Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 111/2004 van 23 juni 2004 Rolnummer 2754 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 tot 5, 15 tot 17, 19, 32, § 1, eerste lid, en 33 van de wet van 24 december 2002 « tot wijziging van de vennoo Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 111/2004 van 23 juni 2004 Rolnummer 2754 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 tot 5, 15 tot 17, 19, 32, § 1, eerste lid, en 33 van de wet van 24 december 2002 « tot wijziging van de vennoo Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 111/2004 du 23 juin 2004 Numéro du rôle : 2754 En cause : le recours en annulation des articles 2 à 5, 15 à 17, 19, 32, § 1 er , alinéa 1 er , et 33 de la loi du 24 décembre 2002 « modifiant le La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 111/2004 van 23 juni 2004 Extrait de l'arrêt n° 111/2004 du 23 juin 2004
Rolnummer 2754 Numéro du rôle : 2754
In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 tot 5, 15 tot En cause : le recours en annulation des articles 2 à 5, 15 à 17, 19,
17, 19, 32, § 1, eerste lid, en 33 van de wet van 24 december 2002 « 32, § 1er, alinéa 1er, et 33 de la loi du 24 décembre 2002 « modifiant
tot wijziging van de vennootschapsregeling inzake inkomstenbelastingen le régime des sociétés en matière d'impôts sur les revenus et
en tot instelling van een systeem van voorafgaande beslissingen in instituant un système de décision anticipée en matière fiscale »,
fiscale zaken », ingesteld door P. Lahaye en anderen. introduit par P. Lahaye et autres.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 30 juni 2003 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 30
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1 juli juin 2003 et parvenue au greffe le 1er juillet 2003, P. Lahaye,
2003, hebben P. Lahaye, wonende te 8000 Brugge, Biezenstraat 20, A. De demeurant à 8000 Bruges, Biezenstraat 20, A. De Rycke, demeurant à
Rycke, wonende te 9230 Wetteren, Prinses Josephine Charlottelaan 26, 9230 Wetteren, Prinses Josephine Charlottelaan 26, V. Slock et C. De
V. Slock en C. De Volder, wonende te 9031 Gent, Koninginnelaan 32, P. Volder, demeurant à 9031 Gand, Koninginnelaan 32, P. Bekaert,
Bekaert, wonende te 9000 Gent, Hoogstraat 102, R. Bruneel, wonende te demeurant à 9000 Gand, Hoogstraat 102, R. Bruneel, demeurant à 9051
9051 Gent, Vierschaarlaan 20, P. D'Hauwers en R. De Raeve, wonende te Gand, Vierschaarlaan 20, P. D'Hauwers et R. De Raeve, demeurant à 9520
9520 Sint-Lievens-Houtem, Bruisbeke 57, F. Fierens en M. Hens, wonende Sint-Lievens-Houtem, Bruisbeke 57, F. Fierens et M. Hens, demeurant à
te 9140 Temse, Moortelstraat 5, S. Fontaine, wonende te 2880 Bornem, 9140 Tamise, Moortelstraat 5, S. Fontaine, demeurant à 2880 Bornem,
Benedenstraat 91, A. Lippens, wonende te 9968 Assenede, Dorp 13, R. Benedenstraat 91, A. Lippens, demeurant à 9968 Assenede, Dorp 13, R.
Faket, wonende te 9520 Sint-Lievens-Houtem, Marktplein 9, J. Braeken, Faket, demeurant à 9520 Sint-Lievens-Houtem, Marktplein 9, J. Braeken,
wonende te 3680 Maaseik, Diestersteenweg 315, E. Soers, wonende te demeurant à 3680 Maaseik, Diestersteenweg 315, E. Soers, demeurant à
3830 Wellen, Hertenstraat 30, en J. Van De Wiele, wonende te 9800 3830 Wellen, Hertenstraat 30, et J. Van De Wiele, demeurant à 9800
Deinze, Europalaan 131, beroep tot vernietiging ingesteld van de Deinze, Europalaan 131, ont introduit un recours en annulation des
artikelen 2 tot 5, 15 tot 17, 19, 32, § 1, eerste lid, en 33 van de articles 2 à 5, 15 à 17, 19, 32, § 1er, alinéa 1er, et 33 de la loi du
wet van 24 december 2002 « tot wijziging van de vennootschapsregeling 24 décembre 2002 « modifiant le régime des sociétés en matière
inzake inkomstenbelastingen en tot instelling van een systeem van d'impôts sur les revenus et instituant un système de décision
voorafgaande beslissingen in fiscale zaken » (bekendgemaakt in het
Belgisch Staatsblad van 31 december 2002, tweede uitgave). anticipée en matière fiscale » (publiée au Moniteur belge du 31
décembre 2002, deuxième édition).
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van het onderwerp van het beroep Quant à l'objet du recours
B.1. De wet van 24 december 2002 « tot wijziging van de B.1. La loi du 24 décembre 2002 « modifiant le régime des sociétés en
vennootschapsregeling inzake inkomstenbelastingen en tot instelling matière d'impôts sur les revenus et instituant un système de décision
van een systeem van voorafgaande beslissingen in fiscale zaken » heeft anticipée en matière fiscale » a instauré un impôt sur les revenus et
een inkomstenbelasting en een roerende voorheffing van 10 pct. un précompte mobilier de 10 pour cent sur les bonis en cas de
ingevoerd op de uitkeringen bij de - gehele of gedeeltelijke - liquidation totale ou partielle d'une société ou en cas d'acquisition
vereffening van een vennootschap en bij de verkrijging van eigen d'actions ou de parts propres.
