B.12.3. Enfin, en se limitant à interpréter la notion de commandement |
het begrip bevel tot betaling in artikel 2244 van het Burgerlijk | contenue dans l'article 2244 du Code civil dans la seule matière des |
Wetboek te interpreteren in de enkele aangelegenheid van de | |
inkomstenbelastingen, verleent ze ten slotte aan de term « bevel tot | impôts sur les revenus, la disposition en cause confère au terme « |
betaling » een verschillende betekenis naar gelang van de materie | commandement » une signification différente selon la matière à |
waarop hij wordt toegepast. | laquelle il s'applique. |
De in het geding zijnde bepaling kan bijgevolg niet zo worden | La disposition en cause ne peut dès lors être considérée comme |
beschouwd dat ze aan artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, een | restituant à l'article 2244 du Code civil, disposition à vocation |
bepaling met algemene draagwijdte, opnieuw een originele betekenis | générale, un sens originel qui serait limité à la matière des impôts |
geeft die beperkt zou zijn tot de aangelegenheid van de | |
inkomstenbelastingen. | sur les revenus. |
B.12.4. Indien de in het geding zijnde bepaling ertoe strekt een | B.12.4. Si la disposition en cause vise à résoudre un problème qui ne |
probleem op te lossen dat enkel in het fiscaal recht rijst, vloeit dat | |
probleem in werkelijkheid voort uit het onaangepaste karakter van de | se pose qu'en droit fiscal, ce problème découle en réalité de |
verwijzing die in artikel 145 van het besluit tot uitvoering van het | l'inadéquation de la référence qui est faite dans l'article 145 de |
K.B./W.I.B. 1992 - overigens overgenomen in artikel 443bis van het | l'arrêté d'exécution du C.I.R. 1992 - reproduit par ailleurs dans |
W.I.B. 1992, ingevoerd bij artikel 297 van de programmawet van 22 | l'article 443bis du C.I.R. 1992, introduit par l'article 297 de la |
december 2003 - wordt gemaakt naar de in artikel 2244 van het | loi-programme du 22 décembre 2003 - aux modes d'interruption de la |
Burgerlijk Wetboek vastgestelde wijzen van stuiting van de verjaring; | prescription déterminés par l'article 2244 du Code civil; ce problème |
dat probleem kan niet worden opgelost door het begrip bevel tot | ne peut être résolu en interprétant la notion de commandement contenue |
betaling in artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek te interpreteren | dans l'article 2244 du Code civil et en limitant cette interprétation |
en die interpretatie te beperken tot de aangelegenheid van de | |
inkomstenbelastingen. | à la matière des impôts sur les revenus. |
De in het geding zijnde bepaling kan bijgevolg niet worden beschouwd | La disposition en cause ne peut dès lors être considérée comme une |
als een interpretatieve bepaling. | disposition interprétative. |
Wat betreft de retroactieve werking van de in het geding zijnde | En ce qui concerne l'effet rétroactif de la disposition en cause |
bepaling B.13.1. Ofschoon de in het geding zijnde bepaling niet kan worden | B.13.1. Bien que la disposition en cause ne puisse pas être qualifiée |
gekwalificeerd als een interpretatieve norm, waaraan bovendien door | de norme interprétative et que, de surcroît, aucun autre article de la |
geen enkel ander artikel van de programmawet van 9 juli 2004 | loi-programme du 9 juillet 2004 ne lui confère explicitement un effet |
uitdrukkelijk terugwerkende kracht werd verleend, blijkt zowel uit het | rétroactif, tant l'intitulé du chapitre XII de cette loi-programme, |
opschrift van hoofdstuk XII van die programmawet, waarvan artikel 49 | dont l'article 49 constitue l'unique article, que les travaux |
het enige artikel vormt, als uit de in B.8.1 en B.8.2 vermelde | préparatoires mentionnés en B.8.1 et B.8.2 font apparaître que |
parlementaire voorbereiding ervan, dat het de uitdrukkelijke wil van | l'intention expresse du législateur a été de donner à cette |
