← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 39/2005 van 16 februari 2005 Rolnummer 3009 In zake :
de prejudiciële vraag over artikel 21 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren
van de land-, de lucht-, de zeemacht en de medis Het Arbitragehof, samengesteld
uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 39/2005 van 16 februari 2005 Rolnummer 3009 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 21 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de lucht-, de zeemacht en de medis Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) | Extrait de l'arrêt n° 39/2005 du 16 février 2005 Numéro du rôle : 3009 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 21 de la loi du 1 er mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des forces terrestre, aér La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Uittreksel uit arrest nr. 39/2005 van 16 februari 2005 | Extrait de l'arrêt n° 39/2005 du 16 février 2005 |
Rolnummer 3009 | Numéro du rôle : 3009 |
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 21 van de wet van 1 maart | En cause : la question préjudicielle concernant l'article 21 de la loi |
1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de | du 1er mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des |
lucht-, de zeemacht en de medische dienst en der reserveofficieren van | forces terrestre, aérienne et navale et du service médical, ainsi que |
alle krijgsmachtdelen en van de medische dienst, gesteld door de Raad | des officiers de réserve de toutes les forces armées et du service |
van State. | médical, posée par le Conseil d'Etat. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters | composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. |
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en J.-P. Moerman, | Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et J.-P. Moerman, |
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van | assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. |
voorzitter A. Arts, | Arts, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielles et procédure |
Bij arrest nr. 131.465 van 17 mei 2004 in zake P. Willems tegen de | Par arrêt n° 131.465 du 17 mai 2004 en cause de P. Willems contre |
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof | l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
is ingekomen op 1 juni 2004, heeft de Raad van State de volgende | d'arbitrage le 1er juin 2004, le Conseil d'Etat a posé la question |
prejudiciële vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Schendt artikel 21 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het | « L'article 21 de la loi du 1er mars 1958 relative au statut des |
statuut der beroepsofficieren van de land-, de lucht-, de zeemacht en | officiers de carrière des forces terrestre, aérienne et navale et du |
de medische dienst en der reserveofficieren van alle krijgsmachtdelen | service médical, ainsi que des officiers de réserve de toutes les |
en van de medische dienst, zoals het oorspronkelijk luidde vooraleer | forces armées et du service médical, tel qu'il était libellé à |
het werd gewijzigd door de wet van 20 mei 1994, de artikelen 10 en 11 | l'origine, avant sa modification par la loi du 20 mai 1994, viole-t-il |
van de Grondwet, afzonderlijk genomen en in samenhang beschouwd met de | les articles 10 et 11 de la Constitution, lus séparément et |
artikelen 12, 23 en 182 van de Grondwet, in de mate dat die bepaling | conjointement avec les articles 12, 23 et 182 de la Constitution, dans |
de Minister van Landsverdediging toelaat om een eigen invulling te | la mesure où cette disposition autorise le Ministre de la Défense |
nationale à donner sa propre interprétation à la notion d' ' intérêt | |
geven aan het begrip ' dienstbelang ' door met name aan te nemen dat | du service ' en considérant notamment que celle-ci autorise le |
zij de minister toelaat een aangeboden ontslag te weigeren op grond | ministre à refuser une démission présentée, sur la base des exigences |
van de encadreringsvereisten en omdat niet voldaan is aan de | d'encadrement et parce qu'il n'est pas satisfait aux conditions de |
rendementsvoorwaarden ? » | rendement ? » |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 21 van de wet van 1 maart | B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 21 de la loi du 1er |
1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de | mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des forces |
lucht-, de zeemacht en de medische dienst en der reserveofficieren van | terrestre, aérienne et navale et du service médical, ainsi que des |
alle krijgsmachtdelen en van de medische dienst, vooraleer die | officiers de réserve, de toutes les forces armées et du service |
bepaling werd gewijzigd bij de wet van 20 mei 1994 inzake de | médical, avant sa modification par la loi du 20 mai 1994 relative aux |
rechtstoestanden van het militair personeel en de wet van 16 maart | statuts du personnel militaire ainsi que par la loi du 16 mars 2000 |
2000 betreffende het ontslag van bepaalde militairen en de verbreking | relative à la démission de certains militaires et à la résiliation de |
van de dienstneming of wederdienstneming van bepaalde | l'engagement ou du rengagement de certains candidats militaires, à la |
kandidaat-militairen, de vaststelling van de rendementsperiode en het | fixation de la période de rendement et à la récupération par l'Etat |
