Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 79/2005 van 27 april 2005 Rolnummer 2995 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 81, 1°, en 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, gesteld Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 79/2005 van 27 april 2005 Rolnummer 2995 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 81, 1°, en 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, gesteld Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 79/2005 du 27 avril 2005 Numéro du rôle : 2995 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 81, 1°, et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du 4 septembre La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 79/2005 van 27 april 2005 Extrait de l'arrêt n° 79/2005 du 27 avril 2005
Rolnummer 2995 Numéro du rôle : 2995
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 81, 1°, en 82 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 81, 1°, et
van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été
wet van 4 september 2002, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg modifiée par la loi du 4 septembre 2002, posée par le Tribunal de
te Verviers. première instance de Verviers.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 3 mei 2004 in zake de n.v. Fortis Lease tegen J.-C. Par jugement du 3 mai 2004 en cause de la s.a. Fortis Lease contre
Hamers en M. Wilem, waarvan de expeditie ter griffie van het J.-C. Hamers et M. Wilem, dont l'expédition est parvenue au greffe de
Arbitragehof is ingekomen op 11 mei 2004, heeft de Rechtbank van la Cour d'arbitrage le 11 mai 2004, le Tribunal de première instance
eerste aanleg te Verviers de prejudiciële vraag gesteld : de Verviers a posé la question préjudicielle de savoir :
« of de gecombineerde bepalingen van de nieuwe artikelen 81, 1°, en 82 « si les dispositions combinées des articles 81, 1°, et 82 nouveau, de
van de faillissementswet van 8 augustus 1997 de artikelen 10 en 11 van la loi du 8 août 1997 sur les faillites, violent les articles 10 et 11
de Grondwet schenden voor zover zij op absolute en automatische wijze de la Constitution en tant qu'ils excluent de façon absolue et
uitsluiten dat natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben automatique la décharge des personnes physiques qui, à titre gratuit,
gesteld voor verbintenissen die gefailleerde rechtspersonen hebben se sont rendues cautions d'obligations souscrites par des personnes
aangegaan, van hun verplichtingen worden ontslagen ». morales faillies ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De vraag heeft betrekking op de artikelen 81, 1°, en 82 van de B.1. La question porte sur les articles 81, 1°, et 82 de la loi du 8
faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals zij zijn geformuleerd
sinds de wet van 4 september 2002 tot wijziging van de août 1997 sur les faillites, tels que libellés depuis la loi du 4
faillissementswet van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk Wetboek en het septembre 2002 modifiant la loi du 8 août 1997 sur les faillites, le
Wetboek van vennootschappen. Code judiciaire et le Code des sociétés.
Het eerste artikel bepaalt : Le premier article dispose :
«

Art. 81.Verschoonbaar kan niet worden verklaard :

 «

Art. 81.Ne peuvent être déclarés excusables :
1° de gefailleerde rechtspersoon; 1° la personne morale faillie;
[...] ». [...] ».
Het tweede artikel luidt als volgt : Le second énonce :
«

Art. 82.De verschoonbaarheid doet de schulden van de gefailleerde teniet en ontslaat de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde van hun verplichtingen. De echtgenoot van de gefailleerde die zich persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de schuld van deze laatste, wordt ingevolge de verschoonbaarheid bevrijd van die verplichting. De verschoonbaarheid heeft noch gevolgen voor de onderhoudschulden, noch voor de schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel van de schade verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de lichamelijke integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde

 «

Art. 82.L'excusabilité éteint les dettes du failli et décharge les personnes physiques qui, à titre gratuit, se sont rendues caution de ses obligations. Le conjoint du failli qui s'est personnellement obligé à la dette de son époux est libéré de cette obligation par l'effet de l'excusabilité. L'excusabilité est sans effet sur les dettes alimentaires du failli et celles qui résultent de l'obligation de réparer le dommage lié au décès ou à l'atteinte à l'intégrité physique d'une personne qu'il a
schuld heeft ». causé par sa faute ».
B.2. Uit de gronden van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof B.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est
wordt ondervraagd over het verschil in behandeling dat de artikelen interrogée sur la différence de traitement que feraient les articles
81, 1°, en 82, eerste lid, zouden creëren tussen twee categorieën van 81, 1°, et 82, alinéa 1er, entre deux catégories de personnes
natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor de physiques qui se sont portées cautions, à titre gratuit, des
verplichtingen van een persoon die daarna failliet is verklaard. obligations d'une personne ultérieurement déclarée en faillite.
Wanneer die laatste een verschoonbaar verklaarde natuurlijke persoon Lorsque cette dernière est une personne physique déclarée excusable,
is, wordt de borg van zijn verplichtingen ontslagen; dat is echter la caution est déchargée, alors qu'elle ne l'est pas si la faillite
niet het geval indien het faillissement een rechtspersoon betreft, die concerne une personne morale, qui ne peut jamais être déclarée
nooit verschoonbaar kan worden verklaard. excusable.
B.3. In het arrest nr. 114/2004 van 30 juni 2004 heeft het Hof de B.3. Dans l'arrêt n° 114/2004 du 30 juin 2004, la Cour a annulé les
voormelde artikelen 81, 1°, en 82, eerste lid, vernietigd en heeft het articles 81, 1°, et 82, alinéa 1er, précités et a maintenu leurs
de gevolgen van die bepalingen gehandhaafd totdat nieuwe bepalingen in effets jusqu'à l'entrée en vigueur de nouvelles dispositions et au
werking treden, en uiterlijk tot 31 juli 2005. plus tard jusqu'au 31 juillet 2005.
