Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 37/2003 van 3 april 2003 Rolnummers 2585 en 2586 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 1, eerste lid, a), van de wet van 6 februari 1970 be(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 37/2003 van 3 april 2003 Rolnummers 2585 en 2586 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 1, eerste lid, a), van de wet van 6 februari 1970 be(...) Extrait de l'arrêt n° 37/2003 du 3 avril 2003 Numéros du rôle : 2585 et 2586 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 1 er , alinéa 1 er (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 37/2003 van 3 april 2003 Extrait de l'arrêt n° 37/2003 du 3 avril 2003
Rolnummers 2585 en 2586 Numéros du rôle : 2585 et 2586
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 1, eerste lid, a), van En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 1er,
de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van alinéa 1er, a), de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription
schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de des créances à charge ou au profit de l'Etat et des provinces, et
provinciën en artikel 100, eerste lid, 1o, van de wetten op de l'article 100, alinéa 1er, 1o, des lois sur la comptabilité de l'Etat,
Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17 coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, posées par la Cour
juli 1991, gesteld door het Hof van Cassatie. de cassation.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen en J.-P. Moerman, Martens, M. Bossuyt, E. De Groot, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier L. Potoms, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij twee arresten van 22 november 2002 in zake de Vlaamse Gemeenschap Par deux arrêts du 22 novembre 2002 en cause du Gouvernement flamand
tegen respectievelijk L. Luciani en M. Van Steenhuyse, waarvan de contre respectivement L. Luciani et M. Van Steenhuyse, dont les
expedities ter griffie van het Arbitragehof zijn ingekomen op 19 expéditions sont parvenues au greffe de la Cour d'arbitrage le 19
december 2002, heeft het Hof van Cassatie identieke prejudiciële décembre 2002, la Cour de Cassation a posé des questions
vragen gesteld die als volgt luiden : préjudicielles identiques, dont le libellé est le suivant :
« Schenden artikel 1, eerste lid, a, van de wet van 6 februari 1970 « Les articles 1er, alinéa 1er, a, de la loi du 6 février 1970
betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten relative à la prescription des créances à charge ou au profit de
voordele van de Staat en de provinciën en artikel 100, eerste lid, 1o, l'Etat et des provinces et 100, alinéa 1er, 1o, de l'arrêté royal du
van de op 17 juli 1991 gecoördineerde wetten op de 17 juillet 1991 portant coordination des lois sur la comptabilité de
Rijkscomptabiliteit, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre l'Etat violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que
die bepalingen de vorderingen tot het verkrijgen van een ces dispositions soumettent à un délai de prescription quinquennale
schadevergoeding ten laste van de Staat, de gemeenschappen, de les actions en réparation à charge de l'Etat, des communautés, des
gewesten of de provinciën, op grond van de artikelen 1382 en 1383 van régions ou des provinces fondées sur les articles 1382 et 1383 du Code
het Burgerlijk Wetboek, wegens het nadeel ondervonden ingevolge het civil, en raison du préjudice subi à la suite de la nomination indue
ten onrechte benoemen van een persoon in een tijdelijk ambt waarvoor d'une personne à une fonction temporaire pour laquelle la personne
de op schadevergoeding aanspraak makende persoon gunstiger prétendant pouvoir bénéficier de la réparation avait été classée plus
gerangschikt was, onderwerpen aan een vijfjarige verjaringstermijn,
terwijl de gemeenrechtelijke vordering in schadevergoeding lastens een favorablement, alors que les actions en réparation de droit commun à
andere rechtspersoon dan de Staat, de gemeenschappen, de gewesten of charge d'une autre personne morale que l'Etat, les communautés, les
de provinciën, verjaren door verloop van dertig jaar krachtens het te régions ou les provinces sont prescrites par trente ans en vertu de
dezen toepasselijke artikel 2262 van het Burgerlijk Wetboek ? » l'article 2262 du Code civil, applicable en l'espèce ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring B.1. L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la
van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des
