Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 122/2003 van 24 september 2003 Rolnummer 2535 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1, 3 o , eerste lid, van artikel III, Overgangsbepalingen, van de wet van 14 juli 1976 betreffende de wederzijdse Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 122/2003 van 24 september 2003 Rolnummer 2535 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1, 3 o , eerste lid, van artikel III, Overgangsbepalingen, van de wet van 14 juli 1976 betreffende de wederzijdse Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 122/2003 du 24 septembre 2003 Numéro du rôle : 2535 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1 er , 3 o , alinéa 1 er , de l'article III, Dispositions transitoires, de la lo La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, M.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 122/2003 van 24 september 2003 Extrait de l'arrêt n° 122/2003 du 24 septembre 2003
Rolnummer 2535 Numéro du rôle : 2535
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1, 3o, eerste lid, van En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1er, 3o,
alinéa 1er, de l'article III, Dispositions transitoires, de la loi du
artikel III, Overgangsbepalingen, van de wet van 14 juli 1976 14 juillet 1976 relative aux droits et devoirs respectifs des époux et
betreffende de wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten aux régimes matrimoniaux, posée par la Cour d'appel de Gand.
en de huwelijksvermogensstelsels, gesteld door het Hof van Beroep te Gent.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen en J.-P. Moerman, Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 10 oktober 2002 in zake D. Lievois tegen C. Pee, Par arrêt du 10 octobre 2002 en cause de D. Lievois contre C. Pee,
waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
21 oktober 2002, heeft het Hof van Beroep te Gent de volgende dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 21
prejudiciële vraag gesteld : octobre 2002, la Cour d'appel de Gand a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt het artikel 1, 3o, van de overgangsbepalingen van de wet van « L'article 1er, 3o, des dispositions transitoires de la loi du 14
14 juli 1976 (artikel 3) de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in juillet 1976 (article 3) viole-t-il les articles 10 et 11 de la
zoverre daaruit volgt dat het recht tot overname van de gezinswoning, Constitution en tant qu'il s'ensuit que le droit à la reprise du
dat ingevolge artikel 1, 2o, van de overgangsbepalingen van de wet van logement familial, qui, conformément à l'article 1er, 2o, des
14 juli 1976 (artikel 3) verleend is aan de echtparen die vóór de dispositions transitoires de la loi du 14 juillet 1976 (article 3) est
accordé aux époux qui étaient mariés avant l'entrée en vigueur de la
inwerkingtreding van de wet van 14 juli 1976 gehuwd waren zonder loi du 14 juillet 1976 sans avoir établi de conventions matrimoniales
huwelijksvoorwaarden te hebben gemaakt of na het aannemen van het
stelsel van wettelijke gemeenschap, ontzegd is aan de echtparen die ou qui avaient adopté le régime de la communauté légale, est refusé
vóór de inwerkingtreding van de wet van 14 juli 1976 gehuwd waren na aux époux qui, avant l'entrée en vigueur de la loi du 14 juillet 1976,
het aannemen van hetzij een stelsel die de gemeenschap beperkt tot de étaient mariés en ayant adopté soit un régime de communauté réduite
aanwinsten, hetzij het stelsel van algehele gemeenschap, hetzij het
stelsel van scheiding van goederen onder beding van een gemeenschap aux acquêts, soit le régime de la communauté universelle ou le régime
van aanwinsten ? » de séparation de biens avec société d'acquêts ? »
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 1, 1o tot 3o, van artikel III, overgangsbepalingen, van B.1. L'article 1er, 1o à 3o, de l'article III, Dispositions
de wet van 14 juli 1976 betreffende de wederzijdse rechten en transitoires, de la loi du 14 juillet 1976 relative aux droits et
verplichtingen van echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels devoirs respectifs des époux et aux régimes matrimoniaux (Moniteur
(Belgisch Staatsblad , 18 september 1976) luidt : belge , 18 septembre 1976) énonce :
« Overeenkomstig de volgende regels zijn de bepalingen van deze wet « Les dispositions de la présente loi sont applicables, suivant les
van toepassing op de echtgenoten die vóór de inwerkingtreding van deze règles ci-après, aux époux mariés avant la date de son entrée en
wet zijn gehuwd zonder huwelijksvoorwaarden te hebben gemaakt of na
het stelsel van gemeenschap te hebben aangenomen dan wel het stelsel vigueur sans avoir établi de conventions matrimoniales ou après avoir
van scheiding van goederen of het dotaal stelsel te hebben gekozen, adopté un régime en communauté ou après avoir choisi le régime de la
waarin een gemeenschap van aanwinsten is bedongen als omschreven in de séparation de biens ou celui des biens dotaux comportant une société
artikelen 1498 en 1499 van het Burgerlijk Wetboek : d'acquêts régie par les articles 1498 et 1499 du Code civil :
1o Gedurende een termijn van één jaar te rekenen van de 1o Pendant un délai d'un an prenant cours à l'entrée en vigueur de la
inwerkingtreding van deze wet kunnen de echtgenoten ten overstaan van présente loi, les époux peuvent déclarer devant notaire qu'ils
een notaris verklaren dat zij hun wettelijk of bedongen entendent maintenir sans changement, leur régime matrimonial légal ou
huwelijksvermogensstelsel ongewijzigd wensen te handhaven. conventionnel.