In dat arrest heeft het Hof overwogen : Dans cet arrêt, la Cour a considéré que :
« B.1. De bestreden bepalingen maken deel uit van de faillissementswetgeving, die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. De verklaring van verschoonbaarheid vormt voor de gefailleerde een gunstmaatregel die hem in staat stelt zijn activiteiten op een aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang maar ook in het belang van zijn schuldeisers of sommigen onder hen die belang erbij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op een dergelijke basis hervat, waarbij het voortzetten van een handels- of industriële activiteit bovendien het algemeen belang kan dienen « B.1. Les dispositions attaquées font partie de la législation sur les faillites, qui vise essentiellement à réaliser un juste équilibre entre les intérêts du débiteur et ceux des créanciers. La déclaration d'excusabilité constitue pour le failli une mesure de faveur qui lui permet de reprendre ses activités sur une base assainie et ceci, non seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur débiteur reprenne ses activités sur une telle base, le maintien d'une activité commerciale ou industrielle pouvant en outre servir l'intérêt général (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 35 en 36). pp. 35 et 36).
De wetgever, die van oordeel is dat ' de mogelijkheid tot herstel
[...] utopisch [blijft] indien [de gefailleerde] de last van het Jugeant que ' la faculté de se redresser est [...] utopique si [le
passief moet blijven dragen ', heeft gemeend dat ' het [...] immers failli] doit conserver la charge du passif ', le législateur a estimé
niet te verantwoorden [is] dat het in gebreke blijven van de que ' rien ne justifie que la défaillance du débiteur, conséquence de
schuldenaar als gevolg van omstandigheden waarvan hij het slachtoffer
is, hem verhindert andere activiteiten te verrichten ' (Parl. St., circonstances dont il est victime, l'empêche de reprendre d'autres
Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 50). activités ' (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/13, p. 50).
Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever ' op een Il ressort des travaux préparatoires que le législateur s'est soucié
evenwichtige wijze rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde de tenir ' compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la
belangen van de gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie
en de economie in zijn geheel ' en voor een menselijke regeling heeft dans son ensemble ' et d'assurer un règlement humain qui respecte les
willen zorgen die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl., Chambre,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29). 1991-1992, n° 631/13, p. 29).
Met de wet van 4 september 2002 tot wijziging van de faillissementswet Par la loi du 4 septembre 2002 modifiant la loi du 8 août 1997 sur les
van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van
vennootschappen heeft de wetgever beoogd met nog meer doeltreffendheid faillites, le Code judiciaire et le Code des sociétés, le législateur
de oorspronkelijke doelstellingen te bereiken (Parl. St., Kamer, a entendu atteindre les objectifs originaires avec encore davantage
2001-2002, DOC 50-1132/001, p. 1). B.2. De wetgever heeft, door de rechtbank de mogelijkheid te geven de gefailleerde verschoonbaar te verklaren, een maatregel genomen die in overeenstemming is met de doelstellingen die hij nastreeft. Om de redenen die zijn uiteengezet in de arresten nrs. 132/2000 en 113/2002, geeft de mogelijkheid een gefailleerde verschoonbaar te verklaren geen aanleiding tot discriminatie, noch tussen handelaars en niet-handelaars, noch tussen schuldeisers naargelang hun gefailleerde schuldenaar al dan niet verschoonbaar werd verklaard. B.3. Met de wet van 4 september 2002 heeft de wetgever een nieuwe voorwaarde ingevoerd : de gefailleerde kan enkel verschoonbaar worden verklaard wanneer hij ongelukkig en te goeder trouw is. Wanneer hij aan die voorwaarde voldoet, kan hem de verschoonbaarheid door de rechtbank niet worden geweigerd, behalve in geval van gewichtige omstandigheden, met bijzondere redenen omkleed (artikel 80, tweede lid, van de faillissementswet). Bij dezelfde wet zijn twee nieuwe bepalingen ingevoerd die in deze d'efficacité (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1132/001, p. 1). B.2. En permettant au tribunal de déclarer le failli excusable, le législateur a pris une mesure qui est conforme aux objectifs qu'il poursuit. Pour les motifs exprimés dans les arrêts nos 132/2000 et 113/2002, la possibilité de déclarer le failli excusable n'établit de discrimination ni entre commerçants et non-commerçants ni entre créanciers selon que leur débiteur est un failli excusé ou non excusé. B.3. Par la loi du 4 septembre 2002, le législateur a instauré une nouvelle condition : le failli ne peut être excusable que s'il est malheureux et de bonne foi. Lorsqu'il remplit cette condition, l'excusabilité ne peut lui être refusée par le tribunal sauf circonstances graves spécialement motivées (article 80, alinéa 2, de la loi sur les faillites). La même loi a introduit deux dispositions nouvelles qui sont mises en
zaken in het geding zijn : cause dans les affaires présentes :
- artikel 81, 1°, dat bepaalt dat een gefailleerde rechtspersoon niet - l'article 81, 1°, qui dispose que ne peut être déclarée excusable la
verschoonbaar kan worden verklaard; personne morale faillie;
- artikel 82, dat bepaalt : - l'article 82, qui énonce :
' De verschoonbaarheid doet de schulden van de gefailleerde teniet en ' L'excusabilité éteint les dettes du failli et décharge les personnes
ontslaat de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben physiques qui, à titre gratuit, se sont rendues caution de ses
gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde van hun
verplichtingen. obligations.