provinciën vormt thans artikel 100 van de wetten op de provinces forme désormais l'article 100 des lois sur la comptabilité
Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17 de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, qui
juli 1991, dat bepaalt : énonce :
« Verjaard en voorgoed ten voordele van de Staat vervallen zijn, « Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans
onverminderd de vervallenverklaringen ten gevolge van andere préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales,
wettelijke, reglementaire of terzake overeengekomen bepalingen : réglementaires ou conventionnelles sur la matière :
1o de schuldvorderingen, waarvan de op wettelijke of reglementaire 1o les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées
wijze bepaalde overlegging niet geschied is binnen een termijn van par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans
vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle
de loop waarvan zij zijn ontstaan; elles sont nées;
2o de schuldvorderingen, die, hoewel ze zijn overgelegd binnen de onder 1o bedoelde termijn, door de ministers niet zijn geordonnanceerd binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het jaar gedurende hetwelk ze werden overgelegd; 3o alle andere schuldvorderingen, die niet zijn geordonnanceerd binnen een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het jaar van hun ontstaan. Voor de schuldvorderingen die voortkomen uit vonnissen blijft evenwel de tienjarige verjaring gelden; zij dienen te worden uitbetaald door 2o les créances qui, ayant été produites dans le délai visé au 1o, n'ont pas été ordonnancées par les Ministres dans le délai de cinq ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles ont été produites; 3o toutes autres créances qui n'ont pas été ordonnancées dans le délai de dix ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles sont nées. Toutefois, les créances résultant de jugements restent soumises à la prescription décennale; elles doivent être payées à l'intervention de la Caisse des dépôts et consignations. »
de zorg van de Deposito- en Consignatiekas. » En vertu de l'article 71, § 1er, de la loi spéciale de financement du
Krachtens artikel 71, § 1, van de bijzondere financieringswet van 16 16 janvier 1989, cette disposition est applicable aux communautés et
januari 1989 is die bepaling van overeenkomstige toepassing op de
gemeenschappen en de gewesten. aux régions.
B.2. Vóór de inwerkingtreding van de wet van 10 juni 1998 tot B.2. Avant l'entrée en vigueur de la loi du 10 juin 1998 modifiant
wijziging van sommige bepalingen betreffende de verjaring bedroeg de certaines dispositions en matière de prescription, le délai de
gemeenrechtelijke verjaringstermijn dertig jaar. Het nieuwe artikel prescription de droit commun était de trente ans. Le nouvel article
2262bis , § 1, van het Burgerlijk Wetboek, ingevoegd door voormelde 2262bis , § 1er, du Code civil, inséré par la loi susdite, énonce que
wet, bepaalt dat de persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door les actions personnelles sont prescrites par dix ans, à l'exception
verloop van tien jaar, met uitzondering van de rechtsvorderingen tot des actions en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité
vergoeding van schade op grond van buitencontractuele extra-contractuelle, qui se prescrivent par cinq ans à partir du jour
aansprakelijkheid, die verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de qui suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de
dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van de son aggravation et de l'identité de la personne responsable, ces
schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor actions se prescrivant en tout état de cause par vingt ans à partir du
aansprakelijke persoon, waarbij die vorderingen in ieder geval jour qui suit celui où s'est produit le fait qui a provoqué le
verjaren door verloop van twintig jaar vanaf de dag volgend op die dommage. Lorsque l'action a pris naissance avant l'entrée en vigueur
waarop het feit waardoor de schade is veroorzaakt, zich heeft de la loi du 10 juin 1998, l'article 10 de cette loi dispose, à titre
voorgedaan. Wanneer de rechtsvordering vóór de inwerkingtreding van de de mesure transitoire, que les nouveaux délais de prescription qu'elle
wet van 10 juni 1998 is ontstaan, bepaalt artikel 10 van die wet bij
wijze van overgangsmaatregel dat de nieuwe verjaringstermijnen waarin institue ne commencent à courir qu'à partir de son entrée en vigueur.
zij voorziet pas beginnen te lopen vanaf haar inwerkingtreding.