aandelen. De artikelen 2 tot en met 5 van de wet wijzigen respectievelijk Les articles 2 à 5 de la loi modifient respectivement l'article 18,
artikel 18, eerste lid, artikel 21, 2°, artikel 22, § 1, tweede lid, alinéa 1er, l'article 21, 2°, l'article 22, § 1er, alinéa 2, et
en artikel 171, 2°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 l'article 171, 2°, du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après
(hierna W.I.B. 1992). Door die wijziging worden de uitkeringen die als C.I.R. 1992). Par suite de cette modification, les bonis qui sont
dividend worden beschouwd bij de verkrijging van eigen aandelen considérés comme des dividendes en cas d'acquisition d'actions ou de
(artikel 186 van het W.I.B. 1992), bij de gedeeltelijke verdeling parts propres (article 186 du C.I.R. 1992), en cas de partage partiel
ingevolge overlijden, uittreding of uitsluiting van een vennoot par suite du décès, de la démission ou de l'exclusion d'un associé
(artikel 187 van het W.I.B. 1992) of bij de gehele verdeling van het (article 187 du C.I.R. 1992) ou en cas de partage total de l'avoir
maatschappelijk vermogen van een vennootschap (artikel 209 van het social d'une société (article 209 du C.I.R. 1992) sont soumis à un
W.I.B. 1992) voor de verkrijger onderworpen aan een belasting van 10 impôt de 10 pour cent dans le chef du bénéficiaire. En vertu de
pct. Krachtens artikel 19 van de wet, dat artikel 463bis, § 1, eerste l'article 19 de la loi, qui modifie l'article 463bis, § 1er, alinéa 1er,
lid, 1°, van het W.I.B. 1992 wijzigt, is op die belasting geen 1°, du C.I.R. 1992, une contribution complémentaire de crise n'est pas
aanvullende crisisbijdrage verschuldigd. due sur cet impôt.
De artikelen 15 tot en met 17 wijzigen respectievelijk artikel 264, Les articles 15 à 17 modifient respectivement l'article 264, alinéa 1er,
eerste lid, artikel 269, eerste lid, en artikel 282 van het W.I.B. l'article 269, alinéa 1er, et l'article 282 du C.I.R. 1992, ce qui a
1992, waardoor de vennootschap die dergelijke als dividenden pour effet que la société qui paye ces bonis considérés comme des
aangemerkte uitkeringen betaalt, een roerende voorheffing moet dividendes doit retenir un précompte mobilier à concurrence de dix
inhouden ten belope van tien percent. pour cent.
De voormelde belasting en roerende voorheffing zijn krachtens artikel En vertu de l'article 32, § 1er, alinéa 1er, de la loi du 24 décembre
32, § 1, eerste lid, van de wet van 24 december 2002 van toepassing op 2002, l'impôt et le précompte mobilier précités sont applicables aux
de inkomsten die zijn toegekend of betaalbaar zijn gesteld, of als revenus qui sont attribués ou mis en paiement, ou à considérer comme
dusdanig zijn aan te merken, vanaf 1 januari 2002 en voor zover, tels, à partir du 1er janvier 2002 et pour autant, quand il s'agit de
wanneer het gaat om een gehele verdeling van het maatschappelijk partage total de l'avoir social, que la liquidation n'ait pas été
vermogen, de vereffening niet is afgesloten vóór 25 maart 2002. De clôturée avant le 25 mars 2002. Conformément à l'article 33 de la loi,
roerende voorheffing op de inkomsten die vóór de datum van le précompte mobilier qui se rapporte à des revenus attribués ou mis
bekendmaking van de wet van 24 december 2002 in het Belgisch en paiement, ou à considérer comme tels, avant la date de publication
Staatsblad , dit is 31 december 2002, zijn toegekend of betaalbaar de la loi du 24 décembre 2002 au Moniteur belge , soit le 31 décembre
zijn gesteld, of als zodanig zijn aan te merken, is krachtens artikel
33 van die wet uiterlijk betaalbaar binnen 15 dagen na die 2002, est payable au plus tard dans les quinze jours de cette
bekendmaking en de aangifte van de inkomsten die erop betrekking publication et la déclaration de revenus y afférente doit être remise
hebben moet uiterlijk op dezelfde dag worden ingediend. au plus tard à la même date.
Ten gronde Quant au fond
Ten aanzien van het eerste middel Quant au premier moyen
B.2. In een eerste middel voeren de verzoekende partijen de schending B.2. Dans un premier moyen, les parties requérantes invoquent la
aan van de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, doordat violation des articles 10, 11 et 172 de la Constitution, en ce que les
vereffeningsuitkeringen aan een belasting worden onderworpen, terwijl bonis de liquidation sont soumis à un impôt, alors que les plus-values
meerwaarden verwezenlijkt bij een verkoop van aandelen van een réalisées à la suite d'une vente d'actions ou de parts d'une société
vennootschap in bedrijf belastingvrij zijn, en vereffenings- en en activité sont exonérées d'impôt et que la Cour de cassation
verkrijgingsuitkeringen door het Hof van Cassatie als meerwaarden op considère les bonis de liquidation et les bonis d'acquisition comme
aandelen worden beschouwd. des plus-values sur actions ou parts.
B.3. Sinds de wet van 22 december 1989 « houdende fiscale bepalingen » B.3. Depuis la loi du 22 décembre 1989 « portant des dispositions
worden vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen in de fiscales », les bonis de liquidation et d'acquisition sont considérés,
vennootschapsbelasting « als een uitgekeerd dividend aangemerkt » à l'impôt des sociétés, « comme un dividende distribué » (articles
(artikelen 186, 187 en 209 van het W.I.B. 1992). Die wetswijziging 186, 187 et 209 du C.I.R. 1992). Cette modification législative visait
beoogde « de aan de aandeelhouders en vennoten uitgekeerde sommen à ce que « les sommes réparties aux actionnaires ou associés [soient]
zoals alle andere uitgekeerde winsten [te belasten] met afhouding van imposées comme tous autres bénéfices distribués avec retenue du
roerende voorheffing » (Parl. St., Senaat, 1989-1990, nr. 806/1, p. précompte mobilier » (Doc. parl., Sénat, 1989-1990, n° 806/1, p. 63).