2o Indien een dergelijke verklaring niet wordt afgelegd, zullen de 2o A défaut de pareille déclaration, les époux qui n'avaient pas
echtgenoten die geen huwelijksvoorwaarden hebben gemaakt of het établi de conventions matrimoniales ou avaient adopté le régime de la
stelsel van wettelijke gemeenschap hebben aangenomen, bij het communauté légale, seront dès l'expiration du délai, soumis aux
verstrijken van die termijn onderworpen zijn aan de bepalingen van de artikelen 1398 tot 1450 betreffende het wettelijk stelsel, onverminderd hetgeen zij bij huwelijkscontract hebben bedongen betreffende de voordelen aan beide echtgenoten of aan een van hen. Evenwel kunnen zij, zonder het verstrijken van die termijn af te wachten, ten overstaan van een notaris verklaren dat zij zich onmiddellijk wensen te onderwerpen aan de bepalingen betreffende het wettelijk stelsel. 3o Indien de verklaring bedoeld in 1o niet wordt afgelegd, zullen de echtgenoten die de gemeenschap beperkt tot de aanwinsten of de algemene gemeenschap hebben aangenomen, bij het verstrijken van die termijn onderworpen zijn aan de bepalingen van de artikelen 1415 tot 1426 voor alles wat betrekking heeft op het bestuur van de gemeenschap en van de eigen goederen, alsook aan de bepalingen van de artikelen dispositions des articles 1398 à 1450 concernant le régime légal, sans préjudice des clauses de leur contrat de mariage comportant des avantages aux deux époux ou à l'un d'eux. Ils peuvent toutefois, sans attendre l'expiration de ce délai, déclarer devant notaire, qu'ils entendent se soumettre immédiatement aux dispositions régissant le régime légal. 3o A défaut de la déclaration visée au 1o, les époux qui avaient adopté la communauté réduite aux acquêts ou la communauté universelle seront, dès l'expiration du délai, soumis aux dispositions des articles 1415 à 1426 pour tout ce qui concerne la gestion de la communauté et de leurs biens propres, ainsi qu'à celles des articles
1408 tot 1414 betreffende de gemeenschappelijke schulden en de rechten 1408 à 1414 définissant les dettes communes et réglant les droits des
van de schuldeisers. créanciers.
Hetzelfde geldt voor de echtgenoten die de scheiding van goederen of Il en sera de même pour les époux ayant choisi le régime de la
het dotaal stelsel hebben gekozen onder beding van een gemeenschap van séparation de biens ou le régime dotal, tout en ayant stipulé une
aanwinsten als omschreven in de artikelen 1498 en 1499 van het société d'acquêts régie par les articles 1498 et 1499 du Code civil
Burgerlijk Wetboek, doch uitsluitend wat die gemeenschap betreft. » mais en ce qui concerne cette société seulement. »
De artikelen 1446 en 1447 van het Burgerlijk Wetboek, die te dezen Les articles 1446 et 1447 du Code civil, également en cause en
eveneens in het geding zijn, luiden : l'espèce, disposent :
«

Art. 1446.Wanneer het wettelijk stelsel eindigt door het overlijden

«

Art. 1446.Lorsque le régime légal prend fin par le décès d'un des

van een der echtgenoten, kan de langstlevende, tegen opleg indien époux, le conjoint survivant peut se faire attribuer par préférence,
daartoe grond bestaat, zich bij voorrang doen toewijzen een van de moyennant soulte s'il y a lieu, un des immeubles servant au logement
onroerende goederen die tot gezinswoning dient, samen met het aldaar
aanwezige huisraad, en het onroerend goed dat dient voor de de la famille avec les meubles meublants qui le garnissent et
uitoefening van zijn beroep, samen met de roerende zaken die aldaar l'immeuble servant à l'exercice de sa profession avec les meubles à
aanwezig zijn voor beroepsdoeleinden. usage professionnel qui le garnissent.