de wetgever is geweest daaraan een retroactief effect te geven, zodat het van toepassing moet worden geacht op feiten die nog niet het voorwerp hebben uitgemaakt van een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing. B.13.2. De terugwerkende kracht van wetsbepalingen, die van die aard is dat zij rechtsonzekerheid in het leven kan roepen, kan enkel worden verantwoord wanneer zij onontbeerlijk is voor de goede werking of de continuïteit van de openbare dienst. Indien bovendien blijkt dat de terugwerkende kracht van de wetskrachtige norm tot gevolg heeft dat de afloop van een of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin wordt beïnvloed of dat rechtscolleges verhinderd worden zich uit te spreken, vergt de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden of dwingende motieven van algemeen belang een verantwoording bieden voor dat optreden van de wetgever, dat ten nadele van een categorie van burgers inbreuk maakt op de jurisdictionele waarborgen die aan allen worden geboden. B.13.3. Aangezien de in het geding zijnde bepaling hangende procedures beïnvloedt, moet het Hof onderzoeken of de terugwerkende kracht van die bepaling voldoet aan elk van de in B.13.2 vermelde voorwaarden. B.14.1. Zoals is aangegeven in B.8.2 werd de in het geding zijnde bepaling verantwoord door het feit dat de verjaring van betwiste | disposition une portée rétroactive, de sorte qu'elle doit être considérée comme applicable aux faits qui n'ont pas encore donné lieu à une décision judiciaire passée en force de chose jugée. B.13.2. La rétroactivité de dispositions législatives, qui est de nature à créer de l'insécurité juridique, ne peut se justifier que lorsqu'elle est indispensable au bon fonctionnement ou à la continuité du service public. S'il s'avère en outre que la rétroactivité de la norme législative a pour effet d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles ou des motifs impérieux d'intérêt général justifient cette intervention du législateur qui porte atteinte, au détriment d'une catégorie de citoyens, aux garanties juridictionnelles offertes à tous. B.13.3. Dès lors que la disposition en cause influence des procédures pendantes, la Cour doit examiner si la rétroactivité de cette disposition satisfait à chacune des conditions exprimées en B.13.2. B.14.1. Comme il a été indiqué en B.8.2, la disposition en cause était justifiée par le fait que la prescription d'impôts contestés avait |
belastingen steeds gestuit werd door de betekening van een dwangbevel | toujours été interrompue par la signification d'un commandement et la |
en de rechtsgeldigheid ervan steeds werd erkend tot op het ogenblik | validité de ce dernier a toujours été reconnue jusqu'à la date des |
van de arresten van het Hof van Cassatie van 10 oktober 2002 en 21 | arrêts de la Cour de cassation des 10 octobre 2002 et 21 février 2003 |
februari 2003 (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 2). | (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 2). |
Ofschoon er een controverse bestond over de aard van het bevel tot | S'il existait une controverse sur la nature du commandement au sens de |
betaling in de zin van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, was | l'article 2244 du Code civil, rien ne permettait cependant, avant les |
het echter, vóór de voormelde arresten van het Hof van Cassatie, geenszins mogelijk om de door de administratie aangevoerde stelling van de tweevoudige werking van het bevel tot betaling te verwerpen, stelling volgens welke een onregelmatig bevel tot betaling als daad van tenuitvoerlegging evenwel zijn gevolgen kon behouden als verjaringsstuitende akte. Bij de aanneming van het Burgerlijk Wetboek in 1804, werd het bevel tot betaling niet beschouwd als een daad van tenuitvoerlegging maar als een voorbereidende daad die de uiting van de wil van de schuldeiser bevat om de betaling van de verschuldigde sommen te verkrijgen. Na de inwerkingtreding van het Gerechtelijk Wetboek, meer bepaald de | arrêts précités de la Cour de cassation, de rejeter la thèse du double effet du commandement, avancée par l'administration, selon laquelle un commandement, irrégulier en tant qu'acte d'exécution, pouvait toutefois conserver ses effets en tant qu'acte interruptif de prescription. En effet, lors de l'adoption du Code civil en 1804, le commandement n'était pas considéré comme un acte d'exécution, mais comme un acte préparatoire contenant la manifestation de la volonté du créancier d'obtenir paiement des sommes dues. Après l'entrée en vigueur du Code judiciaire, plus précisément de ses |
artikelen 1494 en volgende ervan, is er een controverse ontstaan over | articles 1494 et suivants, une controverse portant sur la nature du |
