Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 42/2003 van 9 april 2003 Rolnummer 2322 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5, tweede lid, van het Strafwetboek, zoals hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke veran Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fra(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 42/2003 van 9 april 2003 Rolnummer 2322 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5, tweede lid, van het Strafwetboek, zoals hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke veran Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fra(...) Extrait de l'arrêt n° 42/2003 du 9 avril 2003 Numéro du rôle : 2322 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5, alinéa 2, du Code pénal, tel qu'il a été rétabli par la loi du 4 mai 1999 instaurant la responsabilité pénale La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 42/2003 van 9 april 2003 Extrait de l'arrêt n° 42/2003 du 9 avril 2003
Rolnummer 2322 Numéro du rôle : 2322
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5, tweede lid, van En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5, alinéa 2,
het Strafwetboek, zoals hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot du Code pénal, tel qu'il a été rétabli par la loi du 4 mai 1999
invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van instaurant la responsabilité pénale des personnes morales, posée par
rechtspersonen, gesteld door het Hof van Beroep te Gent. la Cour d'appel de Gand.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L.
L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij arrest van 17 januari 2002 in zake het openbaar ministerie tegen Par arrêt du 17 janvier 2002 en cause du ministère public contre R.
R. Maleve en P. De Moor, waarvan de expeditie ter griffie van het Maleve et P. De Moor, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
Arbitragehof is ingekomen op 22 januari 2002, heeft het Hof van Beroep Cour d'arbitrage le 22 janvier 2002, la Cour d'appel de Gand a posé la
te Gent de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechterlijke « La loi du 4 mai 1999 instaurant la responsabilité pénale des
verantwoordelijkheid van rechtspersonen (Belgisch Staatsblad van 22 personnes morales (Moniteur belge du 22 juin 1999) viole-t-elle ou
juni 1999), door gebrek aan retroactieve werking, al dan niet de non, faute d'avoir un effet rétroactif, les articles 10 et 11 de la
artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet van 17 februari Constitution coordonnée du 17 février 1994, en n'offrant pas à
1994, door aan een verdachte vervolgd hoofdens misdrijven - anterieur l'inculpé qui est poursuivi pour des infractions commises
gesitueerd aan de inwerkingtreding van deze wet - niet de mogelijkheid antérieurement à l'entrée en vigueur de cette loi la possibilité
te bieden het bestaan van een strafuitsluitingsgrond als voorzien door d'invoquer l'existence d'une cause exclusive de peine comme il est
artikel 5 (tweede lid), van het Strafwetboek in te roepen, daar waar prévu à l'article 5 (alinéa 2) du Code pénal, alors que cette cause
deze strafuitsluitingsgrond door verdachten - hoofdens misdrijven
gepleegd na de inwerkingtreding van deze wet - wel kan worden exclusive de peine peut être invoquée par les inculpés poursuivis pour
ingeroepen ? » des infractions commises après l'entrée en vigueur de cette loi ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
De in het geding zijnde bepaling La disposition en cause
B.1. De prejudiciële vraag betreft de wet van 4 mei 1999 tot invoering B.1. La question préjudicielle porte sur la loi du 4 mai 1999
van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen, meer instaurant la responsabilité pénale des personnes morales, et en
in het bijzonder artikel 2 dat in het Strafwetboek een nieuw artikel 5 particulier sur son article 2 qui introduit dans le Code pénal un
heeft ingevoegd, luidend als volgt : nouvel article 5, lequel dispose :
« Een rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor « Toute personne morale est pénalement responsable des infractions qui
misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de sont intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la
verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of défense de ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets
die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening démontrent qu'elles ont été commises pour son compte.
zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée
wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique
enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld. identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut
Indien de geïdentificeerde natuurlijke persoon de fout wetens en être condamnée. Si la personne physique identifiée a commis la faute
willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps
rechtspersoon worden veroordeeld. que la personne morale responsable.
