← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 105/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer : 2169 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de vrederechter
van het tweede kanton Doornik. Het Arbitragehof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van
de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 105/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer : 2169 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de vrederechter van het tweede kanton Doornik. Het Arbitragehof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...) | Extrait de l'arrêt n° 105/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2169 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 307bis du Code civil, posée par le juge de paix du second canton de Tournai. La Cour d'arbitrage, composée de après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ju(...) |
|---|---|
| ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
| Uittreksel uit arrest nr. 105/2002 van 26 juni 2002 | Extrait de l'arrêt n° 105/2002 du 26 juin 2002 |
| Rolnummer : 2169 | Numéro du rôle : 2169 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 307bis du |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de vrederechter van het tweede kanton Doornik. | Code civil, posée par le juge de paix du second canton de Tournai. |
| Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters | composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. |
| L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. | François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, |
| Alen, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. | J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, |
| Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | présidée par le président M. Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag | I. Objet de la question préjudicielle |
| Bij vonnis van 24 april 2001 in zake E. Pinchon tegen D. Gilleman, | Par jugement du 24 avril 2001 en cause de E. Pinchon contre D. |
| waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op | Gilleman, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
| 30 april 2001, heeft de vrederechter van het tweede kanton Doornik de | d'arbitrage le 30 avril 2001, le juge de paix du second canton de |
| volgende prejudiciële vraag gesteld : | Tournai a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, doordat het de | « L'article 307bis du Code civil, en ce qu'il autorise l'adaptation ou |
| aanpassing of afschaffing van de uitkering tot levensonderhoud, | la suppression de la pension alimentaire accordée à l'époux qui a |
| toegekend aan de echtgenoot die de echtscheiding heeft verkregen op | obtenu le divorce sur pied de l'article 232, alinéa 1er, du Code |
| grond van artikel 232, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, naar | civil, selon les modifications des besoins et des ressources des |
| gelang van de wijzigingen in de behoeften en de bestaansmiddelen van | |
| de partijen toestaat, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in | parties, ne viole-t-il pas les articles 10 et 11 de la Constitution |
| zoverre een verschil in behandeling wordt ingesteld tussen de | dans la mesure où une différence de traitement est instaurée entre le |
| schuldeiser van een uitkering tot levensonderhoud toegekend krachtens | |
| de artikelen 306 en 307bis van het Burgerlijk Wetboek, wiens uitkering | créancier d'une pension alimentaire accordée en vertu des articles 306 |
| zal kunnen worden aangepast of afgeschaft op grond van gelijk welke | et 307bis du Code civil, qui pourra voir celle-ci adaptée ou supprimée |
| wijziging in de situatie van de schuldenaar van de uitkering, en de | en fonction de quelque modification que ce soit de la situation du |
| schuldeiser van een uitkering tot levensonderhoud toegekend krachtens | débiteur d'aliments, et le créancier d'une pension alimentaire |
| artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek, wiens uitkering enkel zal | accordée en vertu de l'article 301 du Code civil, qui ne pourra |