de aard van het bevel tot betaling, waarbij sommigen oordeelden dat | |
het bevel tot betaling niet langer een voorbereidende daad was maar | commandement est née, certains considérant que le commandement n'était |
een daad van tenuitvoerlegging. Ofschoon het dwangbevel bedoeld in de | plus un acte préparatoire mais un acte d'exécution. Si le commandement |
artikelen 148 en 149 van het K.B./W.I.B. 1992 een daad van | visé par les articles 148 et 149 de l'A.R./C.I.R. 1992 constitue un |
tenuitvoerlegging vormt waarvan de geldigheid afhankelijk is van het | acte d'exécution dont la validité est subordonnée au caractère liquide |
zekere en vaststaande karakter van de schuld, zijn de gevolgen van het | et certain de la dette, les effets du commandement au sens de |
bevel tot betaling in de zin van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek niet afhankelijk van geldigheidsvoorwaarden waarin wettelijk is voorzien. Noch de voormelde bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek, noch enig arrest van het Hof van Cassatie, sloten echter de rechtsgeldigheid uit van het dwangbevel als verjaringsstuitende akte, wanneer de schuld niet zeker en vaststaand is. Bij bepaalde beslissingen van de feitenrechters is integendeel erkend dat een bevel tot betaling die verjaringsstuitende werking heeft, ongeacht de rechtsgeldigheid ervan als daad van tenuitvoerlegging. | l'article 2244 du Code civil ne sont pas subordonnés à des conditions de validité légalement prévues. Cependant, ni les dispositions précitées du Code judiciaire ni aucun arrêt de la Cour de cassation n'excluaient la validité du commandement en tant qu'acte interruptif de prescription, lorsque la dette n'est pas certaine et liquide. Au contraire, certaines décisions des juridictions de fond reconnaissaient cet effet interruptif de prescription à un commandement, indépendamment de sa validité en tant qu'acte d'exécution. |
B.14.2. Die opvatting had de administratieve praktijk inzake | B.14.2. Cette conception avait inspiré la pratique administrative en |
inkomstenbelastingen geïnspireerd en zette talrijke | matière d'impôts sur les revenus et elle avait incité de nombreux |
belastingplichtigen aan een afstand van de op de verjaring verlopen | contribuables à signer une renonciation au temps couru de la |
termijn te ondertekenen. | prescription. |
B.14.3. Bovendien had het Hof van Cassatie, bij een arrest van 28 | B.14.3. En outre, par un arrêt du 28 octobre 1993, la Cour de |
oktober 1993, een arrest van het Hof van Beroep te Luik verbroken, | cassation avait cassé un arrêt de la Cour d'appel de Liège parce que |
omdat dit Hof niet had geantwoord op de conclusies van de Belgische | celle-ci n'avait pas répondu aux conclusions de l'Etat belge qui |
Staat die aanvoerde dat het dwangbevel « onder meer ertoe strekte de | faisait valoir que le commandement avait « notamment pour but |
verjaring te stuiten overeenkomstig artikel 194 van het koninklijk | d'interrompre la prescription, conformément à l'article 194 de |
besluit tot uitvoering van het Wetboek van de Inkomstenbelastingen | |
[...] » en had het Hof van Beroep te Brussel, het rechtscollege | l'arrêté royal du Code des impôts sur les revenus [...] » et la Cour |
waarnaar werd verwezen, in een arrest van 24 juni 1997 geoordeeld « | d'appel de Bruxelles, juridiction de renvoi, avait jugé, par un arrêt |
dat een dergelijk dwangbevel als stuitende handeling geldt in de zin | du 24 juin 1997, « que pareil commandement vaut comme acte interruptif |
van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek en niet wordt ontkracht | au sens de l'article 2244 du Code civil et n'est pas énervé par la |
door de nietigheid van het daaropvolgend uitvoerend beslag, aangezien | nullité de la saisie-exécution qui l'a suivi, l'effet interruptif de |
de stuitende werking van het dwangbevel losstaat van de gevolgen van | commandement étant indépendant des effets de l'acte exécutoire en tant |
de handeling van tenuitvoerlegging als dusdanig » (Brussel, 24 juni | que tel » (Bruxelles, 24 juin 1997, J.T., 1998, pp. 458-459). |
1997, J.T., 1998, pp. 458-459). | |
B.14.4. Wanneer de Staat een dwangbevel had betekend, kon hij wettig | B.14.4. Dès lors qu'il avait signifié un commandement, l'Etat pouvait |
