Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 115/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer 2414 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Brugge. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vragen Bij vonnis van "
Uittreksel uit arrest nr. 115/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer 2414 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Brugge. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vragen Bij vonnis van Extrait de l'arrêt n° 115/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2414 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posées par le Tribunal correctionnel de Bruges. composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 115/2002 van 26 juni 2002 Extrait de l'arrêt n° 115/2002 du 26 juin 2002
Rolnummer 2414 Numéro du rôle : 2414
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 46 van de En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 46 de la
arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Correctionele loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posées par le
Rechtbank te Brugge. Tribunal correctionnel de Bruges.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L.
L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen en J.-P. Moerman, François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij vonnis van 10 april 2002 in zake N. Van Loo tegen L. Destrooper en Par jugement du 10 avril 2002 en cause de N. Van Loo contre L.
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is Destrooper et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 18 april 2002, heeft de Correctionele Rechtbank te Brugge Cour d'arbitrage le 18 avril 2002, le Tribunal correctionnel de Bruges
de volgende prejudiciële vragen gesteld : a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1° Schendt artikel 46 van de wet van 10 april 1971 betreffende de « 1° L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
arbeidsongevallen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant
dit een volledige schadevergoeding weigert aan de werknemer die het que cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur
slachtoffer is van een arbeidsongeval in de arbeidsplaats, dat qui est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail,
onopzettelijk is veroorzaakt door zijn werkgever, diens lasthebbers of causé involontairement par son employeur, ses mandataires ou ses
aangestelden, waarbij die werknemer onder het gezag van zijn werkgever préposés, ce travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors
staat, terwijl die niet wordt geweigerd volgens de gemeenrechtelijke que cette réparation n'est pas refusée selon les règles de droit
regels van de burgerlijke aansprakelijkheid ? commun de la responsabilité civile ?
2° Schendt artikel 46 van de wet van 10 april 1971 betreffende de 2° L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
arbeidsongevallen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant
dit een volledige schadevergoeding weigert aan de werknemer die het que cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur
slachtoffer is van een arbeidsongeval in de arbeidsplaats, dat qui est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail,
onopzettelijk, maar door bedrog, zware fout of gewoonlijk lichte fout causé involontairement mais par suite de dol, de faute lourde ou de
is veroorzaakt door de aangestelden van diens werkgever, waarbij die faute légère habituelle par les préposés de son employeur, ce
werknemer onder het gezag van zijn werkgever staat, terwijl dit niet travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors que cette
wordt geweigerd volgens de regels van de aansprakelijkheid van de réparation n'est pas refusée selon les règles de la responsabilité du
aangestelde overeenkomstig artikel 18, eerste en tweede lid, van de préposé conformément à l'article 18, alinéas 1er et 2, de la loi du 3
wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten ? » juillet 1978 relative aux contrats de travail ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1.1. De wet van 24 december 1903 betreffende de vergoeding van B.1.1. La loi du 24 décembre 1903 sur la réparation des dommages
schade voortspruitende uit ongevallen voorzag in een forfaitaire résultant des accidents du travail prévoyait la réparation forfaitaire
vergoeding voor schade ten gevolge van een arbeidsongeval, waarbij de du dommage résultant d'un accident du travail, le caractère
forfaitaire aard van de vergoeding meer bepaald was ingegeven door een forfaitaire de l'indemnité s'expliquant notamment par une
van het gemeen recht afwijkende aansprakelijkheidsregeling die niet réglementation de la responsabilité s'écartant du droit commun, basée
meer uitgaat van het begrip « fout », maar van het begrip « non plus sur la notion de « faute », mais sur celle de « risque
professioneel risico », en van het verdelen van dat risico over de professionnel » et sur une répartition de ce risque entre l'employeur
werkgever en het slachtoffer van het arbeidsongeval. et la victime de l'accident du travail.