De echtgenoot van de gefailleerde die zich persoonlijk aansprakelijk Le conjoint du failli qui s'est personnellement obligé à la dette de
heeft gesteld voor de schuld van deze laatste, wordt ingevolge de son époux est libéré de cette obligation par l'effet de
verschoonbaarheid bevrijd van die verplichting. ' l'excusabilité. '
Wat betreft het verschil in behandeling tussen rechtspersonen en En ce qui concerne la différence de traitement entre personnes morales
natuurlijke personen et personnes physiques
B.4.1. In de zaak nr. 2674 voert de verzoeker, vennoot en zaakvoerder B.4.1. Dans l'affaire n° 2674, le requérant, associé et gérant d'une
van een failliet verklaarde vennootschap, in de eerste plaats een société déclarée en faillite, allègue en premier lieu une violation
schending aan van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat des articles 10 et 11 de la Constitution en ce que l'article 81, 1°,
artikel 81, 1°, van de faillissementswet bepaalt dat de gefailleerde
rechtspersoon niet verschoonbaar kan worden verklaard, terwijl de de la loi sur les faillites dispose que la personne morale faillie ne
natuurlijke persoon wel verschoonbaar kan worden verklaard. peut être déclarée excusable, alors que la personne physique peut
B.4.2. Op grond van artikel 81, 1°, van de faillissementswet van 8 l'être. B.4.2. L'article 81, 1°, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites
augustus 1997 kon het voordeel van de verschoonbaarheid zowel aan permettait d'accorder l'excusabilité tant aux personnes morales qu'aux
rechtspersonen als aan natuurlijke personen worden toegekend. Onder de personnes physiques. Parmi les circonstances pouvant garantir une
omstandigheden die een beter toekomstig beheer van de vennootschap meilleure gestion d'une société pour l'avenir, l'exposé des motifs de
konden waarborgen, werd in de memorie van toelichting bij het ontwerp cette loi en projet mentionnait : ' notamment lorsque les
van die wet vermeld : ' bijvoorbeeld indien de bestuurders werden administrateurs ont été remplacés ' (Doc. parl., Chambre, 1991-1992,
vervangen ' (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, p. 35). n° 631/1, p. 35).
Een amendement van de Regering waarbij werd voorgesteld de Un amendement du Gouvernement proposant d'exclure les personnes
rechtspersonen uit te sluiten van het voordeel van de morales du bénéfice de l'excusabilité fut retiré (Doc. parl., Chambre,
verschoonbaarheid, werd ingetrokken (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr.
631/13, p. 281). 1991-1992, n° 631/13, p. 281).
B.4.3. In het ontwerp dat de wet van 4 september 2002 is geworden, B.4.3. Dans le projet qui allait devenir la loi du 4 septembre 2002,
werd de respectieve situatie van de natuurlijke persoon en van de les situations respectives de la personne physique et de la personne
rechtspersoon als volgt weergegeven : ' De wettekst is terzake dan ook opnieuw geformuleerd teneinde te onderstrepen dat de verschoonbaarheid in beginsel wordt toegekend aan de ongelukkige gefailleerde die te goeder trouw handelt of, wanneer het een rechtspersoon betreft, die redelijke waarborgen biedt dat hij met succes nieuwe handelsactiviteiten kan uitoefenen, behalve in geval van bijzondere omstandigheden die een weigering van de rechtbank rechtvaardigen. De rechtbank moet voornoemde omstandigheden met bijzondere redenen omkleden. De elementen "ongelukkige omstandigheden" en "goede trouw" komen tegemoet aan de gefailleerde die het slachtoffer is geworden van omstandigheden die buiten zijn wil hebben plaatsgevonden en die zich voor en tijdens de faillissementsprocedure correct heeft gedragen. Het is de bedoeling dat deze voorwaarden enkel van toepassing zijn op gefailleerden die natuurlijke personen zijn, terwijl het bieden van redelijke waarborgen om met succes nieuwe handelsactiviteiten uit te oefenen, een voorwaarde vormt die alleen geldt voor gefailleerden die morale ont été examinées dans ces termes : ' Il a donc été procédé à une reformulation du texte légal sur ce point de manière à souligner que l'excusabilité est en principe accordée au failli qui répond aux conditions de malheur et de bonne foi ou, s'il s'agit d'une personne morale, qui offre les garanties raisonnables de pouvoir efficacement s'engager dans des activités commerciales nouvelles, sauf à relever l'existence de circonstances particulières qui justifient le refus du tribunal. Lesdites circonstances particulières devront être spécialement motivées par le tribunal. Les conditions de malheur et de bonne foi recouvrent le fait pour le failli d'avoir été victime d'un ensemble de circonstances qui, pour certaines, sont indépendantes de sa volonté et de s'être correctement comporté avant et pendant le cours de la faillite. Cette condition a pour vocation de s'appliquer aux seuls faillis qui sont des personnes physiques, tandis que l'offre de garanties raisonnables de pouvoir efficacement s'engager dans des activités commerciales nouvelles constitue une condition appelée à ne s'appliquer qu'aux faillis qui
rechtspersonen zijn. Bovendien kan de rechtbank, wanneer het sont des personnes morales. Par ailleurs, s'agissant des personnes
rechtspersonen betreft, het toekennen van de verschoonbaarheid morales, le tribunal pourra subordonner l'octroi de l'excusabilité à
afhankelijk maken van de garantie dat oneerlijke of onbekwame personen la garantie que certaines personnes indélicates ou incompétentes
verwijderd worden uit het bestuur van de rechtspersoon. ' (Parl. St., soient écartées de la gestion de la personne morale. ' (Doc. parl.,
Kamer, 2000-2001, DOC 50-1132/001, pp. 12 en 13; DOC 50-1132/013, p. Chambre, 2000-2001, DOC 50-1132/001, pp. 12 et 13; DOC 50-1132/013, p.
4). 4).
