← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 145/2002 van 15 oktober 2002 Rolnummer 2223 In zake :
de prejudiciële vraag over artikel 22, § 3, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
L. Fra(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 145/2002 van 15 oktober 2002 Rolnummer 2223 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 22, § 3, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fra(...) | Extrait de l'arrêt n° 145/2002 du 15 octobre 2002 Numéro du rôle : 2223 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 22, § 3, de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matièr La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, (...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Uittreksel uit arrest nr. 145/2002 van 15 oktober 2002 | Extrait de l'arrêt n° 145/2002 du 15 octobre 2002 |
Rolnummer 2223 | Numéro du rôle : 2223 |
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 22, § 3, van de wet van | En cause : la question préjudicielle concernant l'article 22, § 3, de |
21 november 1989 betreffende de verplichte | la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la |
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, gesteld door de | responsabilité en matière de véhicules automoteurs, posée par le |
Correctionele Rechtbank te Antwerpen. | Tribunal correctionnel d'Anvers. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters | composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. |
L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. | François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, |
Alen, J.-P. Snappe en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. | J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, |
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, | présidée par le président A. Arts, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag | I. Objet de la question préjudicielle |
Bij vonnis van 28 juni 2001 in zake het openbaar ministerie tegen L. | Par jugement du 28 juin 2001 en cause du ministère public contre L. |
Van Elsacker en de n.v. All Car Rent, waarvan de expeditie ter griffie | Van Elsacker et la s.a. All Car Rent, dont l'expédition est parvenue |
van het Arbitragehof is ingekomen op 13 juli 2001, heeft de | au greffe de la Cour d'arbitrage le 13 juillet 2001, le Tribunal |
Correctionele Rechtbank te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : | correctionnel d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : |
« Schendt het artikel 22, § 3 van de wet van 21 november 1989 | « L'article 22, § 3, de la loi du 21 novembre 1989 relative à |
betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake | l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules |
motorrijtuigen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in die zin dat | automoteurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce |
dit artikel de bestuurder, zaakvoerder of vennoot van een vennootschap | sens que cet article rend responsables les administrateurs, gérants ou |
die eigenaar of houder is van een motorrijtuig aansprakelijk stelt | associés d'une société propriétaire ou détentrice d'un véhicule |
wanneer dit motorrijtuig op de openbare weg of op terreinen, die voor | automoteur lorsque ce véhicule automoteur est admis à la circulation |
het publiek of slechts voor een zeker aantal personen die het recht | sur la voie publique ou sur les terrains ouverts au public ou |
hebben om er te komen, toegankelijk zijn, wordt gebracht zonder dat de | uniquement à un certain nombre de personnes ayant le droit de les |
burgerrechtelijke aansprakelijkheid, waartoe dit motorrijtuig | fréquenter sans que la responsabilité civile à laquelle il peut donner |
aanleiding kan geven, gedekt was door een verzekering die aan de | lieu n'ait été couverte par une assurance répondant aux dispositions |
bepalingen van de wet voldoet en waarvan de werking niet geschorst is, | de la loi et dont les effets ne sont pas suspendus, alors qu'en vertu |
terwijl ingevolge artikel 5 van het Strafwetboek de rechtspersoon | de l'article 5 du Code pénal, toute personne morale est pénalement |
strafrechtelijk verantwoordelijk wordt gesteld voor misdrijven die | responsable des infractions qui sont intrinsèquement liées à la |
hetzij een intrinsiek verband hebben met de verwezenlijking van zijn | réalisation de son objet ou à la défense de ses intérêts, ou de celles |
