Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 134/2003 van 8 oktober 2003 Rolnummer 2525 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 371 en volgende van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Het Arbit samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. François, P. Martens, R. (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 134/2003 van 8 oktober 2003 Rolnummer 2525 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 371 en volgende van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Het Arbit samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. François, P. Martens, R. (...) Extrait de l'arrêt n° 134/2003 du 8 octobre 2003 Numéro du rôle : 2525 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 371 et suivants du Code civil, posée par le Tribunal de première instance d'Anvers. La Cour d'arbitrage,
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 134/2003 van 8 oktober 2003 Extrait de l'arrêt n° 134/2003 du 8 octobre 2003
Rolnummer 2525 Numéro du rôle : 2525
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 371 en En cause : la question préjudicielle relative aux articles 371 et
volgende van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van suivants du Code civil, posée par le Tribunal de première instance
eerste aanleg te Antwerpen. d'Anvers.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L.
L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier L. Potoms, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 3 oktober 2002 in zake T. v.d.K. tegen L. G., waarvan Par jugement du 3 octobre 2002 en cause de T. v.d.K. contre L. G.,
de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 11 dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 11
oktober 2002, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen de octobre 2002, le Tribunal de première instance d'Anvers a posé la
prejudiciële vraag gesteld « of de artikelen 371 en volgende van het question préjudicielle visant à savoir « si les articles 371 et
Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden in suivants du Code civil violent les articles 10 et 11 de la
zover het ouderlijk gezag enkel kan worden toegekend aan personen die Constitution en tant que l'autorité parentale ne peut être accordée
met een kind een afstammingsband hebben ». qu'aux personnes ayant un lien de filiation avec un enfant ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag, die betrekking heeft op de artikelen 371 B.1. La question préjudicielle, qui porte sur les articles 371 à
tot 387bis van het Burgerlijk Wetboek, betreft inzonderheid de 387bis du Code civil, concerne particulièrement les dispositions
bepalingen inzake het gezag dat wordt uitgeoefend over de persoon en relatives à l'autorité qui s'exerce sur la personne et
het beheer van de goederen van de minderjarige. l'administration des biens du mineur.
Zij betreft het geval waarin een kind slechts een enkele ouder heeft Elle a trait à l'hypothèse où un enfant n'a qu'un seul parent à
ten aanzien van wie de afstamming vaststaat, maar op duurzame wijze l'égard duquel la filiation est établie mais a vécu de manière durable
heeft geleefd binnen een gezin dat uit die ouder en een derde wordt au sein du ménage formé par ce parent et par un tiers qui assument
gevormd die beiden instaan voor het onderhoud van het kind. Het Hof tous deux la charge de l'entretien de l'enfant. La Cour limite son
beperkt zijn toetsing tot dat geval. examen à cette hypothèse.
B.2. Het zogenaamde ouderlijk gezag is een instituut dat in de eerste B.2. L'autorité dite parentale est une institution qui vise en premier
plaats bescherming beoogt te verlenen aan het minderjarige kind, dat lieu à accorder une protection à l'enfant mineur qui, en raison de sa
vanwege zijn kwetsbaarheid en zijn fysieke en mentale onrijpheid, vulnérabilité et de son immaturité physique et mentale, doit recevoir
specifieke zorg dient te krijgen en een bijzondere bescherming moet des soins spécifiques et bénéficier d'une protection particulière.
genieten. Met het oog op het verlenen van een dergelijke bescherming Dans le but d'accorder cette protection et dans le souci de l'intérêt
en uit zorg voor het belang van het kind en zijn socialisatie heeft de de l'enfant comme de sa socialisation, le législateur a confié cette
wetgever dat gezag in de eerste plaats opgedragen aan de ouders van autorité en premier lieu aux parents de l'enfant. Ce n'est que
het kind. Enkel wanneer er geen ouders zijn, wordt een beroep gedaan lorsqu'il n'y a pas de parents qu'il est fait appel à un tuteur, qui,
op een voogd, die doorgaans tot de familie van het kind behoort. en général, appartient à la famille de l'enfant.
B.3.1. De Ministerraad stelt dat de categorie van personen die met een B.3.1. Le Conseil des ministres considère que la catégorie des
minderjarige een afstammingsband heeft, niet vergelijkbaar is met de personnes qui a un lien de filiation avec un mineur n'est pas
categorie van personen die een dergelijke band niet heeft, daar een comparable à celle des personnes qui n'a pas un tel lien puisqu'un
afstammingsband talrijke en fundamentele juridische gevolgen heeft lien de filiation a des effets juridiques nombreux et fondamentaux
zowel voor het kind als voor de ouder. aussi bien pour l'enfant que pour le parent.
