← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 104/2003 van 22 juli 2003 Rolnummer 2703 In zake : de
prejudiciële vraag over artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, gesteld
door de Politierechtbank te Hoei. Het Arbitragehof, wijst
na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 104/2003 van 22 juli 2003 Rolnummer 2703 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, gesteld door de Politierechtbank te Hoei. Het Arbitragehof, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 104/2003 du 22 juillet 2003 Numéro du rôle : 2703 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation routière, posée par le Tribunal de police de Huy. L composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E(...) |
|---|---|
| ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
| Uittreksel uit arrest nr. 104/2003 van 22 juli 2003 | Extrait de l'arrêt n° 104/2003 du 22 juillet 2003 |
| Rolnummer 2703 | Numéro du rôle : 2703 |
| In zake : de prejudiciële vraag over artikel 67ter van de wet | En cause : la question préjudicielle concernant l'article 67ter de la |
| betreffende de politie over het wegverkeer, gesteld door de | loi relative à la police de la circulation routière, posée par le |
| Politierechtbank te Hoei. | Tribunal de police de Huy. |
| Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters | composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. |
| P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en L. Lavrysen, | Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et L. Lavrysen, assistée |
| bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 29 april 2003 in zake het openbaar ministerie tegen A. | Par jugement du 29 avril 2003 en cause du ministère public contre A. |
| Hermant, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is | Hermant, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
| ingekomen op 21 mei 2003, heeft de Politierechtbank te Hoei de | d'arbitrage le 21 mai 2003, le Tribunal de police de Huy a posé la |
| volgende prejudiciële vraag gesteld : | question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 67ter van de gecoördineerde wetten betreffende de | « L'article 67ter des lois coordonnées relatives à la police de la |
| politie over het wegverkeer de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | circulation routière viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| doordat het de natuurlijke persoon die een bepaalde rechtspersoon | Constitution en ce qu'il retient la responsabilité pénale de la |
| vertegenwoordigt strafrechtelijk verantwoordelijk stelt omdat hij | personne physique représentant une personne morale déterminée pour |
| heeft nagelaten de identiteit mee te delen van de bestuurder of, bij | avoir négligé de communiquer l'identité du conducteur ou à défaut de |
| ontstentenis, van de persoon die het voertuig onder zich heeft wanneer | la personne responsable du véhicule lorsqu'une infraction a été |
| een overtreding is begaan met een voertuig ingeschreven op naam van de | commise avec un véhicule immatriculé au nom de la personne morale, |
| rechtspersoon, terwijl artikel 5 van het Strafwetboek bepaalt : ' Een | alors qu'en vertu de l'article 5 du Code pénal : ' Toute personne |
| rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor misdrijven die | morale est pénalement responsable des infractions qui sont |
| hetzij een intrinsiek verband hebben met de verwezenlijking van zijn | intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la défense de |
| doel of de waarneming van zijn belangen, of die, naar blijkt uit de | ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets démontrent qu'elles |
| concrete omstandigheden, voor zijn rekening zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld. Indien de [...] natuurlijke persoon de fout wetens en willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke rechtspersoon worden veroordeeld ' ? » Op 5 juni 2003 hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en L. Lavrysen, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de organieke wet, het Hof ervan in kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen. | ont été commises pour son compte. Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut être condamnée. Si la personne physique a commis la faute sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps que la personne morale responsable ' ? » Le 5 juin 2003, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi organique, les juges-rapporteurs P. Martens et L. Lavrysen ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het | B.1. L'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation |
| wegverkeer, ingevoegd bij de wet van 4 augustus 1996, bepaalt : | routière, inséré par la loi du 4 août 1996, énonce : |