63). Omdat, ondanks het doel van de wetgever, onduidelijkheid bestond Parce que, en dépit de l'objectif poursuivi par le législateur, on ne
omtrent de vraag of op die uitkeringen al dan niet roerende voyait pas clairement si un précompte mobilier était ou non dû sur ces
voorheffing verschuldigd was, heeft de wet van 23 oktober 1991 « tot bonis, la loi du 23 octobre 1991 « transposant en droit belge la
omzetting in het Belgische recht van de Richtlijn van de Raad van de
Europese Gemeenschappen van 23 juli 1990 betreffende de Directive du Conseil des Communautés européennes du 23 juillet 1990
gemeenschappelijke fiscale regeling voor moedermaatschappijen en concernant le régime fiscal commun applicable aux sociétés mères et
dochterondernemingen » die als roerend inkomen aangemerkte filiales » a exonéré du précompte mobilier ces bonis de liquidation
vereffeningsuitkeringen (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, p. considérés comme revenu mobilier (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n°
5) vrijgesteld van roerende voorheffing. Vervolgens heeft de wet van
22 december 1998 « houdende fiscale en andere bepalingen » artikel 21, 1784/3, p. 5). Ensuite, la loi du 22 décembre 1998 « portant des
2°, van het W.I.B. 1992 aangepast, zodat vereffeningsuitkeringen dispositions fiscales et autres » a adapté l'article 21, 2°, du C.I.R.
worden uitgesloten als inkomsten van roerende goederen en kapitalen. 1992, en sorte que les bonis de liquidation sont exclus comme revenus
de capitaux et biens mobiliers.
De wet van 24 december 2002 maakt een einde aan die vrijstelling van La loi du 24 décembre 2002 met fin à cette exonération d'impôt et
soumet à l'impôt des personnes physiques et au précompte mobilier ce
belasting en onderwerpt wat het W.I.B. 1992 reeds als een uitgekeerd que le C.I.R. 1992 considère déjà comme un dividende distribué. Les
dividend aanmerkt, aan de personenbelasting en aan de roerende
voorheffing. De artikelen 2 en 3 van die wet lichten « inkomsten van articles 2 et 3 de cette loi suppriment « les revenus [...] d'actions
aandelen [...] betaald of toegekend bij gehele of gedeeltelijke ou parts, payés ou attribués en cas de partage total ou partiel de
verdeling van het maatschappelijk vermogen of bij verkrijging van
eigen aandelen » uit de in artikel 21 van het W.I.B. 1992 neergelegde l'avoir social ou d'acquisition d'actions ou parts propres » de la
lijst van in de personenbelasting « niet als inkomsten van roerende liste, contenue à l'article 21 du C.I.R. 1992, des « revenus non
goederen en kapitalen belastbare inkomsten » en kwalificeren ze als imposés [à l'impôt des personnes physiques] comme revenus de capitaux
dividenden. Artikel 15 van de wet van 24 december 2002 wijzigt de et biens mobiliers » et les qualifient de dividendes. L'article 15 de
bepaling in artikel 264, eerste lid, 2°, van het W.I.B. 1992 volgens la loi du 24 décembre 2002 modifie l'article 264, alinéa 1er, 2°, du
welke de roerende voorheffing niet verschuldigd was op uitkeringen die C.I.R. 1992, selon lequel le précompte mobilier n'était pas dû sur les
als dividend worden beschouwd bij de verkrijging van eigen aandelen bonis qui sont considérés comme des dividendes en cas d'acquisition
(artikel 186 van het W.I.B. 1992), bij de gedeeltelijke verdeling d'actions ou de parts propres (article 186 du C.I.R. 1992), en cas de
ingevolge overlijden, uittreding of uitsluiting van een vennoot partage partiel par suite du décès, de la démission ou de l'exclusion
(artikel 187 van het W.I.B. 1992) of bij de gehele verdeling van het d'un associé (article 187 du C.I.R. 1992) ou en cas de partage total
maatschappelijk vermogen van een vennootschap (artikel 209 van het W.I.B. 1992). B.4. Het komt de wetgever toe te oordelen of een stelsel van fiscale vrijstellingen dat hij heeft ingevoerd al dan niet moet worden gehandhaafd of vervangen. Het feit dat vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen in het verleden als meerwaarden werden beschouwd, verhindert niet dat de wetgever ze later expliciet aanmerkt als dividenden en ze belastbaar stelt als roerende inkomsten, mede gelet op het feit dat bij de vereffening van een vennootschap en bij de verkrijging van eigen aandelen, naast kapitaal, ook gereserveerde de l'avoir social d'une société (article 209 du C.I.R. 1992). B.4. Il appartient au législateur d'apprécier si un régime d'immunisation fiscale instauré par lui doit être maintenu ou non ou être remplacé. Le fait que les bonis de liquidation et d'acquisition aient été considérés dans le passé comme des plus-values n'empêche pas qu'ultérieurement, le législateur les considère explicitement comme des dividendes et les taxe au titre de revenus mobiliers, compte tenu notamment du fait qu'en cas de liquidation d'une société et en cas d'acquisition des actions ou parts propres, des bénéfices réservés sont distribués en sus du capital. Le législateur peut effectivement
winsten worden uitgekeerd. De wetgever vermag immers de categorie « élargir la catégorie des « dividendes », qui s'étend dès lors au-delà
dividenden » uit te breiden, die aldus ruimer wordt dan de algemene de la définition générale des revenus mobiliers figurant à l'article
omschrijving van de roerende inkomsten in artikel 17 van het W.I.B. 17 du C.I.R. 1992.