| kunnen worden verminderd of afgeschaft in geval van een ingrijpende | notamment voir celle-ci réduite ou supprimée qu'en cas de modification |
| wijziging in de situatie van de schuldenaar van de uitkering als | sensible de la situation du débiteur de la pension par suite de |
| gevolg van omstandigheden onafhankelijk van zijn wil ? » | circonstances indépendantes de sa volonté ? » |
| (...) | (...) |
| IV. In rechte | IV. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Uit het onderzoek van het dossier en uit de motivering van de | B.1. Il ressort de l'examen du dossier et de la motivation de la |
| verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof prejudicieel wordt | décision de renvoi que la question préjudicielle interroge la Cour sur |
| ondervraagd over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de | la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de |
| Grondwet, van artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek omdat het een | l'article 307bis du Code civil parce qu'il instaurerait une différence |
| verschil in behandeling zou instellen tussen de schuldeiser van een | de traitement entre le créancier d'une pension alimentaire accordée en |
| uitkering tot levensonderhoud toegekend krachtens de artikelen 306 en | vertu des articles 306 et 307bis du Code civil, laquelle peut être |
| 307bis van het Burgerlijk Wetboek, die op grond van gelijk welke | |
| wijziging in de situatie van de onderhoudsplichtige kan worden | adaptée ou supprimée en fonction de quelque modification que ce soit |
| aangepast of afgeschaft, en de schuldeiser van een uitkering tot | de la situation du débiteur d'aliments, et le créancier d'une pension |
| levensonderhoud toegekend krachtens artikel 301, § 3, derde lid, van | alimentaire accordée en vertu de l'article 301, § 3, alinéa 3, du Code |
| het Burgerlijk Wetboek, uitkering die slechts kan worden verminderd of | civil, qui ne peut voir celle-ci réduite ou supprimée qu'en cas de |
| afgeschaft in geval van een ingrijpende wijziging in de situatie van | modification sensible de la situation du débiteur de la pension par |
| de onderhoudsplichtige als gevolg van omstandigheden buiten zijn wil. | suite de circonstances indépendantes de sa volonté. |
| B.2.1. Artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, waarop de | B.2.1. L'article 307bis du Code civil, sur lequel porte la question |
| prejudiciële vraag betrekking heeft, bepaalt : | préjudicielle, dispose : |
| « De uitkering tot levensonderhoud krachtens de artikelen 306 en 307 | « La pension alimentaire accordée en vertu des articles 306 et 307 |
| mag een derde gedeelte van de inkomsten van de schuldenaar te boven | |
| gaan en worden aangepast of afgeschaft al naar de wijzigingen in de | pourra excéder le tiers des revenus du débiteur et être adaptée ou |
| behoeften en de bestaansmiddelen van partijen. De nalatenschap van de | supprimée selon les modifications des besoins et des ressources des |
| schuldenaar, vooroverleden zonder kinderen uit zijn huwelijk met de | parties. La succession du débiteur prédécédé sans laisser d'enfants de |
| overlevende achter te laten, is aan de laatstgenoemde levensonderhoud | son mariage avec le survivant, doit des aliments à ce dernier selon |
| verschuldigd volgens de regels van artikel 205 » (thans, lees : 205bis). | les règles de l'article 205 » (actuellement, il faut lire : 205bis). |
| B.2.2. Artikel 306 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.2.2. L'article 306 du Code civil dispose : |
| « Voor de toepassing van de artikelen 299, 300 en 301, wordt de | « Pour l'application des articles 299, 300 et 301, l'époux qui obtient |
| echtgenoot die de echtscheiding verkrijgt op grond van artikel 232, | le divorce sur base du 1er alinéa de l'article 232, est considéré |
| eerste lid, geacht de echtgenoot te zijn tegen wie de echtscheiding is | comme l'époux contre qui le divorce est prononcé; le tribunal pourra |
| uitgesproken; de rechtbank kan er anders over beslissen indien de | en décider autrement si l'époux demandeur apporte la preuve que la |
| eisende echtgenoot het bewijs levert dat de feitelijke scheiding te | |