| « Wanneer een overtreding van deze wet en haar uitvoeringsbesluiten is | « Lorsqu'une infraction à la présente loi et à ses arrêtés d'exécution |
| begaan met een motorvoertuig, ingeschreven op naam van een | est commise avec un véhicule à moteur, immatriculé au nom d'une |
| rechtspersoon, zijn de natuurlijke personen die de rechtspersoon in | personne morale, les personnes physiques qui représentent la personne |
| rechte vertegenwoordigen ertoe gehouden de identiteit van de | morale en droit sont tenues de communiquer l'identité du conducteur au |
| bestuurder op het ogenblik van de feiten mee te delen of, indien zij | moment des faits ou, s'ils ne la connaissent pas, de communiquer |
| die niet kennen, de identiteit van de persoon die het voertuig onder zich heeft. De mededeling moet gebeuren binnen een termijn van 15 dagen te rekenen vanaf de datum waarop de vraag om inlichtingen gevoegd bij het afschrift van het proces-verbaal werd verstuurd. Indien de persoon die het voertuig onder zich heeft niet de bestuurder was op het ogenblik van de feiten moet hij eveneens, op de wijze hierboven vermeld, de identiteit van de bestuurder meedelen. De natuurlijke personen die de rechtspersoon in rechte vertegenwoordigen als titularis van de nummerplaat of als houder van het voertuig, zijn ertoe gehouden de nodige maatregelen te nemen om | l'identité de la personne responsable du véhicule. Cette communication doit avoir lieu dans les quinze jours de l'envoi de la demande de renseignements jointe à la copie du procès-verbal. Si la personne responsable du véhicule n'était pas le conducteur au moment des faits, elle est également tenue de communiquer l'identité du conducteur selon les modalités définies ci-dessus. Les personnes physiques qui représentent la personne morale en droit en tant que titulaire de la plaque d'immatriculation ou en tant que détenteur du véhicule sont tenues de prendre les mesures nécessaires |
| aan deze verplichting te voldoen. » | en vue d'assurer le respect de cette obligation. » |
| B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of die bepaling de | B.2. Le juge a quo demande à la Cour si cette disposition viole les |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt doordat zij de natuurlijke | articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle engage la |
| personen die een rechtspersoon in rechte vertegenwoordigen | responsabilité des personnes physiques qui représentent la personne |
| aansprakelijk stelt wanneer een overtreding wordt begaan met een | morale en droit lorsqu'une infraction est commise avec un véhicule |
| voertuig ingeschreven op naam van die rechtspersoon en de identiteit | immatriculé au nom de cette personne morale et que l'identité du |
| van de bestuurder of, bij ontstentenis, van de persoon die het | conducteur ou, à défaut, du responsable du véhicule n'est pas |
| voertuig onder zich heeft niet wordt meegedeeld, terwijl artikel 5 van | communiquée, alors qu'en vertu de l'article 5 du Code pénal, toute |
| het Strafwetboek de rechtspersoon strafrechtelijk verantwoordelijk | |
| stelt voor misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de | personne morale est pénalement responsable des infractions qui sont |
| verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of | intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la défense de |
| die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening | ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets démontrent qu'elles |
| werden gepleegd. | ont été commises pour son compte. |
| B.3. Artikel 5 van het Strafwetboek, ingevoegd bij de wet van 4 mei | B.3. L'article 5 du Code pénal, inséré par la loi du 4 mai 1999, a |
| 1999, heeft een eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor | instauré une responsabilité pénale propre des personnes morales, |
| rechtspersonen ingevoerd, onderscheiden en autonoom ten opzichte van | autonome et distincte de celle des personnes physiques qui ont agi |
| die van de natuurlijke personen die voor de rechtspersoon hebben gehandeld of dit hebben nagelaten. Voordien kon de rechtspersoon als dusdanig niet zelf worden gestraft en werd het door een rechtspersoon gepleegde misdrijf aan welbepaalde natuurlijke personen toegerekend. In vele gevallen wees de wetgever daarbij zelf de verantwoordelijke personen aan. Onder de nieuwe wetgeving kan een natuurlijke persoon enkel samen met een rechtspersoon worden veroordeeld indien hij « wetens en willens » heeft gehandeld. Wanneer de strafrechter vaststelt dat een misdrijf dat niet wetens en willens is gepleegd, tegelijk door een natuurlijke persoon en een rechtspersoon is gepleegd, moet hij alleen die persoon veroordelen die de zwaarste fout heeft begaan. | pour la personne morale ou qui ont omis de le faire. Auparavant, la personne morale ne pouvait, en tant que telle, être elle-même sanctionnée et l'infraction commise par une personne morale était imputée à des personnes physiques déterminées. Dans de nombreux cas, le législateur a lui-même désigné les personnes responsables. En vertu de la nouvelle législation, une personne physique ne peut être condamnée en même temps qu'une personne morale que si elle a agi « sciemment et volontairement ». Lorsque le juge pénal constate qu'une infraction qui n'a été commise ni sciemment, ni volontairement, l'a été simultanément par une personne physique et une personne morale, il ne doit condamner que la personne qui a commis la faute la plus grave. |