1992. B.5. Nu hierdoor een verschil in behandeling ontstaat tussen de door B.5. Dès lors qu'il en résulte une différence de traitement entre les
de verzoekende partijen aangehaalde categorieën, namelijk tussen catégories visées par les parties requérantes, à savoir entre les
vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen en meerwaarden, dient het Hof bonis de liquidation et d'acquisition et les plus-values, la Cour doit
te oordelen of dat verschil objectief en in redelijkheid kan worden apprécier si cette différence est objective et peut raisonnablement se
verantwoord ten aanzien van de nagestreefde doelstelling. justifier par rapport à l'objectif poursuivi.
B.6. Door de belasting en roerende voorheffing in te voeren beogen de B.6. En instaurant l'impôt et le précompte mobilier en cause, les
bestreden bepalingen « de coherentie van het fiscaal stelsel dat van dispositions attaquées visent « à renforcer la cohérence du régime
toepassing is op de verrichtingen van vereffening of van verkrijging fiscal applicable aux opérations de liquidation ou de rachat d'actions
van eigen aandelen te versterken » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC ou parts propres » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1918/1, p.
50-1918/001, p. 24). Hiertoe wenste de wetgever een einde te maken, 24). A cette fin, le législateur souhaitait mettre fin, d'une part, à
enerzijds, aan « een verschillende belastingheffing voor de sommen die zijn toegekend aan de aandeelhouders of vennoten door, aan de ene kant, een vennootschap in bedrijf, en, aan de andere kant, door een vennootschap in vereffening », omdat « deze situatie kan leiden tot ontbinding van vennootschappen die uitsluitend op fiscale gronden is gesteund » en, anderzijds, aan « ongepaste praktijken die erop gericht zijn de reserves (met belastingvrijstelling) aan de aandeelhouders uit te keren, zulks door middel van verrichtingen van verkrijging van aandelen » (ibid.), praktijken waartoe het fiscale stelsel inzake verrichtingen van verkrijging van eigen aandelen door een vennootschap met vrijstelling van roerende voorheffing aanleiding heeft gegeven. B.7. De bestreden bepalingen voeren een belasting en een roerende voorheffing in die ertoe strekken een einde te maken aan de fiscale gunstregeling die vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen, in tegenstelling tot dividenden, genoten. De wetgever beoogde hiermee te vermijden dat gereserveerde winsten van ondernemingen nog langer belastingvrij zouden worden uitgekeerd. De belasting en de roerende voorheffing zijn verschuldigd op « uitkeringen die worden aangemerkt als dividenden in de artikelen 186, « un régime de taxation différent pour les sommes distribuées aux actionnaires ou associés par une société en activité [...] et par une société en liquidation » parce que « cette situation peut entraîner des dissolutions inspirées par des motifs purement fiscaux » et, d'autre part, à « des pratiques inappropriées visant à distribuer des réserves (en exonération d'impôt) aux actionnaires, cela au moyen d'opérations de rachat d'actions » (ibid. ), pratiques auxquelles a donné lieu le régime fiscal en matière d'opérations d'acquisition d'actions ou de parts propres par une société, avec exonération du précompte mobilier. B.7. Les dispositions attaquées instaurent un impôt et un précompte mobilier qui visent à mettre fin au régime fiscal de faveur dont bénéficiaient les bonis de liquidation et d'acquisition, contrairement aux dividendes. Ce faisant, le législateur a voulu éviter que des bénéfices réservés d'entreprises puissent encore être distribués en étant exonérés d'impôt. L'impôt et le précompte mobilier sont dus sur « les sommes définies
187 en 209 in geval van gehele of gedeeltelijke verdeling van het comme dividendes par les articles 186, 187 et 209 en cas de partage
maatschappelijk vermogen van een binnenlandse of buitenlandse total ou partiel de l'avoir social d'une société résidente ou
vennootschap of van verkrijging van eigen aandelen door een dergelijke étrangère ou d'acquisition d'actions ou parts propres par une telle
vennootschap » (artikel 18, eerste lid, 2°ter en artikel 269, eerste société » (article 18, alinéa 1er, 2°ter, et article 269, alinéa 1er,
lid, 2°bis, van het W.I.B. 1992). In geval van verkrijging van eigen 2°bis, du C.I.R. 1992). En cas d'acquisition d'actions ou de parts
propres, est considéré comme un dividende distribué, en vertu de
aandelen wordt, volgens artikel 186 van het W.I.B. 1992, als l'article 186 du C.I.R. 1992, « l'excédent que présente le prix
uitgekeerd dividend aangemerkt « het positieve verschil tussen de d'acquisition ou, à défaut, la valeur de ces actions ou parts, sur la
verkrijgingsprijs of, bij ontstentenis daarvan, de waarde van die quote-part de la valeur réévaluée du capital libéré représenté par ces
aandelen, en het gedeelte van het gerevaloriseerde gestorte kapitaal
dat de verkregen aandelen vertegenwoordigen ». In geval van een gehele actions ou parts ». En cas de partage total ou partiel de l'avoir
of gedeeltelijke verdeling van het maatschappelijk vermogen wordt,
volgens de artikelen 187 en 209 van het W.I.B. 1992, als uitgekeerd social, selon les articles 187 et 209 du C.I.R. 1992, est considérée
dividend aangemerkt « het positieve verschil tussen de uitkeringen in comme un dividende distribué « l'excédent que présentent les sommes
geld, in effecten of in enige andere vorm, en de gerevaloriseerde réparties en espèces, en titres ou autrement sur la valeur réévaluée
waarde van het gestorte kapitaal ». du capital libéré ».
Door de uitkeringen die worden aangemerkt als dividenden in de En faisant figurer parmi les revenus imposables les sommes définies
artikelen 186, 187 en 209 van het W.I.B. 1992 in geval van gehele of comme dividendes par les articles 186, 187 et 209 du C.I.R. 1992 en
gedeeltelijke verdeling van het maatschappelijk vermogen van een cas de partage total ou partiel de l'avoir social d'une société
binnenlandse of buitenlandse vennootschap, of van verkrijging van
eigen aandelen door een dergelijke vennootschap, in de belastbare résidente ou étrangère ou en cas d'acquisition d'actions ou de parts
inkomsten op te nemen, heeft de wetgever een maatregel genomen die propres par une telle société, le législateur a pris une mesure qui
relevant is ten aanzien van de in B.6 vermelde doelstelling en die est pertinente au regard de l'objectif mentionné au B.6 et qui est
objectief en redelijk is verantwoord. objectivement et raisonnablement justifiée.