Art. 1447.Wanneer het wettelijk stelsel eindigt door echtscheiding,

Art. 1447.Lorsque le régime légal prend fin par le divorce, la

scheiding van tafel en bed of scheiding van goederen, kan elk der séparation de corps ou la séparation de biens, chacun des époux peut
echtgenoten in de loop van de vereffeningsprocedure aan de rechtbank au cours des opérations de liquidation, demander au tribunal de faire
te zijnen voordele toepassing van artikel 1446 vragen. application à son profit des dispositions visées à l'article 1446.
De rechtbank beslist met inachtneming van de maatschappelijke en Le tribunal statue en considération des intérêts sociaux et familiaux
gezinsbelangen die erbij betrokken zijn en van de vergoedings- of en cause et des droits de récompense ou de créance au profit de
vorderingsrechten van de andere echtgenoot. l'autre époux.
De rechtbank bepaalt de datum waarop de eventuele opleg opeisbaar Le tribunal fixe la date de l'exigibilité de la soulte éventuelle. »
wordt. » B.2. De in het geding zijnde bepaling voert een verschil in B.2. La disposition en cause instaure une différence de traitement
behandeling in tussen echtgenoten die zijn gehuwd vóór de entre les époux mariés avant la date d'entrée en vigueur de la loi du
inwerkingtreding van de wet van 14 juli 1976 betreffende de 14 juillet 1976 relative aux droits et devoirs respectifs des époux et
wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de
huwelijksvermogensstelsels, naargelang zij gehuwd waren onder het aux régimes matrimoniaux, selon qu'ils se sont mariés sous le régime
wettelijk stelsel (artikel 1, 2o), dan wel met een huwelijkscontract légal (article 1er, 2o), ou en ayant adopté le régime conventionnel de
onder de algemene gemeenschap, onder de gemeenschap van aanwinsten la communauté universelle, de la communauté réduite aux acquêts
(artikel 1, 3o, eerste lid), onder de scheiding van goederen met (article 1er, 3o, alinéa 1er), de la séparation de biens avec une
gemeenschap van aanwinsten of onder het dotaal stelsel met gemeenschap société d'acquêts ou du régime dotal avec une société d'acquêts
van aanwinsten (artikel 1, 3o, tweede lid). De bij die wet ingevoerde (article 1er, 3o, alinéa 2). Les règles instaurées par cette loi en ce
regels met betrekking tot de vereffening en de verdeling, en qui concerne la liquidation et le partage, et en particulier l'article
inzonderheid het in het bodemgeschil aangevoerde artikel 1447 van het 1447 du Code civil invoqué dans l'instance principale, qui prévoit la
Burgerlijk Wetboek, dat voorziet in de mogelijkheid van toewijzing bij
voorrang van het onroerend goed dat tot gezinswoning dient, zijn van possibilité d'attribuer préférentiellement l'immeuble servant au
toepassing op de eerste categorie van echtgenoten, terwijl zij niet logement de la famille, sont applicables à la première catégorie de
van toepassing zijn op de tweede categorie van echtgenoten. Dat conjoints mais non à la seconde. Cette différence de traitement serait
verschil in behandeling zou discriminatoir zijn, inzonderheid voor de discriminatoire, en particulier à l'égard des époux qui se sont mariés
echtgenoten die vóór 28 september 1976 gehuwd waren onder het bedongen avant le 28 septembre 1976 sous le régime conventionnel de la