Met rechtspersonen worden gelijkgesteld : Sont assimilées à des personnes morales :
1o tijdelijke verenigingen en verenigingen bij wijze van deelneming; 2o vennootschappen bedoeld in artikel 2, derde lid van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen, alsook handelsvennootschappen in oprichting; 3o burgerlijke vennootschappen die niet de vorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen. Voor de toepassing van dit artikel kunnen niet als strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersoon worden beschouwd : de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn. » 1o les associations momentanées et les associations en participation; 2o les sociétés visées à l'article 2, alinéa 3, des lois coordonnées sur les sociétés commerciales, ainsi que les sociétés commerciales en formation; 3o les sociétés civiles qui n'ont pas pris la forme d'une société commerciale. Ne peuvent pas être considérées comme des personnes morales responsables pénalement pour l'application du présent article : l'Etat fédéral, les régions, les communautés, les provinces, l'agglomération bruxelloise, les communes, les organes territoriaux intracommunaux, la Commission communautaire française, la Commission communautaire flamande, la Commission communautaire commune et les centres publics d'aide sociale. »
Die bepaling is in werking getreden op 2 juli 1999, dit is de tiende Cette disposition est entrée en vigueur le 2 juillet 1999,
c'est-à-dire 10 jours après la publication de la loi au Moniteur belge
dag na de bekendmaking van de wet in het Belgisch Staatsblad van 22 du 22 juin 1999. Elle n'est contestée que dans la mesure où le
juni 1999. Zij wordt slechts in vraag gesteld in de mate dat de wetgever aan het tweede lid van die bepaling geen terugwerkende kracht heeft verleend. Wat de exceptie betreft B.2. De Ministerraad voert in hoofdorde aan dat de prejudiciële vraag geen antwoord behoeft omdat de inverdenkinggestelde voor de verwijzende rechter niet wordt vervolgd voor onachtzaamheidsmisdrijven, maar voor misdrijven die wetens en willens werden gepleegd, zodat toch geen toepassing kan worden gemaakt van de strafuitsluitingsgrond in de aan het Hof voorgelegde wetsbepaling. législateur n'a pas conféré d'effet rétroactif au deuxième alinéa de cette disposition. Sur l'exception B.2. Le Conseil des ministres fait valoir en ordre principal que la question préjudicielle n'appelle pas de réponse parce que l'inculpé devant le juge a quo n'est pas poursuivi pour des infractions imputables à sa négligence, mais pour des infractions commises sciemment et volontairement, si bien qu'il ne peut de toute façon pas être fait application de la cause exclusive de peine prévue par la disposition législative soumise à la Cour.
B.3. Het komt in de regel aan de verwijzende rechter toe te bepalen B.3. Il appartient en règle au juge a quo de déterminer quelle norme
welke rechtsregel van toepassing is op een zaak die voor hem aanhangig de droit est applicable à l'affaire qui lui est soumise et de décider
is en te beslissen of aangaande die norm een vraag aan het Hof dient s'il y a lieu de poser une question à la Cour concernant cette norme.
te worden gesteld. De partijen voor het Hof vermogen niet de Les parties devant la Cour ne peuvent mettre en cause l'application
toepassing die de rechtscolleges aan artikel 26, § 2, van de que les juridictions font de l'article 26, § 2, de la loi spéciale du
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof geven, in het 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
geding te brengen.
Ten gronde Quant au fond
B.4. Door in de eerste zin van de in het geding zijnde bepaling te B.4. En prévoyant, dans la première phrase de la disposition en cause,
bepalen dat de strafrechter, wanneer hij vaststelt dat een misdrijf que le juge pénal, lorsqu'il constate qu'une infraction qui n'a été
niet wetens en willens is gepleegd en tegelijkertijd door een commise ni sciemment ni volontairement l'a été à la fois par une
natuurlijke persoon en een rechtspersoon is gepleegd, alleen die personne physique et par une personne morale, peut seulement condamner
persoon veroordeelt die de « zwaarste fout » heeft begaan, heeft de la personne qui a commis la faute « la plus grave », le législateur a
wetgever een strafuitsluitingsgrond ingevoerd voor wie van hen beiden instauré une cause exclusive de peine pour celle des deux personnes
de minst zware fout heeft begaan. qui a commis la faute la moins grave.
B.5. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van de B.5. Il est demandé à la Cour si l'absence de rétroactivité de
afwezigheid van terugwerkende kracht van artikel 5, tweede lid, van l'article 5, alinéa 2, du Code pénal est compatible avec les articles
het Strafwetboek, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'un prévenu qui est poursuivi
aan een verdachte die wordt vervolgd voor misdrijven die niet wetens pour des infractions commises, ni sciemment ni volontairement, avant
en willens én vóór de inwerkingtreding van de wet van 4 mei 1999 l'entrée en vigueur de la loi du 4 mai 1999 ne se voit pas offrir la
werden gepleegd, niet de mogelijkheid wordt verleend om het bestaan in possibilité d'invoquer l'existence de la cause exclusive de peine
te roepen van de strafuitsluitingsgrond, waarin die bepaling voorziet, prévue par cette disposition, alors que cette cause exclusive de peine
terwijl die strafuitsluitingsgrond wel kan worden ingeroepen door peut être invoquée par les prévenus qui ont commis de telles
verdachten die nà de inwerkingtreding van die bepaling dergelijke infractions après l'entrée en vigueur de cette disposition.
misdrijven hebben gepleegd.