doel of de waarneming van zijn belangen, of die û naar blijkt uit de | dont les faits concrets démontrent qu'elles ont été commises pour son |
concrete omstandigheden û voor zijn rekening werden gepleegd ? » | compte ? » |
(...) | (...) |
IV. In rechte | IV. En droit |
(...) | (...) |
De in het geding zijnde bepalingen | Les dispositions en cause |
B.1.1. Artikel 22 van de wet van 21 november 1989 betreffende de | B.1.1. L'article 22 de la loi du 21 novembre 1989 relative à |
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen luidt : | l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs énonce : |
« § 1. De eigenaar of de houder van het motorrijtuig die het in het | « § 1. Le propriétaire ou le détenteur d'un véhicule automoteur qui le |
verkeer brengt of toelaat dat het in het verkeer wordt gebracht op een | met en circulation ou tolère qu'il soit mis en circulation dans l'un |
van de in artikel 2, § 1, bedoelde plaatsen zonder dat de | des endroits prévus à l'article 2, § 1er, sans que la responsabilité |
burgerrechtelijke aansprakelijkheid waartoe het aanleiding kan geven, | civile à laquelle il peut donner lieu soit couverte conformément à la |
gedekt is overeenkomstig deze wet, alsmede de bestuurder van dat | présente loi, ainsi que le conducteur de ce véhicule, sont punis d'un |
motorrijtuig, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd frank tot duizend frank, of met een van die straffen alleen. De houder en de bestuurder van het motorrijtuig zijn krachtens het eerste lid alleen strafbaar als zij weten dat de burgerrechtelijke aansprakelijkheid waartoe het motorrijtuig aanleiding kan geven, niet gedekt is overeenkomstig deze wet. § 2. Hij die snelheids-, regelmatigheids- of behendigheidsritten of -wedstrijden organiseert of eraan deelneemt, zonder dat hij gedekt is door de in artikel 8 bedoelde bijzondere verzekering, wordt gestraft met de straffen gesteld in § 1, eerste lid. | emprisonnement de huit jours à six mois et d'une amende de cent francs à mille francs, ou d'une de ces peines seulement. Le détenteur et le conducteur du véhicule ne sont punissables, en vertu de l'alinéa 1er, que s'ils savent que la responsabilité civile à laquelle le véhicule peut donner lieu n'est pas couverte conformément à la présente loi. § 2. Est puni des peines prévues au § 1er, alinéa 1er, quiconque organise des courses ou concours de vitesse, de régularité ou d'adresse ou y participe, sans être couvert par l'assurance spéciale prévue à l'article 8. |
§ 3. Als de eigenaar of de houder een vennootschap, een vereniging of | § 3. Si le propriétaire ou le détenteur est une société, une |
een instelling met rechtspersoonlijkheid is, zijn de straffen | association ou un organisme jouissant de la personnalité juridique, |
toepasselijk op de schuldige bestuurders, zaakvoerders of vennoten, en | les peines sont applicables aux administrateurs, gérants ou associés |
is de vennootschap, de vereniging of de instelling die eigenaar is, | |
burgerrechtelijk aansprakelijk voor de betaling van de geldelijke | coupables et la société, l'association ou l'organisme propriétaire est |
veroordelingen. » | civilement responsable du paiement des condamnations pécuniaires. » |
B.1.2. Artikel 5 van het Strafwetboek bepaalt : | B.1.2. L'article 5 du Code pénal énonce : |
« Een rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor | « Toute personne morale est pénalement responsable des infractions qui |
misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de | sont intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la |
verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of | défense de ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets |
die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening | démontrent qu'elles ont été commises pour son compte. |
zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend | Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée |
wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan | exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique |
enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld. | identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut |
Indien de geïdentificeerde natuurlijke persoon de fout wetens en | être condamnée. Si la personne physique identifiée a commis la faute |
willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke | sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps |
rechtspersoon worden veroordeeld. | que la personne morale responsable. |