B.8. Het eerste middel kan niet worden aangenomen. B.8. Le premier moyen ne peut être admis.
Ten aanzien van het tweede middel Quant au deuxième moyen
B.9. In een tweede middel voeren de verzoekende partijen de schending B.9. Dans un deuxième moyen, les parties requérantes invoquent la
aan van de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, doordat de violation des articles 10, 11 et 172 de la Constitution, en ce que les
bestreden bepalingen, in strijd met het algemeen rechtsbeginsel van dispositions attaquées sont entrées en vigueur avec effet rétroactif
niet-retroactiviteit, met terugwerkende kracht in werking treden op 1 le 1er janvier 2002, en violation du principe général de la
januari 2002. non-rétroactivité.
B.10. Een fiscaalrechtelijke regel kan slechts als retroactief worden B.10. Une règle de droit fiscal ne peut être qualifiée de rétroactive
gekwalificeerd wanneer hij van toepassing is op feiten, handelingen en que si elle s'applique à des faits, actes et situations qui étaient
toestanden die definitief waren voltrokken op het ogenblik dat hij in définitifs au moment où elle est entrée en vigueur.
werking is getreden.
Hierbij dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de bepalingen A cet égard, il convient de faire une distinction entre les
inzake de inkomstenbelasting (de artikelen 2 tot 5 van de wet van 24 dispositions relatives à l'impôt sur les revenus (les articles 2 à 5
december 2002) en de bepalingen inzake de roerende voorheffing (de de la loi du 24 décembre 2002) et celles relatives au précompte
artikelen 15 tot 17 van dezelfde wet). mobilier (les articles 15 à 17 de cette même loi).
B.11. Inzake de inkomstenbelasting ontstaat de belastingschuld B.11. En matière d'impôts sur les revenus, la dette d'impôt naît
definitief op de datum van afsluiting van de periode waarin de définitivement à la date de la clôture de la période dont les revenus
inkomsten die de belastingbasis uitmaken, verworven zijn. Uit artikel constituent la base d'imposition. Il découle de l'article 360 du
360 van het W.I.B. 1992 volgt dat er, uit het oogpunt van de fiscale C.I.R. 1992 que, du point de vue de la loi fiscale, il n'existe pas de
wet, geen onherroepelijk vastgelegde toestand bestaat vóór de situation fixée de manière irrévocable avant la clôture de la période
afsluiting van het belastbaar tijdperk. Voor de aandeelhouders of imposable. Dans le chef des actionnaires ou des associés, la dette
vennoten ontstaat de fiscale schuld in de globale inkomstenbelasting fiscale à l'impôt global sur les revenus naît le dernier jour de la
op de laatste dag van het belastbaar tijdperk, om 24 uur. Een wet die période imposable, à 24 heures. Une loi qui instaure, avant cette
vóór dat tijdstip nieuwe belastbare feiten of grondslagen invoert, échéance, des faits ou assiettes imposables nouveaux n'a pas d'effet
heeft geen terugwerkende kracht. rétroactif.
B.12. Inzake de roerende voorheffing op vereffenings- en B.12. En matière de précompte mobilier sur les bonis de liquidation et
verkrijgingsuitkeringen ontstaat de belastingschuld definitief op de d'acquisition, la dette d'impôt naît définitivement à la date de
datum van de toekenning of betaalbaarstelling van de uitkeringen l'attribution ou de la mise en paiement des bonis sur lesquels le
waarop de roerende voorheffing is verschuldigd. précompte mobilier est dû.
B.13. De wet van 24 december 2002, die de roerende voorheffing op B.13. La loi du 24 décembre 2002, qui a instauré le précompte mobilier
vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen heeft ingevoerd, is sur les bonis de liquidation et d'acquisition, a été publiée au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2002. Moniteur belge du 31 décembre 2002. En vertu de l'article 32, § 1er,
Krachtens artikel 32, § 1, eerste lid, van dezelfde wet zijn de alinéa 1er, de la même loi, l'impôt sur les revenus et le précompte
inkomstenbelasting en de roerende voorheffing van 10 pct. verschuldigd mobilier de 10 p.c. sont dus sur les revenus attribués ou mis en
op de inkomsten die zijn toegekend of betaalbaar zijn gesteld, of als
dusdanig zijn aan te merken, vanaf 1 januari 2002 en voor zover, paiement, ou à considérer comme tels, à partir du 1er janvier 2002 et
wanneer het gaat om verrichtingen als bedoeld in artikel 209 van het pour autant, quand il s'agit d'opérations visées à l'article 209 du
W.I.B. 1992, de vereffening niet is afgesloten vóór 25 maart 2002. C.I.R. 1992, que la liquidation n'ait pas été clôturée avant le 25 mars 2002.
Inzake de bepalingen omtrent de inkomstenbelasting Quant aux dispositions relatives à l'impôt sur les revenus
B.14. Nu de wet van 24 december 2002 werd bekendgemaakt in het B.14. Dès lors que la loi du 24 décembre 2002 a été publiée au
Belgisch Staatsblad van 31 december 2002, en de bepalingen inzake de Moniteur belge du 31 décembre 2002 et que les dispositions relatives à
inkomstenbelasting in werking treden op 1 januari 2002, verleent het l'impôt sur les revenus sont entrées en vigueur le 1er janvier 2002,
bestreden artikel 32, § 1, eerste lid geen terugwerkende kracht aan de l'article 32, § 1er, alinéa 1er, attaqué ne confère pas d'effet
artikelen 2 tot 5 van de wet van 24 december 2002, aangezien deze rétroactif aux articles 2 à 5 de la loi du 24 décembre 2002 puisque
laatste de fiscale situatie betreffen van inkomsten waarvan de ces dernières concernent la situation fiscale de revenus dont les
voorwaarden voor belastingheffing niet kunnen worden beschouwd als conditions en matière de perception de l'impôt ne peuvent être
zijnde definitief vastgelegd. considérées comme étant définitivement fixées.