ervan uitgaan dat hij op geldige wijze de verjaring had gestuit, zelfs | donc légitimement estimer avoir valablement interrompu la |
wanneer de belastingschuld werd betwist. | prescription, même lorsque la dette d'impôt était contestée. |
B.14.5. Overigens heeft de Minister van Financiën omtrent de in het | B.14.5. Par ailleurs, le ministre des Finances a fait observer ce qui |
geding zijnde bepaling het volgende opgemerkt : | suit au sujet de la disposition en cause : |
« [Door die bepaling wordt] een arbitraire discriminatie vermeden | « [Elle] permet d'éviter une discrimination arbitraire entre les |
tussen belastingschuldigen die verzaakt hebben aan de op de verjaring verlopen termijn en diegenen die geweigerd hebben dergelijke verzaking te ondertekenen en de betekening van een dwangbevel hebben afgewacht. Indien geen verzaking aan de op de verjaring verlopen termijn wordt ondertekend, is de betekening van een dwangbevel de enige mogelijkheid voor de ontvanger om de verjaring te stuiten. Ingevolge de recente rechtspraak van het Hof van Cassatie zou ook die mogelijkheid verdwijnen, zodat het intreden van de verjaring niet kan vermeden worden. Aangezien de belastingschuldigen zelf de belastingen hebben betwist, konden zij geen gewettigde verwachting koesteren dat de belastingschuld daarmede ook zou verjaren. Het zou onredelijk zijn te verwachten dat een belastingschuldige zich zou kunnen bevrijden door een bezwaar of een beroep in te stellen terwijl de Staat de heffing niet kan invorderen » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-1138/015, | contribuables qui ont souscrit une renonciation au temps couru de la prescription et ceux qui ont refusé de signer une telle renonciation et ont attendu la signification d'un commandement. Si aucune renonciation au temps couru de la prescription n'a été signée, la signification d'un commandement constitue la seule possibilité pour le receveur d'interrompre la prescription. Selon la récente jurisprudence de la Cour de cassation, cette possibilité disparaîtrait également de sorte que la prescription ne pourrait être évitée. Etant donné que les contribuables ont eux-mêmes contesté les impôts, ils ne pouvaient légalement escompter que la dette fiscale serait prescrite de ce fait. Il ne paraîtrait pas raisonnable pour un contribuable d'escompter se libérer en introduisant un recours tandis que l'Etat ne peut recouvrer l'imposition » (Doc. parl., Chambre, |
pp. 2-3). | 2003-2004, DOC 51-1138/015, pp. 2-3). |
B.14.6. Hoewel de arresten van het Hof van Cassatie van 10 oktober | B.14.6. Bien que les arrêts de la Cour de cassation des 10 octobre |
2002 en 21 februari 2003, juridisch gezien, slechts een relatief gezag | 2002 et 21 février 2003 n'aient, juridiquement, qu'une autorité de |
van gewijsde hebben, bezitten zij, in zoverre daarin de rechtsvraag is | chose jugée relative, ils ont, en ce qu'ils ont tranché la question de |
beslecht met betrekking tot de aard en de gevolgen van een dwangbevel, | droit qui concerne la nature et les effets d'un commandement, une |
een feitelijk gezag dat zich aan alle rechtscolleges opdringt, vermits | autorité de fait qui s'impose à toutes les juridictions puisque les |
de beslissingen die zouden afwijken van het door het Hof van Cassatie | décisions qui s'écarteraient de la réponse donnée par la Cour de |
gegeven antwoord verbroken zouden dreigen te worden wegens schending | cassation risqueraient d'être cassées pour violation de la loi, telle |
van de wet, zoals die door het Hof van Cassatie wordt geïnterpreteerd. | qu'elle est interprétée par la Cour de cassation. Il ressort |
Uit de rechtspraak blijkt overigens dat de feitenrechters zich hebben | d'ailleurs de la jurisprudence que les juridictions de fond se sont |
aangesloten bij de oplossing die is aangenomen in de beide voormelde | ralliées à la solution adoptée par les deux arrêts de la Cour de |
arresten van het Hof van Cassatie. | cassation précités. |
B.14.7. De arresten van 10 oktober 2002 en 21 februari 2003 hebben tot | B.14.7. Les arrêts des 10 octobre 2002 et 21 février 2003 ont donc eu |
gevolg gehad dat de wijze van stuiting van de verjaring die gewoonlijk | pour conséquence de priver d'effet, de manière rétroactive, le mode |
inzake inkomstenbelastingen werd gehanteerd, op retroactieve wijze, | d'interruption de la prescription communément utilisé en matière |