gemeenschapsstelsel van de scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten. B.3. Het verschil in behandeling tussen beide categorieën van echtgenoten berust op een objectief criterium, namelijk de aard van het huwelijksvermogensstelsel dat zij vóór de inwerkingtreding van de wet van 14 juli 1976 hebben aangenomen door al dan niet een huwelijkscontract te hebben gesloten. B.4. De pertinentie van dat onderscheid werd als volgt verantwoord : « Uitgaande van de opvatting dat een huwelijkscontract een overeenkomst tussen echtgenoten is die tussen de overeenkomstsluitende partijen als wet geldt, wijzigt het de inhoud ervan slechts in die zin séparation de biens avec société d'acquêts. B.3. La différence de traitement entre les deux catégories de conjoints repose sur un critère objectif, à savoir la nature du régime matrimonial que les époux ont adopté avant l'entrée en vigueur de la loi du 14 juillet 1976, en ayant ou non conclu un contrat de mariage. B.4. La pertinence de cette distinction a été justifiée comme suit : « Partant de l'idée qu'un contrat de mariage constitue une convention entre époux, qui fait la loi des parties contractantes, il n'en
dat het in het stelsel dat zij hebben gekozen, de nieuwe beheersregels modifie le contenu qu'en introduisant dans le régime choisi par eux
van de gemeenschap of van de eigen goederen invoegt. » (Parl. St. , les nouvelles règles de gestion de la communauté ou des biens propres.
Senaat, 1975-1976, nr. 683/2, p. 92) » (Doc. parl. , Sénat, 1975-1976, no 683/2, p. 92)
B.5. De wet van 14 juli 1976 heeft in hoofdzaak beoogd de juridische B.5. La loi du 14 juillet 1976 a pour objectif principal de
ontvoogding van de gehuwde vrouw, tot stand gebracht door de wet van concrétiser, dans la législation relative aux régimes matrimoniaux,
30 april 1958 betreffende de wederzijdse rechten en plichten van de l'émancipation juridique de la femme mariée consacrée par la loi du 30
echtgenoten, te concretiseren in de wetgeving betreffende de huwelijksvermogensstelsels : avril 1958 relative aux droits et devoirs respectifs des époux :
« Vanaf het ogenblik dat aan de gehuwde vrouw volle rechtsbekwaamheid « Dès l'instant où l'on reconnaît à la femme mariée une pleine
wordt toegekend, [...] moet deze onafhankelijkheid haar normale capacité juridique, [...] cette indépendance doit trouver sa
tegenhanger vinden op het gebied van de huwelijksvermogensstelsels. De contrepartie normale dans le domaine des régimes matrimoniaux. L'une
ene hervorming gaat niet zonder de andere. Het bekrachtigen van de
handelingsbekwaamheid van de gehuwde vrouw zonder daarbij de des réformes ne va pas sans l'autre. Consacrer la capacité civile de
huwelijksvermogensstelsels te wijzigen of aan te passen, zou er op la femme mariée, sans modifier ou aménager les régimes matrimoniaux,
neerkomen een theoretisch werk te leveren dat praktisch denkbeeldig serait faire oeuvre théorique et pratiquement illusoire. » (Doc. parl.
blijft. » (Parl. St. , Senaat, 1964-1965, nr. 138, p. 1; Parl. St. , , Sénat, 1964-1965, no 138, p. 1; Doc. parl. , Sénat, 1976-1977, no
Senaat, 1976-1977, nr. 683/2, p. 1) 683/2, p. 1)
B.6. De in het geding zijnde maatregel kan niet worden beschouwd als B.6. La mesure en cause ne saurait être considérée comme
onevenredig met de doelstelling van de wet van 14 juli 1976 in het disproportionnée à l'objectif de la loi du 14 juillet 1976, en
algemeen, en van de overgangsbepaling waarbij de toepassing van de général, et de la disposition transitoire excluant l'application des
regels inzake de vereffening en de verdeling worden uitgesloten, in règles relatives à la liquidation et au partage, en particulier.
het bijzonder.