Met rechtspersonen worden gelijkgesteld : | Sont assimilées à des personnes morales : |
1° tijdelijke verenigingen en verenigingen bij wijze van deelneming; 2° vennootschappen bedoeld in artikel 2, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen, alsook handelsvennootschappen in oprichting; 3° burgerlijke vennootschappen die niet de vorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen. Voor de toepassing van dit artikel kunnen niet als strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersoon worden beschouwd : de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn. » Over de grond van de zaak | 1° les associations momentanées et les associations en participation; 2° les sociétés visées à l'article 2, alinéa 3, des lois coordonnées sur les sociétés commerciales, ainsi que les sociétés commerciales en formation; 3° les sociétés civiles qui n'ont pas pris la forme d'une société commerciale. Ne peuvent pas être considérées comme des personnes morales responsables pénalement pour l'application du présent article : l'Etat fédéral, les régions, les communautés, les provinces, l'agglomération bruxelloise, les communes, les organes territoriaux intracommunaux, la Commission communautaire française, la Commission communautaire flamande, la Commission communautaire commune et les centres publics d'aide sociale. » Quant au fond |
B.2.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 22, § 3, van | B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 22, § 3, de la loi |
de wet van 21 november 1989 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | du 21 novembre 1989 viole les articles 10 et 11 de la Constitution en |
schendt doordat die bepaling de bestuurder, zaakvoerder of vennoot van | ce que cette disposition engage la responsabilité des administrateurs, |
een vennootschap die eigenaar is van een motorrijtuig, aansprakelijk | gérants ou associés d'une société propriétaire d'un véhicule |
stelt wanneer dat rijtuig onverzekerd in het verkeer wordt gebracht, | automoteur lorsque ce véhicule est mis en circulation sans être |
terwijl artikel 5 van het Strafwetboek de rechtspersoon | couvert par une assurance, alors qu'en vertu de l'article 5 du Code |
strafrechtelijk verantwoordelijk stelt voor misdrijven die hetzij een | pénal, toute personne morale est pénalement responsable des |
intrinsiek verband hebben met de verwezenlijking van zijn doel of de | infractions qui sont intrinsèquement liées à la réalisation de son |
waarneming van zijn belangen, of die, naar blijkt uit de concrete | objet ou à la défense de ses intérêts, ou de celles dont les faits |
omstandigheden, voor zijn rekening werden gepleegd. | concrets démontrent qu'elles ont été commises pour son compte. |
B.2.2. Artikel 5 van het Strafwetboek, ingevoegd bij de wet van 4 mei | B.2.2. L'article 5 du Code pénal, inséré par la loi du 4 mai 1999, a |
1999, heeft een eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor rechtspersonen ingevoerd, onderscheiden en autonoom ten opzichte van die van de natuurlijke personen die voor de rechtspersoon hebben gehandeld of dit hebben nagelaten. Voordien kon de rechtspersoon als dusdanig niet zelf worden gestraft en werd het door een rechtspersoon gepleegde misdrijf aan welbepaalde natuurlijke personen toegerekend. In vele gevallen wees de wetgever daarbij zelf de verantwoordelijke personen aan. Onder de nieuwe wetgeving kan een natuurlijke persoon enkel samen met een rechtspersoon worden veroordeeld indien hij « wetens en willens » heeft gehandeld. Wanneer de strafrechter vaststelt dat een onopzettelijk misdrijf tegelijk door een natuurlijke persoon en een rechtspersoon is gepleegd, moet hij alleen die persoon veroordelen die de zwaarste fout heeft begaan. | instauré une responsabilité pénale propre des personnes morales, autonome et distincte de celle des personnes physiques qui ont agi pour la personne morale ou qui ont omis de le faire. Auparavant, la personne morale ne pouvait, en tant que telle, être elle-même sanctionnée et l'infraction commise par une personne morale était imputée à des personnes physiques déterminées. Dans de nombreux cas, le législateur a lui-même désigné les personnes responsables. En vertu de la nouvelle législation, une personne physique ne peut être condamnée en même temps qu'une personne morale que si elle a agi « sciemment et volontairement ». Lorsque le juge pénal constate qu'une infraction involontaire a été commise simultanément par une personne physique et une personne morale, il ne doit condamner que la personne qui a commis la faute la plus grave. |