Inzake de bepalingen omtrent de roerende voorheffing Quant aux dispositions relatives au précompte mobilier
B.15. Volgens artikel 32, § 1, eerste lid, zijn de bepalingen inzake B.15. Selon l'article 32, § 1er, alinéa 1er, les dispositions
de roerende voorheffing van toepassing op de inkomsten die zijn relatives au précompte mobilier sont applicables aux revenus qui sont
toegekend of betaalbaar zijn gesteld, of als dusdanig zijn aan te attribués ou mis en paiement, ou à considérer comme tels, à partir du
merken, vanaf 1 januari 2002 en voor zover, wanneer het gaat om 1er janvier 2002 et pour autant, quand il s'agit d'opérations visées à
verrichtingen als bedoeld in artikel 209 van het W.I.B. 1992, de l'article 209 du C.I.R. 1992, que la liquidation n'ait pas été
vereffening niet is afgesloten vóór 25 maart 2002. Aldus zijn die clôturée avant le 25 mars 2002. Ainsi, ces dispositions sont
bepalingen van toepassing op feiten, handelingen en toestanden die applicables à des faits, actes et situations qui étaient
definitief waren voltrokken, namelijk op uitkeringen die reeds waren définitivement accomplis, à savoir aux bonis qui avaient déjà été
toegekend of betaalbaar waren gesteld, op het ogenblik dat zij in attribués ou mis en paiement au moment où elles sont entrées en
werking zijn getreden. vigueur.
B.16. De bepaling verleent bijgevolg terugwerkende kracht aan de B.16. La disposition confère donc un effet rétroactif aux dispositions
bepalingen omtrent de roerende voorheffing (de artikelen 15 tot 17 van relatives au précompte mobilier (les articles 15 à 17 de la loi du 24
de wet van 24 december 2002). décembre 2002).
B.17. De terugwerkende kracht van wetsbepalingen, die van die aard is B.17. La rétroactivité de dispositions législatives, qui est de nature
dat zij rechtsonzekerheid in het leven kan roepen, kan enkel worden à créer une insécurité juridique, ne peut se justifier que par des
verantwoord op grond van bijzondere omstandigheden, inzonderheid circonstances particulières, notamment pour réaliser un objectif
wanneer zij onontbeerlijk is voor de verwezenlijking van een
doelstelling van algemeen belang, zoals de goede werking of de d'intérêt général, comme le bon fonctionnement ou la continuité du
continuïteit van de openbare dienst. service public.
B.18. Op 23 april 2002 verscheen in het Belgisch Staatsblad een B.18. Le 23 avril 2002, le Moniteur belge a publié un avis annonçant
bericht waarin werd gemeld dat het voorontwerp van wet houdende que l'avant-projet de loi visant à réformer l'impôt des sociétés avait
hervorming van de vennootschapsbelasting op 19 april 2002 door de été approuvé par le Conseil des ministres le 19 avril 2002 et que cet
Ministerraad werd goedgekeurd en dat dit voorontwerp de invoering avant-projet instaurait un précompte mobilier sur les dividendes payés
bevatte van een roerende voorheffing op dividenden betaald of ou attribués en cas de partage total ou partiel de l'avoir social ou
toegekend bij gehele of gedeeltelijke verdeling van het
maatschappelijk vermogen of bij verkrijging van eigen aandelen door en cas d'acquisition d'actions ou parts propres par des sociétés.
vennootschappen. De roerende voorheffing zou luidens dat bericht van Selon cet avis, le précompte mobilier serait applicable « aux revenus
toepassing zijn « op de inkomsten die zijn toegekend of betaalbaar qui sont attribués ou mis en paiement, ou à considérer comme tels, à
gesteld, of als zodanig zijn aan te merken vanaf 1 januari 2002 en in partir du 1er janvier 2002 et pour autant, quand il s'agit
zoverre, wanneer het verrichtingen betreft als bedoeld in artikel 209, d'opérations visées à l'article 209, CIR 92, que la liquidation ne
WIB 92, de vereffening niet is afgesloten vóór 25 maart 2002 ». soit pas clôturée avant la date du 25 mars 2002 ».