B.3. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid, met de B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de verjaring na vijf jaar in et 11 de la Constitution de la prescription quinquennale en ce qu'elle
zoverre zij van toepassing is op een vordering tot schadevergoeding s'applique à une demande d'indemnisation fondée sur une faute, une
gegrond op een fout, een nalatigheid of een onvoorzichtigheid
(artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek). Het onderzoekt de négligence ou une imprudence (articles 1382 et 1383 du Code civil).
grondwettigheid van de betwiste norm enkel in zoverre die van Elle n'examine la constitutionnalité de la norme litigieuse qu'en ce
toepassing is op die categorie van schadevergoedingsvorderingen en in qu'elle s'applique à cette catégorie d'actions en indemnisation et en
zoverre, op het ogenblik waarop de vordering werd ingesteld, de ce que, au moment où a été introduite l'action, le délai de
verjaringstermijn vijf jaar bedroeg voor schade veroorzaakt door een prescription était de cinq ans pour un dommage causé par une
gemeenschap en dertig jaar voor schade veroorzaakt door particulieren. communauté et de trente ans pour un dommage causé par des particuliers.
B.4. In de arresten nrs. 32/96, 75/97, 5/99, 85/2001, 42/2002 en B.4. Dans les arrêts nos 32/96, 75/97, 5/99, 85/2001, 42/2002 et
64/2002 heeft het Hof geoordeeld dat de wetgever, door de vorderingen 64/2002, la Cour a estimé qu'en soumettant à la prescription
gericht tegen de Staat aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, een quinquennale les actions dirigées contre l'Etat, le législateur avait
maatregel had genomen die in verband staat met het nagestreefde doel pris une mesure en rapport avec le but poursuivi qui est de permettre
dat erin bestaat de rekeningen van de Staat binnen een redelijke de clôturer les comptes de l'Etat dans un délai raisonnable. Il a en
termijn af te sluiten. Er werd immers geoordeeld dat een dergelijke
maatregel noodzakelijk was omdat de Staat op een bepaald ogenblik zijn effet considéré qu'une telle mesure était indispensable, parce qu'il
rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een verjaring van openbare faut que l'Etat puisse, à une époque déterminée, arrêter ses comptes :
orde, die noodzakelijk is in het licht van een goede comptabiliteit c'est une prescription d'ordre public et nécessaire au point de vue
(Pasin . 1846, p. 287). d'une bonne comptabilité (Pasin. 1846, p. 287).
Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari 1970 Lors des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1970, il fut
werd herbevestigd dat « de Staat, die jaarlijks meer dan 150 miljard rappelé que, « faisant pour plus de 150 milliards de dépenses par an,
uitgeeft en met het bestuursapparaat werkt dat log, ingewikkeld, en manoeuvrant un appareil administratif lourd et compliqué, submergé de
dan nog overstelpt is met documenten en archiefstukken, [...] wel een documents et d'archives, l'Etat est un débiteur de nature particulière
debiteur van gans bijzondere aard » is en dat « het wegens orderedenen » et que « des raisons d'ordre imposent que l'on mette fin aussitôt
geboden [is] zo spoedig mogelijk een einde te maken aan eisen die hun que possible aux revendications tirant leur origine d'affaires
oorsprong vinden in achterstallige zaken » (Parl. St. , Kamer, arriérées » (Doc. parl. , Chambre, 1964-1965, no 971/1, p. 2; Doc.