Enerzijds, werd de werkgever, zelfs zonder dat hem enige schuld trof, D'une part, l'employeur était, même en l'absence de toute faute dans
steeds aansprakelijk gesteld voor de schade ten gevolge van het son chef, toujours rendu responsable du dommage résultant de
arbeidsongeval opgelopen door het slachtoffer. Niet alleen werd het slachtoffer op die manier vrijgesteld van het vaak zeer moeilijk te leveren bewijs van de schuld van de werkgever of zijn aangestelde en van het oorzakelijk verband tussen die schuld en de geleden schade. Bovendien zou zijn eventuele eigen (onopzettelijke) fout de vergoeding niet in de weg staan, noch tot zijn aansprakelijkheid leiden, indien door die fout een derde een arbeidsongeval zou overkomen. Anderzijds, ontving het slachtoffer van het arbeidsongeval een forfaitaire schadevergoeding, waardoor het slechts gedeeltelijk werd vergoed voor de geleden schade. Door verschillende wetswijzigingen werd het vergoedingsniveau van l'accident du travail subi par la victime. Ainsi non seulement celle-ci était dispensée de la preuve, souvent très difficile à apporter, de la faute de l'employeur ou de son préposé et de l'existence d'un lien causal entre cette faute et le dommage subi, mais sa propre faute (non intentionnelle) ne faisait pas obstacle à la réparation, et n'entraînait pas sa responsabilité si cette faute causait un accident de travail à un tiers. D'autre part, la victime de l'accident du travail percevait une indemnité forfaitaire, qui ne l'indemnisait que partiellement pour le dommage subi. A la suite de plusieurs modifications de la loi, le niveau
oorspronkelijk 50 pct. van het « basisloon » uitgebreid naar 66 pct. d'indemnisation des 50 p.c. originaires de la « rémunération de base »
en 100 pct. Ook de oorspronkelijk voorgeschreven immuniteit van de a été porté à 66 p.c. et à 100 p.c. De même, l'immunité initialement
werkgever werd aangepast na de uitbreiding van de prévue de l'employeur a été adaptée à la suite de l'extension de la
arbeidsongevallenregeling tot de ongevallen op de weg naar en van het réglementation sur les accidents du travail aux accidents sur le
werk. chemin du travail.
Bij de totstandkoming van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 Lors de l'élaboration de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
werd het systeem gewijzigd door het invoeren van de verplichte travail, le système a été modifié par l'instauration de l'assurance
verzekering, krachtens welke de werknemer zich niet meer richt tot de obligatoire, en vertu de laquelle le travailleur ne s'adresse plus à
werkgever maar tot de « wetsverzekeraar ». De schade opgelopen door de l'employeur mais à « l'assureur-loi ». C'est le préjudice du
werknemer en niet langer de aansprakelijkheid van de werkgever werd travailleur et non plus la responsabilité de l'employeur qui est
vanaf dan verzekerd, waardoor het systeem gelijkenis vertoont met een assuré, de sorte que le système se rapproche d'un mécanisme
mechanisme van sociale verzekering. d'assurances sociales.
B.1.2. Artikel 7 van de arbeidsongevallenwet definieert het B.1.2. L'article 7 de la loi sur les accidents du travail définit
arbeidsongeval als « elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het ceux-ci comme « tout accident qui survient à un travailleur dans le
feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een cours et par le fait de l'exécution du contrat de louage de travail et
letsel veroorzaakt ». Het doel van het systeem van de vaste vergoeding qui produit une lésion ». L'objectif du système forfaitaire est
bestaat erin het inkomen van de werknemer te beschermen tegen een d'assurer une protection du revenu du travailleur contre un risque
mogelijk professioneel risico, zelfs indien het ongeval gebeurt door professionnel censé se réaliser même lorsqu'un accident survient par
de schuld van die werknemer of van een collega, alsook de sociale vrede en de arbeidsverhoudingen binnen de bedrijven te handhaven door een toename van het aantal processen inzake aansprakelijkheid uit te sluiten. De bescherming in geval van een fout van de werknemer houdt in dat deze van zijn eigen aansprakelijkheid wordt ontheven in geval van een arbeidsongeval dat door die fout is veroorzaakt. De vaste vergoeding dekt bovendien diegenen van wie de wetgever veronderstelt dat zij normaal gesproken afhangen van het inkomen van het slachtoffer van een dodelijk ongeval. De vaste vergoeding zal in bepaalde gevallen groter zijn dan wat het slachtoffer had kunnen verkrijgen door een gemeenrechtelijke vordering in te stellen tegen de dader van de fout die het ongeval heeft veroorzaakt en, in andere gevallen, minder la faute de ce travailleur ou d'un compagnon de travail, ainsi que de préserver la paix sociale et les relations de travail dans les entreprises en excluant la multiplication des procès en responsabilité. La protection en cas de faute du travailleur va jusqu'à immuniser celui-ci contre sa propre responsabilité en cas d'accident de travail causé par cette faute. Le forfait couvre en outre ceux dont le législateur estime qu'ils dépendent normalement du revenu du travailleur victime d'un accident mortel. La réparation forfaitaire sera, dans certains cas, plus importante que ce que la victime aurait pu obtenir en intentant une action de droit commun contre l'auteur de la faute qui a causé l'accident et, dans certains cas, moins
groot. De financiering van het systeem van de vaste vergoeding wordt importante. Le financement du système forfaitaire est assuré par les
gewaarborgd door de werkgevers, die sinds 1971 verplicht zijn een employeurs, qui sont obligés, depuis 1971, de souscrire une assurance
verzekering inzake arbeidsongevallen te sluiten en de kosten van de premies te dragen. De bekommernis om de financiële last die hiervan het gevolg is niet te verzwaren door een eventuele gemeenrechtelijke vergoedingsverplichting, heeft de wetgever ertoe gebracht de gevallen te beperken waarin de werkgever burgerlijk aansprakelijk kan worden gesteld. B.1.3. Aangezien het afwijkende systeem in principe verantwoord is, kan worden aanvaard dat bij een nadere vergelijking met het gemeenrechtelijke systeem verschillen in behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, dan weer in de andere, onder voorbehoud dat elk van de in het geding zijnde regels dient overeen te stemmen met de logica van het systeem waarvan die regel deel uitmaakt. B.2.1. In de eerste prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht de situatie te vergelijken van slachtoffers van een arbeidsongeval of van hun rechthebbenden naargelang het ongeval onopzettelijk dan wel opzettelijk werd veroorzaakt door de werkgever, zijn lasthebber of en matière d'accidents du travail et de supporter le coût des primes. Le souci de ne pas alourdir la charge économique qui en résulte par une éventuelle obligation de réparer issue du droit commun a conduit le législateur à restreindre le champ des hypothèses susceptibles d'engager la responsabilité civile de l'employeur. B.1.3. Dès lors que le système dérogatoire se justifie dans son principe, il est admissible que sa comparaison trait pour trait avec celui du droit commun fasse apparaître des différences de traitement tantôt dans un sens, tantôt dans l'autre, sous la réserve que chacune des règles en cause doit être conforme à la logique du système auquel elle appartient. B.2.1. La première question préjudicielle invite la Cour à comparer la situation de victimes d'un accident du travail ou de leurs ayants droit selon que l'accident a été causé involontairement ou intentionnellement par l'employeur, son mandataire ou son préposé.
zijn aangestelde. In het eerste geval laat artikel 46 van de L'article 46 de la loi sur les accidents du travail n'autorise pas
arbeidsongevallenwet de rechtsvordering inzake burgerlijke l'action en responsabilité civile de la victime ou de ses ayants droit
aansprakelijkheid van de getroffene of zijn rechthebbenden niet toe, dans la première hypothèse, mais il l'autorise dans la seconde
in het tweede geval wel. hypothèse.
B.2.2. Rekening houdend met het feit dat, om de redenen uiteengezet in B.2.2. Compte tenu de ce que, pour les raisons exposées en B.1.1 à
B.1.1 tot B.1.3, de regels inzake vergoeding van arbeidsongevallen een B.1.3, les règles d'indemnisation des accidents du travail forment un
geheel vormen, is de maatregel, die erin bestaat slachtoffers en hun ensemble, la mesure qui consiste à exclure les victimes et leurs
rechthebbenden die aanspraak kunnen maken op vaste vergoedingen, zoals ayants droit bénéficiaires des indemnités forfaitaires, tels qu'ils
beoogd in de artikelen 12 tot 17 van die wet, de mogelijkheid te sont visés par les articles 12 à 17 de cette loi, de la possibilité
ontnemen een gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsvordering in te d'intenter une action en responsabilité de droit commun contre le
stellen tegen de persoon die aansprakelijk is voor het arbeidsongeval, responsable de l'accident du travail n'est pas disproportionnée. La
niet onevenredig. Het antwoord is noodzakelijkerwijze gelijklopend wat réponse ne saurait être différente en ce qui concerne la réparation du
de vergoeding betreft voor de morele schade van de rechthebbenden van dommage moral des ayants droit de la victime décédée. Les indemnités
het overleden slachtoffer. De vaste vergoedingen waarin de wet van 10 forfaitaires prévues par la loi du 10 avril 1971 couvrent, en tout ou
april 1971 voorziet, dekken, geheel of ten dele, zowel de materiële en partie, aussi bien le dommage matériel que le dommage moral.
als morele schade.
B.2.3. Het feit dat artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet de B.2.3. La circonstance que l'article 46, § 1er, de la loi sur les
rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid wel toelaat voor accidents du travail autorise l'action en responsabilité civile dans
de getroffene of zijn rechthebbenden wanneer het ongeval opzettelijk le chef de la victime ou de ses ayants droit lorsque l'accident a été
werd veroorzaakt door de werkgever, zijn lasthebber of zijn causé intentionnellement par l'employeur, son mandataire ou son
aangestelde, kan de maatregel zijn verantwoording niet ontnemen. préposé ne rend pas la mesure injustifiée.
Van opzet is sprake wanneer de bedoelde personen het ongeval gewild Il est question d'intention lorsque les personnes concernées ont voulu
hebben. De wetgever kan redelijkerwijze oordelen dat die situatie l'accident. Le législateur peut raisonnablement estimer que cette
dermate zwaarwichtig is en de verantwoordelijkheid van de vermelde situation est à ce point grave et que la responsabilité des personnes
personen bij het ongeval dermate groot is, dat voor de uitsluiting van précitées dans le cadre de l'accident est à ce point importante qu'il
de vordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid geen verantwoording n'existe aucune justification à l'exclusion de l'action en
bestaat. responsabilité civile.