B.4.4. In de wet van 4 september 2002 heeft de wetgever uiteindelijk B.4.4. Dans la loi du 4 septembre 2002, le législateur a finalement
beslist de rechtspersonen uit te sluiten van het voordeel van de décidé d'exclure les personnes morales du bénéfice de l'excusabilité,
verschoonbaarheid door een amendement goed te keuren dat als volgt werd verantwoord : accueillant un amendement qui se donnait la justification suivante :
' Een verschoonbaarheid voor vennootschappen is zinloos, omdat men ' Instaurer une excusabilité pour les sociétés n'a pas de sens, étant
moeilijk bepaalde morele kwaliteiten aan een rechtspersoon kan donné que l'on peut difficilement prêter certaines qualités morales à
toedichten. Het begrip is dus essentieel verbonden met een natuurlijk une individualité juridique. Cette notion est donc essentiellement
persoon. Het feit dat in het ontwerp gesteld wordt dat een liée aux personnes physiques. Le fait que le projet de loi prévoit
vennootschap verschoonbaar kan verklaard worden als ze de garantie qu'une société peut être déclarée excusable si elle offre la garantie
biedt dat ze "efficiënt nieuwe economische activiteiten kan de "pouvoir efficacement s'engager dans des activités économiques
uitoefenen" doet daar niets vanaf. ' (Parl. St., Kamer, 2000-2001, DOC nouvelles" n'y change rien. ' (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC
50-1132/002, p. 5) 50-1132/002, p. 5)
In een ander amendement, met hetzelfde onderwerp, werd de nadruk Un autre amendement, qui avait le même objet, insistait sur les
gelegd op de praktische problemen die voortvloeien uit de problèmes pratiques posés par l'excusabilité des personnes morales,
verschoonbaarheid van rechtspersonen, meer bepaald die welke het notamment ceux qui proviennent d'un commerce de sociétés déclarées
gevolg zijn van een ' handel in verschoonbaar verklaarde
vennootschappen ' en van de geschillen over de R.S.Z.-schulden (Parl. excusables et du contentieux relatif aux dettes à l'égard de
St., Kamer, 2000-2001, DOC 50-1132/003, pp. 2 en 3; DOC 50-1132/008, l'O.N.S.S. (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC 50-1132/003, pp. 2 et
pp. 2 en 3). Er was ten slotte eveneens sprake van de conflicten die 3; DOC 50-1132/008, pp. 2 et 3). Enfin, il a également été question
kunnen ontstaan tussen de curator en de aandeelhouders van een des conflits pouvant naître entre le curateur et les actionnaires
verschoonbaar verklaarde vennootschap (Parl. St., Kamer, 2000-2001, d'une société excusée (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC
DOC 50-1132/013, pp. 113 en 114). 50-1132/013, pp. 113 et 114).
B.4.5. Uit het geheel van de voormelde parlementaire voorbereiding B.4.5. Il ressort de l'ensemble des travaux préparatoires précités que
blijkt dat de wetgever eerst van mening was dat zowel rechtspersonen le législateur a d'abord estimé que pouvaient être excusées tant les
als natuurlijke personen verschoonbaar konden worden verklaard, en dat personnes morales que les personnes physiques, puis a considéré que
hij vervolgens heeft geoordeeld dat alleen die laatsten verschoonbaar seules celles-ci étaient excusables. Le choix entre ces deux options
waren. Het komt de wetgever toe tussen die twee mogelijkheden te relève de l'appréciation du législateur sans que l'une ou l'autre
kiezen, zonder dat de ene of de andere mogelijkheid als zodanig als puisse, en soi, être considérée comme discriminatoire.
discriminerend kan worden beschouwd. B.4.6. En ce qui concerne plus particulièrement l'option prise par le
B.4.6. Wat meer bepaald de keuze van de wetgever in de wet van 4 législateur dans la loi du 4 septembre 2002, qui est critiquée dans
september 2002 betreft, die in de zaak nr. 2674 wordt bekritiseerd, l'affaire n° 2674, la différence de traitement se fonde sur un critère
steunt het verschil in behandeling op een objectief criterium. Anders
dan de natuurlijke persoon, die na de faillietverklaring als objectif. A la différence de la personne physique, qui reste sujet de
rechtssubject blijft bestaan, kan de rechtspersoon worden ontbonden. droit à l'issue de la déclaration de faillite, la personne morale peut
Het is in die zin dat artikel 83 van de wet van 8 augustus 1997 être dissoute. C'est en ce sens que l'article 83 de la loi du 8 août
bepaalt dat ' de beslissing tot sluiting van de verrichtingen van het 1997 dispose que ' la décision de clôture des opérations de la
faillissement van de rechtspersoon [deze] ontbindt [...] '. faillite d'une personne morale la dissout [...] '.
B.4.7. Het criterium is eveneens relevant in het licht van de B.4.7. Le critère est également pertinent à la lumière des objectifs
voormelde doelstellingen van de maatregel van verschoonbaarheid. Een précités de la mesure d'excusabilité. Si une personne physique peut se
natuurlijke persoon kan uit het economische circuit worden uitgesloten trouver exclue du circuit économique parce que la charge de ses dettes
omdat de last van zijn schulden hem ervan afbrengt opnieuw een la dissuade de recommencer une activité commerciale, il n'en est pas
commerciële activiteit te beginnen; dat geldt echter niet voor een
rechtspersoon omdat diens handelsfonds na zijn faillissement het de même d'une personne morale puisque, après sa faillite, son fonds de
voorwerp kan zijn van een overname. De bekommernis om ' een nieuw commerce peut faire l'objet d'une cession. Le souci de permettre ' un
begin ' mogelijk te maken kan aan de natuurlijke personen worden nouveau départ ' peut, sans violer le principe d'égalité, être réservé
voorbehouden, zonder dat het gelijkheidsbeginsel wordt geschonden. aux personnes physiques.
B.4.8. In zoverre het artikel 81, 1°, van de faillissementswet verwijt B.4.8. En tant qu'il reproche à l'article 81, 1°, de la loi sur les
een discriminatie tussen natuurlijke personen en rechtspersonen te faillites d'établir une discrimination entre personnes physiques et
doen ontstaan, is het middel niet gegrond. personnes morales, le moyen n'est pas fondé.
