Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 174/2005 van 30 november 2005 Rolnummer 3630 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320, 4°, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Mechelen. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging "
Uittreksel uit arrest nr. 174/2005 van 30 november 2005 Rolnummer 3630 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320, 4°, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Mechelen. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 174/2005 du 30 novembre 2005 Numéro du rôle : 3630 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 320, 4°, du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Malines. La Cour d'arbitrage, com après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...)
ARBITRAGEHOF ARBITRAGEHOF
Uittreksel uit arrest nr. 174/2005 van 30 november 2005 Extrait de l'arrêt n° 174/2005 du 30 novembre 2005
Rolnummer 3630 Numéro du rôle : 3630
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320, 4°, van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 320, 4°, du
Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Mechelen. Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Malines.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges M.
M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij beschikking van 10 februari 2005 in zake H.L., waarvan de Par ordonnance du 10 février 2005 en cause de H.L., dont l'expédition
expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 21 februari est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 21 février 2005, le
2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Mechelen de volgende Tribunal de première instance de Malines a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 320, 4°, van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 « L'article 320, 4°, du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de
en 11 van de Grondwet doordat het aan de biologische vader - en dus la Constitution en ce qu'il offre au père biologique - et donc à
aan het kind, wanneer dit laatste meer dan 300 dagen na de feitelijke l'enfant, lorsque ce dernier est né plus de 300 jours après la
scheiding van de echtgenoten is geboren - de mogelijkheid biedt het séparation de fait des époux - la possibilité de substituer la
biologisch vaderschap in de plaats te stellen van het wettelijk paternité biologique à la paternité légale dans les seuls cas où le
vaderschap alleen in die gevallen waarin de echtscheiding van de divorce de la mère et du père légal de l'enfant a été prononcé en
moeder en van de wettelijke vader van het kind is uitgesproken
krachtens de artikelen 229, 232 [lees : 231] of 232 van het Burgerlijk vertu des articles 229, 232 [lire : 231] ou 232 du Code civil,
Wetboek, waarbij aldus wordt uitgesloten dat ten aanzien van diezelfde
personen dezelfde datum van feitelijke scheiding in aanmerking kan excluant ainsi que la même date de séparation de fait puisse être
worden genomen indien het huwelijk van de moeder en de wettelijke prise en compte à l'égard de ces mêmes personnes si le mariage de la
vader nietig werd verklaard ? ». mère et du père légal a été déclaré nul ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. In de prejudiciële vraag wordt het Hof gevraagd of artikel 320, B.1. Dans la question préjudicielle, il est demandé à la Cour si
4°, van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet l'article 320, 4°, du Code civil viole les articles 10 et 11 de la
schendt, doordat die bepaling, onder bepaalde voorwaarden, voorziet in Constitution, en ce que cette disposition prévoit, sous certaines
de mogelijkheid van de erkenning van een kind door een andere man dan conditions, la possibilité de la reconnaissance d'un enfant par un
de echtgenoot ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de autre homme que l'époux au cas où l'enfant est né plus de 300 jours
datum van de feitelijke scheiding tussen de moeder en die echtgenoot,
wanneer de echtscheiding is uitgesproken krachtens de artikelen 229, après la date de la séparation de fait entre la mère et cet époux,
231 of 232, doch die mogelijkheid niet verleent wanneer het huwelijk lorsque le divorce a été prononcé en vertu des articles 229, 231 ou
van de moeder en de wettelijk vermoede vader nietig werd verklaard. 232, mais n'accorde pas cette possibilité lorsque le mariage de la
mère et du père légalement présumé a été annulé.
Artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : L'article 320 du Code civil dispose :
« Wanneer het vaderschap dat vaststaat krachtens artikel 315 of 317 « Lorsque la paternité établie en vertu des articles 315 ou 317 n'est
niet bevestigd wordt door het bezit van staat, kan het kind met pas corroborée par la possession d'état, l'enfant peut, sur
machtiging van de rechtbank van eerste aanleg van zijn woonplaats, l'autorisation du tribunal de première instance de son domicile, être
worden erkend door een andere man dan de echtgenoot : reconnu par un autre homme que le mari :
1° ingeval het kind geboren is tenminste 180 dagen na de ontbinding of 1° s'il est né 180 jours au moins après la dissolution ou l'annulation
de nietigverklaring van het huwelijk van de moeder; du mariage de la mère;
2° ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de 2° s'il est né plus de 300 jours après l'audience d'introduction visée
inleidingszitting bedoeld in artikel 1258 van het Gerechtelijk Wetboek à l'article 1258 du Code judiciaire et qu'un procès-verbal de
en geen proces-verbaal van verzoening is opgemaakt, of na de
beschikking van de voorzitter zitting houdend in kort geding, waarbij conciliation n'a pas été établi, ou après l'ordonnance du président
de echtgenoten gemachtigd worden een afzonderlijke verblijfplaats te siégeant en référé et autorisant les époux à résider séparément, ou
betrekken, of na de verklaring bedoeld in artikel 1289 van hetzelfde après la déclaration prévue à l'article 1289 du même Code, et moins de
Wetboek, en minder dan 180 dagen na de definitieve afwijzing van de 180 jours après le rejet définitif de la demande ou depuis la
eis of na de verzoening van de echtgenoten; conciliation des époux;
3° ingeval het kind geboren is meer dan driehonderd dagen na een 3° s'il est né plus de 300 jours après une ordonnance du juge de paix
beschikking van de vrederechter gegeven krachtens artikel 223 van dit rendue en vertu de l'article 223 du présent Code et autorisant les
Wetboek, waarbij de echtgenoten gemachtigd worden een afzonderlijke époux à résider séparément, et moins de 180 jours depuis que cette
verblijfplaats te betrekken, en minder dan honderdtachtig dagen nadat
aan deze maatregel een einde is gekomen, of nadat de echtgenoten mesure a pris fin ou depuis la réunion de fait des époux;
feitelijk herenigd zijn geweest;
4° ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de datum van de 4° si l'enfant est né plus de 300 jours après la date de la séparation
feitelijke scheiding wanneer de echtscheiding is uitgesproken de fait lorsque le divorce a été prononcé en vertu des articles 229,
krachtens de artikelen 229, 231 of 232 ». 231 ou 232 ».
B.2. Artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek staat een andere man dan B.2. L'article 320 du Code civil permet à un homme autre que le mari
de echtgenoot van de moeder toe een kind te erkennen, wanneer het de la mère de reconnaître un enfant, lorsque la paternité du mari
vaderschap van de echtgenoot niet bevestigd wordt door het bezit van n'est pas corroborée par la possession d'état, pour autant qu'il y
staat, en voor zover hij daartoe gemachtigd is door de rechtbank van soit autorisé par le tribunal de première instance et que l'enfant
eerste aanleg en het kind geboren is in bepaalde gevallen waarin de soit né dans certaines hypothèses, où les époux étaient désunis au
echtgenoten niet meer samen waren op het ogenblik dat het kind werd moment de la conception de l'enfant.
verwekt. B.3. Het in het geding zijnde artikel 320, 4°, roept, zowel onder de B.3. L'article 320, 4°, en cause crée, tant entre les enfants qu'entre
kinderen als onder diegenen die beweren de biologische vader ervan te
zijn, een verschil in behandeling in het leven ten aanzien van de ceux qui affirment être les pères biologiques de ceux-ci, une
mogelijkheid om « het biologische vaderschap in de plaats te stellen différence de traitement, quant à la possibilité de « substitution de
van het wettelijke vaderschap » naargelang het huwelijk van de moeder la paternité biologique à la paternité légale », suivant que le
en de wettelijk vermoede vader is ontbonden door de echtscheiding die mariage de la mère et du père légalement présumé a été dissous par un
is verkregen op basis van de artikelen 229, 231 of 232 van het divorce obtenu sur la base des articles 229, 231 ou 232 du Code civil
Burgerlijk Wetboek dan wel nietig is verklaard door de rechtbank van ou qu'il a été annulé par le tribunal de première instance, l'enfant
eerste aanleg, waarbij het kind is geboren vóór de 180ste dag na die étant né avant le 180ème jour suivant cette annulation. La
nietigverklaring. De erkenning, door een andere man dan de echtgenoot, reconnaissance, par un autre homme que l'époux, de l'enfant né au
van het kind dat is geboren ten minste 180 dagen na de moins 180 jours après l'annulation du mariage de la mère est réglée
nietigverklaring van het huwelijk van de moeder, wordt geregeld bij
artikel 320, 1°, van het Burgerlijk Wetboek. par l'article 320, 1°, du Code civil.