haar uitwerking werd ontnomen, zoals is aangegeven in B.8.2. Een | d'impôts sur les revenus ainsi qu'il a été indiqué en B.8.2. Une |
categorie van belastingplichtigen werd aldus bevrijd van een schuld | catégorie de contribuables s'est ainsi vue libérée d'une dette qu'ils |
die ze hadden betwist maar waarvan niet kan worden vermoed dat ze niet | avaient contestée mais dont il ne peut être présumé qu'elle n'était |
verschuldigd was. De wetgever heeft zelf een retroactieve bepaling | pas due. C'est pour neutraliser l'effet rétroactif de la règle |
aangenomen om de retroactieve werking van de met de voormelde arresten | jurisprudentielle dégagée par les arrêts précités que le législateur a |
ontstane jurisprudentiële regel te neutraliseren. | lui-même adopté une disposition rétroactive. |
B.14.8. Dat een retroactieve bepaling wordt aangewend kan te dezen | B.14.8. Le recours à une disposition rétroactive peut également |
tevens worden verklaard door de ontstentenis van een bepaling die het | s'expliquer en l'espèce par l'absence d'une disposition permettant de |
mogelijk maakt aan het Hof van Cassatie te vragen om de gevolgen van | demander à la Cour de cassation de limiter dans le temps les effets |
de in zijn arresten aangenomen principiële standpunten in de tijd te | des positions de principe adoptées par ses arrêts, alors que tant la |
beperken, terwijl zowel het Hof van Justitie van de Europese | Cour de justice des Communautés européennes (article 231, deuxième |
Gemeenschappen (artikel 231, tweede alinea, van het E.G.-Verdrag), als | alinéa, du Traité CE), que la Cour d'arbitrage (article 8, alinéa 2, |
het Arbitragehof (artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 | de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage) et le |
januari 1989 op het Arbitragehof) en de Raad van State (artikel 14ter | Conseil d'Etat (article 14ter des lois sur le Conseil d'Etat |
van de op 12 januari 1973 gecoördineerde wetten op de Raad van State) | coordonnées le 12 janvier 1973) peuvent maintenir les effets des actes |
de gevolgen van akten die ze vernietigen kunnen handhaven. | qu'ils annulent. |
B.14.9. De eerste reactie van de wetgever op de voormelde arresten van | B.14.9. La première réaction du législateur aux arrêts de la Cour de |
het Hof van Cassatie in de programmawet van 22 december 2003 leidde | cassation précités dans la loi-programme du 22 décembre 2003 a |
tot invoeging, in het W.I.B., van de artikelen 443bis en 443ter onder | entraîné l'insertion dans le C.I.R. des articles 443bis et 443ter sous |
een nieuw hoofdstuk IXbis : « Verjaring van de rechten van de Schatkist ». | un nouveau chapitre IXbis : « Prescription des droits du Trésor ». |
De in het geding zijnde bepaling van de programmawet van 9 juli 2004 | La disposition en cause de la loi-programme du 9 juillet 2004 a |
vervolledigde die reactie van de wetgever. | complété cette réaction du législateur. |
Rekening houdend met de korte termijn tussen het aannemen van die | Compte tenu du délai rapproché séparant leur adoption, ces |
bepalingen, moeten zij geacht worden de gezamenlijke reacties op de | dispositions doivent être considérées comme formant, ensemble, la |
voormelde arresten te zijn. | réaction du législateur aux arrêts précités. |
B.14.10. Bovendien is tijdens de parlementaire voorbereiding | B.14.10. Par ailleurs, il a été constaté, au cours des travaux |
vastgesteld, enerzijds, dat de fiscale achterstand inzake de | préparatoires, d'une part, que l'arriéré fiscal, en matière d'impôts |
inkomstenbelastingen « voor meer dan veertig procent bestaat uit | sur les revenus, « est constitué à plus de quarante pour cent de |
betwiste aanslagen » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-0473/001 en | cotisations contestées » (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC |
51-0474/001, p. 148) en, anderzijds, dat bepaalde dossiers die het | 51-0473/001 et 51-0474/001, p. 148) et, d'autre part, que certains |
voordeel van het door het Hof van Cassatie ingenomen standpunt zouden | dossiers qui allaient bénéficier de la position adoptée par la Cour de |
genieten betrekking hadden « op grote fiscale fraude » (Parl. St., | cassation « concernaient la grande fraude fiscale » (Doc. parl., |