Wat betreft het verschil in behandeling tussen de personen die zich En ce qui concerne la différence de traitement entre les cautions à
kosteloos borg hebben gesteld en de andere borgen titre gratuit et les autres cautions
B.5.1. In de zaak nr. 2674 voert de verzoeker een schending aan van de B.5.1. Dans l'affaire n° 2674, le requérant dénonce une violation des
artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat artikel 82, eerste lid, van articles 10 et 11 de la Constitution en ce que l'article 82, alinéa 1er,
de faillissementswet bepaalt dat alleen de kosteloze borgen door de de la loi sur les faillites dispose que l'excusabilité du failli ne
verschoonbaarheid van de gefailleerde van hun verplichtingen zijn décharge de leurs obligations que les cautions à titre gratuit.
ontslagen. B.5.2. Nu de wet van 4 september 2002 niet alleen de gefailleerde maar ook de echtgenoot van de gefailleerde die zich persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de schuld van de gefailleerde en de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde van hun verplichtingen bevrijdt, dient het Hof te onderzoeken of die maatregel geen discriminerende gevolgen heeft ten aanzien van andere personen die ertoe gehouden zijn sommige schulden van de gefailleerde te vereffenen. Door de beslissing bepaalde medeverbondenen van de gefailleerde het voordeel te laten genieten van de verschoonbaarheid die aan de gefailleerde is toegekend, wijkt de wetgever af van het burgerlijk B.5.2. Etant donné que la loi du 4 septembre 2002 libère de leurs obligations non seulement le failli mais également le conjoint du failli qui s'est personnellement obligé à la dette du failli et les personnes physiques qui, à titre gratuit, se sont rendues caution d'une obligation du failli, la Cour doit examiner si cette mesure n'a pas d'effets discriminatoires à l'égard d'autres personnes tenues d'acquitter certaines dettes du failli. En décidant de faire bénéficier certains coobligés du failli des effets de l'excusabilité accordée à celui-ci, le législateur s'écarte
vermogensrecht volgens hetwelk ' alle overeenkomsten die wettig zijn du droit patrimonial civil, en vertu duquel ' les conventions
aangegaan, [...] degenen die deze hebben aangegaan, tot wet [strekken] légalement formées tiennent lieu de loi à ceux qui les ont faites '
' (artikel 1134, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek) en ' ieder (article 1134, alinéa 1er, du Code civil) et ' quiconque est obligé
die persoonlijk verbonden is, [...] gehouden [is] zijn verbintenissen personnellement est tenu de remplir ses engagements sur tous ses biens
na te komen, onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende,
hetzij onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige ' (artikel 7 van mobiliers ou immobiliers, présents et à venir ' (article 7 de la loi
de hypotheekwet van 16 december 1851). Inzonderheid moet worden onderzocht of de in het geding zijnde maatregel geen onevenredige gevolgen doet ontstaan voor één van de bij het faillissement betrokken partijen. B.5.3. Wanneer de wetgever, in het bijzonder in economische aangelegenheden, oordeelt het belang van de schuldeisers te moeten opofferen in het voordeel van bepaalde categorieën van schuldenaars, past die maatregel in het geheel van het economisch en sociaal beleid dat hij wil voeren. Het Hof zou de verschillen in behandeling die het gevolg zijn van de beleidskeuzen die hij heeft gemaakt, alleen kunnen afkeuren indien die beleidskeuzen klaarblijkelijk onredelijk zouden zijn. B.5.4. De keuze alleen de zogenoemde borg uit vrijgevigheid van zijn hypothécaire du 16 décembre 1851). Il convient d'examiner spécialement si la mesure litigieuse n'a pas de conséquences disproportionnées pour l'une des parties concernées par la faillite. B.5.3. Lorsque, spécialement en matière économique, le législateur estime devoir sacrifier l'intérêt des créanciers au profit de certaines catégories de débiteurs, cette mesure s'inscrit dans l'ensemble de la politique économique et sociale qu'il entend poursuivre. La Cour ne pourrait censurer les différences de traitement qui découlent des choix qu'il a faits que si ceux-ci étaient manifestement déraisonnables. B.5.4. Le choix de ne libérer que la caution dite de bienfaisance a
verplichtingen te ontslaan, werd als volgt verantwoord : été justifié de la manière suivante :
' Om de hierboven aangeklaagde nefaste gevolgen weg te werken, zou het ' Afin de supprimer les effets pervers dénoncés ci-dessus, il
volstaan in de faillissementswet te bepalen dat de verschoonbaarheid suffirait de disposer dans la loi sur les faillites que l'excusabilité
de schulden van de schuldenaar doet vervallen. Men moet evenwel het éteint les dettes du débiteur. Il y a toutefois lieu de faire la
onderscheid maken tussen de professionele borgen, die tegen een distinction entre les cautions professionnelles, lesquelles se sont
vergoeding zich ertoe hebben verbonden tegemoet te komen aan de engagées moyennant rémunération à pallier la défaillance du débiteur
tekortkomingen van de hoofdschuldenaar en van wie wordt verwacht dat principal et dont on doit s'attendre à ce qu'elles respectent leurs
zij hun verplichtingen nakomen en de particulieren die zich uit obligations, et celles qui sont constituées par des particuliers pour
vrijgevigheid borg hebben gesteld, zonder zich vaak rekenschap te des motifs de bienfaisance, sans parfois mesurer toutes les
geven van alle gevolgen van hun beslissing. De negatieve houding van conséquences de leur décision. La position négative des créanciers à
de schuldeisers ten aanzien van de verschoonbaarheid van hun l'égard de l'excusabilité de leur débiteur ne sera pas renforcée dès
schuldenaar zal niet worden versterkt, aangezien zij het voordeel
zullen behouden van de vergoede borgen. ' (Parl. St., Kamer, lors qu'ils conservent l'avantage de la caution rémunérée. ' (Doc.
