Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 17/2004 van 29 januari 2004 Rolnummer 2635 In zake : de prejudiciële vraag over de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, gesteld door de Raad van State. Het Ar samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, M. Bossuyt, E. D(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 17/2004 van 29 januari 2004 Rolnummer 2635 In zake : de prejudiciële vraag over de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, gesteld door de Raad van State. Het Ar samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, M. Bossuyt, E. D(...) Extrait de l'arrêt n° 17/2004 du 29 janvier 2004 Numéro du rôle : 2635 En cause : la question préjudicielle concernant la loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle des actes administratifs, posée par le Conseil d'Etat. La composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 17/2004 van 29 januari 2004 Extrait de l'arrêt n° 17/2004 du 29 janvier 2004
Rolnummer 2635 Numéro du rôle : 2635
In zake : de prejudiciële vraag over de wet van 29 juli 1991 En cause : la question préjudicielle concernant la loi du 29 juillet
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, 1991 relative à la motivation formelle des actes administratifs, posée
gesteld door de Raad van State. par le Conseil d'Etat.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen en J.-P. Moerman, Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 115.425 van 4 februari 2003 in zake C. Verheyden tegen Par arrêt n° 115.425 du 4 février 2003 en cause de C. Verheyden contre
de Kamer van volksvertegenwoordigers, waarvan de expeditie ter griffie la Chambre des représentants, dont l'expédition est parvenue au greffe
van het Arbitragehof is ingekomen op 18 februari 2003, heeft de Raad de la Cour d'arbitrage le 18 février 2003, le Conseil d'Etat a posé la
van State de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Interprétée comme n'incluant pas dans son champ d'application les
actes administratifs des assemblées législatives ou de leurs organes
« Schendt de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke relatifs aux membres de leur personnel, la loi du 29 juillet 1991
motivering van de bestuurshandelingen, in die zin geïnterpreteerd dat
de bestuurshandelingen van de wetgevende vergaderingen of van hun
organen met betrekking tot de leden van hun personeel niet onder het relative à la motivation formelle des actes administratifs
toepassingsgebied van die wet vallen, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? » viole-t-elle les articles 10 et 11 de la Constitution ? »
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de wet van 29 juli 1991 B.1. La question préjudicielle se rapporte à la loi du 29 juillet 1991
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, relative à la motivation formelle des actes administratifs,
in die zin geïnterpreteerd dat het toepassingsgebied ervan zich niet interprétée comme n'incluant pas dans son champ d'application les
uitstrekt tot de bestuurshandelingen van de wetgevende vergaderingen actes administratifs des assemblées législatives ou de leurs organes
of van hun organen met betrekking tot de leden van hun personeel. relatifs aux membres de leur personnel.
B.2.1. De relevante bepalingen van de in het geding zijnde wet luiden : B.2.1. Les dispositions pertinentes de la loi en cause énoncent :
«

Artikel 1.Voor de toepassing van deze wet moeten worden verstaan

«

Article 1er.Pour l'application de la présente loi, il y a lieu

onder : d'entendre par :
- Bestuurshandeling : de eenzijdige rechtshandeling met individuele - acte administratif : l'acte juridique unilatéral de portée
strekking die uitgaat van een bestuur en die beoogt rechtsgevolgen te individuelle émanant d'une autorité administrative et qui a pour but
hebben voor één of meer bestuurden of voor een ander bestuur; de produire des effets juridiques à l'égard d'un ou de plusieurs
administrés ou d'une autre autorité administrative;
- autorité administrative : les autorités administratives au sens de
- Bestuur : de administratieve overheden als bedoeld in artikel 14 van l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat;
de gecoördineerde wetten op de Raad van State;
- Bestuurde : elke natuurlijke of rechtspersoon in zijn betrekkingen - administré : toute personne physique ou morale dans ses rapports
met het bestuur. avec les autorités administratives.

Art. 2.De bestuurshandelingen van de besturen bedoeld in artikel 1

Art. 2.Les actes administratifs des autorités administratives visées

moeten uitdrukkelijk worden gemotiveerd. à l'article premier doivent faire l'objet d'une motivation formelle.

Art. 3.De opgelegde motivering moet in de akte de juridische en

Art. 3.La motivation exigée consiste en l'indication, dans l'acte,

feitelijke overwegingen vermelden die aan de beslissing ten grondslag des considérations de droit et de fait servant de fondement à la
liggen. décision.
Zij moet afdoende zijn. Elle doit être adéquate.
[...] » [...] »
B.2.2. Volgens de verwijzende rechter zou de ambtenaren van de B.2.2. D'après le juge a quo, les agents des assemblées législatives
wetgevende vergaderingen of van hun organen het fundamentele recht
zijn ontzegd dat zou bestaan in de uitdrukkelijke motivering van de op ou de leurs organes seraient privés du droit fondamental que
hen betrekking hebbende handelingen, omdat de bestuurshandelingen constituerait la motivation formelle des actes qui les concernent,
uitgaande van die vergaderingen of van hun organen ten aanzien van de parce que les actes administratifs pris par ces assemblées ou leurs
leden van hun personeel niet onder het toepassingsgebied van de organes à l'égard des membres de leur personnel n'entreraient pas dans
voormelde wet zouden ressorteren.
B.3. Zich terdege bewust van de moeilijkheid om het begrip « bestuur le champ d'application de la loi précitée.
», zoals vastgesteld in artikel 1 van de in het geding zijnde wet, te B.3. Conscient de la difficulté de définir la notion d'« autorité
definiëren, heeft de wetgever gekozen voor een verwijzing naar artikel administrative » visée à l'article 1er de la loi en cause, le
14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State en de daarop législateur a opté en faveur d'une référence à l'article 14 des lois
betrekking hebbende rechtspraak (Parl. St., Senaat, B.Z. 1988, nr. coordonnées sur le Conseil d'Etat et à la jurisprudence qui s'y
215-3, p. 13). rapporte (Doc. parl., Sénat, S.E. 1988, n° 215-3, p. 13).
B.4.1. Bij de totstandkoming van de wet van 29 juli 1991 was de Raad B.4.1. Au moment de l'adoption de la loi du 29 juillet 1991, le
van State niet bevoegd voor administratieve handelingen van wetgevende Conseil d'Etat n'était pas compétent à l'égard des actes
vergaderingen of van hun organen ten aanzien van de leden van hun administratifs des assemblées législatives ou de leurs organes
personeel. concernant les membres de leur personnel.
B.4.2. In het arrest nr. 31/96 van 15 mei 1996 heeft het Hof voor B.4.2. Dans l'arrêt n° 31/96, du 15 mai 1996, la Cour a dit pour droit
recht gezegd dat « de ontstentenis van enig beroep tot que « le défaut de tout recours en annulation des actes administratifs
nietigverklaring van bestuurshandelingen uitgaande van een wetgevende émanant d'une assemblée législative ou de ses organes, alors qu'un tel
vergadering of van haar organen, terwijl een dergelijk beroep tot recours en annulation peut être introduit contre des actes
nietigverklaring kan worden ingesteld tegen bestuurshandelingen administratifs émanant d'une autorité administrative, viole le
uitgaande van een bestuurlijke overheid, [...] het grondwettelijke
gelijkheids- en niet-discriminatiebeginsel, neergelegd in de artikelen principe constitutionnel d'égalité et de non-discrimination inscrit
10 en 11 van de Grondwet, [schendt] ». aux articles 10 et 11 de la Constitution ».
B.4.3. Om uitvoering te geven aan het arrest van het Hof, heeft B.4.3. Pour donner exécution à l'arrêt précité de la Cour, l'article 2
artikel 2 van de wet van 25 mei 1999 artikel 14, § 1, van de de la loi du 25 mai 1999 a modifié l'article 14, § 1er, des lois
gecoördineerde wetten op de Raad van State in die zin gewijzigd dat de coordonnées sur le Conseil d'Etat de manière à habiliter la section
afdeling administratie van de Raad van State ook bevoegd is om kennis d'administration du Conseil d'Etat à connaître aussi des recours en
te nemen van de beroepen tot nietigverklaring ingesteld « tegen de annulation contre « les actes administratifs des assemblées
administratieve handelingen van wetgevende vergaderingen of van hun
organen, [...] met betrekking tot overheidsopdrachten en leden van hun législatives ou de leurs organes, [...] relatifs aux marchés publics
personeel ». Uit de parlementaire besprekingen die aan de aanneming van de et aux membres de leur personnel ».
voormelde wet zijn voorafgegaan, blijkt dat de wetgever niet alle Il ressort des discussions parlementaires qui ont précédé l'adoption