| B.4. Volgens artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het | B.4. L'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation |
| wegverkeer is de natuurlijke persoon die de rechtspersoon | routière désigne la personne physique représentant la personne morale |
| vertegenwoordigt verantwoordelijk voor het meedelen van de identiteit | comme responsable de la communication de l'identité du conducteur ou |
| van de bestuurder of van de persoon die het voertuig onder zich heeft, | de la personne responsable du véhicule lorsqu'une infraction à cette |
| wanneer een overtreding op die wet wordt begaan met een voertuig | loi est commise avec un véhicule immatriculé au nom de cette personne |
| ingeschreven op naam van die rechtspersoon. | morale. |
| De prejudiciële vraag gaat uit van de interpretatie dat die wettelijke | La question préjudicielle se fonde sur l'interprétation selon laquelle |
| toerekening niet werd gewijzigd bij artikel 5 van het Strafwetboek en | cette imputation légale n'a pas été modifiée par l'article 5 du Code |
| volgens welke die laatste bepaling in casu geen toepassing vindt, | pénal et selon laquelle cette dernière disposition ne s'applique pas |
| hoewel de strafbare feiten zich hebben voorgedaan na de | en l'espèce, bien que les faits punissables se soient produits après |
| inwerkingtreding ervan op 2 juli 1999. Het Hof onderzoekt de in het | son entrée en vigueur au 2 juillet 1999. La Cour examine la |
| geding zijnde bepaling in die interpretatie en beperkt zijn toetsing | disposition litigieuse en fonction de cette interprétation et limite |
| tot misdrijven die zich na de vermelde datum hebben voorgedaan. | son contrôle aux infractions qui ont été commises postérieurement à la |
| date précitée. | |
| B.5. De eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van | B.5. La responsabilité pénale propre des personnes morales, telle |
| rechtspersonen, zoals geregeld bij artikel 5 van het Strafwetboek, | qu'elle est réglée à l'article 5 du Code pénal, s'applique à toutes |
| geldt voor alle misdrijven, behoudens andersluidende bepalingen in | les infractions, sauf disposition contraire dans les lois pénales |
| bijzondere strafwetten (artikel 100 van het Strafwetboek). Niets belet | particulières (article 100 du Code pénal). Rien n'empêche le |
| de wetgever om in een bijzonder geval af te wijken van de algemene | législateur de déroger, dans un cas particulier, à la règle générale, |
| regeling, op voorwaarde dat daarvoor een objectieve en redelijke | à la condition qu'existe pour ce faire une justification objective et |
| rechtvaardiging bestaat. | raisonnable. |
| B.6. In casu is het voormelde artikel 67ter tot stand gekomen vóór de | B.6. En l'espèce, l'article 67ter précité a été adopté avant l'entrée |
| inwerkingtreding van artikel 5 van het Strafwetboek, zodat men niet | en vigueur de l'article 5 du Code pénal, de sorte que l'on ne saurait |
| staande kan houden dat de wetgever bewust in een uitzondering op die | prétendre que le législateur a sciemment voulu prévoir une exception à |
| laatste bepaling heeft willen voorzien. | cette dernière disposition. |
| Uit de totstandkoming van de in het geding zijnde wet blijkt ook niet | Il n'apparaît pas davantage de la genèse de la loi en cause que le |
| dat de wetgever de persoonlijke aansprakelijkheid van de in artikel | législateur aurait voulu engager la responsabilité personnelle des |
| 67ter bedoelde personen gewild heeft vanwege hun bijzondere | personnes visées à l'article 67ter , en raison de leur responsabilité |
| verantwoordelijkheid of hun bijzondere hoedanigheid. Integendeel, de | particulière ou de leur qualité particulière. Au contraire, |
| wettelijke toerekening van het misdrijf aan die personen was enkel | |
| noodzakelijk om het ontbreken van de eigen strafrechtelijke | l'imputation légale de l'infraction à ces personnes n'était nécessaire |
| verantwoordelijkheid van de rechtspersonen voor de niet-naleving van | que pour remédier à l'absence de la responsabilité pénale propre des |
| verplichtingen die hun zijn opgelegd, op te vangen (Parl. St. , Kamer, | personnes morales pour le non-respect d'obligations qui leur ont été |