2000-2001, DOC 50-1132/001, p. 17) parl., Chambre, DOC 50-1132/001, p. 17)
Het bekritiseerde verschil in behandeling steunt op een objectief La différence de traitement critiquée repose sur un critère objectif :
criterium : de kosteloze aard van de borg slaat op het ontbreken van la nature gratuite de la caution porte sur l'absence de tout avantage,
enig voordeel, zowel rechtstreeks als indirect, dat de borg kan tant direct qu'indirect, que la caution peut obtenir grâce au
genieten dankzij de borgstelling. Het criterium is relevant in het licht van de in B.1 vermelde doelstellingen. Door enkel de personen die met hun borgstelling geen economisch voordeel nastreven van hun verplichtingen te ontslaan, heeft de wetgever de meest onbaatzuchtige en meest kwetsbare categorie van borgen in bescherming willen nemen. Door te weigeren de borg die een voordeel haalt uit zijn verbintenis eveneens verschoonbaar te verklaren en door ten aanzien van die borg de toepassing te handhaven van de in B.5.2 vermelde regels van het gemeen recht, lijkt de wetgever niet een klaarblijkelijk onredelijke keuze te hebben gemaakt. cautionnement. Le critère est pertinent à la lumière des objectifs mentionnés en B.1. En libérant de leurs obligations les seules personnes qui ne poursuivent aucun avantage économique par le biais de leur caution, le législateur a entendu protéger la catégorie des cautions la plus désintéressée et la plus vulnérable. En refusant de décharger également la caution qui retirait un avantage de son engagement et en maintenant à l'égard de celle-ci l'application des règles du droit commun rappelées en B.5.2, il n'apparaît pas que le législateur ait fait un choix manifestement déraisonnable.
B.6. In zoverre het tegen artikel 82, eerste lid, van de B.6. En tant qu'il est dirigé contre l'article 82, alinéa 1er, de la
faillissementswet is gericht, is het middel niet gegrond. loi sur les faillites, le moyen n'est pas fondé.
Wat betreft het verschil in behandeling tussen de borgen van een En ce qui concerne la différence de traitement entre les cautions
natuurlijke persoon en de borgen van een rechtspersoon d'une personne physique et les cautions d'une personne morale
B.7. In de prejudiciële vraag die in de zaak nr. 2789 is gesteld en in B.7. Par la question préjudicielle posée dans l'affaire n° 2789, et
het beroep dat in de zaak nr. 2674 is ingesteld, wordt hetzelfde dans le recours introduit dans l'affaire n° 2674, il est reproché au
artikel 81, 1°, verweten aanleiding te geven tot een verschil in même article 81, 1°, d'établir une différence de traitement qui serait
behandeling dat onverantwoord zou zijn doordat die bepaling, aangezien
zij niet de mogelijkheid biedt rechtspersonen verschoonbaar te injustifiée en ce que, en ne permettant pas d'excuser les personnes
verklaren, tot gevolg heeft dat de natuurlijke personen die zich morales, cette disposition a pour conséquence que les personnes
kosteloos borg hebben gesteld voor een gefailleerde rechtspersoon, physiques qui se sont portées caution, à titre gratuit, d'une personne
niet van hun verplichting kunnen worden ontslagen, in tegenstelling morale faillie, ne peuvent se voir décharger de leur obligation, au
tot de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld contraire des personnes physiques qui se sont portées caution, à titre
voor een gefailleerde natuurlijke persoon. gratuit, d'une personne physique faillie.
B.8.1. Uit de chronologie van de parlementaire voorbereiding blijkt B.8.1. Il ressort de la chronologie des travaux préparatoires que la
dat de situatie van de borgen in overweging werd genomen tijdens de situation des cautions a été prise en considération, lors des débats
debatten die aan de wet van 4 september 2002 zijn voorafgegaan, qui ont précédé la loi du 4 septembre 2002, alors que le texte en
terwijl in het wetsontwerp zelf de rechtspersonen niet van het projet n'excluait pas les personnes morales du bénéfice de
voordeel van de verschoonbaarheid waren uitgesloten. In het ontwerp
dat op 7 maart 2001 werd ingediend, werd, wat de borgen betreft, het l'excusabilité. Le projet déposé le 7 mars 2001 faisait observer, en
volgende opgemerkt : ce qui concerne les cautions :
' In het kader van het streven naar een vermenselijking van de gevolgen van het faillissement, dat de wetgever in 1997 te kennen heeft gegeven, beoogt dit ontwerp overigens tevens het lot van de personen die zich borg hebben gesteld voor een verplichting van de gefailleerde. Volgens het grootste deel van de rechtsleer ontheft de verschoonbaarheid van de gefailleerde immers niet de borgen aangezien zij slechts tot gevolg heeft dat vervolging wordt belet, zonder evenwel de schuld te doen vervallen. Meestal zijn de borgen de ouders van de gefailleerde, hetgeen vaak nefaste gevolgen meebrengt. Het meest schrijnende voorbeeld is dat waarbij een jonge gefailleerde verschoonbaar wordt gesteld terwijl zijn pensioengerechtigde ouders geruïneerd zijn en ondanks alles de schulden moeten dragen. Bovendien leidt dit gevolg ertoe dat een groot aantal gefailleerden hun verschoonbaarheid niet wensen te verkrijgen en de rechtbank van koophandel de verschoonbaarheid niet wil uitspreken. ' (Parl. St., ' Par ailleurs, à la lumière du souci d'humanisation des conséquences de la faillite qu'avait manifesté le législateur de 1997, le projet envisage également le sort des personnes qui se sont rendues caution d'une obligation du failli. En effet, selon la majorité de la doctrine, l'excusabilité du failli ne décharge pas les cautions puisqu'elle n'a d'autre effet que celui d'empêcher les poursuites, sans éteindre la dette. Les cautions sont bien souvent des parents du failli et cette circonstance entraîne parfois des effets pervers. Pour prendre l'exemple le plus criant, il est anormal de dire un jeune failli excusable, alors que ses parents, à l'âge de la pension, seraient ruinés et devraient supporter malgré tout le passif. D'autre part, cette conséquence conduit de nombreux faillis à ne pas souhaiter obtenir leur excusabilité et le tribunal de commerce à ne pas la
Kamer, 2000-2001, DOC 50-1132/001, p. 17) prononcer. ' (Doc. parl., Chambre, DOC 50-1132/001, p. 17)
B.8.2. Bij zijn arrest nr. 69/2002 van 28 maart 2002, heeft het Hof B.8.2. Par son arrêt n° 69/2002, rendu le 28 mars 2002, la Cour a
vastgesteld dat, ' ook al impliceert de regeling van de borg dat hij constaté que ' si l'institution de la caution implique qu'elle reste,
in principe tot zijn borgtocht gehouden blijft wanneer de gefailleerde en règle, tenue de son cautionnement lorsque le failli est déclaré
verschoonbaar wordt verklaard, [...] het [...] onverantwoord [is] dat excusable, il n'est pas [...] justifié de ne [pas] permettre [...]