Kamer, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 7). In zoverre hij, zonder | Chambre, 2003-2004, DOC 51-1138/015, p. 7). La mesure a pu être |
vooruit te lopen op de rechten van de belastingplichtigen, de rechten | considérée comme répondant à des exigences d'intérêt général en ce |
van de Schatkist vrijwaarde ten aanzien van betwiste belastingen, kon | que, sans préjuger des droits des contribuables, elle préservait les |
de maatregel geacht worden te beantwoorden aan vereisten van algemeen belang. B.14.11. Ten slotte beperkt de terugwerkende kracht van de in het geding zijnde bepaling niet op onevenredige wijze de rechten van de belastingplichtigen, die, tot de arresten van het Hof van Cassatie, ervan uitgingen dat het bevel dat hun werd betekend, de verjaring geldig had gestuit. Het feit dat zij op onverwachte wijze vermochten te hopen het voordeel van de voormelde rechtspraak van het Hof van Cassatie te genieten, kan geen afbreuk doen aan de verantwoording van het optreden van de wetgever. B.15. Het blijkt dus dat de maatregel is verantwoord door uitzonderlijke omstandigheden en is ingegeven door dwingende motieven van algemeen belang en derhalve geen schending inhoudt van de | droits du Trésor à l'égard d'impositions contestées. B.14.11. Enfin, l'effet rétroactif de la disposition en cause ne restreint pas de manière disproportionnée les droits des contribuables, qui estimaient, jusqu'aux arrêts de la Cour de cassation, que le commandement qui leur avait été signifié, avait valablement interrompu la prescription. Le fait qu'ils ont pu, de manière inattendue, espérer bénéficier de la jurisprudence précitée de la Cour de cassation, ne peut priver de justification l'intervention du législateur. B.15. Il apparaît donc que la mesure est justifiée par des circonstances exceptionnelles, qu'elle est dictée par des motifs impérieux d'intérêt général et qu'elle ne viole dès lors pas les |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec le principe |
met het rechtszekerheidsbeginsel. | de la sécurité juridique. |
Wat betreft de toetsing aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in | En ce qui concerne le contrôle au regard des articles 10 et 11 de la |
samenhang gelezen met het recht op een behoorlijke rechtsbedeling en | Constitution, combinés avec le droit à une bonne administration de la |
met het eigendomsrecht B.16. De eiseres voor het verwijzende rechtscollege wordt evenmin beroofd van het recht op een behoorlijke rechtsbedeling vermits zij het recht behoudt om voor het bevoegde rechtscollege de door haar ingestelde vordering voort te zetten teneinde de van haar gevorderde belasting te betwisten. Ofschoon de in het geding zijnde bepaling een invloed zal uitoefenen op de hangende procedures, wijzigt ze niet het materieel belastingrecht dat daarop wordt toegepast en, in zoverre zij een invloed uitoefent op de verjaring van de betwiste schulden, is zij verantwoord door de hiervoor vermelde dwingende motieven van algemeen belang. B.17. In zoverre de bestaanbaarheid met het eigendomsrecht in het geding wordt gebracht, kan niet worden aangenomen dat de belastingplichtigen die de van hen gevorderde belasting hadden betwist, tegenover de Staat een vorderingsrecht hadden verworven gelijk aan het bedrag van de betwiste belasting. In de veronderstelling dat zij worden geraakt in hun recht op ongestoord genot van hun eigendom, in de zin van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, zou dat in overeenstemming zijn met het tweede lid van dat artikel. Doordat de wetgever zich, om de hiervoor uiteengezette redenen, op die bepaling baseert, vermocht hij te oordelen dat de bekritiseerde maatregel in overeenstemming was met het algemeen belang en noodzakelijk was om de betaling te verzekeren van belastingen waarvan hij geenszins de regels van vaststelling ervan wijzigde. B.18.1. Volgens de eiseres voor het verwijzende rechtscollege zou de in het geding zijnde bepaling een onverantwoord verschil in behandeling in het leven roepen tussen de schuldenaars van een betwiste belastingschuld en de schuldenaars die aan het gemeen recht zijn onderworpen. B.18.2. Zoals eerder in herinnering is gebracht, strekt de in het geding zijnde bepaling ertoe de belangen van de Schatkist te beschermen door in te spelen op een rechtspraak waarvan de gevolgen als