terugvorderen door de Staat van een deel van de door de Staat gedragen | d'une partie des frais consentis par l'Etat pour la formation et d'une |
kosten voor de vorming en van een gedeelte van de tijdens de vorming | partie des traitements perçus pendant la formation. Cette disposition |
genoten wedden. Die bepaling luidt : | énonce : |
« Het ontslag moet schriftelijk worden ingediend; het heeft eerst | « La démission doit être donnée par écrit; elle n'a d'effet que |
uitwerking wanneer de Koning het heeft aangenomen. De Minister van | lorsqu'elle est acceptée par le Roi. Elle peut être refusée par le |
Landsverdediging kan het ontslag weigeren indien hij oordeelt dat het | Ministre de la Défense nationale s'il estime qu'elle est contraire à |
strijdig is met het dienstbelang. » | l'intérêt du service. » |
B.2. De Raad van State stelt aan het Hof de vraag of die bepaling de | B.2. Le Conseil d'Etat pose à la Cour la question de savoir si cette |
artikelen 10 en 11, al dan niet gelezen in samenhang met de artikelen | disposition viole les articles 10 et 11, lus ou non en combinaison |
12, 23 en 182, van de Grondwet, schendt in zoverre die bepaling de | avec les articles 12, 23 et 182, de la Constitution, dans la mesure où |
Minister van Landsverdediging toestaat een eigen invulling te geven aan het begrip « dienstbelang » door met name aan te nemen dat de Minister het aangeboden ontslag kan weigeren op grond van de encadreringsvereisten en omdat niet voldaan is aan de rendementsperiode. De in het geding zijnde bepaling zou aldus een te ruime bevoegdheidstoewijzing inhouden die onverenigbaar is met de in de vraag geciteerde grondwetsartikelen, die de wettelijke vaststelling van het statuut van de militairen en van de individuele vrijheid, inzonderheid het recht op arbeid, vooropstellen. | elle autorise le ministre de la Défense nationale à donner sa propre interprétation à la notion d' « intérêt du service » en considérant notamment que celle-ci autorise le ministre à refuser une démission présentée, sur la base des exigences d'encadrement et parce qu'il n'est pas satisfait à la période de rendement. La disposition en cause impliquerait donc une trop large attribution de compétence, incompatible avec les articles constitutionnels cités dans la question, lesquels supposent la fixation légale du statut des militaires et de la liberté individuelle, en particulier le droit au travail. |
B.3.1. Artikel 182 van de Grondwet luidt : | B.3.1. L'article 182 de la Constitution porte : |
« De wet bepaalt op welke wijze het leger wordt aangeworven. Zij | « Le mode de recrutement de l'armée est déterminé par la loi. Elle |
regelt eveneens de bevordering, de rechten en de verplichtingen van de | règle également l'avancement, les droits et les obligations des |
militairen. » | militaires. » |
De bepaling van de wijze waarop en de voorwaarden waaronder een | La détermination de la manière dont et des conditions auxquelles un |
militair uit het leger ontslag kan nemen, valt onder de regeling van | militaire peut démissionner de l'armée relève de la réglementation des |
de rechten en verplichtingen van militairen en dus onder het | droits et obligations des militaires et, partant, du champ |
toepassingsgebied van artikel 182 van de Grondwet. | d'application de l'article 182 de la Constitution. |
B.3.2. Door de bevoegdheid inzake de regeling van de rechten en | B.3.2. En attribuant au pouvoir législatif la compétence de régler les |
verplichtingen van de militairen aan de wetgevende macht toe te | |
wijzen, heeft de Grondwetgever willen vermijden dat de krijgsmacht zou | |
worden geregeld door de uitvoerende macht alleen. Aldus waarborgt | droits et obligations des militaires, le Constituant a voulu éviter |
artikel 182 van de Grondwet dat over die aangelegenheid wordt beslist | que le pouvoir exécutif règle seul la force armée. L'article 182 de la |
door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. | Constitution garantit ainsi que cette matière fera l'objet de |
décisions prises par une assemblée délibérante démocratiquement élue. | |
Ofschoon artikel 182 van de Grondwet de normatieve bevoegdheid in die | Bien que l'article 182 de la Constitution réserve ainsi, en cette |
aangelegenheid aldus voorbehoudt aan de federale wetgever - die de | matière, la compétence normative au législateur fédéral - lequel doit |
essentiële elementen ervan moet regelen -, sluit het niet uit dat een | en régler les éléments essentiels -, il n'exclut pas que soit laissé |
beperkte uitvoeringsmacht aan de Koning wordt overgelaten. Een | un pouvoir limité d'exécution au Roi. Une délégation conférée au Roi |
delegatie aan de Koning is niet in strijd met het legaliteitsbeginsel | n'est pas contraire au principe de légalité pour autant que |
voor zover de machtiging voldoende nauwkeurig is omschreven en | l'habilitation soit définie de manière suffisamment précise et porte |
betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van maatregelen waarvan de essentiële elementen voorafgaandelijk door de wetgever zijn vastgelegd. B.3.3. Volgens de in het geding zijnde bepaling kan de Koning het ingediende ontslag van een officier alleen aannemen wanneer de Minister van Landsverdediging niet heeft geoordeeld dat het strijdig is met het dienstbelang. Er dient bijgevolg te worden onderzocht of die machtiging binnen de aldus in B.3.2 vermelde perken blijft. B.4. De in het geding zijnde bepaling verleent de Koning of de Minister geen reglementaire bevoegdheid maar kent deze een discretionaire bevoegdheid toe waarbij de Minister een evenwicht dient na te streven tussen het belang van het leger en dat van de betrokken militair. Een dergelijke toewijzing van individuele beslissingsbevoegdheid aan de Koning of een minister door de wet komt niet neer op een delegatie van regelgevende bevoegdheid aan de Koning, hetgeen op grond van | sur l'exécution de mesures dont les éléments essentiels sont fixés préalablement par le législateur. B.3.3. Selon la disposition en cause, le Roi ne peut accepter la démission présentée par un officier que lorsque le ministre de la Défense nationale n'a pas estimé qu'elle est contraire à l'intérêt du service. Il convient donc d'examiner si cette habilitation demeure dans les limites indiquées en B.3.2. B.4. La disposition en cause ne confère pas de compétence réglementaire au Roi ou au ministre mais elle accorde à celui-ci un pouvoir discrétionnaire, en fonction duquel il doit rechercher un équilibre entre l'intérêt de l'armée et celui du militaire concerné. Cette attribution par la loi d'un pouvoir de décision individuel au Roi ou à un ministre n'équivaut pas à la délégation d'une compétence |
artikel 182 van de Grondwet verboden is. Dezelfde grondwetsbepaling | réglementaire au Roi, interdite par l'article 182 de la Constitution. |
staat niet eraan in de weg dat aan de Koning of de Minister | La même disposition constitutionnelle ne s'oppose pas à ce que le Roi |
beslissingsbevoegdheid wordt toegekend die deze toestaat elke | ou le ministre se voie attribuer un pouvoir de décision permettant |
ontslagaanvraag te onderzoeken en ze af te wegen tegen de behoeften | d'examiner chaque demande de démission et d'apprécier celle-ci par |
van het leger, meer bepaald inzake encadreringsvereisten, die naar | rapport aux besoins de l'armée - notamment en matière d'encadrement - |
gelang van de omstandigheden kunnen evolueren. | qui peuvent évoluer selon les circonstances. |
B.5. Ofschoon een dergelijke toewijzing van bevoegdheid aan de Koning | B.5. Bien qu'une telle attribution de compétence au Roi et au ministre |
en de Minister een ruime beoordelingsbevoegdheid inhoudt, is zij niet | implique un large pouvoir d'appréciation, elle n'est pas incompatible |
onverenigbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet daar de notie | avec les articles 10 et 11 de la Constitution puisque la notion d' « |
« dienstbelang » op voldoende duidelijke wijze aangeeft dat de | intérêt du service » indique de manière suffisamment claire qu'en |
Minister bij het nemen van zijn beslissing de goede werking van de | prenant sa décision, le ministre doit assurer le bon fonctionnement |
krijgsmacht voorop dient te stellen en zijn beslissing dient te | des forces armées et motiver sa décision en tenant compte de l'intérêt |
motiveren, rekening houdend met het dienstbelang. Evenmin kan uit de | du service. Il ne saurait davantage être déduit de l'absence de |
onbepaaldheid van de notie « dienstbelang » worden afgeleid dat de | définition de la notion d' « intérêt du service » que le législateur |
wetgever de Koning of de Minister zou hebben toegestaan de beginselen | aurait autorisé le Roi ou le ministre à méconnaître les principes |
van gelijkheid of niet-discriminatie te miskennen. De bevoegde rechter | d'égalité ou de non-discrimination. Le juge compétent peut apprécier, |
zal in elk geval oordelen of de Koning of de Minister de bevoegdheid | dans chaque cas, si le Roi ou le ministre font un usage conforme à la |
die hun is verleend overeenkomstig de wet uitoefenen zodat aan de | loi de la compétence qui leur a été attribuée, de sorte que les |
betrokkenen een afdoende rechtsbescherming wordt geboden. | intéressés bénéficient d'une protection juridique adéquate. |
B.6. De toetsing aan de artikelen 10 en 11, gelezen in samenhang met | B.6. Le contrôle au regard des articles 10 et 11, lus en combinaison |
de artikelen 12 en 23, van de Grondwet leidt, wat betreft de naleving | avec les articles 12 et 23 de la Constitution, n'aboutit pas à une |
van het legaliteitsbeginsel, niet tot een andere conclusie. | autre conclusion en ce qui concerne le respect du principe de |
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | légalité. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 21 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het statuut der | L'article 21 de la loi du 1er mars 1958 relative au statut des |
beroepsofficieren van de land-, de lucht-, de zeemacht en de medische | officiers de carrière des forces terrestre, aérienne et navale et du |
dienst en der reserveofficieren van alle krijgsmachtdelen en van de | service médical, ainsi que des officiers de réserve de toutes les |
medische dienst, zoals het luidde vooraleer het werd gewijzigd bij de | forces armées et du service médical, tel qu'il était libellé avant sa |
wet van 20 mei 1994 en de wet van 16 maart 2000, schendt niet de | modification par la loi du 20 mai 1994 et la loi du 16 mars 2000, ne |
artikelen 10 en 11, al dan niet gelezen in samenhang met de artikelen | viole pas les articles 10 et 11, lus ou non en combinaison avec les |
12, 23 en 182, van de Grondwet. | articles 12, 23 et 182, de la Constitution. |
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 februari 2005. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 février 2005. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
De voorzitter, | Le président, |
A. Arts | A. Arts. |