een rechter [niet] wordt toegestaan te beoordelen of er geen qu'un juge puisse apprécier s'il n'y a pas lieu de la décharger, en
aanleiding is om hem te bevrijden, in het bijzonder wanneer zijn particulier en ayant égard au caractère désintéressé de son engagement
verbintenis van belangeloze aard is ' (B.11). Het Hof besloot dat ' (B.11). Elle concluait que, pour ce motif, l'article 82 de la loi du
artikel 82 van de wet van 8 augustus 1997, waarin het lot van de borg 8 août 1997, qui n'envisageait pas le sort de la caution, violait les
niet in aanmerking werd genomen, om die reden de artikelen 10 en 11 articles 10 et 11 de la Constitution.
van de Grondwet schond.
B.8.3. Bij artikel 82, eerste lid, van de faillissementswet, ingevoegd B.8.3. L'article 82, alinéa 1er, de la loi sur les faillites,
bij de wet van 4 september 2002, werd een einde gemaakt aan de door introduit par la loi du 4 septembre 2002, a mis fin à la
het Hof vastgestelde discriminatie, door echter het voordeel van de discrimination constatée par la Cour mais en étendant automatiquement
verschoonbaarheid automatisch uit te breiden tot iedere persoon die à toute caution qui s'est engagée à titre gratuit le bénéfice de
zich kosteloos borg heeft gesteld. l'excusabilité.
B.8.4. Die bepaling is niet van die aard dat de in het arrest nr. B.8.4. Cette disposition n'est pas de nature à corriger adéquatement
69/2002 vastgestelde discriminatie op adequate wijze wordt weggewerkt. la discrimination constatée dans l'arrêt n° 69/2002.
B.9.1. Een gefailleerde is per definitie iemand die handel heeft B.9.1. Le failli est, par hypothèse, une personne qui a exercé le
gedreven en die, zoals in B.1 werd aangegeven, niet moet worden commerce et que, ainsi qu'il a été dit en B.1, il ne faut pas
ontmoedigd opnieuw een commerciële activiteit te starten. Daarnaast
moet hij ongelukkig en te goeder trouw zijn, wat de rechtbank in staat dissuader de reprendre une activité commerciale. Il doit en plus être
stelt de wijze te onderzoeken waarop hij zijn handelszaak heeft malheureux et de bonne foi, ce qui permet au tribunal d'examiner la
uitgebaat. Ten slotte wordt aan de rechtbank de mogelijkheid gegeven manière dont il a exercé son commerce. Enfin, la faculté est donnée au
de verschoonbaarheid te weigeren indien ernstige omstandigheden de tribunal de refuser l'excusabilité si des circonstances graves font
toekenning ervan verhinderen. B.9.2. Een kosteloze borg is daarentegen een persoon die niet wordt geacht op te treden als handelaar en voor wie de bekommernis het hervatten van een commerciële activiteit mogelijk te maken, over het algemeen niet geldt. Hij wordt nochtans in alle gevallen waarin de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, van zijn verbintenis bevrijd, ongeacht zijn vermogenstoestand, waarbij, wat hem betreft, niet moet worden voldaan aan de voorwaarden van ongeluk en goede trouw. B.10. Door het voordeel van de verschoonbaarheid, dat slechts onder bepaalde voorwaarden aan een gefailleerde wordt toegekend, automatisch uit te breiden tot de persoon die zich kosteloos borg heeft gesteld, is de wetgever verder gegaan dan hetgeen krachtens het gelijkheidsbeginsel vereist was. Hij heeft de schuldeisers een last opgelegd die niet redelijk verantwoord is ten aanzien van het doel dat hij nastreeft. obstacle à ce qu'elle soit accordée. B.9.2. La caution à titre gratuit est, au contraire, une personne qui n'est pas considérée comme agissant en qualité de commerçant et pour laquelle le souci de permettre la reprise d'une activité commerciale est généralement absent. Elle se voit pourtant, dans tous les cas où le failli est excusé, dégagée de son engagement, quelle que soit sa situation de fortune, les conditions de malheur et de bonne foi n'étant pas exigées en ce qui la concerne. B.10. En étendant automatiquement à la caution à titre gratuit le bénéfice de l'excusabilité qui n'est accordée qu'à certaines conditions au failli, le législateur est allé au-delà de ce qu'exigeait le principe d'égalité. Il a imposé aux créanciers un sacrifice qui n'est pas raisonnablement proportionné au but qu'il poursuit.