voldoende onverwacht kunnen worden beschouwd om een optreden van de wetgever te verantwoorden. Aangezien die rechtspraak enkel betrekking had op de aangelegenheid van de inkomstenbelastingen, vermocht de wetgever zijn optreden te beperken tot die aangelegenheid. B.18.3. Zelfs indien de aan het fiscaal recht en de aan het gemeen recht onderworpen schuldenaars als vergelijkbare personen kunnen worden beschouwd, is het probleem van de verjaringsstuitende werking van een dwangbevel dat is betekend bij ontstentenis van uitvoerbare | justice et le droit de propriété B.16. La demanderesse devant la juridiction a quo n'est pas davantage privée du droit à une bonnne administration de la justice puisqu'elle conserve le droit de poursuivre devant la juridiction compétente la réclamation qu'elle a introduite pour contester l'impôt qui lui était demandé. Si la disposition en cause exercera une influence sur des procédures pendantes, elle ne modifie pas le droit fiscal matériel qui s'y applique et, en ce qu'elle exerce une influence sur la prescription des dettes contestées, celle-ci est justifiée par les motifs impérieux d'intérêt général mentionnés ci-avant. B.17. En tant que la compatibilité avec le droit de propriété est mise en cause, on ne saurait admettre que les contribuables qui avaient contesté l'impôt qui leur était réclamé avaient acquis contre l'Etat un droit de créance égal au montant de l'impôt contesté. A supposer qu'ils soient affectés dans leur droit au respect de leurs biens au sens de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, ce serait conformément au deuxième alinéa de cet article. Le législateur a pu, en se fondant sur cette disposition, pour les raisons exposées ci-dessus, considérer que la mesure critiquée était conforme à l'intérêt général et nécessaire pour assurer le paiement d'impôts dont il ne modifiait en rien les règles d'établissement. B.18.1. Selon la demanderesse devant la juridiction a quo, la disposition en cause créerait une différence de traitement injustifiée entre les débiteurs d'une dette fiscale contestée et les débiteurs de droit commun. B.18.2. Comme il a été rappelé précédemment, la disposition en cause vise à protéger les intérêts du Trésor en réagissant à une jurisprudence dont les effets peuvent être considérés comme suffisamment inattendus pour justifier une intervention du législateur. Dès lors que cette jurisprudence ne concernait que la matière des impôts sur les revenus, le législateur pouvait limiter son intervention à cette matière. B.18.3. En effet, même si les débiteurs fiscaux et les débiteurs de droit commun peuvent être considérés comme des personnes comparables, le problème de l'effet interruptif de prescription d'un commandement |
titel immers nauw verbonden met de wijze van vaststelling en inning | signifié en l'absence de titre exécutoire est étroitement lié au mode |
van de belasting, die niet vergelijkbaar is met de wijze van | d'établissement et de recouvrement de l'impôt, qui n'est pas |
vaststelling en inning van een gemeenrechtelijke schuldvordering. | comparable au mode d'établissement et de recouvrement d'une créance de |
B.19. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | droit commun. B.19. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 49 van de programmawet van 9 juli 2004, dat van toepassing is | L'article 49 de la loi-programme du 9 juillet 2004, qui est applicable |
op feiten die nog niet het voorwerp hebben uitgemaakt van een in | |
kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing, schendt niet de | aux faits qui n'ont pas encore donné lieu à une décision judiciaire |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het | passée en force de chose jugée, ne viole pas les articles 10 et 11 de |
rechtszekerheidsbeginsel, met het recht op een behoorlijke | la Constitution, combinés avec le principe de la sécurité juridique, |
rechtsbedeling en met het eigendomsrecht. | le droit à une bonne administration de la justice et le droit de |
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | propriété. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 1 februari 2006. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 1er février 2006. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
De voorzitter, | Le président, |
A. Arts. | A. Arts. |