B.19. Het algemeen belang kan vereisen dat een door de wetgever B.19. L'intérêt général peut exiger qu'une mesure fiscale que le
noodzakelijk geachte fiscale maatregel onverwijld uitwerking heeft en législateur considère comme indispensable ait effet immédiat et que la
dat de mogelijkheid wordt beperkt voor de belastingplichtigen om door anticiperend gedrag de beoogde gevolgen van de maatregel te verminderen. Een bericht in het Belgisch Staatsblad waarin een wijziging van de fiscale wet wordt aangekondigd, komt weliswaar in zekere mate tegemoet aan het bezwaar van de onvoorzienbaarheid van een retroactieve maatregel, maar een dergelijk bericht kan uit zijn aard zelf, met name wegens het louter informatieve karakter en het gebrek aan bindende kracht ervan, niet de rechtsonzekerheid wegnemen die de terugwerkende kracht doet ontstaan. Een bericht in het Belgisch Staatsblad kan derhalve op zichzelf niet volstaan om de terugwerkende kracht van een wetsbepaling te verantwoorden. De vennootschappen en hun vereffenaars zouden zonder wettelijke grondslag handelen indien zij louter op grond van dergelijk bericht een roerende voorheffing zouden inhouden op de vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen die zij verrichten. Wanneer zij achteraf, op grond van de bestreden bepalingen, op die uitkeringen roerende voorheffing dienen te betalen, zonder die bij de verkrijger van de uitkeringen te kunnen terugvorderen, worden zij verschillend behandeld ten aanzien van andere belastingplichtigen. B.20. Uit de parlementaire voorbereiding van de bestreden bepalingen blijkt de bekommernis van de wetgever om de ontbinding van possibilité des contribuables de réduire par anticipation les effets poursuivis par la mesure soit limitée. Un avis publié au Moniteur belge annonçant une modification de la loi fiscale corrige, certes, dans une certaine mesure, l'imprévisibilité d'une disposition rétroactive, mais un tel avis ne peut, de par sa nature, et notamment vu son caractère purement informatif et l'absence de toute force obligatoire, remédier à l'insécurité juridique créée par l'effet rétroactif. Un avis publié au Moniteur belge ne peut dès lors en soi suffire à justifier l'effet rétroactif d'une disposition législative. Les sociétés et leurs liquidateurs agiraient sans fondement légal s'ils prélevaient sur la seule base d'un tel avis un précompte mobilier sur les bonis de liquidation et d'acquisition qu'ils attribuent. Lorsqu'ils doivent par la suite, sur la base des dispositions entreprises, payer un précompte mobilier sur ces bonis, sans pouvoir le réclamer au bénéficiaire des bonis, ils sont traités différemment par rapport aux autres contribuables. B.20. Les travaux préparatoires des dispositions entreprises font apparaître que le législateur a entendu lutter contre la dissolution
vennootschappen om fiscale redenen en de uitkering van reserves met de sociétés pour des raisons fiscales et le versement de réserves en
vrijstelling van belasting tegen te gaan (Parl. St., Kamer, 2001-2002, exemption d'impôt (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1918/001, p.
DOC 50-1918/001, p. 24). 24).
Zoals de Ministerraad aanvoert, vermag de wetgever maatregelen te Comme le fait valoir le Conseil des ministres, le législateur peut
nemen om de handelwijze te verijdelen waarmee belastingplichtigen het prendre des mesures pour mettre en échec les procédés par lesquels des
voordeel van een vrijstelling zouden verkrijgen voor een periode die contribuables obtiendraient une exonération pour une période que le
de wetgever niet heeft bedoeld. législateur n'a pas visée.
De bekommernis om de ongewenste gevolgen van een vrijstelling te La volonté de lutter contre les effets indésirables d'une exonération
vermijden, kan de wetgever ertoe brengen de vrijstelling zonder peut amener le législateur à moduler ou à supprimer l'exonération sans
uitstel te moduleren of af te schaffen, maar volstaat niet om de délai, mais elle ne suffit pas à justifier l'effet rétroactif de la
terugwerkende kracht van de wetswijziging te verantwoorden. modification législative.
B.21. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat geen enkel element de in het B.21. Il découle de ce qui précède qu'aucun élément ne justifie la
geding zijnde retroactiviteit verantwoordt. rétroactivité en cause.
In zoverre zij de vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen die zijn En tant qu'ils soumettent au précompte mobilier les bonis de
toegekend of betaalbaar zijn gesteld vóór 1 januari 2003 aan de liquidation et d'acquisition qui sont attribués ou mis en payement
roerende voorheffing onderwerpen, zijn de artikelen 32, § 1, eerste avant le 1er janvier 2003, les articles 32, § 1er, alinéa 1er, et 33
lid, en 33 van de bestreden wet niet bestaanbaar met de artikelen 10 de la loi entreprise ne sont pas compatibles avec les articles 10 et
en 11 van de Grondwet. 11 de la Constitution.
Ingevolge het arrest nr. 109/2004 van 23 juni 2004, is het beroep tot Par suite de l'arrêt n° 109/2004 du 23 juin 2004, le recours en
vernietiging evenwel zonder voorwerp geworden in zoverre het annulation n'a toutefois plus d'objet dans la mesure où il porte sur
betrekking heeft op artikel 32, § 1, eerste lid, van de bestreden wet, l'article 32, § 1er, alinéa 1er, de la loi attaquée, annulé par
dat bij voormeld arrest is vernietigd in zoverre het de vereffenings- l'arrêt précité en tant qu'il soumet au précompte mobilier les bonis
en verkrijgingsuitkeringen die zijn toegekend of betaalbaar zijn de liquidation et d'acquisition qui ont été attribués ou mis en
gesteld vóór 1 januari 2003 aan de roerende voorheffing onderwerpt. paiement avant le 1er janvier 2003.
Ingevolge het arrest nr. 110/2004 van 23 juni 2004, is het beroep tot A la suite de l'arrêt n° 110/2004 du 23 juin 2004, le recours en
vernietiging eveneens zonder voorwerp geworden in zoverre het annulation n'a plus davantage d'objet en tant qu'il porte sur
betrekking heeft op artikel 33 van de bestreden wet, dat bij voormeld l'article 33 de la loi attaquée, annulé par l'arrêt précité.