B.4. Het grondwettelijk beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5.1. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op een objectief criterium, namelijk de wijze waarop het einde van de huwelijksband wordt vastgesteld, te weten door ontbinding door echtscheiding dan wel door nietigverklaring van het huwelijk. Het Hof moet echter onderzoeken of dat criterium relevant is ten aanzien van het door de wet nagestreefde doel. B.5.2. De in het geding zijnde bepaling vindt haar oorsprong in de wet B.4. Le principe constitutionnel d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5.1. La différence de traitement en cause repose sur un critère objectif, à savoir la manière dont est établie la fin du lien matrimonial, soit par la dissolution du mariage résultant du divorce ou par l'annulation du mariage. La Cour doit toutefois vérifier si ce critère est pertinent par rapport au but poursuivi par la loi. B.5.2. La disposition en cause trouve son origine dans la loi du 1er
van 1 juli 1974 « tot wijziging van sommige artikelen van het juillet 1974 modifiant certains articles du Code civil et du Code
Burgerlijk en het Gerechtelijk Wetboek, betreffende de echtscheiding judiciaire relatifs au divorce, qui institua le divorce pour cause de
», waarbij de echtscheiding wegens feitelijke scheiding van meer dan séparation de fait de plus de dix ans (durée raccourcie par la suite).
tien jaar (termijn die nadien werd ingekort) is ingevoerd. De wetgever
heeft geoordeeld dat het kind dat geboren is meer dan 300 dagen na het Le législateur a estimé que l'enfant né plus de 300 jours après le
begin van de feitelijke scheiding van zijn moeder en zijn
vermoedelijke vader, door het gevolg van het huwelijk, na de début de la séparation de fait de sa mère et de son père présumé par
scheiding, met toestemming van de rechtbank, door zijn biologische l'effet du mariage pouvait être reconnu par son père biologique, avec
vader kan worden erkend. De wet van 31 maart 1987 die het l'autorisation du tribunal, après le divorce. La loi du 31 mars 1987
qui réforma le droit de la filiation reprit cette hypothèse à
afstammingsrecht hervormde, nam die hypothese in artikel 320, 4°, van l'article 320, 4°, du Code civil. Dans la rédaction qui avait été
het Burgerlijk Wetboek over. In de formulering die aan artikel 320 was donnée à l'article 320 lors de la réforme du droit de la filiation par
gegeven bij de hervorming van het afstammingsrecht bij de wet van 31 la loi du 31 mars 1987, la reconnaissance aux conditions de cet
maart 1987, werd de erkenning onder de voorwaarden van dat artikel article était limitée à la seule hypothèse où le divorce est prononcé
beperkt tot het enkele geval waarin de echtscheiding wordt pour cause de séparation de fait. Cette possibilité de reconnaissance
uitgesproken wegens feitelijke scheiding. Die mogelijkheid tot
erkenning werd vervolgens bij de wet van 27 december 1994 uitgebreid fut ensuite étendue par la loi du 27 décembre 1994 aux cas où la
tot de gevallen waarin de feitelijke scheiding gevolgd wordt door een
echtscheiding op grond van bepaalde feiten krachtens de artikelen 229 séparation de fait est suivie d'un divorce pour cause déterminée en
of 231 van het Burgerlijk Wetboek. Die mogelijkheid daarentegen werd vertu des articles 229 ou 231 du Code civil. En revanche, cette
niet uitgebreid tot de gevallen waarin de feitelijke scheiding wordt possibilité ne fut pas étendue aux cas où la séparation de fait est
gevolgd door de nietigverklaring van het huwelijk. suivie de l'annulation du mariage.
B.5.3. De mogelijkheid om het wettelijk vaderschap toe te kennen aan B.5.3. La possibilité d'attribuer la paternité légale au père
de biologische vader wanneer het kind geboren is meer dan 300 dagen na biologique lorsque l'enfant est né plus de 300 jours après la
de feitelijke scheiding van zijn moeder en haar echtgenoot, séparation de fait de sa mère et du mari de celle-ci, répond à l'un
beantwoordt aan een van de door de wetgever nagestreefde des objectifs poursuivis par le législateur lors de l'adoption de la
doelstellingen bij de aanneming van de wet van 31 maart 1987. Het ging loi du 31 mars 1987. Il s'agissait en effet, en ce qui concerne la
immers erom, wat de afstamming betreft, « de waarheid zoveel mogelijk filiation, de « cerner le plus près possible la vérité », c'est-à-dire
te benaderen », dit wil zeggen de « biologische afstamming » (Parl. la « filiation biologique » (Doc. parl., Sénat, 1977-1978, n° 305-1,
St., Senaat, 1977-1978, nr. 305-1, p. 3). Die doelstelling werd echter p. 3). Cet objectif était toutefois tempéré par la volonté du
gematigd door de wil van de wetgever om « de rust der families » in législateur de prendre en considération et de protéger « la paix des
acht te nemen en ze te beschermen (ibid., p. 15). familles » (ibid., p. 15).