B.3.2. De noodzaak om de verantwoordelijkheid inzake de bescherming en B.3.2. La nécessité de confier la responsabilité de protéger et de
de socialisatie van kinderen toe te vertrouwen aan personen die socialiser les enfants à des personnes qui soient aptes à l'assumer
bekwaam zijn om die verantwoordelijkheid op te nemen, maakt de
juridische relaties die elk kind onderhoudt met diegenen die het rend éminemment comparables les relations juridiques qu'entretient
opvoeden zeer vergelijkbaar. tout enfant avec ceux qui l'élèvent.
De exceptie van de Ministerraad wordt verworpen. L'exception du Conseil des ministres est rejetée.
B.4. Luidens artikel 3.1 van het Verdrag inzake de rechten van het B.4. Aux termes de l'article 3.1 de la Convention relative aux droits
kind, dat is aangenomen te New York op 20 november 1989, « vormen de de l'enfant, adoptée à New York le 20 novembre 1989, « l'intérêt
belangen van het kind de eerste overweging ». Krachtens artikel 3.2 supérieur de l'enfant doit être une considération primordiale ». En
van dat Verdrag hebben de Staten die erbij partij zijn zich ertoe vertu de l'article 3.2 de cette Convention, les Etats parties se sont
verbonden « het kind te verzekeren van de bescherming en de zorg die engagés « à assurer à l'enfant la protection et les soins nécessaires
nodig zijn voor zijn welzijn, rekening houdend met de rechten en à son bien-être, compte tenu des droits et des devoirs de ses parents,
plichten van zijn ouders, wettige voogden of anderen die wettelijk de ses tuteurs ou des autres personnes légalement responsables de lui
verantwoordelijk zijn voor het kind » en « hiertoe alle passende » et « à prendre à cette fin toutes les mesures législatives et
wettelijke en bestuurlijke maatregelen [te nemen] ». administratives appropriées ».
B.5. De Belgische wetgever heeft talrijke stappen in die richting B.5. Le législateur belge a fait de nombreux pas dans cette direction,
ondernomen, die overigens niet volledig nieuw is. Immers : qui n'est d'ailleurs pas entièrement nouvelle. En effet :
- sinds de wet van 31 maart 1987 wordt het ouderlijk gezag niet langer - depuis la loi du 31 mars 1987, l'autorité parentale n'est plus
aan de huwelijkse staat van de ouders gekoppeld : de wettelijk attachée à la situation matrimoniale des parents : la filiation
vastgestelde afstamming van vaderszijde respectievelijk van paternelle et maternelle légalement établie est le seul élément qui
moederszijde is het enige wat bepalend is; soit déterminant;
- bij wet van 13 april 1995 betreffende de gezamenlijke uitoefening - par la loi du 13 avril 1995 relative à l'exercice conjoint de
van het ouderlijk gezag heeft de wetgever, teneinde de l'autorité parentale, le législateur a instauré, pour renforcer la
verantwoordelijkheid van de beide ouders voor het kind te versterken, responsabilité des deux parents à l'égard de l'enfant, le principe de
het beginsel van het co-ouderschap ingevoerd, dit wil zeggen een la « co-parenté », c'est-à-dire d'une autorité conjointe qu'ils
gezamenlijk gezag dat zij over de persoon en de goederen van de exercent sur la personne et les biens du mineur, qu'ils vivent
minderjarige uitoefenen, ongeacht of zij samenleven of gescheiden ensemble ou qu'ils soient séparés;
zijn; - wanneer de ouders niet samenleven, dienen zij een regeling te - lorsque les parents ne vivent pas ensemble, ils doivent conclure un
treffen omtrent « de organisatie van de huisvesting van het kind » accord « sur l'organisation de l'hébergement de l'enfant » (article
(artikel 374, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek); de rechtbank 374, alinéa 2, du Code civil); le tribunal peut confier l'exercice de
kan de uitoefening van het ouderlijk gezag aan een van beide ouders l'autorité parentale à un des deux parents (articles 374, alinéa 2, et
opdragen (artikelen 374, tweede lid, en 376, derde lid), waarbij de 376, alinéa 3), l'autre conservant le droit à des relations
andere het recht op persoonlijk contact behoudt en het recht om personnelles et le droit de surveiller l'éducation de l'enfant