arrest is vernietigd. Quant au troisième moyen
Ten aanzien van het derde middel
B.22. In een derde middel voeren de verzoekende partijen de schending B.22. Dans un troisième moyen, les parties requérantes invoquent la
aan van de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, doordat de violation des articles 10, 11 et 172 de la Constitution, en ce que
belasting op vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen wordt toegepast l'impôt sur les bonis de liquidation et d'acquisition est appliqué
bij de uitkering van reserves die vóór de inwerkingtreding van de lors de la distribution de réserves constituées avant l'entrée en
bestreden bepalingen zijn aangelegd, maar erna worden uitgekeerd, vigueur des dispositions attaquées mais qui sont versées après cette
zonder dat die reserves het door de wet van 24 december 2002
ingevoerde verlaagde tarief in de vennootschapsbelasting hebben entrée en vigueur, sans que ces réserves aient bénéficié du taux
genoten, terwijl reserves die na de inwerkingtreding van de wet van 24 réduit à l'impôt des sociétés instauré par la loi du 24 décembre 2002,
december 2002 zijn aangelegd, bij de uitkering ervan weliswaar aan de alors que les réserves qui ont été constituées après l'entrée en
belasting op vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen zijn vigueur de la loi du 24 décembre 2002 sont certes soumises à l'impôt
onderworpen, maar eveneens het verlaagde tarief in de sur les bonis de liquidation et d'acquisition lors de leur
vennootschapsbelasting genieten. Volgens de verzoekers zou er nochtans distribution, mais bénéficient également du taux réduit à l'impôt des
een duidelijke koppeling zijn tussen de invoering van de sociétés. Selon les requérants, il y aurait pourtant un lien évident
liquidatieheffing en de verlaging van het tarief in de entre l'instauration de l'impôt de liquidation et la réduction du taux
vennootschapsbelasting. de l'impôt des sociétés.
B.23. Hoewel de invoering van de bestreden heffing mede ertoe B.23. Bien que l'instauration de l'imposition attaquée contribue
bijdraagt de budgettaire doelstelling van de wetgever te realiseren, également à la réalisation de l'objectif budgétaire du législateur,
namelijk de hervorming van de vennootschapsbelasting in een budgettair qui est de faire en sorte que la réforme de l'impôt des sociétés ait
neutraal kader te laten plaatsvinden, is ze niet onlosmakelijk lieu dans un cadre budgétairement neutre, elle n'est pas
verbonden met de verlaging van het tarief in de indissolublement liée à la baisse du taux de l'impôt des sociétés. Il
vennootschapsbelasting. Uit de beschrijving van de evolutie van de wetgeving in B.3 blijkt overigens dat de wetgever, los van enige verlaging van de tarieven van de vennootschapsbelasting, vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen aan een roerende voorheffing heeft willen onderwerpen. B.24. Wanneer de wetgever een maatregel neemt om te vermijden dat gereserveerde winsten van ondernemingen, in tegenstelling tot dividenden, belastingvrij zouden worden uitgekeerd, kan hij die maatregel onmiddellijk toepasbaar maken op alle als vereffenings- en verkrijgingsuitkeringen uitbetaalde reserves, voor zover hij daarbij niet van de algemene regels betreffende de vaststelling van het aanslagjaar afwijkt. Wanneer de wetgever een einde maakt aan een vrijstelling van belasting, vermag hij immers te oordelen dat die beleidswijziging met onmiddellijke ingang moet worden doorgevoerd en is hij in beginsel niet verplicht in een overgangsregeling te voorzien. Wanneer de nieuwe regeling slechts van toepassing zou zijn geweest op reserves die werden aangelegd na de inwerkingtreding ervan, zou dat ressort d'ailleurs de l'évolution de la législation, esquissée au B.3, que le législateur a voulu, indépendamment d'un quelconque abaissement des taux de l'impôt des sociétés, soumettre à un précompte mobilier les bonis de liquidation et d'acquisition. B.24. Lorsque le législateur prend une mesure en vue d'éviter que des bénéfices réservés d'entreprises, soient, contrairement aux dividendes, distribués en étant exonérés d'impôt, il peut rendre cette mesure immédiatement applicable à toutes les réserves payées comme bonis de liquidation et d'acquisition, pour autant qu'il ne déroge pas, à cette occasion, aux règles générales concernant la détermination de l'exercice d'imposition. Lorsque le législateur met fin à une exonération d'impôt, il peut effectivement estimer que ce changement de politique doit être réalisé immédiatement et il n'est en principe pas obligé de prévoir une réglementation transitoire. Si la nouvelle réglementation n'avait été applicable qu'aux réserves constituées après son entrée en vigueur, cela aurait eu pour
tot gevolg hebben gehad dat de belastingvrije uitkeringen van reserves conséquence que les distributions de réserves en exemption d'impôt
nog zouden blijven voortduren, zodat de doelstelling van de bestreden auraient encore été maintenues, de sorte que l'objectif des
bepalingen, namelijk te vermijden dat reserves belastingvrij worden dispositions entreprises, qui est d'éviter que des réserves soit
uitgekeerd, verschillende jaren vertraging zou oplopen. versées en exemption d'impôt, subirait un retard de plusieurs années.
B.25. Het derde middel kan niet worden aangenomen. B.25. Le troisième moyen ne peut être admis.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
- stelt vast dat artikel 32, § 1, eerste lid, van de wet van 24 - constate que l'article 32, § 1er, alinéa 1er, de la loi du 24
december 2002 « tot wijziging van de vennootschapsregeling inzake décembre 2002 « modifiant le régime des sociétés en matière d'impôts
inkomstenbelastingen en tot instelling van een systeem van sur les revenus et instituant un système de décision anticipée en
voorafgaande beslissingen in fiscale zaken » is vernietigd bij het
arrest nr. 109/2004 van 23 juni 2004, in zoverre het de vereffenings- matière fiscale » a été annulé par l'arrêt n° 109/2004 du 23 juin
en verkrijgingsuitkeringen die zijn toegekend of betaalbaar zijn 2004, en tant qu'il soumet au précompte mobilier les bonis de
gesteld vóór 1 januari 2003, aan de roerende voorheffing onderwerpt; liquidation et d'acquisition attribués ou mis en paiement avant le 1er janvier 2003;
- stelt vast dat artikel 33 van dezelfde wet is vernietigd bij het - constate que l'article 33 de la même loi a été annulé par l'arrêt n°
arrest nr. 110/2004 van 23 juni 2004; 110/2004 du 23 juin 2004;
- verwerpt het beroep voor het overige. - rejette le recours pour le surplus.
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 23 juni 2004. janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 23 juin 2004.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
P.-Y. Dutilleux. A. Arts. P.-Y. Dutilleux. A. Arts.
^