| wijten is aan de fouten en tekortkomingen van de andere echtgenoot. » | séparation de fait est imputable aux fautes et manquements de l'autre |
| B.2.3. Artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | époux. » B.2.3. L'article 301 du Code civil dispose : |
| « § 1. De rechtbank kan aan de echtgenoot die de echtscheiding heeft | « § 1er. Le tribunal peut accorder à l'époux qui a obtenu le divorce, |
| verkregen, uit de goederen en de inkomsten van de andere echtgenoot, | sur les biens et les revenus de l'autre époux, une pension pouvant |
| een uitkering toekennen die, rekening houdend met zijn inkomsten en | permettre au bénéficiaire, compte tenu de ses revenus et possibilités, |
| mogelijkheden, hem in staat stellen kan in zijn bestaan te voorzien op | d'assurer son existence dans des conditions équivalentes à celles dont |
| een gelijkwaardige wijze als tijdens het samenleven. | il bénéficiait durant la vie commune. |
| § 2. De rechtbank die de uitkering toekent stelt vast dat deze van | § 2. Le tribunal qui accorde la pension constate que celle-ci est |
| rechtswege aangepast wordt aan de schommelingen van het indexcijfer | adaptée de plein droit aux fluctuations de l'indice des prix à la |
| van de consumptieprijzen. | consommation. |
| Het basisbedrag van de uitkering stemt overeen met het indexcijfer van | |
| de consumptieprijzen van de maand gedurende welke het vonnis of het | Le montant de base de la pension correspond à l'indice des prix à la |
| arrest dat de echtscheiding uitspreekt, kracht van gewijsde heeft | consommation du mois au cours duquel le jugement ou l'arrêt prononçant |
| verkregen, tenzij de rechtbank er anders over beslist. Om de twaalf | le divorce est coulé en force de chose jugée, à moins que le tribunal |
| maanden wordt het bedrag van de uitkering van rechtswege aangepast in | en décide autrement. Tous les 12 mois, le montant de la pension est |
| verhouding tot de verhoging of de verlaging van het indexcijfer van de | adapté en fonction de la hausse ou de la baisse de l'indice des prix à |
| consumptieprijzen van de overeenstemmende maand. | la consommation du mois correspondant. |
| Deze wijzigingen worden op de uitkeringen toegepast vanaf de vervaldag | Ces modifications sont appliquées à la pension dès l'échéance qui suit |
| die volgt op de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het in | la publication au Moniteur belge de l'indice nouveau à prendre en |
| aanmerking te nemen nieuwe indexcijfer. | considération. |
| De rechtbank kan nochtans in bepaalde omstandigheden een ander systeem | Le tribunal peut, dans certains cas, appliquer un autre système |
| van aanpassing van de uitkering aan de kosten van levensonderhoud | d'adaptation de la pension au coût de la vie. |
| toepassen. § 3. Indien de uitkering, ingevolge omstandigheden onafhankelijk van | § 3. Si, par suite de circonstances indépendantes de la volonté du |
| de wil van de uitkeringsgerechtigde, in ruime mate ontoereikend is | bénéficiaire de la pension, celle-ci n'est plus suffisante et ce dans |
| geworden om de in § 1 bedoelde toestand te waarborgen, kan de | une mesure importante, pour sauvegarder la situation prévue au § 1er, |
| rechtbank de uitkering verhogen. | le tribunal peut augmenter la pension. |
| Indien de toestand van de uitkeringsgerechtigde een ingrijpende | Si, par suite d'une modification sensible de la situation du |
| wijziging heeft ondergaan zodat het bedrag van de uitkering niet meer | bénéficiaire, le montant de la pension ne se justifie plus, le |
| verantwoord is, kan de rechtbank de uitkering verminderen of opheffen. | tribunal peut réduire ou supprimer la pension. |
| Dit geldt eveneens bij ingrijpende wijziging van de toestand van de | Ceci vaut également en cas de modification sensible de la situation du |
| uitkeringsplichtige ingevolge omstandigheden onafhankelijk van zijn | débiteur de la pension par suite de circonstances indépendantes de sa |
| wil. | volonté. |
| § 4. Het bedrag van de uitkering mag in geen geval hoger zijn dan een | § 4. En aucun cas, le montant de la pension ne peut excéder le tiers |