Omgekeerd bepaalt artikel 48 van de arbeidsongevallenwet overigens dat Inversement, l'article 48 de la loi sur les accidents du travail
de bij de wet bepaalde vergoedingen niet verschuldigd zijn wanneer het prévoit par ailleurs que les indemnités établies par la loi ne sont
ongeval door de getroffene of een van de rechthebbenden opzettelijk is pas dues lorsque l'accident a été intentionnellement provoqué par la
veroorzaakt. victime ou un de ses ayants droit.
B.2.4. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden B.2.4. La première question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
B.3.1. Op grond van artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet is de B.3.1. En vertu de l'article 18 de la loi relative aux contrats de
werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst ten travail, le travailleur, dans le cadre de l'exécution du contrat de
aanzien van derden aansprakelijk bij bedrog, zware schuld en travail, est responsable à l'égard des tiers en cas de dol, de faute
gewoonlijk voorkomende lichte schuld. Die aansprakelijkheidsregeling lourde et de faute légère habituelle. Ce régime de responsabilité est
is een bijzondere toepassing van de beginselen vervat in de artikelen une application particulière des principes contenus aux articles 1382
1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek. Artikel 18 van de wet van et suivants du Code civil. L'article 18 de la loi du 3 juillet 1978 ne
3 juli 1978 doet geen afbreuk aan artikel 1384, derde lid, van het déroge pas à l'article 1384, alinéa 3, du Code civil, qui dispose que
Burgerlijk Wetboek, dat stelt dat de meester aansprakelijk is voor de le maître est responsable de ses préposés.
aangestelden. B.3.2. Zoals hiervoor is aangegeven onder B.1.1 voorziet de B.3.2. Ainsi qu'il est indiqué ci-dessus au B.1.1, la loi sur les
arbeidsongevallenwet in een forfaitaire schadevergoeding, ingegeven accidents du travail prévoit une réparation forfaitaire, inspirée par
door een van het gemeen recht afwijkende aansprakelijkheidsregeling un régime de responsabilité dérogatoire au droit commun qui ne repose
die niet meer uitgaat van het begrip fout. Die regeling verschilt plus sur la notion de faute. Ce régime diffère donc fondamentalement,
aldus, wat haar juridische grondslag betreft, fundamenteel van artikel pour ce qui concerne son fondement juridique, de l'article 18 de la
18 van de wet van 3 juli 1978, dat wel op het foutbegrip is gebaseerd. loi du 3 juillet 1978, qui repose, lui, sur la notion de faute. Les
Beide regelingen kunnen dan ook niet op pertinente wijze worden deux régimes ne sauraient dès lors être comparés de manière pertinente
vergeleken wat de gevolgen betreft die ze hechten aan een zware fout, en ce qui concerne les effets qu'ils attachent à une faute lourde, à
een opzettelijke fout of een gewoonlijk voorkomende lichte fout begaan une faute intentionnelle ou à une faute légère habituelle commise par
door de werknemer. le travailleur.
B.3.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden B.3.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 schendt niet L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het een volledige ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que
schadevergoeding weigert aan de werknemer die het slachtoffer is van cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur qui
een arbeidsongeval op de arbeidsplaats dat onopzettelijk is est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, causé
veroorzaakt door zijn werkgever, diens lasthebbers of aangestelden, involontairement par son employeur, ou les mandataires ou préposés de
waarbij die werknemer onder het gezag van zijn werkgever staat, celui-ci, ce travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors
terwijl die schadevergoeding niet wordt geweigerd volgens de que cette réparation n'est pas refusée selon les règles de droit
gemeenrechtelijke regels van de burgerlijke aansprakelijkheid. commun de la responsabilité civile.
Artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 schendt niet L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het een volledige ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que
schadevergoeding weigert aan de werknemer die het slachtoffer is van cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur qui
een arbeidsongeval op de arbeidsplaats dat onopzettelijk, maar door est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, causé
bedrog, zware fout of gewoonlijk lichte fout is veroorzaakt door de involontairement mais par suite de dol, de faute lourde ou de faute
aangestelden van zijn werkgever, waarbij die werknemer onder het gezag légère habituelle par les préposés de son employeur, ce travailleur
van zijn werkgever staat, terwijl die schadevergoeding niet wordt étant sous l'autorité de son employeur, alors que cette réparation
geweigerd volgens de regels van de aansprakelijkheid van de n'est pas refusée selon les règles de la responsabilité du préposé
aangestelde overeenkomstig artikel 18, eerste en tweede lid, van de conformément à l'article 18, alinéas 1er et 2, de la loi du 3 juillet
wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. 1978 relative aux contrats de travail.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 juni 2002. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 juin 2002.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^