B.2.3. Artikel 22, § 3, van de wet betreffende de verplichte | B.2.3. L'article 22, § 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire |
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen rekent het | de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs tient pour |
misdrijf van het in het verkeer brengen van een niet verzekerd | responsable de l'infraction de la mise en circulation d'un véhicule |
voertuig toe aan de bestuurder, zaakvoerder of vennoot van de vennootschap. | non assuré l'administrateur, le gérant ou l'associé de la société. |
De prejudiciële vraag gaat uit van de interpretatie dat die wettelijke | La question préjudicielle se fonde sur l'interprétation selon laquelle |
toerekening niet werd gewijzigd bij artikel 5 van het Strafwetboek en | cette imputation légale n'a pas été modifiée par l'article 5 du Code |
volgens welke die laatste bepaling in casu geen toepassing vindt, | pénal et selon laquelle cette dernière disposition ne s'applique pas |
hoewel de strafbare feiten zich hebben voorgedaan na de | en l'espèce, bien que les faits punissables se soient produits après |
inwerkingtreding ervan op 2 juli 1999. Het Hof onderzoekt de in het | son entrée en vigueur au 2 juillet 1999. La Cour examine la |
geding zijnde bepaling in die interpretatie en beperkt zijn toetsing | disposition litigieuse en fonction de cette interprétation et limite |
tot misdrijven die zich na de vermelde datum hebben voorgedaan. | son contrôle aux infractions qui ont été commises postérieurement à la |
date précitée. | |
B.3.1. De eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van | B.3.1. La responsabilité pénale propre des personnes morales, telle |
rechtspersonen, zoals geregeld bij artikel 5 van het Strafwetboek, | qu'elle est réglée à l'article 5 du Code pénal, s'applique à toutes |
geldt voor alle misdrijven, behoudens andersluidende bepalingen in | les infractions, sauf disposition contraire dans les lois pénales |
bijzondere strafwetten (artikel 100 van het Strafwetboek). Niets belet | particulières (article 100 du Code pénal). Rien n'empêche le |
de wetgever om in een bijzonder geval af te wijken van de algemene | législateur de déroger, dans un cas particulier, à la règle générale, |
regeling, op voorwaarde dat daarvoor een objectieve en redelijke | à la condition qu'existe pour ce faire une justification objective et |
rechtvaardiging bestaat. | raisonnable. |
B.3.2. In casu is artikel 22, § 3, van de wet van 21 november 1989 tot | B.3.2. En l'espèce, l'article 22, § 3, de la loi du 21 novembre 1989 a |
stand gekomen vóór de inwerkingtreding van artikel 5 van het | été adopté avant l'entrée en vigueur de l'article 5 du Code pénal, de |
Strafwetboek, zodat men niet staande kan houden dat de wetgever bewust | sorte que l'on ne saurait prétendre que le législateur a sciemment |
in een uitzondering op die laatste bepaling heeft willen voorzien. | voulu prévoir une exception à cette dernière disposition. |
Uit de totstandkoming van de in het geding zijnde wet blijkt ook niet | Il n'apparaît pas davantage de la genèse de la loi en cause que le |
dat de wetgever de persoonlijke aansprakelijkheid van de in artikel | législateur aurait voulu engager la responsabilité personnelle des |
22, § 3, bedoelde personen gewild heeft vanwege hun bijzondere | personnes visées à l'article 22, § 3, en raison de leur responsabilité |
verantwoordelijkheid of hun bijzondere hoedanigheid. Integendeel, de | particulière ou de leur qualité particulière. Au contraire, |
wettelijke toerekening van het misdrijf aan die personen was enkel | |
noodzakelijk om het ontbreken van de eigen strafrechtelijke | l'imputation légale de l'infraction à ces personnes n'était nécessaire |
verantwoordelijkheid van de rechtspersonen voor de niet-naleving van | que pour remédier à l'absence de la responsabilité pénale propre des |
verplichtingen die hun zijn opgelegd, op te vangen. | personnes morales pour le non-respect d'obligations qui leur ont été |
B.3.3. In die omstandigheden is het niet objectief en redelijk | imposées. B.3.3. Dans ces conditions, il n'est pas objectivement et |
verantwoord dat, voor misdrijven gepleegd na 2 juli 1999, de in | raisonnablement justifié que, pour les infractions commises après le 2 |
juillet 1999, les personnes mentionnées à l'article 22, § 3, de la loi | |