1964-1965, nr. 971/1, p. 2; Parl. St ., Senaat, 1966-1967, nr. 126, p. 4). B.5. In het arrest nr. 32/96 kwam het Hof evenwel tot de vaststelling dat de vijfjarige verjaringstermijn niet redelijk verantwoord is in zoverre hij van toepassing is op vorderingen tot schadevergoeding voor het nadeel dat aan eigendommen werd berokkend door werken die door de Staat werden uitgevoerd. In dat geval gaat het immers om schuldvorderingen die zijn ontstaan uit een nadeel dat pas aan de oppervlakte kan komen talrijke jaren nadat de werken werden uitgevoerd. De te late klachten vinden hun verklaring meestal niet in de nalatigheid van de schuldeiser, maar in het feit dat de schade zich laat manifesteert. B.6. In het arrest nr. 75/97 besliste het Hof dat die redenering niet relevant is ten aanzien van de vorderingen waarin de Staat tegenover zijn medecontractanten is geplaatst inzake overheidsopdrachten. parl. , Sénat, 1966-1967, no 126, p. 4). B.5. Dans l'arrêt no 32/96, la Cour est toutefois arrivée à la constatation que le délai de prescription quinquennale n'est pas raisonnablement justifié en ce qu'il s'applique à des demandes d'indemnisation du préjudice causé à des propriétés par des travaux exécutés par l'Etat. Dans ce cas, il s'agit en effet de créances nées d'un préjudice qui peut n'apparaître que plusieurs années après que les travaux ont été exécutés. Les réclamations tardives s'expliquent, le plus souvent, non par la négligence du créancier mais par l'apparition tardive du dommage. B.6. Dans l'arrêt no 75/97, la Cour a décidé que ce raisonnement n'est pas pertinent à l'égard des actions qui opposent l'Etat à ses cocontractants en matière de marchés publics. En effet, de tels
Dergelijke geschillen ontstaan immers uit de niet-uitvoering of de slechte uitvoering van overeenkomsten die de medecontractanten uit vrije wil hebben afgesloten met de Staat en waarvan de clausules de partijen inlichten over de aard, de draagwijdte en de omvang van hun verplichtingen. B.7. In het arrest nr. 5/99 besliste het Hof dat de redenering van het arrest nr. 32/96 evenmin kan worden doorgetrokken tot schuldvorderingen die tot doel hebben een nadeel te herstellen dat wordt veroorzaakt door een als foutief gekwalificeerde beslissing om werknemers ongelijk te verlonen. De voorliggende hypothese betrof vorderingen die voortvloeien uit een bestaande arbeidsverhouding tussen de provincie en leden van haar personeel wier rechten en verplichtingen voorafgaandelijk zijn vastgelegd in een geheel van statutaire regelen die zijn bekendgemaakt en waarvan eenieder geacht kan worden de draagwijdte te kennen. B.8. In het arrest nr. 85/2001 besliste het Hof dat de redenering van het arrest nr. 32/96 niet kan worden toegepast wanneer de benadeelde persoon onmiddellijk in rechte kon treden tegen de overheid die aansprakelijk zou kunnen worden verklaard, zonder dat hij diende te wachten tot de Raad van State uitspraak zou hebben gedaan over het beroep dat hij had ingesteld tegen de bestreden administratieve beslissing. In de arresten nrs. 42/2002 en 64/2002 heeft het Hof dat standpunt bevestigd. B.9. In de voorliggende zaken konden de benadeelde personen onmiddellijk in rechte treden tegen de overheid die aansprakelijk zou kunnen worden verklaard, zonder dat zij dienden te wachten tot de Raad van State uitspraak zou hebben gedaan over het beroep dat zij hadden ingesteld tegen de beslissing van de Minister waarbij ten onrechte een ander persoon dan de op schadevergoeding aanspraak makende persoon in een tijdelijk ambt werd benoemd. B.10. Die personen bevinden zich niet in een situatie die essentieel verschillend is van die van elke aanvrager van schadevergoeding die, binnen de wettelijke termijn, in rechte dient te treden tegen de overheid die buitencontractueel aansprakelijk kan worden gesteld. Hun situatie is niet vergelijkbaar met die van personen die zich in de onmogelijkheid bevinden om binnen de wettelijke termijn in rechte te treden omdat hun schade pas na het verstrijken van de termijn tot uiting is gekomen. B.11. De redenering gevolgd in het arrest nr. 32/96 kan dus niet op hen worden toegepast. Door dergelijke vorderingen aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, heeft de wetgever een maatregel genomen die niet onevenredig is met het nagestreefde doel. B.12. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof litiges naissent de l'inexécution ou de la mauvaise exécution de conventions que les cocontractants ont librement conclues avec l'Etat et dont les clauses renseignent les parties sur la nature, la portée et l'ampleur de leurs obligations. B.7. Dans l'arrêt no 5/99, la Cour a décidé que le raisonnement de l'arrêt no 32/96 ne peut davantage être appliqué à des créances ayant pour objet de réparer un préjudice qui est causé par la décision, qualifiée de fautive, de rémunérer inégalement des travailleurs. L'hypothèse examinée concernait des actions qui résultaient d'une relation de travail existant entre la province et des membres de son personnel dont les droits et obligations sont fixés préalablement dans un ensemble de règles statutaires ayant fait l'objet d'une publicité et dont chacun est censé connaître la portée. B.8. Dans l'arrêt no 85/2001, la Cour a décidé que le raisonnement de l'arrêt no 32/96 ne peut s'appliquer lorsque la personne préjudiciée pouvait agir immédiatement contre l'autorité susceptible d'être déclarée responsable, sans qu'elle doive attendre que le Conseil d'Etat ait statué sur le recours qu'elle avait introduit contre la décision administrative attaquée. Dans les arrêts nos 42/2002 et 64/2002, la Cour a confirmé cette position. B.9. Dans les affaires présentes, les personnes préjudiciées pouvaient agir immédiatement contre l'autorité susceptible d'être déclarée responsable, sans qu'elles dussent attendre que le Conseil d'Etat ait statué sur le recours qu'elles avaient introduit contre la décision du ministre nommant indûment à une fonction temporaire une autre personne que la personne prétendant pouvoir bénéficier de la réparation. B.10. Ces personnes ne se trouvent pas dans une situation essentiellement différente de tout demandeur en réparation qui doit agir, dans le délai légal, contre l'autorité dont la responsabilité extra-contractuelle peut être engagée. Leur situation n'est pas comparable à celle de personnes qui se trouvent dans l'impossibilité d'agir dans le délai légal parce que leur dommage ne s'est manifesté qu'après son expiration. B.11. Le raisonnement de l'arrêt no 32/96 ne peut donc leur être appliqué. En soumettant à la prescription quinquennale de telles actions, le législateur a pris une mesure qui n'est pas disproportionnée au but poursuivi. B.12. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 100 van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij L'article 100 des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par
het koninklijk besluit van 17 juli 1991, schendt niet de artikelen 10 l'arrêté royal du 17 juillet 1991, ne viole pas les articles 10 et 11
en 11 van de Grondwet in zoverre het in een vijfjarige de la Constitution en tant qu'il prévoit un délai de prescription de
verjaringstermijn voorziet voor vorderingen tot schadevergoeding op cinq ans pour les actions en dommages et intérêts fondées sur la
grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid responsabilité extra-contractuelle des pouvoirs publics lorsque le
wanneer het nadeel en de identiteit van de daarvoor aansprakelijke préjudice et l'identité de la personne qui en est responsable peuvent
onmiddellijk kunnen worden vastgesteld. immédiatement être constatés.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en in het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 april 2003, door de la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 avril 2003, par le
voormelde zetel, waarin de rechters A. Alen en J.-P. Moerman, wettig siège précité, dans lequel les juges A. Alen et J.-P. Moerman,
légitimement empêchés, sont remplacés, pour le prononcé,
verhinderd, voor de uitspraak respectievelijk zijn vervangen door de respectivement par les juges L. Lavrysen et J.-P. Snappe, conformément
rechters L. Lavrysen en J.-P. Snappe, overeenkomstig artikel 110 van dezelfde wet. à l'article 110 de la même loi.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^