De bevestiging van de handelingsbekwaamheid van de gehuwde vrouw was La confirmation de la capacité civile de la femme mariée ne s'imposait
immers slechts noodzakelijk ten aanzien van het bestuur van de en effet qu'en ce qui concerne la gestion de la communauté et des
gemeenschap en van de eigen goederen (artikelen 1415 tot 1426 van het biens propres (articles 1415 à 1426 du Code civil) et en ce qui
Burgerlijk Wetboek), alsmede de daarmee onlosmakelijk verbonden concerne la question, qui y est indissolublement liée, du règlement
problematiek van de regeling van de gemeenschappelijke schulden en de
rechten van de schuldeisers (artikelen 1408 tot 1414 van het des dettes communes et des droits des créanciers (articles 1408 à 1414
Burgerlijk Wetboek), en vereiste derhalve niet noodzakelijk de du Code civil), et elle n'exigeait dès lors pas nécessairement
toepassing van de regels die de vereffening en de verdeling van het l'application des règles régissant la liquidation et le partage du
huwelijksvermogensstelsel beheersen. De wetgever vermocht derhalve régime matrimonial. Le législateur pouvait donc considérer, en se
ervan uit te gaan dat die rechtsproblematiek, op basis van het basant sur le principe de la prévisibilité pour les époux concernés et
beginsel van de voorzienbaarheid voor de betrokken echtgenoten en compte tenu de la diversité des modalités pouvant caractériser un
rekening houdend met de diversiteit aan modaliteiten die een régime matrimonial conventionnel, que cette problématique juridique
conventioneel huwelijksvermogensstelsel kan karakteriseren, geregeld demeurerait régie par les dispositions qui étaient applicables au
zou blijven door de bepalingen die van toepassing waren bij de moment de l'adoption de ce régime.
aanneming van dat stelsel.
De bepaling van artikel 47, § 3, van artikel IV van de wet van 14 juli La disposition de l'article 47, § 3, de l'article IV de la loi du 14
1976, dat de opheffings- en wijzigingsbepalingen bevat en de in de juillet 1976, qui contient des dispositions abrogatoires et
paragrafen 1 en 2 vermelde artikelen toepasselijk verklaart in zoverre modificatives et déclare les articles énumérés aux paragraphes 1er et
zij noodzakelijk zijn voor de vereffening van het 2 applicables dans la mesure où ils sont nécessaires à la liquidation
huwelijksvermogensstelsel, is slechts de bevestiging van de du régime matrimonial, ne fait que confirmer l'exclusion de
uitsluiting van de toepassing van de nieuwe bepalingen betreffende de l'application des nouvelles dispositions régissant la liquidation et
vereffening en de verdeling ten aanzien van die categorie van le partage à cette catégorie d'époux ayant adopté, avant l'entrée en
echtgenoten die vóór de inwerkingtreding van die wet een bedongen vigueur de cette loi, un régime matrimonial conventionnel.
huwelijksvermogensstelsel hebben aangenomen.
Overigens verhindert niets die categorie van echtgenoten hun Rien n'empêche du reste cette catégorie d'époux de modifier leur
conventioneel stelsel te wijzigen om die maatregelen te bedingen régime conventionnel, pour y inclure celles des mesures que le
waarin de wetgever voor hen niet heeft voorzien. législateur n'a pas prévues pour eux.
De wetgever heeft het imperatief karakter van de aanpassing van de Le but du législateur a été de faire en sorte que l'adaptation
wetgeving betreffende de huwelijksvermogensstelsels aan de impérative de la législation sur les régimes matrimoniaux à la
rechtsbekwaamheid van de gehuwde vrouw, willen verzoenen met de capacité juridique de la femme mariée puisse se concilier avec le
eerbied voor de wilsautonomie van de partijen. respect de l'autonomie de la volonté des parties.
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 1, 3o, van artikel III, Overgangsbepalingen, van de wet van 14 L'article 1er, 3o, de l'article III, Dispositions transitoires, de la
juli 1976 betreffende de wederzijdse rechten en verplichtingen van loi du 14 juillet 1976 relative aux droits et devoirs respectifs des
echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels, aldus geïnterpreteerd époux et aux régimes matrimoniaux, interprété en ce sens que l'article
dat artikel 1447 van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing is op 1447 du Code civil n'est pas applicable aux catégories d'époux visées
de daarin bedoelde categorieën van echtgenoten, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. dans l'article précité, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 24 september 2003. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 24 septembre 2003.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^