B.6. De wetgever heeft niet gepreciseerd of die bepaling met B.6. Le législateur n'a pas précisé si cette disposition doit
terugwerkende kracht moet worden toegepast, maar de verwijzende s'appliquer rétroactivement mais le juge a quo se rallie à
rechter sluit zich aan bij de interpretatie van het Hof van Cassatie l'interprétation de la Cour de cassation selon laquelle elle n'a pas
(Cass., 3 oktober 2000; in dezelfde zin Cass., 26 februari 2002) d'effet rétroactif (Cass., 3 octobre 2000; dans le même sens : Cass.,
volgens welke zij geen terugwerkende kracht heeft. Het is in die 26 février 2002). C'est dans cette interprétation que la Cour
interpretatie dat het Hof de in het geding zijnde bepaling onderzoekt. examinera la disposition en cause.
B.7.1. De natuurlijke persoon die wordt vervolgd wegens misdrijven die B.7.1. La personne physique qui est poursuivie pour des infractions
niet wetens en willens en na de inwerkingtreding van de wet van 4 mei commises, ni sciemment ni volontairement, après l'entrée en vigueur de
1999 zijn gepleegd, kan eventueel de bij artikel 2, tweede lid, eerste la loi du 4 mai 1999 peut éventuellement bénéficier de la cause
zin ervan, ingevoerde strafuitsluitingsgrond genieten, omdat die wet exclusive de peine créée par son article 2, alinéa 2, 1ère phrase,
voortaan twee mogelijke daders voor een strafbaar feit aanwijst : de parce que cette loi désigne désormais deux auteurs possibles d'une
natuurlijke persoon en de rechtspersoon voor wiens rekening deze heeft infraction pénale : la personne physique et la personne morale pour le
gehandeld. Het is uitsluitend rekening houdend met dat meervoudig compte de laquelle elle a agi. C'est uniquement en considération de
daderschap dat de wetgever de cumulatie van de strafrechtelijke cette dualité d'auteurs d'une même infraction que le législateur a
verantwoordelijkheden heeft geweerd wanneer het misdrijf niet wetens écarté le cumul des responsabilités pénales lorsque l'infraction n'a
en willens is gepleegd (Parl. St. , Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/6, pas été commise sciemment et volontairement (Doc. parl ., Sénat,
pp. 10, 11 en 42). 1998-1999, no 1-1217/6, pp. 10, 11 et 42).
B.7.2. De natuurlijke persoon die wordt vervolgd wegens misdrijven die B.7.2. La personne physique qui est poursuivie pour des infractions
commises, ni sciemment ni volontairement, avant l'entrée en vigueur de
niet wetens en willens en vóór de inwerkingtreding van de wet van 4 la loi du 4 mai 1999, et qui ne peut bénéficier de la même cause
mei 1999 zijn gepleegd en die niet dezelfde strafuitsluitingsgrond kan exclusive de peine, se trouve dans une situation qui ne permet pas de
genieten, bevindt zich in een situatie waarin hij zich niet kan
vergelijken met de persoon wiens situatie is beschreven in B.7.1 : het la comparer à la personne dont la situation est décrite en B.7.1 : le
vóór de wet van 4 mei 1999 vigerende recht sloot het meervoudig daderschap uit, vermits de rechtspersonen niet strafbaar waren. Het zou voor het Hof onlogisch zijn te onderzoeken of de wetgever het gelijkheidsbeginsel schendt door aan de natuurlijke persoon, terwijl die alleen strafbaar is, een strafuitsluitingsgrond te weigeren die enkel zin heeft omdat hij een samenloop van verantwoordelijkheid heeft ingevoerd. B.8. Aangezien de in de prejudiciële vraag vermelde categorieën van personen niet voldoende vergelijkbaar zijn, dient de vraag ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof droit en vigueur avant la loi du 4 mai 1999 excluait la dualité d'auteurs puisque les personnes morales n'étaient pas punissables. Il serait illogique pour la Cour d'examiner si le législateur ne viole pas le principe d'égalité en refusant à la personne physique, alors qu'elle est seule punissable, une cause exclusive de peine qui n'a de sens que parce qu'il a instauré un concours de responsabilités. B.8. Les catégories de personnes mentionnées dans la question préjudicielle n'étant pas suffisamment comparables, la question appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 5, tweede lid, van het Strafwetboek schendt de artikelen 10 en L'article 5, alinéa 2, du Code pénal ne viole pas les articles 10 et
11 van de Grondwet niet, in zoverre het niet van toepassing is op de 11 de la Constitution en tant qu'il ne s'applique pas aux faits commis
feiten gepleegd vóór de inwerkingtreding ervan. avant son entrée en vigueur.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 9 april 2003, door de la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 9 avril 2003, par le
voormelde zetel, in afwezigheid van de rechters A. Alen en J.-P. siège précité, en l'absence des juges A. Alen et J.-P. Moerman,
Moerman, wettig verhinderd. légitimement empêchés.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^