bestuurshandelingen uitgaande van de wetgevende vergaderingen of van de la loi précitée que le législateur n'a pas entendu soumettre tous
hun organen heeft willen onderwerpen aan de bevoegdheid van de Raad les actes administratifs émanant des assemblées législatives ou de
van State, maar diens bevoegdheid heeft willen beperken tot sommige leurs organes à la juridiction du Conseil d'Etat, mais a voulu limiter
handelingen, zoals die ten aanzien van het personeel, aangezien dat de la compétence de ce dernier à certains actes tels ceux pris à l'égard
meest gangbare bestuurshandelingen zijn en zij, in tegenstelling tot du personnel dès lors qu'ils sont les actes administratifs les plus
andere handelingen, geen politiek karakter hebben (Parl. St., Kamer, courants et ne comportent pas, au contraire d'autres actes, de
1997-1998, nr. 1733/1, p. 3). caractère politique (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1733/1, p. 3).
B.5. De parlementaire voorbereiding die aan de aanneming van de wet B.5. Les travaux préparatoires qui ont précédé l'adoption de la loi
betreffende de uitdrukkelijke motivering is voorafgegaan, toont aan sur la motivation formelle montrent que le législateur envisageait que
dat de wetgever beoogde dat het toepassingsgebied van die wet de le champ d'application de cette loi suive l'évolution
mogelijke ontwikkeling van de rechtspraak met betrekking tot artikel
14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State zou volgen. jurisprudentielle que pouvait connaître l'article 14 des lois
coordonnées sur le Conseil d'Etat.
De in het geding zijnde wet werd aangenomen op een ogenblik dat de La loi en cause a été adoptée à une époque où le législateur ne
pouvait prévoir la modification législative qu'allait subir l'article
wetgever de wetswijziging van artikel 14 van de gecoördineerde wetten 14 des lois coordonnées. La question préjudicielle posée en l'espèce
niet kon voorzien. In de te dezen gestelde prejudiciële vraag wordt invite précisément la Cour à se prononcer sur la différence de
het Hof precies verzocht zich uit te spreken over het verschil in
behandeling dat voortvloeit uit het feit dat, zoals aangegeven door de traitement qui provient de ce que le champ d'application de la loi du
verwijzende rechter, het toepassingsgebied van de wet van 29 juli 1991 29 juillet 1991 n'a pas été, comme le relève le juge a quo,
niet uitdrukkelijk werd gewijzigd naar aanleiding van die formellement modifié à la suite de cette évolution.
ontwikkeling. B.6.1. Hoewel de wetgevende vergaderingen over het residu van de B.6.1. Si les assemblées législatives sont détentrices du résidu de
soevereiniteit beschikken en, wegens hun eigen karakter, een volledige souveraineté et doivent, en raison de leur caractère propre, voir leur
onafhankelijkheid moeten genieten, ziet het Hof niet in hoe die indépendance totalement garantie, la Cour n'aperçoit pas en quoi cette
onafhankelijkheid zou kunnen worden aangetast door in de akte de indépendance pourrait être atteinte par l'indication, dans l'acte, des
juridische en feitelijke overwegingen te vermelden die ten grondslag considérations de droit et de fait servant de fondement à la décision
liggen aan een beslissing die zij ten aanzien van hun personeel nemen, qu'elles prennent à l'égard de leur personnel, dès lors que cette
aangezien die beslissing geen enkel politiek karakter heeft en décision n'a aucun caractère politique et ne participe nullement à
geenszins verband houdt met de wetgevende functie. l'exercice de la fonction législative.
B.6.2. De vereiste van uitdrukkelijke motivering voorgeschreven door B.6.2. L'obligation de motivation formelle prescrite par la loi du 29
de wet van 29 juli 1991 versterkt de bescherming van de bestuurde, juillet 1991 renforce la protection de l'administré ainsi que le
alsook de jurisdictionele controle van de bestuurshandelingen door de contrôle juridictionnel sur les actes administratifs qui est exercé
Raad van State. par le Conseil d'Etat.
Vermits de wetgever de bestuurshandelingen van de wetgevende Dès lors que le législateur a décidé de soumettre les actes
vergaderingen of hun organen met betrekking tot hun personeel heeft
onderworpen aan hetzelfde rechtsbeschermingsstelsel als datgene dat administratifs des assemblées législatives ou de leurs organes, en ce
van toepassing is op de handelingen van de bestuurlijke overheden, is qui concerne leur personnel, au même régime de protection juridique