B.11. Bovendien heeft de wetgever, door de rechtspersonen van het B.11. En outre, en excluant les personnes morales du bénéfice de
voordeel van verschoonbaarheid uit te sluiten, een tweede automatisme l'excusabilité, le législateur a introduit un second automatisme qui
ingesteld dat leidt tot een discriminatie tussen de personen die zich aboutit à créer une discrimination parmi les cautions à titre gratuit.
kosteloos borg hebben gesteld.
B.12. Terwijl tijdens de debatten die voorafgingen aan de goedkeuring B.12. Si, au cours des débats qui ont précédé le vote de la loi du 4
van de wet van 4 september 2002 de uitbreiding van de septembre 2002, l'extension de l'excusabilité au bénéfice de la
verschoonbaarheid ten voordele van de kosteloze borg bekritiseerd caution à titre gratuit a été critiquée soit dans son principe, soit
werd, hetzij principieel, hetzij omdat zij automatisch dreigde te parce qu'elle risquait de devenir automatique (Doc. parl., Chambre,
worden (Parl. St., Kamer, 2000-2001, DOC 50-1132/013, p. 96), werd DOC 50-1132/013, p. 96), aucune justification n'a été donnée de la
echter geen enkele verantwoording gegeven voor het verschil in
behandeling dat, wat die borgen betreft, zou voortvloeien uit de différence de traitement qui allait découler, en ce qui concerne ces
goedkeuring van artikel 81, 1°. De personen die zich kosteloos borg cautions, de l'adoption de l'article 81, 1°. Pourtant, les personnes
hebben gesteld voor een verwant die handel drijft in de vorm van een qui ont donné leur caution à titre gratuit au bénéfice d'un parent
vennootschap, bevinden zich in die hoedanigheid nochtans niet in een exerçant le commerce sous la forme d'une société se trouvent, en cette
situatie die wezenlijk verschillend is van die van de verwanten qualité, dans une situation qui n'est pas essentiellement différente
beschreven in het citaat van B.8.1.
Hun situatie is zelfs slechter dan die van de kosteloze borgen van een de celle des parents décrite dans la citation reproduite en B.8.1.
natuurlijke persoon die niet verschoonbaar werd verklaard omdat, Leur situation est même plus mauvaise que celle des cautions d'une
doordat het faillissement van een rechtspersoon voortaan leidt tot de personne physique non excusée puisque, la faillite de la personne
ontbinding ervan, de borg die betaald heeft nooit de subrogatoire morale entraînant désormais sa dissolution, la caution qui a payé ne
vordering zal kunnen uitoefenen waarin artikel 2029 van het Burgerlijk pourra jamais exercer l'action subrogatoire prévue par l'article 2029
Wetboek voorziet. du Code civil.
B.13. Hoewel artikel 81, 1°, op zich niet discriminerend is, zoals in B.13. Bien qu'en lui-même l'article 81, 1°, ne soit pas
B.4.8 werd aangegeven, is het niet bestaanbaar met de artikelen 10 en discriminatoire, ainsi qu'il a été dit en B.4.8, il n'est pas
11 van de Grondwet doordat het zonder redelijke verantwoording ertoe compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il
leidt dat de kosteloze borg van een gefailleerde rechtspersoon nooit a pour effet, sans justification raisonnable, que la caution à titre
van zijn verbintenis kan worden ontslagen, terwijl een kosteloze borg gratuit d'une personne morale faillie ne peut jamais être déchargée de
van een gefailleerde natuurlijke persoon automatisch van zijn son engagement alors que la caution à titre gratuit d'une personne
verplichtingen wordt ontslagen indien deze laatste verschoonbaar wordt physique faillie est automatiquement déchargée si le failli est
verklaard. déclaré excusable.
B.14. Uit wat voorafgaat volgt dat, hoewel de artikelen 81, 1°, en 82, B.14. Il ressort de ce qui précède que, bien que, lus séparément,
eerste lid, afzonderlijk gelezen in redelijkheid verantwoord zijn, de l'article 81, 1°, et l'article 82, alinéa 1er, soient raisonnablement
combinatie ervan leidt tot de discriminatie die in B.13 is omschreven. justifiés, leur combinaison aboutit à la discrimination décrite en
Zij dienen dan ook te worden vernietigd opdat de wetgever het geheel B.13. Il convient, en conséquence, de les annuler afin que le
van de vraagstukken met betrekking tot de verschoonbaarheid en de législateur puisse réexaminer l'ensemble des questions posées par
kosteloze borgstelling opnieuw kan onderzoeken. l'excusabilité et par le cautionnement à titre gratuit.
[...] ». [...] ».
B.4. Met hetzelfde arrest heeft het Hof de gevolgen van de vernietigde B.4. Par le même arrêt, la Cour a maintenu les effets des dispositions
bepalingen gehandhaafd totdat nieuwe bepalingen in werking treden, en annulées jusqu'à l'entrée en vigueur de nouvelles dispositions et au
zulks uiterlijk tot 31 juli 2005, zodat de prejudiciële vraag niet plus tard jusqu'au 31 juillet 2005, de sorte que la question
dient te worden beantwoord. préjudicielle n'appelle pas de réponse.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De prejudiciële vraag behoeft geen antwoord. La question préjudicielle n'appelle pas de réponse.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 27 april 2005, door la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 27 avril 2005, par le
rechter P. Martens, ter vervanging van voorzitter M. Melchior, wettig juge P. Martens, en remplacement du président M. Melchior,
verhinderd zijnde de uitspraak van dit arrest bij te wonen. légitimement empêché d'assister au prononcé du présent arrêt.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De wnd. voorzitter, Le président f.f.,
P. Martens. P. Martens.
^