| derde van de inkomsten van de tot uitkering gehouden echtgenoot. | des revenus de l'époux débiteur de la pension. |
| [...] » B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dezelfde regels verzetten er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de aangevochten maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.4. Terwijl de echtscheiding wegens bepaalde feiten bedoeld in de artikelen 229 en 231 van het Burgerlijk Wetboek gegrond is op de fout | [...] » B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Les mêmes règles s'opposent, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.4. Alors que le divorce pour cause déterminée visé aux articles 229 |
| van één van de echtgenoten, is de echtscheiding bedoeld in artikel | et 231 du Code civil est fondé sur la faute de l'un des époux, le |
| 232, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, volgens de toelichting bij het | divorce visé à l'article 232, alinéa 1er, du même Code est fondé, |
| wetsvoorstel dat heeft geleid tot de wet van 1 juli 1974 waarbij het | selon les développements de la proposition de loi ayant abouti à la |
| in het geding zijnde artikel 307bis in het Burgerlijk Wetboek is | loi du 1er juillet 1974 qui a inséré l'article 307bis en cause dans le |
| ingevoegd, gegrond op de omstandigheid dat na een aantal jaren van | Code civil, sur la circonstance qu'après un certain nombre d'années de |
| feitelijke scheiding, « de kans op verzoening tussen echtgenoten | séparation de fait, « la chance d'une réconciliation entre les époux |
| onbestaande [is] geworden » (Parl. St., Senaat, 1971-1972, nr. 161, p. | est devenue inexistante » (Doc. parl., Sénat, 1971-1972, n° 161, p. |
| 1). | 1). |
| B.5. In zoverre artikel 301, § 3, van het Burgerlijk Wetboek vereist | B.5. En ce que l'article 301, § 3, du Code civil exige que les |
| dat de omstandigheden die de economische situatie van de | circonstances qui font varier la situation économique du bénéficiaire |
| uitkeringsgerechtigde (eerste lid) of van de uitkeringsplichtige | (alinéa 1er) ou du débiteur (alinéa 3) de la pension alimentaire |
| (derde lid) van de uitkering tot levensonderhoud beïnvloeden onafhankelijk zijn van hun wil, bevat die bepaling een precisering die niet wordt vermeld in artikel 307bis van hetzelfde Wetboek. Dat verschil in formulering impliceert evenwel geen enkel verschil in behandeling. Doordat de wetgever enkel toestaat dat, om het bedrag van de uitkering tot levensonderhoud te wijzigen, alleen rekening wordt gehouden met omstandigheden die onafhankelijk zijn van de wil van de betrokkenen, heeft hij zich ertoe beperkt een algemene regel in herinnering te brengen volgens welke de uitkeringsplichtige zich niet vrijwillig in een situatie mag stellen die het hem mogelijk zou maken aan zijn | soient indépendantes de leur volonté, cette disposition contient une précision qui ne figure pas à l'article 307bis du même Code. Cette différence de rédaction n'implique toutefois aucune différence de traitement. En ne permettant de tenir compte, pour modifier le montant de la pension alimentaire, que des circonstances indépendantes de la volonté des intéressés, le législateur s'est borné à rappeler une règle générale selon laquelle le débiteur d'une pension alimentaire ne peut se mettre volontairement dans une situation qui lui permettrait |
| wettelijke verplichting te ontsnappen. | d'éluder son obligation légale. |
| B.6. In zoverre artikel 301, § 3, van het Burgerlijk Wetboek de | B.6. En ce que l'article 301, § 3, du Code civil ne permet au juge |
| rechter enkel toestaat de uitkering tot levensonderhoud te verhogen | d'augmenter la pension alimentaire que si elle est devenue |
| indien zij « in ruime mate » ontoereikend is geworden, en in zoverre | insuffisante « dans une mesure importante » et en ce qu'il ne |
| het hem enkel toestaat ze op te heffen of te verminderen in geval van | |
| « ingrijpende » wijziging van de economische toestand van de gewezen | l'autorise à la supprimer ou à la diminuer qu'en cas de modification « |
| echtgenoten, bevat het een vereiste die niet is verwoord in artikel | sensible » de la situation économique des ex-époux, il contient une |