artikel 22, § 3, van de wet van 21 november 1989 genoemde personen | du 21 novembre 1989 restent personnellement responsables des |
persoonlijk aansprakelijk blijven voor misdrijven toegerekend aan de | |
rechtspersoon, terwijl artikel 5 van het Strafwetboek op algemene | infractions imputées à la personne morale, alors que l'article 5 du |
wijze in een eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de | Code pénal prévoit de manière générale une responsabilité pénale |
rechtspersoon voorziet. | propre de la personne morale. |
B.4.1. Het Hof constateert evenwel dat ook een andere interpretatie | B.4.1. La Cour constate toutefois qu'une autre interprétation de |
van artikel 22, § 3, van de wet van 21 november 1989 mogelijk is. | l'article 22, § 3, de la loi du 21 novembre 1989 est possible. |
Met de invoering van artikel 5 van het Strafwetboek heeft de wetgever | En adoptant l'article 5 du Code pénal, le législateur a voulu mettre |
een einde willen maken aan de straffeloosheid van de rechtspersoon. | fin à l'impunité des personnes morales. |
De wet regelt ook de verhouding tussen de aansprakelijkheid van de | La loi règle également le rapport entre la responsabilité de la |
rechtspersoon en die van de natuurlijke persoon voor dezelfde feiten, | personne morale et celle de la personne physique pour les mêmes faits, |
waarbij - behoudens wanneer de natuurlijke persoon de fout « wetens en | le cumul de responsabilités û sauf lorsque la personne physique a |
willens » heeft gepleegd - cumulatie van aansprakelijkheid is | commis la faute « sciemment et volontairement » û étant exclu. Le |
uitgesloten. De wetgever verbindt aldus de strafuitsluiting van de | |
natuurlijke persoon aan de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van | législateur lie donc l'immunité de la personne physique à la |
de rechtspersoon. | responsabilité pénale de la personne morale. |
B.4.2. Rekening houdend met die uitgangspunten kan men ervan uitgaan | B.4.2. Compte tenu de ce qui précède, il peut être admis que l'article |
dat artikel 22, § 3, van de wet betreffende de verplichte | 22, § 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire de la |
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen impliciet is | responsabilité en matière de véhicules automoteurs a été implicitement |
opgeheven door artikel 5 van het Strafwetboek, in zoverre die vroegere | abrogé par l'article 5 du Code pénal, dans la mesure où la loi |
wet niet verenigbaar is met de bepalingen van de nieuwe wet. | antérieure n'est pas compatible avec les dispositions de la loi |
In die interpretatie bestaat het in het geding zijnde onderscheid in | nouvelle. Dans cette interprétation, la différence de traitement en cause est |
behandeling niet en is de prejudiciële vraag zonder voorwerp. | inexistante et la question préjudicielle est sans objet. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
- In de interpretatie dat artikel 22, § 3, van de wet van 21 november | - Dans l'interprétation selon laquelle l'article 22, § 3, de la loi du |
1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake | 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la |
motorrijtuigen ongewijzigd van kracht blijft na de inwerkingtreding | responsabilité en matière de véhicules automoteurs reste applicable |
van de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke | tel quel après l'entrée en vigueur de la loi du 4 mai 1999 instaurant |
verantwoordelijkheid van rechtspersonen, schendt die bepaling de | la responsabilité pénale des personnes morales, cette disposition |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | viole les articles 10 et 11 de la Constitution. |
- In de interpretatie dat artikel 22, § 3, van de wet van 21 november | - Dans l'interprétation selon laquelle l'article 22, § 3, de la loi du |
1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake | 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la |
responsabilité en matière de véhicules automoteurs a été implicitement | |
motorrijtuigen impliciet is gewijzigd bij artikel 5 van het | modifié par l'article 5 du Code pénal, la question préjudicielle |
Strafwetboek, behoeft de prejudiciële vraag geen antwoord. | n'appelle pas de réponse. |
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 15 oktober 2002. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 15 octobre 2002. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
A. Arts | A. Arts |