toezicht te houden op de opvoeding van het kind (artikel 374, vierde lid); de rechter kan aan een van de ouders de uitsluitende uitoefening van het gezag toevertrouwen en bepalen dat een aantal belangrijke beslissingen met betrekking tot de opvoeding van het kind alleen met instemming van beide ouders kunnen worden genomen. B.6. Die bepalingen maken het echter niet mogelijk het recht op bescherming en op welzijn van een kind dat zich in de in B.1 beschreven situatie bevindt, juridisch te verankeren, zelfs al zouden de personen die het kind opvoeden zich ertoe verbinden het kind die bescherming en dat welzijn op duurzame wijze te bieden. Het ouderlijk gezag kan thans enkel worden gevestigd ten aanzien van de personen die een afstammingsband hebben met het kind. Ofschoon artikel 375bis van het Burgerlijk Wetboek het mogelijk maakt persoonlijk contact tot stand te brengen tussen een kind en de persoon die doet blijken van een bijzondere affectieve band met dat kind, maakt die bepaling het niet mogelijk aan die band gevolgen te verbinden die de verbintenissen die die persoon bereid zou zijn aan te gaan ten aanzien van dat kind, juridisch zouden verankeren. Het kind zou dus plots, in geval van scheiding van het paar en in het bijzonder in geval van overlijden van de ouder die een afstammingsband met het kind had, elk recht op verzorging, hieronder begrepen het recht op onderhoud en op bescherming van de persoon die het heeft opgevoed, kunnen verliezen. B.7. Daaruit volgt dat die categorie van kinderen zonder toelaatbare verantwoording verschillend wordt behandeld. Maar het staat aan de wetgever om te preciseren in welke vorm, onder welke voorwaarden en volgens welke procedure het ouderlijk gezag, in het belang van het kind, zou kunnen worden uitgebreid tot andere personen die geen (article 374, alinéa 4); le juge peut confier l'exercice exclusif de l'autorité à un seul des parents et préciser qu'un certain nombre de décisions importantes relatives à l'éducation de l'enfant ne peuvent être prises que de l'accord des deux parents. B.6. Ces dispositions ne permettent toutefois pas qu'un enfant qui se trouve dans la situation décrite en B.1 puisse voir consacrer juridiquement son droit à la protection et au bien-être, alors même que les personnes qui l'éduquent s'engageraient à les lui fournir durablement. L'autorité parentale n'est actuellement possible qu'à l'égard des personnes qui ont un lien de filiation avec l'enfant. L'article 375bis du Code civil, s'il permet l'organisation de relations personnelles entre un enfant et la personne qui justifie d'un lien d'affection particulier avec celui-ci, ne permet pas de donner à ce lien des effets qui consacreraient juridiquement les engagements auxquels cette personne offrirait de souscrire à l'égard de cet enfant. Celui-ci pourrait donc perdre brutalement tout droit aux soins, lesquels comprennent le droit à l'entretien et à la protection de la personne qui l'a élevé, en cas de séparation du couple et, spécialement, en cas de décès du parent qui a un lien de filiation avec lui. B.7. Il s'ensuit que cette catégorie d'enfants fait l'objet d'un traitement différent sans justification admissible. Mais c'est au législateur qu'il appartient de préciser sous quelle forme, à quelles conditions et selon quelle procédure l'autorité parentale pourrait, dans l'intérêt de l'enfant, être étendue à d'autres personnes qui
afstammingsband met het kind hebben, aangezien de bepalingen van de n'ont pas un lien de filiation avec lui, les dispositions des articles
artikelen 371 tot 387bis van het Burgerlijk Wetboek niet als dusdanig, 371 à 387bis du Code civil n'étant pas susceptibles d'être appliquées
naar analogie, op de in B.1 beschreven situatie kunnen worden telles quelles, par analogie, à la situation décrite en B.1.
toegepast. Bijgevolg kunnen die bepalingen niet als discriminerend worden En conséquence, ces dispositions ne peuvent être considérées comme
beschouwd en dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden discriminatoires et la question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 371 tot 387bis van het Burgerlijk Wetboek schenden de Les articles 371 à 387bis du Code civil ne violent pas les articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 8 oktober 2003. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 8 octobre 2003.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^