Teneinde, in een zekere mate, die beide doelstellingen met elkaar te Pour concilier, dans une certaine mesure, ces deux objectifs, le
verzoenen, heeft de wetgever de indeplaatsstelling van vaderschap aan
bepaalde voorwaarden onderworpen. In de eerste plaats heeft hij ze législateur a soumis la substitution de paternité à certaines
uitgesloten wanneer het vaderschap van de echtgenoot bevestigd wordt conditions. Tout d'abord, il l'a exclue lorsque la paternité du mari
door het bezit van staat. Vervolgens heeft hij aan een rechtbank de est corroborée par la possession d'état. Ensuite, il a confié à un
zorg toevertrouwd om « de juistheid van de na te leven voorwaarden [na tribunal le soin de « vérifier le respect des conditions imposées et
te gaan] » en « [te] onderzoeken of de erkenning aan de werkelijkheid d'examiner si la reconnaissance correspond à la réalité » sans
beantwoordt », zonder evenwel te « oordelen over de opportuniteit van toutefois « juger de l'opportunité de la reconnaissance » (Doc. parl.,
de erkenning » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 904-2, p. 85). Sénat, 1984-1985, n° 904-2, p. 85).
B.5.4. Het criterium van de wijze waarop het einde van het huwelijk B.5.4. Le critère fondé sur la manière dont est établie la fin du
tussen de moeder en de wettelijk vermoede vader wordt vastgesteld, mariage entre la mère et le père légalement présumé, à savoir par la
namelijk door ontbinding door echtscheiding dan wel door
nietigverklaring van het huwelijk, vertoont geen relevante band met de dissolution du mariage résultant du divorce ou par l'annulation du
aldus nagestreefde doelstellingen. Indien het vaderschap van de mariage, ne présente pas de lien de pertinence avec les objectifs
echtgenoot niet wordt bevestigd door het bezit van staat en wanneer ainsi poursuivis. Si la paternité du mari n'est pas corroborée par la
een feitelijke scheiding wordt gevolgd door een nietigverklaring van possession d'état, dès lors qu'une séparation de fait est suivie d'une
het huwelijk en een kind wordt geboren meer dan 300 dagen na die annulation du mariage et qu'un enfant est né plus de 300 jours après
feitelijke scheiding, bestaat er geen reden meer om aan dat kind en cette séparation de fait, il n'existe aucune raison de refuser à cet
zijn biologische vader het recht tot vaststelling van de afstamming te enfant et à son père biologique le droit à l'établissement de la
weigeren. De in artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde filiation. L'autorisation du juge prévue par l'article 320 du Code
machtiging van de rechter, die bovendien wordt geëist in alle civil, qui est d'ailleurs exigée dans toutes les hypothèses, permet de
gevallen, maakt het mogelijk te onderzoeken of een feitelijke
scheiding werkelijk heeft plaatsgevonden meer dan 300 dagen vóór de vérifier qu'une séparation de fait a réellement eu lieu plus de 300
geboorte, wat overeenkomt met de zorg van de wetgever om te garanderen jours avant la naissance, ce qui correspond au souci du législateur de
dat de erkenning overeenstemt met de werkelijkheid. garantir que la reconnaissance correspond à la réalité.
B.6. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse positive.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 320, 4°, van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en L'article 320, 4°, du Code civil viole les articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, in zoverre het niet van toepassing is ten aanzien
van het kind dat is geboren meer dan 300 dagen na de datum van de Constitution en tant qu'il ne s'applique pas à l'enfant né plus de 300
feitelijke scheiding wanneer het huwelijk nietig is verklaard. jours après la date de la séparation de fait, lorsque le mariage a été
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig annulé. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 30 november 2005. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 30 novembre 2005.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^