| 307bis van hetzelfde Wetboek. | exigence qui n'est pas formulée à l'article 307bis du même Code. |
| De formulering van het laatstvermelde artikel brengt de wil van de | La rédaction de ce dernier article exprime la volonté du législateur |
| wetgever tot uiting om de plicht tot hulp waaraan de echtscheiding een | de prolonger le devoir de secours auquel le divorce a mis fin tandis |
| einde heeft gemaakt, te verlengen, terwijl artikel 301 nog meer de | que l'article 301 traduit davantage son souci d'indemniser le |
| nadruk legt op zijn bekommernis om het door de onschuldige echtgenoot | préjudice subi par l'époux innocent. Il ne s'ensuit cependant pas que |
| geleden nadeel te vergoeden. Daaruit volgt evenwel niet dat dat | cette différence de traitement serait discriminatoire. |
| verschil in behandeling discriminatoir zou zijn. | |
| B.7. In beide gevallen komt het de wetgever toe de grondslag van de | B.7. C'est au législateur qu'il appartient de déterminer, dans l'un et |
| uitkering te bepalen en de omstandigheden te preciseren die de | l'autre cas, quel est le fondement de la pension et de préciser les |
| wijziging ervan verantwoorden. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet | circonstances qui justifient sa modification. Les articles 10 et 11 de |
| worden slechts geschonden wanneer de verschillende behandeling van de | la Constitution ne sont violés que quand le traitement différent des |
| beide situaties onevenredige gevolgen heeft. Zulks is het geval, zoals | deux situations a des effets disproportionnés. Tel est le cas, ainsi |
| het Hof heeft geoordeeld in zijn arrest nr. 48/2000, voor het | que l'a jugé la Cour par son arrêt n° 48/2000, de l'absence de |
| ontbreken van de beperking tot een derde van de inkomsten van de | limitation à un tiers des revenus du débiteur de la pension prévue par |
| onderhoudsplichtige waarin artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek | l'article 307bis du Code civil. |
| voorziet. | En revanche, il n'apparaît pas que la différence de traitement décrite |
| Daarentegen blijkt het in B.6 beschreven verschil in behandeling geen | en B.6 ait des effets disproportionnés : dans l'un et l'autre cas, |
| onevenredige gevolgen te hebben : vermits artikel 306 verwijst naar | l'article 306 renvoyant à l'article 301, la pension doit permettre à |
| artikel 301, moet in beide gevallen de uitkering de | |
| uitkeringsgerechtigde echtgenoot « rekening houdend met zijn inkomsten | l'époux créancier, « compte tenu de ses revenus et possibilités, |
| en mogelijkheden, [...] in staat stellen [...] in zijn bestaan te | d'assurer son existence dans des conditions équivalentes à celles dont |
| voorzien op een gelijkwaardige wijze als tijdens het samenleven », | il bénéficiait durant la vie commune », les deux types de pension |
| vermits de beide types van uitkering, zoals het Hof van Cassatie heeft | ayant, ainsi que l'a jugé la Cour de cassation, un caractère |
| geoordeeld, zowel een onderhouds- als een vergoedend karakter hebben. | alimentaire et indemnitaire. |
| B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en | L'article 307bis du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de |
| 11 van de Grondwet niet, in zoverre het de aanpassing of afschaffing | la Constitution en ce qu'il autorise l'adaptation ou la suppression de |
| van de uitkering tot levensonderhoud, toegekend aan de echtgenoot die | la pension alimentaire accordée à l'époux qui a obtenu le divorce sur |
| de echtscheiding heeft verkregen op grond van artikel 232, eerste lid, | pied de l'article 232, alinéa 1er, du Code civil, selon les |
| van het Burgerlijk Wetboek, naar gelang van de wijzigingen in de | modifications des besoins et des ressources des parties. |
| behoeften en de bestaansmiddelen van de partijen toestaat. | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 juni 2002. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 juin 2002. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| P.-Y. Dutilleux. M. Melchior. | P.-Y. Dutilleux. M. Melchior. |