het niet verantwoord dat de uitdrukkelijke motiveringsplicht niet op que celui applicable aux actes des autorités administratives, il n'est
de eerstgenoemde van toepassing zou worden geacht. Naast het feit dat pas justifié que l'obligation de motivation formelle ne soit pas
de personeelsleden van de wetgevende vergaderingen of hun organen applicable aux premiers. Outre le fait que les membres du personnel
verstoken zouden blijven van een waarborg tegen de mogelijke des assemblées législatives ou de leurs organes seraient privés d'une
willekeur, zou de ontstentenis van uitdrukkelijke motiveringsplicht garantie contre l'arbitraire éventuel, l'absence d'obligation de
het de Raad van State onmogelijk maken een doeltreffende toetsing uit motivation formelle ne permettrait pas au Conseil d'Etat d'exercer un
te oefenen. contrôle efficace.
B.7. Uit wat voorafgaat volgt dat, voor zover de wet van 29 juli 1991 B.7. Il résulte de ce qui précède qu'interprétée comme n'incluant pas
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen in dans son champ d'application les actes administratifs des assemblées
die zin wordt geïnterpreteerd dat zij de bestuurshandelingen van de législatives ou de leurs organes relatifs aux membres de leur
wetgevende vergaderingen of van hun organen met betrekking tot de personnel, la loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle
leden van hun personeel niet in haar toepassingsgebied opneemt, ze des actes administratifs n'est pas compatible avec les articles 10 et
niet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. 11 de la Constitution.
B.8. Het Hof stelt echter vast dat de wet van 29 juli 1991 een andere B.8. La Cour constate, toutefois, que la loi du 29 juillet 1991 peut
interpretatie kan krijgen, die haar met de voormelde recevoir une autre interprétation, qui la rendrait compatible avec les
grondwetsbepalingen bestaanbaar maakt. dispositions constitutionnelles précitées.
Rekening houdende met de onder B.5 vermelde elementen kan immers En effet, compte tenu des éléments repris en B.5, il peut être
worden gesteld dat, hoewel hij de individuele handelingen uitgaande considéré que, bien qu'il ait visé les actes individuels qui émanent
van de besturen heeft beoogd, de wetgever van 1991 de handelingen des autorités administratives, le législateur de 1991 n'a pas entendu
uitgaande van de wetgevende vergaderingen of hun organen ten aanzien exclure de l'obligation de motivation formelle les actes pris par les
van hun personeel niet van de uitdrukkelijke motiveringsplicht heeft assemblées législatives ou leurs organes à l'égard de leur personnel,
willen uitsluiten, nu die handelingen onder het toepassingsgebied van dès lors que ces actes entrent dans le champ d'application de
artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat auquel le
ressorteren, waarnaar de wetgever precies wilde verwijzen. législateur entendait précisément renvoyer.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van - La loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle des
de bestuurshandelingen, in die zin geïnterpreteerd dat de actes administratifs, interprétée comme n'incluant pas dans son champ
bestuurshandelingen van de wetgevende vergaderingen of van hun organen d'application les actes administratifs des assemblées législatives ou
met betrekking tot de leden van hun personeel niet in het de leurs organes relatifs aux membres de leur personnel, viole les
toepassingsgebied ervan zijn opgenomen, schendt de artikelen 10 en 11 articles 10 et 11 de la Constitution.
van de Grondwet.
- De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van - La loi du 29 juillet 1991 relative à la motivation formelle des
de bestuurshandelingen, in die zin geïnterpreteerd dat de actes administratifs, interprétée comme incluant dans son champ
bestuurshandelingen van de wetgevende vergaderingen of van hun organen d'application les actes administratifs des assemblées législatives ou
met betrekking tot de leden van hun personeel in het toepassingsgebied de leurs organes relatifs aux membres de leur personnel, ne viole pas
ervan zijn opgenomen, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet les articles 10 et 11 de la Constitution.
niet. Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 29 januari 2004. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 29 janvier 2004.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^