| 1995-1996, nr. 577/2, p. 10). | imposées (Doc. parl ., Chambre, 1995-1996, no 577/2, p. 10). |
| B.7. In die omstandigheden is het niet objectief en redelijk | B.7. Dans ces conditions, il n'est pas objectivement et |
| verantwoord dat, voor misdrijven gepleegd na 2 juli 1999, de personen | raisonnablement justifié que, pour les infractions commises après le 2 |
| genoemd in artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het | juillet 1999, les personnes mentionnées à l'article 67ter de la loi |
| relative à la police de la circulation routière restent | |
| wegverkeer, persoonlijk aansprakelijk blijven voor misdrijven | personnellement responsables des infractions imputées à la personne |
| toegerekend aan de rechtspersoon, terwijl artikel 5 van het | morale, alors que l'article 5 du Code pénal prévoit de manière |
| Strafwetboek op algemene wijze in een eigen strafrechtelijke | |
| verantwoordelijkheid van de rechtspersoon voorziet. | générale une responsabilité pénale propre de la personne morale. |
| B.8. Het Hof stelt evenwel, samen met de Ministerraad, vast dat ook | B.8. La Cour constate toutefois, avec le Conseil des ministres, qu'une |
| een andere interpretatie van de in het geding zijnde bepaling mogelijk is. | autre interprétation de la disposition en cause est possible. |
| Met de invoering van artikel 5 van het Strafwetboek heeft de wetgever | En adoptant l'article 5 du Code pénal, le législateur a voulu mettre |
| een einde willen maken aan de straffeloosheid van de rechtspersonen. | fin à l'impunité des personnes morales. La loi règle également le |
| De wet regelt ook de verhouding tussen de aansprakelijkheid van de | rapport entre la responsabilité de la personne morale et celle de la |
| rechtspersoon en die van de natuurlijke persoon voor dezelfde feiten, | personne physique pour les mêmes faits, le cumul de responsabilités - |
| waarbij - behoudens wanneer de natuurlijke persoon de fout « wetens en | sauf lorsque la personne physique a commis la faute « sciemment et |
| willens » heeft gepleegd - cumulatie van aansprakelijkheid is | volontairement » - étant exclu. Le législateur lie donc l'immunité de |
| uitgesloten. De wetgever verbindt aldus de strafuitsluiting van de | |
| natuurlijke persoon aan de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van | la personne physique à la responsabilité pénale de la personne morale. |
| de rechtspersoon. B.9. Rekening houdend met die uitgangspunten kan men ervan uitgaan dat | B.9. Compte tenu de ce qui précède, il peut être admis que l'article |
| artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het wegverkeer | 67ter de la loi relative à la police de la circulation routière a été |
| impliciet is opgeheven door artikel 5 van het Strafwetboek, in zoverre | implicitement abrogé par l'article 5 du Code pénal, dans la mesure où |
| die vroegere wet niet verenigbaar is met de bepalingen van de nieuwe | la loi antérieure n'est pas compatible avec les dispositions de la loi |
| wet. | nouvelle. |
| In die interpretatie bestaat het in het geding zijnde onderscheid in | Dans cette interprétation, la différence de traitement en cause est |
| behandeling niet en is de prejudiciële vraag zonder voorwerp. | inexistante et la question préjudicielle est sans objet. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| - In de interpretatie dat artikel 67ter van de op 16 maart 1968 | - Dans l'interprétation selon laquelle l'article 67ter de la loi |
| gecoördineerde wet betreffende de politie over het wegverkeer, | relative à la police de la circulation routière coordonnée le 16 mars |
| ingevoegd bij de wet van 4 augustus 1996, ongewijzigd van kracht | 1968, inséré par la loi du 4 août 1996, reste applicable tel quel |
| blijft na de inwerkingtreding van de wet van 4 mei 1999 tot invoering | après l'entrée en vigueur de la loi du 4 mai 1999 instaurant la |
| van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de rechtspersonen, | responsabilité pénale des personnes morales, cette disposition viole |
| schendt die bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | les articles 10 et 11 de la Constitution. |
| - In de interpretatie dat dezelfde bepaling impliciet is gewijzigd bij | - Dans l'interprétation selon laquelle la même disposition a été |
| artikel 5 van het Strafwetboek, behoeft de prejudiciële vraag geen | implicitement modifiée par l'article 5 du Code pénal, la question |
| antwoord. | préjudicielle n'appelle pas de réponse. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 juli 2003. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 juillet 2003. |
| De griffier, | Le greffier, |
| L. Potoms. | L. Potoms. |
| De voorzitter, | Le président, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |